Wybory do Sejmu i Senatu odbędą się 15 października 2023 roku. Decyzja prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy zamknęła dyskusje o kalendarzu wyborczym i dała sygnał do oficjalnej kampanii politycznej, która nieoficjalnie trwa już od wielu miesięcy.
W państwie demokratycznym wolne i powszechne wybory to święto demokracji, kiedy uprawnieni do głosowania obywatele i obywatelki decydują o tym, kto będzie sprawował władzę w ich imieniu, i jednocześnie odnawiają legitymację dla demokratycznego systemu politycznego.
W Polsce najbliższe wybory będą miały szczególne znaczenie. Ich stawką będzie nie tylko wybór przyszłego parlamentu i rządu, ale przyszłość ustroju demokratycznego w naszym kraju. Ich wynik zdecyduje o możliwości przywrócenia ładu konstytucyjnego oraz naprawy instytucji demokratycznego państwa prawa, systematycznie demontowanych przez obóz polityczny sprawujący władzę od ośmiu lat.
Udział w wyborach to nie tylko najważniejsze z obywatelskich praw, to także obywatelska powinność. Każdy głos ma znaczenie, każda karta do głosowania wrzucona do urny będzie miała wpływ na przyszłość. Gorąco zachęcamy do jak najliczniejszego udziału w głosowaniu. Zachęcamy także do jak największego zaangażowania w działania okołowyborcze w roli społecznych obserwatorów i osób zaufania oraz w inne formy aktywności podejmowane przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego i partie polityczne na rzecz wyborczej mobilizacji. To najlepszy sposób, jeśli chcemy rozwiać podnoszone wątpliwości czy wybory będą uczciwe, a ich wynik nie zostanie sfałszowany.
Wybory to nie tylko moment głosowania, to także kampania wyborcza, która powinna służyć dostarczeniu wyborcom informacji niezbędnych do podjęcia decyzji, jakich polityków i jakie ugrupowanie polityczne poprą. Niestety, ze względu na m.in. nierówny dostęp ugrupowań politycznych do utrzymywanych z naszych podatków mediów publicznych oraz mediów kontrolowanych przez spółki Skarbu Państwa, wyborcy będą mieli nierówny dostęp do informacji o kandydatach i ich programach politycznych oraz możliwości uczestniczenia w politycznej debacie. Nierówność tę mogą próbować niwelować media niezależne od władzy, działające na poziomie krajowym, lokalnym i regionalnym, co pokazuje znaczenie istnienia wolnych mediów dla funkcjonowania demokracji.
Niezależne organizacje obywatelskie, niezależne media i aktywni obywatele będą mieć istotny wpływ na jakość procesu wyborczego. O jego przebiegu decydują Kodeks wyborczy oraz inne przepisy prawa określające działanie Centralnego Rejestru Wyborców, zasady tworzenia komisji wyborczych oraz sposób liczenia głosów, ustalania i przekazywania wyników. Znajomość mechanizmów procesu wyborczego i jego kalendarza to najlepszy sposób na efektywny obywatelski udział w wyborach. Dlatego Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacji im. Stefana Batorego systematycznie będzie dostarczać informacje oraz pogłębione komentarze o kolejnych kluczowych momentach i etapach procesu wyborczego oraz kampanii wyborczej, a Fundacja angażować się będzie w inicjatywy na rzecz wyborczej mobilizacji.
Andrzej Rychard, przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego
Edwin Bendyk, prezes Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego
Kalendarz wyborów parlamentarnych 15 października 2023
do 28 sierpnia
Komitety wyborcze wystawiające kandydatów/ki w wyborach składają zawiadomienie do Państwowej Komisji Wyborczej o utworzeniu komitetu wyborczego
W przypadku partii politycznej zawiadomienie składa uprawniony organ partii, w przypadku koalicyjnego komitetu wyborczego kilku ugrupowań politycznych i komitetu wyborczego wyborców – pełnomocnik wyborczy koalicji lub komitetu.
Państwowa Komisja Wyborcza powołuje okręgowe komisje wyborcze
od 1 września do 12 października
Osoby, które chcą zagłosować poza stałym miejscem zamieszkania w Polsce lub zagranicą mogą składać wnioski o: a) wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania lub b) zmianę miejsca głosowania
a) Zaświadczenie o prawie do głosowania
Osoba uprawniona do głosowania, która chce oddać głos w poza miejscem zamieszkania składa wniosek o wydanie zaświadczenie o prawie do głosowania do urzędu gminy, w którym przebywać będzie w dniu wyborów, a w przypadku osób, które przebywać będą za granicą – muszą wcześniej złożyć wniosek o wpisanie do spisu wyborców sporządzanego przez właściwego terytorialnie konsula. Można to zrobić osobiście, telefonicznie, pisemnie, albo drogą elektroniczną, kontaktując się z odpowiednim konsulatem.
Wniosek w formie papierowej opatrzony własnoręcznym podpisem złożyć należy w urzędzie gminy osobiście, listownie lub za pośrednictwem upoważnionej przez siebie osoby w okresie od 1 września do 12 października (najpóźniej dwa dni przed dniem wyborów). Po otrzymaniu zawiadomienia z urzędu, zaświadczenie odbiera się w urzędzie gminy, w którym złożony został o wniosek o jego wydanie osobiście lub przez upoważnioną przez siebie osobę.
We wniosku o wydanie zaświadczenia oraz w piśmie upoważniającym inną osobę do jego złożenia i/ lub odbioru (może to być jeden dokument), zaznaczyć należy w jakich wyborach chce się wziąć udział (np. wybory do Sejmu i Senatu 15 października 2023) oraz podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko
numer ewidencyjny PESEL
adres zamieszkania
a w przypadku upoważnienia innej osoby do złożenia i/lub odebrania zaświadczenia również:
imię i nazwisko osoby upoważnionej oraz jej numer PESEL.
UWAGA: Osoba, która otrzymała zaświadczenie o prawie do głosowania poza miejscem zamieszkania, jest skreślana ze spisu wyborców, w którym była wcześniej ujęta i nie może tam zagłosować.
W przypadku utraty zaświadczenia, wyborca /czyni nie otrzyma kolejnego zaświadczenia i nie będzie mógł/ła wziąć udziału w głosowaniu (ani w obwodzie głosowania właściwym dla miejsca stałego zamieszkania ani w obwodzie, w którym przebywać będzie w dniu wyborów).
b) zmiana miejsca głosowania
Każda osoba uprawniona do głosowania może zmienić miejsce głosowania, składając wniosek do urzędu gminy właściwego dla obwodu głosowania, w którym przebywać będzie w dniu wyborów. Z prawa tego skorzystać mogą zarówno osoby posiadające meldunek czasowy poza miejscem stałego zameldowania jak i osoby nie posiadające takiego meldunku a pragnące oddać głos poza miejscem swojego zamieszkania.
