Zbiór materiałów konferencyjnych przygotowanych przez zespół POPREBEL na konferencję „Populizm i demokracja: romans czy dysonans”.
***
Fundacja Batorego, Collegium Civitas, Concilium Civitas i Uniwersytet Jagielloński zapraszają do udziału w publicznej konferencji, której celem jest przedyskutowanie wyników badań nad populizmem przeprowadzonych przez badaczy z siedmiu europejskich uniwersytetów pod kierunkiem prof. Jana Kubika w ramach projektu POPREBEL.
W każdym z czterech paneli dyskusyjnych w trakcie dwudniowej konferencji uczestniczyć będą badacze i badaczki realizujące projekt POPREBEL oraz około 25 działaczek i działaczy z różnych regionów Polski. Szczególnie zachęcamy do udziału w warsztatach o przyszłości populizmu moderowanych przez zespół profesora Vello Pettai z Uniwersytetu w Tartu.
9.00-9.20 – POWITANIE: prof. Jan Kubik (lider projektu POPREBEL, University College London i Rutgers University) oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej
Sesja 1. Genealogia – interpretacje źródeł prawicowego populizmu
9.20-11.20
prof. István Benczes (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
Michał Sutowski (Krytyka Polityczna)
dr Katarzyna Sztop-Rutkowska (Fundacja Laboratorium Badań i Działań Społecznych „SocLab”, Instytut Socjologii UwB)
dr András Tétényi (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
Paweł Wodziński (dawniej Biennale Warszawa)
dr Maja Vasiljević (Uniwersytet w Belgradzie)
Komentarze: dr Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji Batorego), dr Justyna Orchowska (EUROREG Uniwersytet Warszawski, Miasto Jest Nasze), Michał Syska (Ośrodek Myśli Społecznej im. F. Lassalle’a), Piotr Trudnowski (Klub Jagielloński)
Prowadzenie: dr Agnieszka Sadecka (Uniwersytet Jagielloński)
Sesja 2. Konsekwencje – prawicowy populizm u władzy
11.35-13.35
prof. István Benczes (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
Krzysztof Izdebski (forumIdei Fundacji Batorego, Open Spending EU Coalition)
prof. Isidora Jarić (Uniwersytet w Belgradzie)
dr István Kollai (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
dr hab. Elżbieta Korolczuk (Uniwersytet Södertörn w Sztokholmie)
Dariusz Standerski (Fundacja Kaleckiego, Wydział Nauk Ekonomicznych UW)
Prowadzenie: dr Joanna Orzechowska-Wacławska (Uniwersytet Jagielloński)
Sesja 3. Jak przeciwdziałać populizmowi?
14.30-16.30
prof. Haris Dajč (Uniwersytet w Belgradzie)
Robert Hojda (Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych)
dr Jiří Kocián (Uniwersytet Karola w Pradze)
Mirosława Makuchowska (Kampania Przeciw Homofobii)
prof. Richard Mole (University College London)
dr hab. Joanna Wowrzeczka (Świetlica Krytyki Politycznej w Cieszynie, Instytut Sztuk Plastycznych UŚ)
Komentarze: Liliana Kalinowska (Dom Ukraiński w Przemyślu), Zuzanna Karcz (aktywistka edukacyjna), Jakub Karyś (KOD), Bart Staszewski (Fundacja Basta)
Prowadzenie: dr Natasza Styczyńska (Uniwersytet Jagielloński)
16.30: poczęstunek
piątek, 9 grudnia 2022
Sesja 4: Warsztaty – scenariusze przyszłości
9.45-12.00
Moderacja: prof. Vello Pettai (Uniwersytet w Tartu) wraz z zespołem
Uczestnicy podzielą się na trzy grupy w celu przedyskutowania jednego z trzech scenariuszy. W ramach każdego scenariusza uczestnicy będą zachęcani do przemyślenia określonych ról politycznych lub perspektyw.
