Program Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy (Active Citizens Fund – National) jest jednym z 11 programów prowadzonych w Polsce ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego (tzw. Funduszy norweskich i Funduszy EOG) 2014-2021 i jednym z dwóch przeznaczonych na wsparcie działalności organizacji społecznych.
Celem programu zaplanowanego na lata 2019-2024 jest wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego, aktywności obywatelskiej oraz upodmiotowienie grup zagrożonych wykluczeniem. W swoim działaniu Program kieruje się uniwersalnymi wartościami zapisanymi w Traktacie Europejskim: poszanowaniem godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, rządów prawa, a także poszanowaniem praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Podobne programy prowadzone są z Funduszy EOG w 15 krajach unijnych.
Zgodnie z umową dwustronną między rządem polskim a rządami Państw-Darczyńców środki przeznaczone na wsparcie społeczeństwa obywatelskiego podzielone zostały na dwa programy: Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy i Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
Program Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy prowadzony jest przez konsorcjum Fundacji im. Stefana Batorego (lider), Fundacji Stocznia i Fundacji Akademia Organizacji Obywatelskich.
Budżet programu wynosi 33,2 miliony EUR (30 mln EUR z Funduszy EOG oraz 3,2 mln EUR z Funduszy Norweskich).
Program wspiera działania podejmowane przez organizacje społeczne w czterech obszarach:
- Obszar 1. Angażowanie obywateli i obywatelek w sprawy publiczne i działania społeczne, w tym działania dotyczące ochrony środowiska i przeciwdziałania zmianom klimatycznym (koordynacja: Fundacja Stocznia)
- Obszar 2. Ochrona praw człowieka i równe traktowanie, w tym przeciwdziałanie przemocy ze względu na płeć (koordynacja: Fundacja im. Stefana Batorego)
- Obszar 3. Wzmocnienie grup narażonych na wykluczenie (koordynacja: Fundacja im. Stefana Batorego)
- Obszar 4. Wsparcie rozwoju sektora obywatelskiego (koordynacja: Fundacja Akademia Organizacji Obywatelskich)
W ramach programu organizowane są też szkolenia i warsztaty pomagające Wnioskodawcom i Grantobiorcom w realizacji działań i podnoszeniu kompetencji, nawiązaniu współpracy z instytucjami z Państw-Darczyńców (Islandii, Liechtensteinu, Norwegii) oraz wymianie doświadczeń między organizacjami z Polski i innych krajów UE, w których prowadzone są programy dla organizacji społecznych z Funduszy EOG.
Program wspiera działania prowadzone przez organizacje z całej Polski, ale szczególną uwagę przykłada do wspierania działań podejmowanych przez organizacje mniej doświadczone, spoza dużych aglomeracji i z terenów o ograniczonym dostępie do programów pomocowych i wsparcia infrastrukturalnego oraz przez organizacje adresujące swoje działania do grup narażonych na dyskryminację i wykluczenie. We wszystkich działaniach ważną grupą docelową jest młodzież.
W ramach programu Fundacja Stocznia i Fundacja Akademia Organizacji Obywatelskich prowadzą tzw. projekty predefiniowane, które mają wzmocnić oddziaływanie i trwałość rezultatów programu w dwóch priorytetowych obszarach wsparcia: rozwoju aktywności obywatelskiej i rozwoju organizacji społecznych i sektora obywatelskiego.
W 2022 roku zakończone zostały wszystkie zaplanowane w programie konkursy dotacyjne.
W sumie w latach 2020-22 w sześciu konkursach dotacyjnych przyznano 507 dotacji na łączną kwotę ponad 29 mln EUR:
- W czterech konkursach finansowanych ze środków EOG (dwóch na projekty tematyczne i dwóch na projekty sektorowe), przyznanych zostało 476 dotacji na kwotę 25,9 mln EUR.
- W dwóch konkursach sfinansowanych z Funduszy Norweskich (konkurs na dotacje instytucjonalne i konkurs Media dla demokracji) przyznanych zostało 28 dotacji na łączną kwotę ponad 2,9 mln EUR.
- W grudniu Komisja Programu przyznała dodatkowo ze środków niewykorzystanych i ze zwrotów dotacji już przyznanych 3 dotacje na łączną kwotę 388 439 EUR: na dwa projekty, które znalazły się na liście rezerwowej w konkursie Media dla demokracji oraz na jeden wniosek z listy rezerwowej w konkursie na dotacje instytucjonalne.
Więcej informacji o programie, w tym lista przyznanych dotacji i wyszukiwarka projektów na stronie Programu.