Wniosek o zmianę miejsca głosowania składa się w urzędzie gminy właściwym dla obwodu głosowania, w którym wyborca chce oddać głos w dniu wyborów, w okresie od 1 września do 12 października 2023 (nie później niż 3 dnia przed dniem wyborów). Wniosek można złożyć:
w formie papierowej, opatrzony własnoręcznym podpisem, osobiście, listownie lub za pośrednictwem upoważnionej przez siebie osoby
albo
w formie elektronicznej, opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez Ministra Cyfryzacji.
We wniosku o zmianę miejsca głosowania oraz w piśmie upoważniającym inną osobę do jego złożenia (może to być jeden dokument), zaznaczyć należy w jakich wyborach chce się wziąć udział (np. wybory do Sejmu i Senatu 15 października 2023) oraz podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko
numer ewidencyjny PESEL
adres przebywania w dniu wyborów
a w przypadku upoważnienia innej osoby do złożenia i/lub odebrania zaświadczenia również:
imię i nazwisko osoby upoważnionej oraz jej numer PESEL.
UWAGA: Osoba, która złożyła wniosek o zmianę miejsca głosowania jest skreślana ze spisu wyborców, w którym była wcześniej ujęta i nie może tam zagłosować.
do 6 września godz. 16.00
Zgłaszanie przez pełnomocników wyborczych list kandydatów/ek na posłów/anki i kandydatów/ek na senatorów/ki do Okręgowych Komisji Wyborczych
do 11 września
Utworzenie przez komisarzy wyborczych odrębnych obwodów głosowania (w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz oddziałach zewnętrznych tych instytucji, domach studenckich) oraz ustalenie ich granic, siedzib i numerów
Osoby uprawnione do głosowania przebywające w dniu wyborów w w/w jednostkach (w przypadku osadzonych w zakładach karnych i aresztach dotyczy to osób, które nie są pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu), skreślone zostają ze spisu wyborców w miejscu stałego zamieszkania i wpisane do spisu wyborców w obwodzie właściwym dla miejsca, w którym przebywają.
UWAGA: Osoby, które znajdą się w tych jednostkach przed dniem wyborów, a nie będzie ich w spisie wyborców, zostaną dopisane do spisu wyborców przez obwodową komisję wyborczą w dniu głosowania. Jeżeli znajdą się w nich dopiero w dniu głosowania, będą mogły głosować w tych obwodach wyłącznie po przedstawieniu zaświadczenia o prawie do głosowania poza miejscem zamieszkania.
do dnia 15 września
Podanie przez PKW informacji o numerach i granicach stałych obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji wyborczych (w tym o lokalach przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych) oraz o możliwości głosowania korespondencyjnego i głosowania przez pełnomocnika
Zgłaszanie przez kapitanów statków wniosków o utworzenie obwodów głosowania na polskich statkach morskich
Zgłaszanie kandydatów/ek do obwodowych komisji wyborczych przez pełnomocników /czki komitetów wyborczych
1. Głosowanie w miejscu stałego zamieszkania
Każda osoba uprawniona do głosowania wpisana zostaje w Centralnym Rejestrze Wyborców na listę wyborców w obwodzie właściwym dla jej miejsca zamieszkania. W spisie tym ujęte zostają z urzędu wszystkie osoby uprawnione do głosowania, które są zameldowane na pobyt stały w danej gminie. Osoby mieszkające na stałe na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały w tej gminie oraz osoby nigdzie niezamieszkałe, ale przebywający stale na obszarze gminy wpisywane są do rejestru wyborców, jeżeli złożą wniosek w urzędzie gminy właściwym dla danego obwodu, jeśli złożą wniosek (patrz: wniosek) o wpisanie na listę osób uprawnionych do głosowania w stałym obwodzie głosowania na obszarze tej gminy.
Wniosek o wpisanie na listę osób uprawnionych do głosowania w danym obwodzie w Centralnym Rejestrze Wyborców złożyć należy do urzędu gminy właściwego dla miejsca zamieszkania najpóźniej do 6 października (Przepisy prawa wyborczego nie określają ostatecznego terminu, w którym wniosek powinien zostać, jednak podają, że decyzja w sprawie wniosku ma być wydana 5 dni po jego wniesieniu).
Można go złożyć:
w formie papierowej, opatrzony własnoręcznym podpisem, osobiście, listownie lub za pośrednictwem upoważnionej przez siebie osoby
albo
w formie elektronicznej, opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez Ministra Cyfryzacji.
We wniosku o wpisanie na listę wyborców należy podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko
imię ojca
datę urodzenia oraz numer ewidencyjny PESEL
adres zameldowania na pobyt stały lub adres ostatniego zameldowania na pobyt stały w Polsce
We wniosku można też (fakultatywnie) podać adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego oraz informację o wyrażeniu zgody na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych.
pisemne oświadczenie (patrz: deklaracja) z podaniem obywatelstwa oraz adresu stałego zamieszkania na terytorium Polski. W przypadku wyborcy nigdzie niezamieszkałego, przebywającego stale na obszarze gminy, podać należy adres, pod którym pracownicy urzędu gminy będą mogli się z nim skontaktować.
Decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do rejestru wyborców wydaje wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie 5 dni od dnia wniesienia wniosku.
Od decyzji w sprawie odmowy wpisania do rejestru wyborców przysługuje prawo wniesienia skargi do właściwego miejscowo sądu rejonowego wterminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji. Skargę wnosi się za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta), który może też sam zmienić albo uchylić swoją decyzję, jeżeli uzna skargę w całości za zasadną. Sąd rozpoznaje skargę w postępowaniu nieprocesowym, w terminie 3 dni od dnia jej doręczenia.
Rejestr wyborców jest udostępniany, na pisemny wniosek (patrz: wniosek o udostępnienie rejestru), do wglądu w urzędzie gminy.
2. Komisje obwodowe za granicą i na statkach
Obwodowe komisje wyborcze w obwodach głosowania utworzonych za granicą powołują konsulowie spośród wyborców mieszkających lub przebywających na obszarze właściwości terytorialnej konsula. Obwodowe komisje wyborcze w obwodach głosowania utworzonych na polskich statkach morskich powołują spośród osób uprawnionych do głosowania kapitanowie tych statków.
Państwowa Komisja Wyborcza określa, po porozumieniu odpowiednio z ministrem właściwym do spraw zagranicznych oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej, tryb i termin powołania komisji w obwodach głosowania utworzonych na polskich statkach morskich, jak również za granicą.