Sesja 5: Czego się nauczyliśmy? Co robić? Wnioski z konferencji
Jan Kubik (University College London, Rutgers University)
Jacek Żakowski (Collegium Civitas)
Prowadzenie: dr Krzysztof Kowalski (Uniwersytet Jagielloński)
KOMENTATORZY:
Helena Chmielewska-Szlajfer (Akademia Leona Koźmińskiego, London School of Economics and Political Science), Piotr Cykowski (Akcja Demokracja), Magdalena Jakubowska (Visegrad Insight, Res Publica), Jadwiga Klata (Ruch Solidarności Klimatycznej), Dominik Kuc (Wolna Szkoła, GrowSpace Poland), Maia Mazurkiewicz (Alliance for Europe, Front Europejski), Agata Szczęśniak (OKO.press), Jana Szostak (polsko-białoruska aktywistka)
Projekt POPREBEL ma pomóc zrozumieć mechanizmom stojący za zwycięskim pochodem populizmu w krajach liberalnej demokracji. Zespół projektu, podzielony na kilka grup, w składzie których są ekonomiści_tki, socjologowie_żki i badacze_ki kultury, przygląda się przyczynom populistycznego wybuchu i jego skutkom. Lepsze rozumienie sytuacji nie powadzi automatycznie do wymyślenia lepszych środków zaradczych, proponujemy zatem, by połączyć siły z praktykami_czkami i wspólnie przemyśleć, co należy zrobić. Zapraszamy do rozmowy grupę aktywistów_ek zakładając, że z połączenia mądrości praktyków_czek i refleksji badaczy_ek wyłonią się nowe, oryginalne pomysły na takie rozwiązania palących problemów społecznych, które pomogą odwrócić rozkład demokracji.
Większość Polek i Polaków (64% wg badania More in Common Polska) twierdzi, że sprawy w naszym kraju idą w złym kierunku. Patrzymy na przyszłość z niepewnością, lękiem, frustracją, smutkiem ale i nadzieją. Bo wiemy, w jakim kraju chcielibyśmy żyć.
Pytani o idealną Polskę w perspektywie dekady odpowiadamy, że ma być ona bezpieczna, demokratyczna, sprawiedliwa, uczciwa, praworządna, nowoczesna, tolerancyjna, ekologiczna, otwarta. Rozumiemy, że warunkiem lepszej przyszłości jest rozwój oparty na zwiększonych nakładach na edukację i nauką oraz bezpieczeństwo wymagające sprawnych sił zbrojnych.
Niestety, nie ufamy państwu przekonani, że w sytuacji kryzysu będziemy musieli radzić sobie sami. Tak jak podczas pierwszych tygodni pandemii Covid-19 i tak jak w pierwszych dniach po agresji Rosji na Ukrainę. To dzięki mobilizacji społeczeństwa obywatelskiego – zaangażowaniu organizacji społecznych oraz rzesz wolontariuszy i wolontariuszek powstały sieci pomocy potrzebującym: osobom wymagającym troski w czasie kryzysu sanitarnego i tym, którzy uciekali przed wojną. Podczas tych kryzysów zrozumieliśmy znaczenie samoorganizacji i rolę organizacji obywatelskich jako źródła społecznej odporności. Pytani o ocenę sił, które działały najlepiej w czasie napływu osób uchodźczych z Ukrainy z najwyższym uznaniem wskazujemy organizacje społeczne (87% ocen bardzo dobrych i dobrych) oraz wolontariuszy (95%).
Zorganizowane społeczeństwo obywatelskie umie nie tylko działać, wie także jak budować lepszą przyszłość. Organizacje społeczne wraz z ekspertami i ekspertkami od miesięcy pracują nad propozycjami dla Rzeczpospolitej: Obywatelski Pakt dla Edukacji przygotowany przez Sieć Organizacji Społecznych dla Edukacji, projekt prawa klimatycznego proponowany przez organizacje ekologiczne, projekty ustaw przywracających praworządność, propozycje działań przywracających konstytucyjną zasadę samorządności terytorialnej, projekty rozwiązań chroniących i realizujących podstawowe prawa kobiety, propozycje sanacji i modernizacji mediów publicznych, propozycje dotyczące polityki kulturalnej i projekt ustawy o muzeach, rekomendacje dla krajowej i lokalnych polityk migracyjnych i integracyjnych.
To tylko niektóre z obszarów wymagających naprawy, poprawy lub modernizacji, gdzie społeczeństwo obywatelskie ma gotowe propozycje rozwiązań i aktów legislacyjnych. Przedstawiliśmy je podczas Święta Wolności i Praw Obywatelskich podczas „Rozmowy obywatelskiej o przyszłości” i wartościach społeczeństwa obywatelskiego zorganizowanej przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, Fundację im. Stefana Batorego i Europejskie Centrum Solidarności.
Rozmowa obywatelska o przyszłości
Swoimi propozycjami na to, w jakim kierunku powinno zmierzać państwo i społeczeństwo podzielilismy się w czasie rozmowy obywatelskiej 3 czerwca w Gdańsku. Wzięli w niej udział przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych specjalizujących się w następujących obszarach:
Wszystkie propozycje przedstawione podczas „Rozmowy obywatelskiej o przyszłości” są zebrane na stronie OFOP.
