Laureatką Nagrody im. Beaty Pawlak 2018 została Ewa Wanat za książkę Deutsche nasz. Reportaże berlińskie (Świat Książki, Warszawa 2018, 366 s.)
Książka mówi o tym, jak to się stało, że Niemcy, którzy doprowadzili do wybuchu II wojny światowej, są teraz jednym z najbardziej otwartych społeczeństw Europy. Autorka opowiada o skutkach polityki przyjmowania imigrantów i otwierania się na różnorodność – pokazuje dzisiejszych Berlińczyków i nowe Niemcy, które są tworzone przez gastarbeiterów i ich potomków, uchodźców, dawnych polskich emigrantów, anarchistów, prostytutki, społeczności LGBT, a przede wszystkim samych Niemców. Jednocześnie autorka czerpie z własnej biografii, na podstawie własnej przeszłości porównując Niemcy sprzed lat z tymi współczesnymi. Pisze o przenikaniu się kultur i stylów życia, o uczeniu się otwartości, o świecie różnorodności etnicznej i religijnej skłaniającym do oswajania obcości, ale też o konfliktach i zagrożeniach, z jakimi mierzą się Niemcy na skutek obecności licznych przybyszów z innych krajów.
Ewa Wanat (ur. 1962) – dziennikarka radiowa i telewizyjna, w latach 2003-2012 szefowa radia TOK FM, w latach 2013-2015 redaktorka naczelna i dyrektorka programowa Polskiego Radia RDC. Współpracowała z Polskim Radiem i TVP. Od maja 2016 roku mieszka w Berlinie. Autorka zbioru wywiadów z dziennikarzami z dwóch stron polskiej sceny politycznej Biało-czarna. Pisze felietony w tygodniku „Wprost“, współpracuje z „Gazetą Wyborczą“, „Polityką“ i „Tygodnikiem Powszechnym“.
Olga Stanisławska:
„Wypełnia ona doskonale tę samą misję, która przyświecała reportażom Beaty Pawlak. Zagłębia się w sedno najbardziej palących problemów współczesności z głęboką potrzebą zrozumienia, ale też i pragnieniem budowy pomiędzy ludźmi mostów, bez których nie ma mowy o przyszłości naszego świata; świata, w którym będziemy żyli wszyscy coraz bliżej siebie. Obala masy szkodliwych mitów i uprzędzeń, stawiając jednocześnie mądre, niezbędne pytania”.
Arkadiusz Bagłajewski:
„Książka reportażowa Ewy Wanat jest niezmiernie potrzebna – tu, nad Wisłą, w roku 2018. [… ] Najkrócej rzecz ujmując: napływ imigrantów do Europy podstawił nam lustro, w którym ujrzeliśmy swoją twarz. Jaka ona jest? Niechętna Innym, ksenofobiczna, zamknięta na ludzkie cierpienie. Oczywiście wyostrzam – na szczęście nie wszyscy tacy jesteśmy. Moglibyśmy wszakże podejrzeć, jak inni definiują siebie. Na przykład Niemcy… Ewa Wanat przedstawia nam inne lustro. Takie, w którym przeglądają się współcześni Niemcy, a ściślej rzecz określając – berlińczycy”.
Do nagrody nominowani byli także:
Archipelag islam – rozmowa rzeka Jakuba Winiarskiego z Piotrem Ibrahimem Kalwasem, Wydawnictwo Błękitna Kropka, Nysa 2018, 464 s.
Książka powstała z siedemnastu rozmów, w których dwaj pisarze – mieszkający w Egipcie muzułmanin Piotr Ibrahim Kalwas i żyjący w Dubaju ateista Jakub Winiarski – poruszają temat islamu, jego historii i przemian na przestrzeni dziejów oraz we współczesności, a także dyskutują o możliwej ewolucji i reformach w przyszłości, w tym o roli sufizmu. Autorzy podejmują najbardziej aktualne problemy, takie jak dżihadyzm, terroryzm czy kryzys uchodźczy. Analizują wyobrażenia człowieka Zachodu o islamie i poświęcają uwagę spotkaniom tradycji muzułmańskiej z innymi kulturami. Zastanawiają się nad istotą i skutkami Arabskiej Wiosny oraz nad konfliktem tradycjonalizmu i nowoczesności w islamie. Opowiadają też o postaciach i prądach kluczowych dla zrozumienia islamu – muzułmańskich „heretykach” i reformatorach – oraz o sytuacji kobiet w krajach islamskich.
Piotr Ibrahim Kalwas (ur. 1963) – pisarz, reporter. Autor książek podróżniczych i reporterskich oraz reportaży w „Gazecie Wyborczej”. Zanim zaczął pisać, śpiewał w zespole punkowym, studiował prawo, był menadżerem dwóch warszawskich restauracji, właścicielem sklepu z winami oraz scenarzystą telewizyjnym („Świat według Kiepskich”). Autor książek: Salam, Czas, Drzwi, Rasa mystica: traktat około Indii, Dom, Tarika, Międzyrzecz, Egipt: haram halal. Dwukrotnie nominowany do nagrody Nike
Jakub Winiarski (ur. 1974) – poeta, prozaik, redaktor i krytyk literacki. Wydał tomy wierszy: Przenikanie darów, Obiektyw, Piosenki starego serca, a także dwie książki prozatorskie: Loquela i Kronika widzeń złudnych. Wykładał gościnnie w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Od 2010 do 2013 roku redaktor naczelny miesięcznika „Nowa Fantastyka”.
