FUNDACJA BATOREGOBATORY FOUNDATION

PL

forumIdei

Argumenty

Argumenty to biuletyn forumIdei Fundacji Batorego przeznaczony dla parlamentarzystów, samorządowców, członków rządu, doradców politycznych i urzędników państwowych. Co dwa tygodnie przygotowujemy zwięzłą analizę wybranego zagadnienia politycznego, gospodarczego lub społecznego. Rozkładamy problem na czynniki pierwsze, przedstawiamy fakty i jasne argumenty na rzecz konkretnych rozwiązań. Wszystko to na podstawie badań i raportów opracowywanych od lat przez ekspertów Fundacji oraz innych uznanych analiz.

Argumenty #35

Czemu służą żłobki lub podobne do nich instytucje? Czy ich zadaniem jest wyłącznie zapewnienie opieki najmłodszym dzieciom na czas pracy rodziców? Należy jak najszybciej odejść od takiego sposobu myślenia, piszą autorki raportu „Równe szanse od początku. Usługi edukacyjno-opiekuńcze dla najmłodszych”. Placówki tego rodzaju powinny także realizować cele edukacyjne. A tym samym zmniejszać nierówności społeczne i poprawiać szanse życiowe – zwłaszcza dzieci z rodzin narażonych na wykluczenie.

Argumenty #34

Na początku należy podkreślić, że zmiany wprowadzone przez partię rządzącą w Kodeksie wyborczym naruszają zasadę poszanowania ciszy legislacyjnej i artykuł 2. Konstytucji, który stanowi, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Zasada ciszy legislacyjnej obowiązująca w demokratycznym państwie prawnym i wyrażona kilkukrotnie m.in. w stanowiskach Trybunału Konstytucyjnego ma za zadanie zabezpieczać prawo wyborcze przed jego nieuczciwym
wykorzystaniem dla celów politycznych.

Argumenty #33

38 milionów – to zwykle odpowiedź, jaką słyszymy na pytanie ile jest Polek i Polaków. A podstawą dla niej są wyniki Narodowego Spisu Powszechnego (NSP) przeprowadzane regularnie w odstępie mniej więcej dekady. Problem w tym, że definicje Polaków i mieszkańców Polski przyjęte w NSP mają istotne słabości, a to prowadzi do bardzo poważnych konsekwencji, czytamy w raporcie Fundacji im. Stefana Batorego oraz Centrum Analiz i Badań Unii Metropolii Polskich.

Argumenty #32

W czasie rządów Zjednoczonej Prawicy samorządy w Polsce stały się coraz bardziej uzależnione od decyzji władz centralnych. Ich pozycja polityczna i finansowa słabnie. Co zrobić, by to zmienić?

Argumenty #31

Chociaż od podpisania przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawy o Państwowej Komisji ds. badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne RP w latach 2007-2020 minęło zaledwie kilka dni, w debacie publicznej pojawiły się jej liczne, miażdżące analizy. Padają w nich różne liczby artykułów Konstytucji, które ustawa łamie – 10, 13, 17.

Argumenty #30

Władze centralne ograniczają samodzielność finansową samorządów. Obserwujemy „przechodzenie od faktycznej samorządności do systemu klintelistycznego”, czyli takiego, w którym o kierunkach rozwoju w większym stopniu decydują nie priorytety władz lokalnych, lecz dotacje celowe przyznawane przez władze centralne, ostrzegają prof. Paweł Swianiewicz i dr Julita Łukomska w raporcie „Sytuacja finansowa samorządów na koniec 2022 r. – niebezpieczne tendencje”.

Argumenty #29

Kilkanaście miesięcy po rosyjskiej inwazji na Ukrainę, artykuły w zachodniej prasie, wypowiedzi ekspertów ds. międzynarodowych, a nawet zachodnich polityków obwieszczają przeniesienia „środka ciężkości” w polityce obronnej i zagranicznej z zachodu na wschód Europy. Czy tak faktycznie jest, jak się to przeniesienie objawia i czy Polska na nim skorzysta?