Podczas webinarium zorganizowanego przez akcję Masz Głos można dowiedzieć się:
czym są konsultacje społeczne i dlaczego tak ważne jest włączanie mieszkanek i mieszkańców w procesy decyzyjne;
jak dyskutować o przestrzeni ze społecznością lokalną, zwłaszcza gdy nie może z niej korzystać w swobodny i znany dotąd sposób;
o narzędziach IT, pomocnych w obecnych warunkach i sprawdzonych metodach konsultacyjnych;
jak mogą wyglądać konsultacje społeczne za miesiąc, rok, dwa.
Prowadzenie: Joanna Suchomska, Łukasz Broniszewski.
Współorganizatorem spotkania było Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Celem seminarium była analiza ruchu protestów, które wybuchły po rozstrzygnięciu Trybunału Konstytucyjnego 22 października br. w oparciu o rozpoznanie „języka rewolucji”: środków estetycznych i symbolicznych wykorzystywanych przez uczestników i uczestniczki. Jakie formy podmiotowości się w nich wyrażają, jakie przedstawiają emocje, a jak komunikują cele polityczne? Do jakich zasobów kultury i tradycji się odwołują, jakie napięcia wewnętrzne wyrażają? Liczyliśmy na to, że rozmowa pozwoli lepiej zrozumieć i uchwycić istotę obecnych wydarzeń. Czy są one zapowiedzią istotnej zmiany?
Wprowadzenie wygłosił Przemysław Czapliński (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
Do dyskusji zaprosiliśmy ponad dwadzieścioro polskich intelektualistek i intelektualistów, działaczek i działaczy, publicystek i publicystów, artystek i artystów.
Udział wzięli: Bartek Chaciński („Polityka”), Sebastian Cichocki (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), Ewa Graczyk (Uniwersytet Gdański), Agnieszka Graff (Uniwersytet Warszawski), Zuzanna Hertzberg (artystka i działaczka), Inga Iwasiów (Uniwersytet Szczeciński), Katarzyna Kasia (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie), Leszek Koczanowicz (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Wrocław), Elżbieta Korolczuk (Uniwersytet Södertörn w Sztokholmie), Dariusz Kosiński (Uniwersytet Jagielloński), Waldemar Kuligowski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), Iwona Kurz (Uniwersytet Warszawski), Agnieszka Kwiatkowska (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Warszawa), Paweł Łysak (Teatr Powszechny w Warszawie), Rafał Milach (Archiwum Protestów Publicznych), Marcin Napiórkowski (Uniwersytet Warszawski), Magdalena Nowicka-Franczak (Uniwersytet Łódzki), Krzysztof Podemski (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), Mikołaj Rakusa-Suszczewski (Uniwersytet Warszawski), Dorota Sajewska (Uniwersytet Warszawski), Aleksander Smolar (Fundacja im. Stefana Batorego), Kuba Szreder (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie), Klementyna Suchanow (Ogólnopolski Strajk Kobiet), Magda Szcześniak (Uniwersytet Warszawski), Waldemar Tatarczuk (Galeria Labirynt w Lublinie), Paweł Wodziński (Biennale Warszawa), Joanna Wowrzeczka (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Franciszek Sterczewski (poseł na Sejm RP).
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Co wydarzyło się z polskim samorządem terytorialnym z ciągu kilku ostatnich miesięcy? W jakim otoczeniu prawnym funkcjonuje, odkąd zmagamy się z epidemią? Na te pytania odpowiadał Szymon Osowski z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, wyjaśniając wpływ przepisów na uprawnienia wójtów, burmistrzów, prezydentów, a także na pracę administracji lokalnej i współpracę samorządu z mieszkańcami.
Współorganizatorami webinarium byli: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich i Sieć Obywatelska Watchdog Polska.
Zdobywanie pieniędzy to wyzwanie dla każdej organizacji, zwłaszcza jeśli działa w mniejszej społeczności, w lokalnej skali lub zajmuje się tematem będącym poza zainteresowaniem najbardziej popularnych programów grantowych. Gdzie wtedy szukać funduszy?