3. Zgłaszanie kandydatów/ek do obwodowej komisji wyborczej
Skład obwodowych komisji wyborczych liczy:
w stałych obwodach głosowania: od 7-13 członków (liczba członków uzależniona jest od liczby mieszkańców obwodu: 7 osób w obwodach głosowania do 1000 mieszkańców; 9 w obwodach od 1001 do 2000 mieszkańców; 11 osób w obwodach od 2001 do 3000 mieszkańców i 13 osób w obwodach powyżej 3000 mieszkańców).
w odrębnych obwodach głosowania od 5-11 osób (liczba uzależniona jest od liczby osób uprawnionych do głosowania w danym obwodzie): 5 osób w obwodach głosowania do 100 osób, 7 w obwodach głosowania od 101 do 300 osób, 9 w obwodach głosowania od 301 do 500 osób, 11 w obwodach głosowania powyżej 500 osób
w obwodach głosowania utworzonych za granicą: od 4 do 12 osób spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych lub upoważnione przez nich osoby oraz jedną osobę wskazaną przez konsula.
Do zadań obwodowej komisji wyborczej należy: przeprowadzenie głosowania w obwodzie, czuwanie w dniu wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania, ustalenie wyników głosowania w obwodzie i podanie ich do publicznej wiadomości, przesłanie wyników głosowania do właściwej komisji wyborczej.
Kandydatem/ką do składu komisji może być osoba posiadająca prawo wybierania, tj. osoba, która: ma obywatelstwo polskie; najpóźniej w dniu zgłoszenia kończy 18 lat; nie jest pozbawiona praw publicznych ani ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu, nie jest pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu oraz stale zamieszkuje na obszarze województwa, w którym jest zgłaszana do komisji i jest ujęta w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania w jednej z gmin na obszarze tego województwa.
Swoją kandydaturę zgłasza się do dowolnego komitetu wyborczego zarejestrowanym w danym obwodzie lub do urzędu gminy. Zgłoszenia osób do pracy w komisji przekazywane są następnie przez pełnomocników komitetów wyborczych urzędnikom wyborczym właściwym dla gminy, w której siedzibę ma dana komisja.
Za udział w pracach i szkoleniach obwodowych komisji wyborczych przysługuje dieta (600 złotych dla członków, 800 zł dla przewodniczącego, 700 zł dla zastępców przewodniczącego).
UWAGA: Kandydatem do składu komisji nie może być: osoba kandydująca w wyborach; komisarz wyborczy; pełnomocnik wyborczy i finansowy komitetu wyborczego; urzędnik wyborczy; mąż zaufania; obserwator społeczny; pełnomocnik, o którym mowa w art. 55 Kodeksu wyborczego, w komisji właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania w jej imieniu czy osoba spokrewniona z kandydującymi w wyborach w danym okręgu wyborczym.
do dnia 25 września
Powołanie przez Państwową Komisję Wyborczą obwodowych komisji wyborczych oraz podanie do publicznej wiadomości informacji o numerach i granicach obwodów głosowania utworzonych za granicą oraz siedzibach obwodowych komisji wyborczych
Do 25 września pełnomocnicy komitetów wyborczych lub upoważnione przez nich osoby przekazują urzędnikom wyborczym właściwym dla gminy, w której siedzibę ma dana komisja listę osób wybranych przez komitety do składu obwodowych komisji wyborczych.
od 30 września do 13 października godz. 24.00
Nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji wyborczych przygotowanych przez komitety wyborcze
do 2 października
Zgłaszanie zamiaru głosowania korespondencyjnego przez osoby z niepełnosprawnościami, w tym za pomocą nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a oraz przez osoby, które najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat
Zgłaszanie zamiaru skorzystania z prawa do bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego lub bezpłatnego transportu powrotnego przez osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby, które najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat, w gminie, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski
Zgłoszenie przekazuje się komisarzowi wyborczemu właściwemu dla obwodu głosowania, którego danego kontaktowe znaleźć można na stronie PKW: ustnie, telefonicznie (dotyczy to wyłącznie osób z niepełnosprawnościami) lub w formie pisemnego oświadczenia opatrzonego własnoręcznym podpisem złożonego osobiście, listownie lub przez osobę upełnomocnioną albo w postaci elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez Ministra Cyfryzacji.
W zgłoszeniu zaznaczyć należy w jakich wyborach chce się wziąć udział (np. wybory do Sejmu i Senatu 15 października 2023) oraz podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko
numer ewidencyjny PESEL
adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy (karty do głosowania)
a w przypadku upoważnienia innej osoby do złożenia i/lub odebrania zaświadczenia również:
imię i nazwisko osoby upoważnionej oraz jej numer PESEL.
Wyborca niepełnosprawny dołącza do zgłoszenia kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o stopniu niepełnosprawności.
Może też zażądać dołączenia do pakietu wyborczego nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a oraz zamieścić lub podać adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego oraz informację o wyrażeniu zgody na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych.
Nie później niż 6 dni przed dniem wyborów (do 9 października) wyborcy, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego, doręczony zostaje przez operatora pocztowego (listonosz) pakiet wyborczy. Pakiet przekazywany jest wyborcy wyłącznie do rąk własnych, po okazaniu dokumentu potwierdzającego tożsamość i pisemnym pokwitowaniu odbioru. Jeżeli odbierający nie może potwierdzić odbioru, osoba doręczająca pakiet wyborczy sama stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje odbierającego i przyczynę braku jego podpisu.
W przypadku nieobecności wyborcy pod wskazanym adresem doręczający umieszcza zawiadomienie o terminie powtórnego doręczenia lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania wyborcy. Termin powtórnego doręczenia nie może być dłuższy niż 1 dzień od dnia pierwszego doręczenia.
W skład pakietu wyborczego wchodzi:
1) koperta zwrotna,
2) karta lub karty do głosowania,
3) koperta na kartę do głosowania,
4) instrukcja głosowania korespondencyjnego,
5) nakładka lub nakładki na kartę lub karty do głosowania sporządzone w alfabecie Braille’a – jeżeli wyborca niepełnosprawny zażądał ich przesłania,
6) oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania.
Wyborca po wypełnieniu karty do głosowania wkłada ją do koperty na kartę do głosowania, którą zakleja, a następnie kopertę tę wkłada do koperty zwrotnej łącznie z podpisanym oświadczeniem i przesyła ją pocztą tradycyjną do właściwej obwodowej komisji wyborczej. Wyborca może też dostarczyć ją osobiście do obwodowej komisji wyborczej, w obwodzie głosowania, w którym jest wpisany do spisu wyborców w dniu wyborów w godzinach głosowania.