Argumenty #28

Jak zmieniła się niemiecka polityka po 24 lutego 2022 roku, jakie są przyczyny tych przeobrażeń i jakie mają potencjalne konsekwencje dla Polski? O tym mówi raport Piotra Burasa „Zeitenwende. Jak wojna w Ukrainie zmienia Niemcy”.

Argumenty #27

W Polsce od lat zachodzi proces „recentralizacji” władzy, czyli przenoszenia jej z poziomu samorządowego na poziom centralny. Potwierdza to najnowszy raport Fundacji im. Stefana Batorego pokazujący wyraźny spadek Indeksu Samorządności – aż o 17 punktów procentowych! Analogiczny proces miał miejsce na Węgrzech. Chociaż polskie władze stosują inne od węgierskich metody działania, skutki będą podobne, alarmują eksperci.

Argumenty #26

9 marca Sejm przyjął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym złożony przez posłów PiS i Kukiz’15. Mimo poprawek zgłoszonych do projektu wciąż budzi on wątpliwości konstytucyjne, zawiera przepisy sprzeczne z intencjami autorów oraz, jak to określiło Biuro Analiz Sejmowych, „mankamenty legislacyjne”. Problemy szczegółowo opisuje prof. Hubert Izdebski w analizie opublikowanej przez Fundację Batorego.

Argumenty #25
Dlaczego Prezydent powinien zawetować zmiany w Kodeksie wyborczym
21.02.2023

Zgłoszony przez posłów PiS projekt ustawy zmieniającej Kodeks wyborczy został odrzucony przez Senat. Wraca do Sejmu i zapewne po trafi na biurko Andrzeja Dudy. Prawo i Sprawiedliwość oczekuje, że prezydent podpisze ustawę, a z Kancelarii Prezydenta płynęły głosy sugerujące gotowość do poparcia zmian w prawie. Byłby to błąd – ustawa w obecnym kształcie nie powinna wejść w życie. Oto 7 argumentów na rzecz jej odrzucenia.

Argumenty #24
Jak przekonać do wiatraków?
21.02.2023

Co stoi na przeszkodzie rozwoju energetyki wiatrowej? Oto kilka wniosków z debaty „Kto nie chce wiatraków? Społeczne i polityczne bariery dla rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce”.

Argumenty #23
Trzy argumenty przeciwko ustawie o Sądzie Najwyższym
07.02.2023

„Poprawki senackie idą w pożądanym kierunku, choć nie niwelują wszystkich problemów. W odniesieniu do rozwiązań w obszarze wymiaru sprawiedliwości Polsce nadal grożą postępowania przed TSUE oraz kary finansowe”, pisze dr hab. Maciej Taborowski w najnowszej analizie dla Fundacji im. Stefana Batorego.

Argumenty #22
Trzy argumenty przeciwko ustawie o Sądzie Najwyższym
24.01.2023

Ustawa o Sądzie Najwyższym zawiera przepisy niezgodne z konstytucją. Ale to nie wszystko. Nie spełnia też zobowiązań, jakie polski rząd wziął na siebie w ramach realizacji tzw. kamieni milowych – wyjaśnia Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego.

Argumenty #21
Zmiany w Kodeksie wyborczym – wątpliwe przyczyny, nieznane koszty i groźne skutki
10.01.2023

22 grudnia posłowie PiS skierowali do Sejmu poselski projekt ustawy wprowadzający zmiany w Kodeksie wyborczym. Chociaż projekt jest uzasadniany chęcią podniesienia frekwencji wyborczej to podchodzi do tej kwestii wybiórczo. Nie wiadomo też czy odpowiada na realny problem, jakie będą koszty jego realizacji i jakich skutków spodziewają się autorzy. Dodatkowo wprowadza rozwiązania potencjalnie podważające wiarę w uczciwość procesu wyborczego, ostrzegają eksperci Fundacji im. Stefana Batorego w najnowszej analizie.

Argumenty #20
Jak angażować młodych?
20.12.2022

Najnowsze badania CBOS na temat młodzieży pokazują interesujące zjawiska – uznaniu dla demokracji jako takiej i wzrostowi zainteresowania polityką towarzyszy rozczarowanie faktycznym stanem systemu demokratycznego w Polsce. Wyniki sugerują, że młodzież jest gotowa angażować się w działalność społeczną i polityczną, jeśli stworzy się jej odpowiednie warunki. Między innymi o tym jakie to warunki mówi najnowszy raport Fundacji im. Stefana Batorego pt. „Demokratyczny paradoks w praktyce. Doświadczenia młodych aktywistów i aktywistek”.

