Fundusz im. Beaty Pawlak Archives - Fundacja im. Stefana Batorego

Anna Goc, autorka książki „Głusza” (Wydawnictwo Dowody, Warszawa 2022) portretującej złożoną i bogatą kulturę osób głuchych, otrzymała Nagrodę im. Beaty Pawlak 2023. Nagroda za materiał przybliżający inne kultury, religie i cywilizacje przyznawana jest corocznie z Funduszu im. Beaty Pawlak prowadzonego przez Fundację Batorego.

„Nagroda im. Beaty Pawlak jest nagrodą za opisywanie innych kultur i dlatego bardzo się cieszę, że głusi zostali zauważeni jako ludzie należący do innej kultury, ludzie posługujący się innym językiem i ludzie, którzy nie chcą naszej pomocy jako słyszących, ale chcą równych praw. (…) Myślę, że głusi bohaterki i bohaterowie „Głuszy” też się z niej ucieszą” – powiedziała Anna Goc odbierając Nagrodę.

„Głusza” to napisany z wielką wrażliwością reportaż o wyobcowaniu i wykluczeniu fundamentalnym, bo usuwającym poza zbiór wyznaczany przez arystotelesowską definicję człowieka jako zoon logon ekhon („istoty żywej zdolnej do mówienia”). „Czy ludzi można opuścić językowo? Nie dać im prawa do języka? Albo za wszelką cenę nakłaniać do nauczenia się języka, którym posługuje się większość, chociaż dla wielu z nich to zdanie niewykonalne?” – pyta autorka. Odpowiada na te pytania przedstawieniem sytuacji osób głuchych w Polsce. Pisze nie tylko historię przemocy, ale także historię emancypacji. Z wielkim szacunkiem i uważnością, na podstawie kilkudziesięciu opowieści autobiograficznych, portretuje złożoną i bogatą kulturę osób głuchych.

Do nagrody nominowani byli także: Sylwia Czubkowska za Chińczycy trzymają nas mocno. Pierwsze śledztwo o tym, jak Chiny kolonizują Europę, w tym Polskę (Znak Literanova, Kraków 2022), Agnieszka Kościańska i Michał Petryk za Odejdź. Rzecz o polskim rasizmie (Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2022), Małgorzata Nocuń za Miłość to cała moja wina. O kobietach byłego Związku Radzieckiego (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2023) oraz Ewa Sapieżyńska za Nie jestem twoim Polakiem. Reportaż z Norwegii (Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2023).

Nagroda ustanowiona została ostatnią wolą Beaty Pawlak, dziennikarki i pisarki, która 12 października 2002 zginęła w zamachu terrorystycznym na indonezyjskiej wyspie Bali. Przyznawana jest za materiał opublikowany w języku polskim w okresie od 1 lipca poprzedniego roku do 30 czerwca bieżącego roku. Laureatów wybiera Kapituła w składzie: Piotr Kosiewski (Fundacja im. Stefana Batorego), Maria Kruczkowska („Gazeta Wyborcza”), Antoni Rogala (przedstawiciel rodziny), Olga Stanisławska (reporterka), Adam Szostkiewicz („Polityka”) – przewodniczący, Joanna Załuska (Fundacja im. Stefana Batorego), Wojciech Załuska (Katolicka Agencja Informacyjna).

Beata Pawlak była niespokojnym duchem. W latach 70. działała w krakowskim Studenckim Komitecie Solidarności, w stanie wojennym wydawała podziemną gazetkę. W 1984 roku wyjechała do Paryża. We Francji zaprzyjaźniła się z irańskimi emigrantami i odnalazła pasję na całe życie – islam. Po 1989 roku wróciła do Polski. Przeszkadzał jej kontrast między antyislamskimi stereotypami a ludźmi, których poznała podczas pobytu w Paryżu. Szukała odpowiedzi na pytanie, skąd biorą się islamskie zamachy. Jeździła do krajów muzułmańskich. Poznając ich mieszkańców poznawała islamską cywilizację. Po islamie przyszła ciekawość innych kultur i kolejne podróże. Odwiedziła 25 krajów. Była dziennikarką, reporterką, autorką książek – pisze Wojciech Załuska we wspomnieniu o Beacie Pawlak.
Więcej informacji o Nagrodzie im. Beaty Pawlak

Wręczeniu Nagrody towarzyszyła debata „Reportaż w czasach postprawdy i dezinformacji”, którą poprowadziła red. Agnieszka Lichnerowicz (radio TOK FM). Z autorkami nominowanymi do Nagrody rozmawialiśmy o pisaniu w i o świecie, w którym dostęp do faktów oraz rozróżnienie miedzy nimi a fałszem, dezinformacją i wyrazem emocji staje się coraz trudniejsze.

Laureata/tkę tegorocznej Nagrody poznamy 16 listopada o godz. 18.00 podczas uroczystości, którą transmitować będziemy na żywo na naszym profilu na Facebooku. Po ogłoszeniu Nagrody zapraszamy na debatę z udziałem autorów nominowanych książek, którą poprowadzi Agnieszka Lichnerowicz (radio TOK FM).

Zapraszamy do siedziby Fundacji Batorego przy ul. Sapieżyńskiej 10A w Warszawie. Obowiązuje rejestracja przez formularz zgłoszeniowy. Zapraszamy także do śledzenia transmisji online tłumaczonej na polski język migowy, która będzie dostępna na naszym profilu na Facebooku oraz na kanale YouTube.