2. Korzystanie z prawa do bezpłatnego transportu do i/lub z lokalu wyborczego
Prawo do bezpłatnego transportu przysługuje osobom z niepełnosprawnościami oraz osobom, które najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat, głosującym w gminie, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski. Osoby te mają prawo do transportu z:
miejsca zamieszkania, pod którym są ujęte w spisie wyborców, albo miejsca podanego we wniosku o dopisanie do spisu wyborców w danej gminie, do lokalu wyborczego właściwego dla obwodu głosowania, w którym mają głosować,
miejsca pobytu do najbliższego lokalu wyborczego w dniu głosowania, w wypadku, gdy mają zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów,
lokalu wyborczego, do miejsca, w którym dany wyborca rozpoczął podróż.
Wyborcy, którego stan zdrowia nie pozwala na samodzielną podróż, może towarzyszyć opiekun.
Zamiar skorzystania z prawa do bezpłatnego transportu zgłosić można ustnie, pisemnie w formie papierowej lub w formie elektronicznej do wójta gminy właściwej dla obwodu głosowania. W zgłoszeniu zaznaczyć należy w jakich wyborach chce się wziąć udział (np. wybory do Sejmu i Senatu 15 października 2023) oraz podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko,
numer ewidencyjny PESEL,
imię, nazwisko i numer ewidencyjny PESEL opiekuna, jeśli ma towarzyszyć wyborcy,
miejsca zamieszkania, lub inne miejsce pobytu,
informację, czy wyborca ma zamiar skorzystać z transportu do lokalu czy również transportu powrotnego
numer telefonu kontaktowego lub adres poczty elektronicznej wyborcy, o ile posiada.
W zgłoszeniu wyborca, którego stan zdrowia nie pozwala na samodzielną podróż, składa takie oświadczenie, a wyborca niepełnosprawny składa oświadczenie o orzeczonym stopniu niepełnosprawności.
do 5 października
Podanie przez okręgowe komisje wyborcze, w formie obwieszczenia, informacji o zarejestrowanych listach kandydatów/ek na posłów/anki oraz zarejestrowanych listach kandydatów/ek na senatorów/rki.
Publikacja przez wójta gminy informacji o organizacji bezpłatnego gminnego przewozu pasażerskiego w dniu wyborów w gminach wiejskich lub miejsko-wiejskich
Zgodnie z art. 37f § 1 Kodeksu wyborczego jeżeli na obszarze gminy właściwej dla stałego obwodu głosowania nie funkcjonuje w dniu wyborów publiczny transport zbiorowy albo najbliższy przystanek komunikacyjny oddalony jest o ponad 1,5 km od lokalu wyborczego, władze samorządowe zobowiązane są zorganizować bezpłatny transport dla osób uprawnionych do głosowania w tym obwodzie. Transport musi być zorganizowany w każdym mieście, osiedlu, wsi, osadzie, kolonii i przysiółku, w których mieszka co najmniej 5 wyborców ujętych w spisie wyborców w danym obwodzie głosowania. W godzinach głosowania zorganizowane powinny być co najmniej dwa dojazdy w odstępie co najmniej 4 godzin. Informację o organizacji gminnego przewozu pasażerskiego podaje do wiadomości mieszkańców wójt gminy, wskazując trasę transportu, przystanki i godziny odjazdów z przystanków.
do 6 października
Składanie wniosku o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania przez osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby, które najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat
Ostateczny termin składanie wniosku o wpisanie na listę osób uprawnionych do głosowania w miejscu stałego zamieszkania w Centralnym Rejestrze Wyborców
1. Głosowanie przez pełnomocnika
Pełnomocnikiem upoważnionym przez osobę uprawnioną do głosowania może być każda osoba posiadająca prawo głosowania, z wyłączeniem osoby wchodzącej w skład obwodowej komisji wyborczej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa, mężów zaufania i kandydatów/ek w danych wyborach. Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od jednej osoby albo od dwóch, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny, zstępny, małżonek, brat, siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika.
Akt pełnomocnictwa do głosowania sporządza się na wniosek wyborcy wniesiony do wójta gminy, w której wyborca jest ujęty w obwodzie głosowania właściwym dla adresu zameldowania na pobyt stały lub adresu stałego zamieszkania. Wniosek można złożyć ustnie przed wójtem lub pracownikiem urzędu upoważnionym przez niego do sporządzania aktów pełnomocnictwa do głosowania, na piśmie w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem wysłanym na adres urzędu gminy lub w formie elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez Ministra Cyfryzacji.
We wniosku zaznaczyć należy w jakich wyborach chce się wziąć udział (np. wybory do Sejmu i Senatu 15 października 2023) oraz podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko
numer ewidencyjny PESEL
adres zamieszkania
imię i nazwisko, numer ewidencyjny PESEL i adres zamieszkania pełnomocnika umer ważnego polskiego paszportu lub w przypadku głosowania na obszarze
Wyborca we wniosku może zamieścić adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego.
Do wniosku należy dołączyć:
kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o stopniu niepełnosprawności osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania,
pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem, zawierającą jej nazwisko i imię (imiona), adres zamieszkania, oraz nazwisko i imię (imiona) osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania.
Wyborca ma prawo do cofnięcia udzielonego pełnomocnictwa do głosowania przez złożenie najpóźniej na 2 dni przed dniem wyborów (do 13 października) stosownego oświadczenia wójtowi gminy, w której sporządzono akt pełnomocnictwa do głosowania, lub poprzez doręczenie takiego oświadczenia właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu głosowania.
Uwaga: Przez pełnomocnika nie mogą głosować osoby głosujące w obwodach odrębnych, tj. przebywające w: zakładzie leczniczym, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym i areszcie śledczych oraz ich oddziałach zewnętrznych, domu studenckim lub zespołach domów studenckich prowadzonych przez uczelnie oraz w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich, a także wyborcy głosujący korespondencyjnie.
do 10 października
Składanie przez wyborców przebywających za granicą wniosków o ujęcie ich w spisie wyborców w obwodach głosowania utworzonych za granicą
Składanie przez wyborców przebywających na polskich statkach morskich wniosków o ujęcie ich w spisach wyborców w obwodach głosowania utworzonych na tych statkach
Składanie przez komitety wyborcze wyborców zrzeszonych w zarejestrowanych organizacjach mniejszości narodowych oświadczeń do Państwowej Komisji Wyborczej o korzystaniu z list kandydatów na posłów ze zwolnienia z warunku określonego w art. 196 § 1 Kodeksu wyborczego, tj. obowiązku przekroczenia progu wyborczego
1. Wnioski o ujęcie w spisie wyborców za granicą
Wyborca stale zamieszkały za granicą oraz wyborca stale zamieszkały w Polsce, a przebywający czasowo za granicą, by wziąć udział w głosowaniu powinien złożyć właściwemu konsulowi wniosek o ujęcie w spisie wyborców w obwodzie głosowania utworzonym za granicą. Wniosek należy złożyć: w postaci papierowej z własnoręcznym podpisem lub przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw zagranicznych (e-wybory) albo na adres poczty elektronicznej konsula w formie dokumentowej (skan wniosku z własnoręcznym podpisem).