Argumenty #19
Zamiast ochrony ludności – nowe, groźne uprawnienia dla rządu
06.12.2022

Do ustawy o ochronie ludności, której wprowadzenie zapowiedział Jarosław Kaczyński jeszcze jako wicepremier ds. bezpieczeństwa, zgłoszono łącznie ponad 16 tysięcy uwag. Odpowiedzialne za projekt Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji nawet przed oficjalnym ogłoszeniem treści ustawy uwzględniło część propozycji. Problem w tym, że zmiany miały charakter „kosmetyczny”, podczas gdy sama istota tej ustawy budzi poważne wątpliwości konstytucyjne, pisze Krzysztof Burnetko.

Argumenty #18
Problem przełożony, nie rozwiązany. O zmianie terminu wyborów samorządowych
22.11.2022

Fundacja im. Stefana Batorego piórem swoich ekspertów od dawna ostrzegała przed konsekwencjami nałożenia się terminu wyborów samorządowych i parlamentarnych w 2023 roku. Kiedy jednak partia rządząca zareagowała propozycją przesunięcia terminu wyborów samorządowych o kilka miesięcy, zwracaliśmy uwagę na konstytucyjne wątpliwości dotyczące tej decyzji i apelowaliśmy o jej rewizję. Obecnie ustawa przenosząca termin wyborów samorządowych trafia na biurko Prezydenta. Czy Andrzej Duda powinien ją podpisać?

Argumenty #17
Program pomocy dla gmin popegeerowskich. Realne wsparcie czy fundusz dla „swoich”?
08.11.2022

Rząd dwukrotnie uruchamiał fundusze na pomoc gminom popegeerowskim. W 2021 r. rozdysponowano 300 mln złotych. Rok później, w ramach Programu Inwestycji Strategicznych, około 4 miliardy złotych, z czego dla gmin przeznaczono 3,3 miliarda. Gdzie trafiły pieniądze z tej drugiej puli i czy zostały wydane zgodnie z przeznaczeniem? Niepokojących odpowiedzi dostarcza analiza prof. Pawła Swianiewicza „Program Inwestycji Strategicznych dla terenów popegeerowskich: realne czy pozorne wsparcie?”. To kolejne potwierdzenie metody działania władzy centralnej, która programy pomocy samorządom wykorzystuje częściowo do celów partyjnych.

Argumenty #16
Integracja cudzoziemców? Bez usług publicznych ani rusz
24.10.2022

Polacy od czasu rosyjskiej inwazji udzielają Ukraińcom pomocy w rozmaitej formie i, jak pokazują sondaże, są gotowi robić to dalej. Jeśli nie chcemy, aby sytuacja się zmieniła – choćby wskutek pogorszenia sytuacji gospodarczej i nastrojów społecznych – powinniśmy zwrócić uwagę na dostępność usług publicznych, pisze dr Paweł Marczewski w najnowszej analizie pt. „Jak kolejki zabijają solidarność”.

Argumenty #15
Niezależne sądy a uczciwość wyborów
11.10.2022

Bezpodstawne kwestionowanie uczciwości wyborów przez aktorów politycznych niezadowolonych z ich wyniku to bardzo poważne zagrożenie dla demokracji. Niestety, niewykluczone, że partia rządząca w Polsce zdecyduje się na taki krok. A podważana przez nią od lat niezależność sądownictwa może być w tym pomocna. O wynikających z tego niebezpieczeństwach mówi najnowsza analiza Fundacji Batorego: Zmiany w sądownictwie a uczciwość procesu wyborczego.

Argumenty #14
Ustawa o ochronie ludności, czyli zmiana ustroju poza konstytucją
28.09.2022

Przed skutkami wprowadzenia ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej ostrzegają konstytucjonaliści, samorządowcy, organizacje pozarządowe i specjaliści z zakresu obrony cywilnej. Na początku września opublikowano nową wersję ustawy. Na stronach Fundacji Batorego jej treść analizuje prof. Hubert Izdebski. I ostrzega: mimo drobnych poprawek nowe prawo to wciąż próba przekształcenia ustroju z pominięciem Konstytucji podjęta przez obóz rządzący, który nie ma legitymizacji politycznej do dokonywania takiej zmiany.