Rozmawialiśmy o wybranych pozagrantowych metodach pozyskiwania środków na działalność i zastanowiliśmy się, które z nich mogą być atrakcyjne dla naszych organizacji. Omówiliśmy:
jak zbierać darowizny i datki w realu, i w Internecie?
jak zorganizować charytatywną loterię fantową i zainteresować nią lokalny biznes?
jak sprzedawać bez działalności gospodarczej?
jak współpracować w biznesem?
Webinarium prowadziła Katarzyna Sadło, trenerka i konsultantka z ponad 25-letnim stażem w pracy z organizacjami, specjalizująca się w prawnych aspektach ich funkcjonowania oraz w pozyskiwaniu środków na działalność.
Narasta niepokojące zjawisko masowego wycinania drzew, których nie zastępuje się nowymi nasadzeniami. Temat budzi wiele kontrowersji, a drzewa same nie obronią się. Dlatego postanowiliśmy wrócić do tematu ochrony drzew, tym razem w formie pytań i odpowiedzi.
Webinarium poprowadziła:
Magdalena Berezowska-Niedźwiedź – od 2005 zaangażowana w realizację projektów dotyczących zrównoważonego rozwoju, ochrony przyrody i społeczeństwa obywatelskiego. Szczególnie związana z ochroną drzew – działaniami związanymi z ochroną zagrożonych siedlisk oraz gatunków; współpracuje przy realizacji projektów takich jak „Strażnicy Natury 2000”, „Na straży drzew”, „Obywatel na straży drzew”. Prowadzi też działania na rzecz angażowania innych w poznanie, docenienie roli drzew oraz ich ochronę. Na co dzień jest edukatorką w EkoCentrum Wrocław. Z zamiłowania (i z wykształcenia) przyrodnik oraz Certyfikowany Inspektor Drzew.
Zapraszamy do obejrzenia pierwszego webinarium akcji Masz Głos na rzecz ochrony drzew.
Podczas webinarium dowiedzieć się można:
jak wyglądają nowe wzory dokumentów dot. realizacji zadania publicznego – oferty, oferty uproszczonej, sprawozdania i umowy o dofinansowanie?
co musi znaleźć się w tego rodzaju dokumentach?
na jakie zapisy umowy warto zwrócić uwagę? Aspekty ochrony danych osobowych uczestników/-czek korzystających ze wsparcia w ramach realizacji zadania a rozliczenie przez rezultaty;
rozliczenie dotacji – jakie informacje powinny znaleźć się w sprawozdaniu, a co raczej powinno być przedmiotem kontroli?
Prowadzenie: Iwona Janicka.
Nagrodę Super Samorząd otrzymają organizacje społeczne i nieformalne grupy mieszkańców oraz władze samorządowe za partnerską współpracę przy realizacji oddolnych inicjatyw, poprawiających funkcjonowanie lokalnych społeczności. Jury nagrody: Edwin Bendyk (Fundacja Batorego), Agnieszka Jędrzejczyk (OKO.press), Krzysztof Majak (Onet), Jerzy Stępień (sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku), Dorota Wiszejko-Wierzbicka (Uniwersytet SWPS).
Nagrodę Super Głos otrzymają organizacje społeczne i nieformalne grupy mieszkańców, które wykazały się wyjątkową konsekwencją działań i umiejętnością szukania niestandardowych rozwiązań oraz mobilizacji mieszkańców. Jury nagrody to przedstawiciele organizacji partnerskich akcji Masz Głos: Grzegorz Wójkowski i Karolina Ginejko ze Stowarzyszenia Aktywności Obywatelskiej Bona Fides, Agnieszka Maszkowska i Piotr Znaniecki z Fundacji Laboratorium Badań i Działań Społecznych SocLab, Małgorzata Łosiewicz, Robert Chomicki i Katarzyna Gajda ze Stowarzyszenia Rozwoju Inspiracje, Agnieszka Trzaska, Kamila Gawrońska-Dickson, Mateusz Strzałkowski z Pracowni Zrównoważonego Rozwoju, Joanna Ciesielka, Aleksandra Iwańska-Figura, Dariusz Figura z Fundacji Twórczości, Edukacji i Animacji Młodzieży – „Teatrikon”.