We wniosku zaznaczyć należy w jakich wyborach chce się wziąć udział (np. wybory do Sejmu i Senatu 15 października 2023) oraz podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko
numer ewidencyjny PESEL
numer ważnego polskiego paszportu lub w przypadku głosowania na obszarze państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw, na terytorium których można wjechać na podstawie polskiego dowodu osobistego – numer ważnego polskiego dowodu osobistego
adres pobytu za granicą i dane kontaktowe (poczta elektroniczna lub numer telefonu).
2. Wnioski o głosowanie na statkach morskich
Wyborcy przebywający na polskich statkach morskich znajdujących się w podróży w dniu wyborów są ujmowani w spisie wyborców sporządzanym i aktualizowanym przez kapitana statku. Wniosek o ujęcie w spisie wyborców składa się do kapitana statku (chyba, że wyborca posiada zaświadczenie o prawie do głosowania). Jeżeli wyborca chce uzyskać zaświadczenie o prawie do głosowania, wydać je może kapitan statku, który sporządził spis wyborców
We wniosku zaznaczyć należy w jakich wyborach chce się wziąć udział (np. wybory do Sejmu i Senatu 15 października 2023) oraz podać:
swoje imię (imiona) i nazwisko
numer ewidencyjny PESEL
adres zamieszkania.
do 12 października
Poinformowanie osób uprawnionych do prawa do zorganizowanego bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego, które zgłosiły zamiar skorzystania z tego prawa o godzinie transportu
Wyborca, który zgłosił zamiar skorzystania z prawa do transportu do lokalu lub transportu powrotnego, może wycofać swoje zgłoszenie albo zrezygnować z transportu powrotnego nie później niż na 2 dni przed dniem głosowania, czyli do 13 października. Wycofanie zgłoszenia albo zrezygnowanie z transportu powrotnego może być dokonane ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej do wójta.
13 października o godz. 24.00
Koniec kampanii wyborczej, cisza wyborcza
15 października 2023 godz. 7.00 – 21.00
Głosowanie
Prawo udziału w głosowaniu (prawo wybierania) w tych wyborach ma obywatel polski, który:
1) najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat,
2) nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
3) nie został ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu,
4) nie został pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.
Wyborca jest ujmowany w spisie wyborców. Można być ujętym tylko w jednym spisie. Spisy wyborców sporządzają urzędy gmin. Spisy wyborców sporządzają za granicą konsulowie, a na statkach – kapitanowie statków.
Czwarty raport z ilościowych i jakościowych badań wyborców niezdecydowanych. Dane, na których opieraliśmy się w poprzednich analizach uzupełniliśmy o wyniki sondażu przeprowadzonego między 2 a 9 października na próbie 1202 osób. Teza, że to niezdecydowani rozstrzygną wynik wyborów, nabiera mocy z każdym dniem zbliżającym nas do głosowania. Widać natomiast efekty mobilizacji elektoratów, zwłaszcza w grupach kobiet 18–29 lat oraz wśród osób w wieku powyżej 65. roku życia.
W dyskursie na temat trwającej kampanii wyborczej często podnosi się, że w zbliżających się wyborach decydującą rolę odegrają kobiety. Czy kobiety jako wyborcy różnią się od mężczyzn? Co z tego wynika dla partii, które starają się o ich głosy? Raport szuka odpowiedzi na te pytania w oparciu o badania ilościowe i jakościowe przeprowadzone w sierpniu i wrześniu 2023 roku.
Raport przedstawia wyniki badań ilościowych i jakościowych opisujących wyborców niezdecydowanych: co myślą o polityce i partiach politycznych, jakie sprawy są dla nich najważniejsze i jakie tematy oraz opowieści o Polsce wydają się im najbardziej przekonujące.
Kto uzyska większość w Sejmie po zaplanowanych na 15 października wyborach parlamentarnych? Sondaże nie dają odpowiedzi na to pytanie. Trudno przewidywać nawet to, która partia zwycięży. Wiemy jednak, że o ostatecznym wyniku zadecydują wyborcy „niezdecydowani”. Jak duża jest to grupa, z kogo się składa i co jest dla tych ludzi ważne? O tym mówi najnowszy raport Fundacji im. Stefana Batorego „Polacy gotowi na zmianę” oparty na badaniach ilościowych i jakościowych.
17.10.2023 Jak złożyć protest wyborczy? Anna Rakowska
Protest wyborczy jest podstawowym i powszechnym środkiem umożliwiającym sądową kontrolę prawidłowości przeprowadzenia i ważności wyborów. Możliwość wniesienia protestu wyborczego jest nieodłącznym elementem procedur wyborczych w Polsce. Protesty wyborcze w wyborach do Sejmu i Senatu rozpoznaje Sąd Najwyższy w postępowaniu nieprocesowym – pisze ekspertka Fundacji Batorego dr hab. Anna Rakowska.
9.10.2023 Jak skutecznie zagłosować w wyborach? Jacek Haman
Prawo do udziału w wyborach jest jednym z podstawowych praw obywatelskich – to głosowanie jest podstawową formą wyrażania przez obywatela swojej woli w sprawach politycznych. Obowiązkiem państwa jest zadbanie, by realizacja przysługującego prawa nie wiązała się dla obywatela z niepotrzebnym dyskomfortem, ale również obywatel powinien wiedzieć, co powinien zrobić, żeby ze swojego prawa skutecznie skorzystać – pisze w komentarzu ekspert Fundacji Batorego dr hab. Jacek Haman.
29.09.2023 Nieprawidłowości w lokalu wyborczym Anna Rakowska
Dzień głosowania jest kulminacyjnym i jednocześnie na pewno bardzo newralgicznym momentem całego procesu wyborczego; to w tym dniu wyborcy ostatecznie decydują o wyborze swoich reprezentantów. Dlatego też w dniu głosowania w lokalu wyborczym może dojść do różnych nieprawidłowości, np. do naruszenia ciszy wyborczej, niedopuszczenia wyborcy do głosowania na skutek nieujęcia go w spisie wyborczym, czy niewłaściwego zachowania członków obwodowej komisji wyborczej. Prawo, a nawet „obywatelski obowiązek” reagowania na takie lub inne nieprawidłowości w lokalu wyborczym ma każdy wyborca – pisze w komentarzu ekspertka Fundacji Batorego, dr hab. Anna Rakowska.