Argumenty #13
Finansowanie polityki poza kontrolą
13.09.2022

Reguły finansowania kampanii wyborczych oraz partii politycznych w ogóle powinny zostać zmienione, a ich egzekwowanie poprawione. Obecne przepisy nie tylko dają niektórym ugrupowaniom nieuczciwą przewagę. Istniejące w nich luki stwarzają podmiotom zewnętrznym, w tym reżimom autorytarnym, możliwość ingerowania w proces polityczny, co stanowi potencjalnie zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, ostrzega dr Marcin Walecki w opracowaniu przygotowanym dla Fundacji im. Stefana Batorego.

Argumenty #12
Co dalej z Trybunałem Konstytucyjnym?
30.08.2022

Jak odbudować instytucje państwa skompromitowane lub zwasalizowane przez działania polityczne w ciągu ostatnich sześciu lat? Przywrócenie powagi i legitymizacji Trybunałowi Konstytucyjnemu ma kluczowe znaczenie dla realizacji tego celu. Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego wydał oświadczenie ws. potrzeby zmiany podstaw prawnych funkcjonowania TK oraz przygotował projekt konkretnej ustawy. Oto jej kluczowe elementy.

Argumenty #11
Opieka nad osobami starszymi. Potężne wyzwanie, które dotyczy nas wszystkich
16.08.2022

Polskie społeczeństwo szybko się starzeje, co sprawia, że model opieki nad osobami starszymi wymaga natychmiastowej reformy. Problem ma wymiar ponadpokoleniowy. Dotyczy nie tylko „jakości życia i godności osób starszych, ale również jakości życia młodszych pokoleń, które muszą uzyskać silne systemowe wsparcie, by podołać rosnącym obowiązkom opiekuńczym”, piszą autorzy raportu W stronę sprawiedliwej troski. Opieka nad osobami starszymi w Polsce. I proponują konkretne rozwiązania.

Argumenty #10
Okręgi wyborcze do poprawy
2.08.2022

W pierwszym po przerwie wakacyjnej wydaniu „Argumentów” wracamy do tematu korekty demograficznej, czyli pilnej potrzeby zmiany wielkości okręgów w wyborach do Sejmu wynikającej ze zmiany liczby mieszkańców tych okręgów. Socjolog, dr hab. Jacek Haman, pokazuje, że obecnie na niektóre okręgi przypada zbyt wiele mandatów poselskich, a na inne zbyt mało. Skutek jest taki, że waga głosu Polaków w różnych częściach kraju jest coraz bardziej nierówna – w niektórych miejscach kartka wyborcza wrzucona do urny znaczy więcej niż w innych.

Argumenty #9
„Gościnna Polska”, czyli jak pomóc uchodźcom z Ukrainy i… sobie
5.07.2022

W ciągu zaledwie kilku lat Polska przeszła z pozycji kraju homogenicznego etnicznie do kraju z jedną z najwyższych populacji uchodźców i osób ubiegających się o azyl na świecie. Pod koniec marca 2022 r. dziennik „Financial Times” szacował, że Polska w ciągu zaledwie kilku tygodni awansowała pod tym względem z miejsca 101 na… czwarte. Wyprzedzały nas jedynie Turcja, Kolumbia i Stany Zjednoczone. Integracja ogromnej liczby uchodźców będzie ogromnym wyzwaniem dla państwa. Jak nie popełnić błędów państw zachodnich, a jednocześnie jakie pozytywne wnioski wyciągnąć z ich doświadczeń? O tym mówi raport „Gościnna Polska” przygotowany przez Fundację WiseEuropa przy wsparciu Fundacji Batorego.