Karolina Bednarz, Kwiaty w pudełku. Japonia oczami kobiet, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2018, 328 s. Autorka pokazuje Japonię oczami jej mieszkanek, żyjących w zawieszonym między tradycją a nowoczesnością świecie napięć i sprzeczności, ograniczonych rolami społecznymi oraz konwenansami, z których rzadko można się wyzwolić. Tytuł książki nawiązuje do obowiązującego jeszcze niedawno w wielu rodzinach ideału wychowywania „córek w pudełkach” – to znaczy ukrywania ich przed światem zewnętrznym, żeby mogły przejść bezpośrednio spod opieki rodziców do domu męża. Jednak określenie „kwiat” występuje w Japonii w wielu innych odsłonach: umierające z przemęczenia kobiety z przędzalni były „kwiatami narodu”, żeńską drużynę siatkówki nazywano „kwiatem igrzysk”, a kobiety w biurach – „kwiatami biurowymi”. Autorka pokazuje też jednak siłę kobiet, które coraz głośniej mówią o swoich problemach. Opowiada o kobietach bogatych i biednych, tych z prowincji i z wielkich miast, ale też chorych i bezdomnych.
Karolina Bednarz (ur. 1991) – reporterka, absolwentka wydziału japonistyki na Uniwersytecie Oksfordzkim, autorka bloga W krainie tajfunów, gdzie pisze głównie o Azji Wschodniej. Ukończyła Polską Szkołę Reportażu. Publikowała m.in. w „Dużym Formacie”. Finalistka konkursu o stypendium im. Ryszarda Kapuścińskiego w 2016 roku. Mieszkała i uczyła się w Japonii (m.in. na Uniwersytecie Waseda w Tokio) oraz Korei Południowej (na Uniwersytecie Sogang w Seulu).
Dialog leczy rany. Abp Światosław Szewczuk, rozmawia Krzysztof Tomasik, Wydawnictwo Znak, Kraków 2018, 200 s.
Patriarcha kijowsko-halicki Światosław Szewczuk, zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, a także muzyk, lekarz i przyjaciel papieża Franciszka, opowiada o przeszłości i teraźniejszości najliczniejszego na świecie katolickiego Kościoła wschodniego. Mówi o zagrożeniach wynikających z nacjonalizmu i szansach, jakie niesie dialog, o pięknych, ale też bolesnych relacjach z Polską, Rosją i Cerkwią prawosławną. Opowiada również o wciąż obecnych waśniach i uprzedzeniach, które uniemożliwiają pełne pojednanie Kościołów katolickich obrządków wschodniego i zachodniego. Abp Szewczuk wyraża nadzieję, że książka zachęci do głębszego poznania się Ukraińców i Polaków, ich państwa oraz Kościoły greckokatolicki i rzymskokatolicki.
Światosław Szewczuk (ur. 1970) – biskup Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej, arcybiskup większy kijowsko-halicki, zwierzchnik Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. W latach 1983–1989 uczył się w podziemnym seminarium duchownym, potem w Centrum Studiów Filozoficzno-Teologicznych „Don Bosco” w Buenos Aires, a od 1994 do 1999 roku studiował na rzymskim uniwersytecie Angelicum. Studia zakończył doktoratem z antropologii teologicznej i podstaw teologii moralnej w teologicznej tradycji bizantyjskiej. W latach 1999–2000 pełnił funkcję rektora, a od 2000–2007 – wicerektora Lwowskiego Seminarium Duchownego im. Świętego Ducha. Od 2001 roku był również wicerektorem Lwowskiej Akademii Teologicznej. W 2012 roku został członkiem Papieskiej Rady do spraw Popierania Jedności Chrześcijan.
Krzysztof Tomasik – kierownik działu zagranicznego Katolickiej Agencji Informacyjnej. Przeprowadził dla „Tygodnika Katolickiego” rozmowy z osobistym sekretarzem bł. Jana XXIII, abp. Loris Francesco Capovillą, ordynariuszem tarnowskim bp. Wiktorem Skworcem i metropolitą mińsko-mohylewskim abp. Tadeuszem Kondrusiewiczem. W piśmie „Aleteia” pisał m.in. o pielgrzymce papieża Franciszka po Gruzji, Armenii i Azerbejdżanie oraz o seminarium duchownym we Lwowie.
Tomasz Owsiany, Pod ciemną skórą Filipin, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2017, 512 s.
Książka jest owocem samotnej ośmiomiesięcznej wyprawy do siedmiu plemion i ludów Filipin oraz wybranych społeczności w tym kraju. Autor nawiązał bliskie kontakty z mieszkańcami i uczestniczył w ich codziennym życiu, m.in. poznał szamana i dotarł do obozu grupy paramilitarnej na wyspie Mindanao. W książce opisuje swoje osobiste doświadczenia podczas takich czynności, jak wyrabianie węgla, uprawa ryżowiska przy pomocy bawołów czy udział w ceremoniach, np. w procesji w Wielki Czwartek, podczas której mężczyźni biczują się, po czym następuje ukrzyżowanie. Owsiany próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak rdzenne kultury przeobrażają się pod wpływem nowoczesności. Pokazuje też, w jaki sposób korporacje i skorumpowani politycy przejmują ziemie oraz bogactwa miejscowej ludności.
Tomasz Owsiany (ur. 1984) – podróżnik. Z wykształcenia romanista, z zawodu tłumacz konferencyjny. Pracuje w międzynarodowej korporacji. Związany z miesięcznikiem „Poznaj Świat”. W czerwcu 2011 roku dołączył do misji katolickiej na Madagaskarze, gdzie pracował przez dziewięć miesięcy, poznając kraj. Wynikiem tej podróży jest książka Madagaskar. Tomek na czerwonej wyspie. Laureat Kolosa – nagrody dziennikarzy za rok 2015 za wyprawę „za 8-miesięczną podróż przez Filipiny”, wyróżnioną także w kategorii Podróże. W 2018 roku podróżował po Gujanie Francuskiej.