15.09.203 Ułatwienia wyborcze dla osób powyżej 60. roku życia Anna Rakowska
Kodeks wyborczy wprowadza szereg ułatwień w głosowaniu dla wyborców, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat. Należą do nich: prawo do bezpłatnego transportu, prawo do głosowania korespondencyjnego, prawo do głosowania przez pełnomocnika oraz prawo do informacji. Więcej na ten temat pisze w komentarzu ekspertka Fundacji Batorego – dr. hab. Anna Rakowska.
Na potrzeby najbliższych wyborów wedle projektu rozporządzenia za granicą mają powstać 402 obwody głosowania. O tym, jak zagłosować za granicą pisze w komentarzu ekspertka Fundacji Batorego – dr hab. Anna Rakowska.
11.09.2023 Mężowie zaufania i obserwatorzy społeczni Jacek Haman
Mężowie zaufania wyznaczani są przez komitety wyborcze (ściślej – przez pełnomocników wyborczych), zaś obserwatorzy społeczni przez organizacje społeczne, a do ich „celów statutowych należy troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego” (art. 103c par. 1 KW). O ich roli, prawach oraz dlaczego warto pełnić funkcję męża zaufania lub obserwatora społecznego pisze dr hab. Jacek Haman.
08.09.2023 Jak zagłosować poza miejscem zamieszkania? Anna Rakowska
Wyborcy mają możliwość, aby w najbliższych wyborach parlamentarnych 15 października zagłosować poza miejscem zamieszkania. Wniosek w tej sprawie można złożyć od 1 września do 12 października 2023 r. Wyborcy mogą zmienić miejsce głosowania albo pobrać zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów. O tym, jak to zrobić, pisze w komentarzu ekspertka Fundacji Batorego – dr hab. Anna Rakowska.
06.09.2023 Ułatwienia wyborcze dla osób z niepełnosprawnościami Anna Rakowska
Jakie prawa mają osoby z niepełnosprawnością, jeśli chodzi o ułatwienia w oddawaniu głosów? Czy osobom z niepełnosprawnością przysługuje prawo do bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego? Kto może, a kto nie, pomagać osobie z niepełnosprawnością w oddawaniu głosu? Na te oraz inne pytania dotyczące ułatwień wyborczych dla osób z niepełnosprawnościami odpowiada ekspertka Fundacji Batorego – dr hab. Anna Rakowska.
25.08.2023 Obwodowa Komisja Wyborcza – co trzeba o niej wiedzieć? Jacek Haman
Jakie są funkcje Obwodowych Komisji Wyborczych i dlaczego są one bardzo ważne? Kiedy pracuje Obwodowa Komisja Wyborcza? Dlaczego warto być jej członkiem, jak nim zostać oraz jakie cechy powinien mieć jej członek? Na pytania odpowiada dr hab. Jacek Haman, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji im. Stefana Batorego.
24.08.2023 Jak głosy przekładają się na mandaty? Adam Gendźwiłł
W nadchodzących wyborach parlamentarnych będziemy wybierać 460 posłów i 100 senatorów. O tym, jakie znaczenie ma miejsce kandydata na liście, parytetach, obowiązujących progach i okręgach wyborczych, regule d’Hondta oraz różnicach między wyborami do Sejmu i Senatu – pisze dr hab. Adam Gendźwiłł, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji im. Stefana Batorego.
9.10.2023 Obraz kampanii w mediach społecznościowych. Raport III Aleksander Winciorek, Dominik Batorski, Magdalena Rudź, Robert Woźniak
Trzeci z serii raportów przedstawiających wykorzystanie mediów społecznościowych w kampanii wyborczej. W tej edycji więcej uwagi poświęcono kampanii referendalnej.
06.10.2023 Nowa sieć obwodowych komisji wyborczych na wsi – efekty nowelizacji Kodeksu wyborczego w praktyce Jarosław Flis
Zmiany Kodeksu wyborczego, mające ułatwić głosowanie mieszkańcom wsi, przewidywały utworzenie obwodów głosowania we wszystkich miejscowościach powyżej 200 mieszkańców. Inicjatorzy zmian Kodeksu wyborczego szacowali liczbę komisji, które miałyby zostać utworzone na skutek nowelizacji, na 6000. Ogłoszona przez Państwową Komisję Wyborczą lista obwodów do głosowania pokazuje wzrost ich liczby na terenach wiejskich o 3336. Jak z tego wynika, inicjatorzy regulacji drastycznie rozminęli się z realiami, jeśli chodzi o możliwość i celowość tworzenia nowych obwodów – pisze dr hab. Jarosław Flis w analizie przygotowanej dla Fundacji Batorego.
3.10.2023
Obraz kampanii w mediach społecznościowych. Raport II Aleksander Winciorek, Dominik Batorski, Magdalena Rudź, Robert Woźniak Drugi z serii raportów przedstawiających wykorzystanie mediów społecznościowych w kampanii wyborczej i kampanii referendalnej. Raport koncentruje się na danych dotyczących najbardziej popularnych narracji nadawanych w mediach społecznościowych przez ogólnopolskie komitety wyborcze.
03.10.2023 Opinia prawna w sprawie realizacji zasady tajności w głosowaniu w referendum przeprowadzanym w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu i Senatu Krzysztof Urbaniak
Należy pamiętać, że mimo iż wybory parlamentarne oraz głosowanie w referendum odbywają się tego samego dnia, jednak cały czas są to dwie odrębne instytucje prawa konstytucyjnego. Przepisy prawa wyborczego i referendalnego dopuszczające przeprowadzenie obu tych głosowań jednego dnia nie unifikują tych aktów władztwa państwowego – pisze Krzysztof Urbaniak.
29.09.2023 Co nam mówią listy Zjednoczonej Prawicy oraz demokratycznej opozycji? Łukasz Pawłowski
Przetasowań było na listach Zjednoczonej Prawicy niemało, aczkolwiek trudno wskazać, by któraś z partyjnych frakcji uzyskała dzięki nim szczególne wpływy. Z kolei listy wyborcze partii tzw. opozycji demokratycznej to mieszanka osób już zasiadających w Parlamencie z przedstawicielami nowego pokolenia, pojedynczymi reprezentantami władz samorządowych i – co miało już miejsce w przeszłości – osobami, które popularność zdobyły w innych dziedzinach życia – pisze w dwóch analizach forumIdei dr Łukasz Pawłowski.