Laureaci nagrody Super Samorząd 2023
sołtyska – Dorota Mirowska, Koło Gospodyń Wiejskich Dobrowianki i władze gminy Sędziejowice za połączenie działań integrujących mieszkańców z konsultacjami społecznymi
sołectwo Zapusta i władze gminy Olszyna za rozwijanie praworządności na najniższym poziomie samorządowym
Młodzieżowa Rada Miasta Augustów i władze miasta Augustowa za dążenie do stworzenia mediateki – miejsca spotkań dla młodzieży
Wałbrzyska Rada Kobiet i władze miasta Wałbrzycha za cykl warsztatów „Kobiecy Ogród Mocy” i włączanie doświadczenia kobiet przy rozwiązywaniu lokalnych problemów
Step by step in Kraków i władze miasta Krakowa za integrowanie społeczności ukraińskiej z dotychczasowymi mieszkańcami miasta i wspieranie ich w przedsiębiorczości.
Laureaci zostali wybrani spośród 183 uczestników ubiegłorocznej edycji akcji Masz Głos.
Laureaci nagrody Super Głos 2023
sołtys – Łukasz Śmietanko i Koło Gospodyń Wiejskich w Pajtunach za stworzenie miejsca spotkań dla mieszkańców
Stowarzyszenie Brzostek Top Team za działania sportowe dla grup zagrożonych wykluczeniem
Koło Gospodyń Wiejskich Wymysłowo za remont i doposażenie placu przy świetlicy wiejskiej
Fundacja Ludzie z Natury za działania integrujące mieszkańców osiedla
Grupa „RAZEM dla mieszkańców Wiszni Małej” za mobilizację mieszkańców do wyrażania opinii w sprawach dotyczących zagospodarowania przestrzennego i rozwoju gminy.
Wszystkim laureatom i finalistom ogromnie gratulujemy!
Laureaci otrzymają nagrody w wysokości 3 tys. zł na działania lokalne oraz pamiątkowe statuetki i dyplomy.
Wydarzeniu towarzyszyła debata „Wyście sobie, a my sobie? Demokracja w Polsce na co dzień” z udziałem badaczek i badaczy oraz ludzi pióra, którą poprowadził Edwin Bendyk.
Patroni medialni: Onet.pl, Ngo.pl
Akcja Masz Głos Fundacji Batorego od 18 lat wspiera dialog i współpracę pomiędzy społecznościami lokalnymi a władzami samorządowymi.
Publikacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej w sprawie dopuszczalności aborcji wywołała w wielu miastach Polski nową falę protestów, które z mniejszą intensywnością, ale konsekwentnie trwały od trzech miesięcy. Jaki jest dotychczasowy bilans polityczny tego kryzysu? Co wyrażają protesty? Czy są wyrazem głębszych, strukturalnych społecznych przemian? Czy są rewolucją? Czy też mamy do czynienia tylko z chwilowym wybuchem gniewu? Kim są uczestnicy i uczestniczki manifestacji? Jakie są możliwe scenariusze rozwoju sytuacji? Jakie warunki muszą być spełnione, by energia społeczna, która ujawniła się podczas protestów przełożyła się na wynik wyborczy w 2023 roku? A może należy spodziewać się wcześniejszej przebudowy sceny politycznej i wyborów przedterminowych?
Do rozmowy wokół tych pytań – którą poprowadził prezes Fundacji im. Stefana Batorego, Edwin Bendyk – zaprosiliśmy politolożki i politologów, socjolożki i socjologów oraz komentatorki i komentatorów życia publicznego.
Udział wzięli: Sonia Burdyna (Otwarty Uniwersytet im. Karola Modzelewskiego), Zuzanna Dąbrowska („Rzeczpospolita”), Jarosław Flis (Uniwersytet Jagielloński), Adam Gendźwiłł (Uniwersytet Warszawski), Monika Helak (Polityka Insight), Rafał Kalukin (Tygodnik „Polityka”), Jacek Kołtan (Europejskie Centrum Solidarności), Ewa Kiedio (Zespół Laboratorium “Więzi”), Mikołaj Lewicki (Uniwersytet Warszawski), Ryszard Łuczyn (Polityka Insight), Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji Batorego), Rafał Matyja (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie), Przemysław Sadura (Uniwersytet Warszawski), Michał Sutowski („Krytyka Polityczna”), Agata Szczęśniak (OKO.press), Michał Szułdrzyński („Rzeczpospolita”), Agnieszka Turska-Kawa (Uniwersytet Śląski), Dominika Wielowieyska („Gazeta Wyborcza”).
W najbliższym czasie planujemy również dyskusję o przyszłości ruchu protestów z udziałem osób w nie zaangażowanych, która będzie kontynuacją naszych jesiennych debat „Język rewolucji” (20 listopada 2020), „Protest Polski lokalnej” (11 grudnia 2020) oraz „Młodzi i protest” (23 grudnia 2020).