Argumenty #8
Jak nie zmieniać terminu wyborów samorządowych
21.06.2022

Według doniesień medialnych Prawo i Sprawiedliwość planuje przesunięcie terminu wyborów samorządowych. Ryszard Terlecki, przewodniczący Klubu Parlamentarnego PiS, oznajmił, że „projekt ustawy o przełożeniu wyborów samorządowych jest już gotowy” i „lada chwila trafi do Sejmu”. Ma się to stać jeszcze w czerwcu, a ustawa będzie procedowana jako „projekt poselski”. Taki tryb postępowania może wzbudzić wśród obywateli wątpliwości co do uczciwości wyborów.

Argumenty #7
Dlaczego nowa propozycja reformy sądownictwa doprowadzi do katastrofy
7.06.2022

Komisja Europejska zaakceptowała przedstawiony przez Polskę Krajowy Plan Odbudowy. Do wypłaty środków droga wciąż pozostaje daleka. Ustawa dotycząca Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego wciąż nie została uchwalona, niewiadomą pozostaje także proces realizacji jej zapisów. Ponadto, w międzyczasie Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt nowych regulacji, po uchwaleniu których spór z instytucjami UE może wybuchnąć z nową siłą.

Argumenty #6
Zmiana ordynacji wyborczej, czyli wielkie plany i nieprzewidziane skutki
23.05.2022

Od dłuższego czasu w mediach pojawiają się informacje o planowanych przez Jarosława Kaczyńskiego zmianach ordynacji wyborczej. Według doniesień medialnych lider PiS powrócił do podnoszonego już w 2019 pomysłu zwiększenia liczby okręgów w wyborach do Sejmu. Kto na tym skorzysta?

Argumenty #5
Burza na horyzoncie
10.05.2022

W debacie publicznej regularnie powraca temat skrócenia kadencji Parlamentu. Ale nawet jeśli do tego nie dojdzie, regulaminowy termin wyborów – zarówno samorządowych jak i parlamentarnych – jest bardzo bliski. Do jesieni 2023 roku pozostaje mało czasu na wprowadzenie zmian, bez których wszystkich organizatorów procesu wyborczego czekają poważne problemy. Grożą nam m.in. nadużycia w finansowaniu kampanii oraz zaprzeczenie konstytucyjnej zasadzie równości wyborów sejmowych.

Argumenty #4
Propozycje zmian w konstytucji? Niepotrzebne i groźne
25.04.2022

Proponowane przez posłów Prawa i Sprawiedliwości zmiany w Konstytucji RP nie powinny wejść w życie. Zespół Ekspertów Prawny Fundacji im. Stefana Batorego ocenia je jako „niepotrzebne i szkodliwe dla bezpieczeństwa finansowego państwa oraz jego obywateli”. Nowe regulacje są nieprecyzyjne i stwarzają szerokie pole do nadużyć. Prześledźmy je po kolei.

Argumenty #3
Centralizacja czy decentralizacja: jak poprawić odporność Polski?

Samorządy znalazły się na pierwszej linii walki z poważnymi kryzysami – najpierw pandemią, a obecnie napływem uchodźców z Ukrainy. Oba te wyzwania pokazują, że w sytuacji zagrożenia lepiej sprawdza się władza nie scentralizowana, lecz współpracująca na różnych poziomach. Potwierdzają to także obecne doświadczenia Ukrainy. Niestety, polskie władze wolą na kryzys reagować centralizacją zarządzania.

Argumenty #2
Czy Ukraina powinna być w Unii Europejskiej?
29.03.2022

Już w czwartym dniu po rosyjskiej napaści na Ukrainę, 28 lutego, prezydent Wołodymyr Zełeński podpisał wniosek o przyjęcie kraju do Unii Europejskiej. Podobne wnioski złożyły władze Mołdawii i Gruzji, również obawiające się rosyjskiej agresji. Jaką formę współpracy Unia może i powinna zaproponować Ukrainie?

Argumenty #1
Wojna w Ukrainie a praworządność w Polsce
18.03.2022

W świetle rosyjskiej agresji na Ukrainę przedstawiciele Zjednoczonej Prawicy przekonują, że instytucje unijne powinny zaakceptować Krajowy Plan Odbudowy i uruchomić przepływ środków przeznaczonych na pomoc polskiej gospodarce. Tak, instytucje unijne powinny pomóc. Ale nie kosztem praworządności.