28.09.2023 Polskie wybory parlamentarne i referendum w 2023 roku. Jak zepsuć „święto demokracji” Magdalena Musiał-Karg, Fernando Casal Bértoa
Za pomocą referendum Prawo i Sprawiedliwość chce jeszcze bardziej zmobilizować swój elektorat. Niestety, w odniesieniu do demokracji bezpośredniej takie działania polityków zdyskredytują te instrumenty i zniechęcą do nich wyborców – piszą w analizie prof. dr hab. Magdalena Musiał-Karg oraz dr hab. Fernando Casal Bértoa.
21.09.2023 Obowiązki mediów publicznych w okresie przedwyborczym Dominika Bychawska-Siniarska
Na nadawcach publicznych ciążą szczególne obowiązki w zakresie organizowania debat kandydatów czy też przeznaczania czasu antenowego, jak również relacjonowania kampanii wyborczej w sposób wyważony i neutralny, z uwzględnieniem zasad pluralizmu. O obowiązkach mediów publicznych wynikających z Konstytucji RP, standardów międzynarodowych, ustawy medialnej oraz prawa wyborczego – pisze w analizie forumIdei dr Dominika Bychawska-Siniarska.
04.08.2023 Centralny Rejestr Wyborców Aldona Domańska, Magdalena Wrzalik
4 sierpnia ruszył Centralny Rejestr Wyborców. Do czego służy? Kto zostanie w nim ujęty oraz kto ma do niego dostęp? Na te, oraz inne pytania związane z CRW, odpowiadają dr hab. Aldona Domańska oraz Magdalena Wrzalik, autorki najnowszej analizy forumIdei Fundacji Batorego.
17.07.2023 Nowelizacja Kodeksu wyborczego Aldona Domańska, Magdalena Wrzalik
Przedstawiamy najistotniejsze zmiany wprowadzone ustawą z 26 stycznia 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023, poz. 497), które mogą wywołać wątpliwości interpretacyjne lub komplikacje w ich stosowaniu. Analizie poddane zostały regulacje, które skutkują najdalej idącymi zmianami w przepisach Kodeksu wyborczego.
07.07.2023 Opinia prawna w sprawie możliwości przeprowadzenia referendum ogólnopolskiego wspólnie z wyborami do Sejmu RP i Senatu RP w 2023 roku Krzysztof Urbaniak
Publikujemy opinię prawną autorstwa prof. Krzysztofa Urbaniaka o forsowanym przez partię rządzącą projekcie ustawy, która umożliwić ma przeprowadzenie referendum ogólnopolskiego wspólnie z wyborami parlamentarnymi. Próba dostosowania przepisów ustawy o referendum ogólnokrajowym do Kodeksu wyborczego na mniej niż 6 miesięcy przed wyborami skutkować będzie, zdaniem autora, naruszeniem ciszy legislacyjnej i art. 2 Konstytucji, który stanowi, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Jeśli ustawa wejdzie w życie, naruszone zostanie także vacatio legis, czyli obowiązek uwzględnienia 14 dni pomiędzy publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie.
20.06.2023 Media społecznościowe i wybory Dominik Batorski, Krzysztof Izdebski
Agencja Cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej (ENISA) opublikowała w listopadzie 2022 roku kolejny raport dotyczący zagrożeń wynikających z korzystania z nowych technologii. W raporcie wymieniono m.in. również wzrastającą aktywność związaną z szerzeniem dezinformacji wymierzonej w prawidłowość przebiegu procesu wyborczego. Zdaniem autorów raportu, wybory są nadal głównym celem ataków dezinformacyjnych, co stanowi krytyczny problem w obszarze cyberzagrożeń. Zagrożenie to rośnie dodatkowo wraz z upowszechnianiem się technologii generatywnej sztucznej inteligencji.
25.01.2023 Zewnętrzna ingerencja w wybory. Komentarz Łukasz Pawłowski
Czy kolejne wybory w Polsce będą uczciwe? Już sama rozmowa na ten temat jest trudna, może bowiem prowokować zarzut o podważanie zaufania do procesu wyborczego. Eksperci zwracają jednak uwagę na coraz liczniejsze zagrożenia dotyczące nadchodzących wyborów – między innymi prawne, instytucjonalne oraz finansowe. I to zarówno o charakterze zewnętrznym, jak i wewnętrznym.
20.01.2023 Wyzwania związane z organizacją dnia głosowania w wyborach parlamentarnych Bartłomiej Michalak
Wybory do Sejmu RP i Senatu RP są najważniejszymi ustrojowo wyborami w Polsce, bo decydują o tym, kto będzie kontrolował parlament i rząd, a w konsekwencji, jak będzie stanowione i wykonywane prawo. Frekwencja wyborcza w tych elekcjach oscyluje w okolicach 47%, co przekłada się na kilkanaście milionów głosujących, z tego kilkaset tysięcy za granicą. O napiętym kalendarzu wyborczym, informowaniu o wyborach, jakości i organizacji pracy obwodowych komisji wyborczych oraz systemie szkoleń – pisze w komentarzu forumIdei dr hab. Bartłomiej Michalak.
10.01.2023 Opinia o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw Adam Gendźwiłł, Jacek Haman, Krzysztof Urbaniak
Publikujemy wstępną opinię profesorów Adama Gendźwiłła, Jacka Hamana i Krzysztofa Urbaniaka o skierowanym do Sejmu przez posłów PiS tuż przed Świętami poselskim projekcie ustawy wprowadzającej zmiany w Kodeksie wyborczym. Chociaż projekt jest uzasadniany chęcią podniesienia frekwencji wyborczej, to podchodzi do tej kwestii wybiórczo. Nie wiadomo też, czy odpowiada na realny problem, jakie będą koszty jego realizacji i jakich skutków spodziewają się autorzy. Dodatkowo wprowadza rozwiązania potencjalnie podważające wiarę w uczciwość procesu wyborczego, ostrzegają eksperci Fundacji im. Stefana Batorego.
09.01.2023 Zagrożenia dnia głosowania i złożony przez PiS projekt zmian w kodeksie wyborczym Jacek Haman
To, co wydarzy się w dniu głosowania – poza decyzjami indywidualnych wyborców i to tylko tych, którzy nie podjęli ich znacznie wcześniej – nie powinno mieć bezpośredniego znaczenia politycznego. To, jak i kto wieczorem oraz w nocy liczy głosy, nie powinno mieć żadnego znaczenia dla wyniku wyborów; a wcześniej, w ciągu dnia, cała organizacja głosowania powinna być przeprowadzona tak, aby była politycznie całkowicie neutralna.