Laureatów wybiera Kapituła w składzie: Piotr Kosiewski (Fundacja im. Stefana Batorego), Maria Kruczkowska („Gazeta Wyborcza”), Antoni Rogala (przedstawiciel rodziny), Olga Stanisławska (reporterka), Adam Szostkiewicz („Polityka”) – przewodniczący, Joanna Załuska (Fundacja im. Stefana Batorego), Wojciech Załuska (Katolicka Agencja Informacyjna).

Fundusz im. Beaty Pawlak utworzono w 2003 roku z darowizny zapisanej w testamencie przez Beatę Pawlak – dziennikarkę i pisarkę, która 12 października 2002 roku zginęła w zamachu terrorystycznym na indonezyjskiej wyspie Bali.

W książce „Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło” (Wydawnictwo Agora) Konstanty Gebert analizuje ludobójstwa z ostatnich 120 lat, od wymordowania przez cesarskie Niemcy rdzennych mieszkańców Namibii, przez dokonane przez Turków ludobójstwo Ormian, zbrodnie popełnione w Kambodży Czerwonych Khmerów oraz w Rwandzie i w b. Jugosławii, aż po dokonujące się dzisiaj w Chinach wyniszczanie Ujgurów.

„Jak łatwo podnieść śmiercionośną rękę na sąsiada i współobywatela, gdy się uwierzy siejącej nienawiść nieufności, pogardzie i propagandzie ukutej przez ideologów niszczenia świata. (…) To książka napisana z potrzeby sumienia, sumienia ludzkiego i obywatelskiego w imię naprawiania świata. Jak pisze Konstanty Gebert: Zło, któremu się nie przeciwstawiamy, rozwija się szybko, a dobro samo się nie rozwinie, trzeba je pielić i hartować” – powiedział w czasie wręczania Nagrody Adam Szostkiewicz, przewodniczący Kapituły.

„Ogromnie się cieszę z tej nagrody także dlatego, że jest to moja druga nagroda dziennikarska. W 1986 roku od warszawskiego oddziału podziemnego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich dostałem Nagrodę im. Jerzego Zieleńskiego dla „młodego, obiecującego” i potem przez 36 lat żyłem w panice, że zawiodłem. Mam poczucie, że jednak się koledzy z SDP-u wtedy nie pomylili, a mnie spadł kamień z serca. I żałuję, że nie będę mógł się z Beatą Pawlak pokłócić o tę książkę” – mówił Konstanty Gebert odbierając Nagrodę.

Nagroda im. Beaty Pawlak przyznawana jest za materiał opublikowany w języku polskim w okresie od 1 lipca poprzedniego roku do 30 czerwca bieżącego roku. Fundusz im. Beaty Pawlak utworzono w 2003 roku z darowizny zapisanej w testamencie przez Beatę Pawlak, zasilany jest z dochodów z inwestowania powierzonych środków oraz z darowizn osób prywatnych i wpłat 1% podatku dochodowego.

Nominowanymi w tym roku są:

Konstanty Gebert, „Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło”, w której autor analizuje ludobójstwa z ostatnich 120 lat, Wydawnictwo AGORA
Wojciech Rogacin, „Zełenski. Biografia”, która opisuje, jak z aktora i popularnego komika Wołodymyr Zełenski przeobraził się w prezydenta i szanowanego przywódcę swego kraju, wyd. Wielka Litera
Katarzyna Surmiak-Domańska, „Czystka”, która opowiada historię rodziny autorki i przedstawia życie na Kresach – od przedwojennej wielokulturowości, przez wojnę i rzeź wołyńsko-galicyjską, aż po zniszczenie tamtego świata, Wydawnictwo Czarne
Ilona Wiśniewska, „Migot. Z krańca Grenlandii”, opowieść o życiu w położonych najbardziej na północ osadach Grenlandii: Qaanaaq i Siorapaluk, Wydawnictwo Czarne
Ludwika Włodek, „Buntowniczki z Afganistanu”, która opowiada o walce Afganek o niezależność i o wysiłku, jaki musiały włożyć w to, aby stać się znanymi polityczkami, artystkami i działaczkami, Wydawnictwo W.A.B.

Wszystkim nominowanym serdecznie gratulujemy!
Laureata/ Laureatkę poznamy 16 listopada.

Zapraszamy do oglądania transmisji na naszym profilu na Facebooku!

Więcej o Funduszu im. Beaty Pawlak.

Beata była niespokojnym duchem. […] We Francji znalazła pasję na całe życie – islam. Zaczęła się ona od przyjaźni z irańskimi emigrantami. Beatę męczył kontrast między antyislamskimi stereotypami i ludźmi, których poznała. Potem szukała odpowiedzi na pytanie, dlaczego wybuchają islamskie bomby? Jeździła do krajów muzułmańskich – poznawała cywilizację, poznając ludzi. Marzyła, aby zaszyć się na rok w jakiejś medynie, patrzeć na świat oczami jej mieszkańców.

Po islamie przyszła ciekawość innych kultur. I kolejne podróże. Odwiedziła 25 krajów. Była w buddyjskim klasztorze, w umieralni Matki Teresy w Kalkucie, w izraelskim kibucu… To, co widziała, opisywała. Bo kolejną pasją Beaty było pisanie. Od zawsze. Jako nastolatka zakradła się do ogrodu Marii Kuncewiczowej, aby być bliżej ulubionej pisarki. Gdy dorosła, prowokowała życie, by podpowiadało jej tematy do przyszłych książek – wspomina Wojciech Załuska.

Ze środków Funduszu – zgodnie z życzeniem Ofiarodawczyni – ustanowiona została doroczna nagroda Jej imienia dla autorów najlepszych publikacji (książek i artykułów) na temat innych kultur, religii i cywilizacji.