16.09.2022 Finansowanie kampanii wyborczych. Wybrane problemy Marcin Walecki
Wydarzenia ostatnich kilku lat pokazały, że podstawowe mierniki jakości demokracji: pluralizm polityczny, jawność, uczciwość oraz równość szans wyborczych nie są dane raz na zawsze i mogą być zagrożone. Równe warunki dla rywalizujących ze sobą podmiotów dotyczą równych praw i szans w finansowaniu kampanii wyborczej, dostępu do mediów i równego traktowania przez państwo. Prawidłowa kontrola nad finansowaniem polityki wymaga pełnej niezależności PKW, prokuratury, sądownictwa i poszanowania zasad praworządności – pisze dr Marcin Walecki w analizie forumIdei Fundacji Batorego.
02.08.2022 Korekta demograficzna: najpilniejsze zmiany w okręgach wyborczych do Sejmu i Senatu Jacek Haman
W nowej analizie dla forumIdei dr hab. Jacek Haman pokazuje potrzebę pilnej korekty wielkości okręgów w wyborach do Sejmu wynikającej ze zmiany liczby mieszkańców tych okręgów. W wyniku tych zmian obecnie na niektóre okręgi przypada zbyt wiele mandatów poselskich, a na inne zbyt mało. Skutek jest taki, że waga głosu Polaków w różnych częściach kraju jest coraz bardziej nierówna – w niektórych miejscach kartka wyborcza wrzucona do urny znaczy więcej niż w innych. Profesor Haman – socjolog i członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego – na podstawie aktualnych danych wyliczył, jakie zmiany liczby wybieranych posłów potrzebne są w poszczególnych okręgach.
W związku ze zbliżającym się cyklem wyborczym (parlamentarne w 2023 roku, wybory samorządowe oraz do Parlamentu Europejskiego w 2024 roku) zorganizowaliśmy serię spotkań, seminariów i dyskusji o różnych aspektach procesu wyborczego i kampanii wyborczej, na które zaprosiliśmy ekspertów, przedstawicieli środowisk akademickich i pozarządowych.
Debata: Media publiczne a wybory
21 kwietnia 2023
Sposób działania i finansowania mediów, a tym samym kampanii medialnej, są newralgicznymi punktami dla zachowania równości szans przez uczestników procesu wyborczego. Tymczasem od przejęcia władzy przez rząd Zjednoczonej Prawicy blisko 8 lat temu, mamy do czynienia z coraz bardziej spolaryzowanym i jednostronnym przekazem ze strony nadawcy publicznego.
Jednocześnie znaczna część wydatków reklamowych spółek Skarbu Państwa (SSP), ministerstw i urzędów centralnych stanowi finansowe wsparcie dla partyjno-rządowej propagandy. Podmioty te faworyzują media związane z obozem władzy. Kontrola i finansowanie określonych mediów umożliwiają rządzącym promowanie poszczególnych polityków, obchodzenie limitów wydatków wyborczych, przesunięcie środków finansowych na inne formy prowadzenia kampanii, ale też pośrednio blokują partiom opozycyjnym dostęp do kanałów komunikacyjnych. Transfery środków publicznych stają się instrumentem gry politycznej, służą do pozycjonowania użytkownikom konkretnych treści, tworzenia polaryzacji, a przede wszystkim mobilizacji wyborców.
Jakie ramy prawne i standardy są potrzebne, aby wybory były równe? Co należy zrobić, aby rozwiązać problem przywłaszczania mediów publicznych przez rządzących i angażowania ich w prowadzenie kampanii wyborczej? Dlaczego istniejące już rozwiązania prawne okazały się niewystarczające? Czy możliwe jest stworzenie takich, aby politycy nie mieli możliwości wpływania na media publiczne?
Dyskusja w formule okrągłego stołu, bez udziału publiczności. Wprowadzenie do dyskusji wygłosili Andrzej Krajewski (Towarzystwo Dziennikarskie) oraz Konrad Siemaszko (Helsińska Fundacja Praw Człowieka).
Udział w debacie wzięli: Krzysztof Bobiński (Towarzystwo Dziennikarskie), Dominika Bychawska-Siniarska (Helsińska Fundacja Praw Człowieka), Jacek Haman (Uniwersytet Warszawski), Stanisław Jędrzejewski (Akademia Leona Koźmińskiego), Filip Pazderski (Instytut Spraw Publicznych), Róża Rzeplińska (Stowarzyszenie 61).
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja im. Stefana Batorego).
Debata: Przygotowanie i przebieg dnia głosowania. Zagrożenia i rekomendacje
5 grudnia 2022
Rząd zapowiada – na mniej niż rok przed wyborami – zmiany w prawie, które mają dotyczyć m.in.: przezroczystych urn, kamer oraz komisyjnego liczenia głosów. Ponadto podczas spotkania z sympatykami w Puławach w październiku Jarosław Kaczyński zaproponował zwiększenie liczby komisji wyborczych, szczególnie w miejscowościach kościelnych, by ludzie wychodzący z kościoła mogli zagłosować.
Czy proponowane zmiany w prawie wyborczym wpłyną pozytywnie na uczciwość przebiegu procesu wyborczego? Czy potrzebne są dodatkowe komisje przy kościołach? Jak zapewnić rzetelną obserwację wyborów? Jak planowane wspólne komisyjne liczenie głosów może wpłynąć na termin ogłoszenia wyników wyborów?
Wprowadzenie do dyskusji wygłosili dr hab. Jacek Haman oraz dr hab. Bartłomiej Michalak.
Udział w debacie wzięli: Barbara Ankowska-Lis (Urząd Gminy Konopiska, urzędnik wyborczy), Lech Gajzler (Zespół Prawny i Organizacji Wyborów, KBW), Adam Gendźwiłł (Uniwersytet Warszawski), Robert Lech (Fundacja Odpowiedzialna Polityka), Rafał Miszczuk (Pełnomocnik Prezydenta Miasta Szczecin ds. Wyborów), Magdalena Pietrzak (szef Krajowego Biura Wyborczego), Róża Rzeplińska (Stowarzyszenie 61), Marcin Skubiszewski (Obserwatorium Wyborcze), Małgorzata Wierzbicka (Sekretarz Gminy Kruszyna, urzędnik wyborczy).
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (Uniwersytet Warszawski, członkini Zarządu Fundacji Batorego, członkini Zespołu Ekspertów Wyborczych).
Debata: Zewnętrzna ingerencja w wybory
7 listopada 2022
Rozwój Internetu, a w szczególności mediów społecznościowych, sprawił, że w obecnych czasach podmioty zewnętrze łatwiej niż w przeszłości mogą wpływać na wyniki wyborów. Działania dezinformacyjne i propagandowe opierają się często na grze na emocjach, podsycaniu strachu, szerzeniu chaosu informacyjnego oraz podgrzewaniu bieżących sporów politycznych, których celem jest polaryzacja społeczeństwa. W powiązaniu z łatwością finansowania kampanii wyborczej przez podmioty trzecie, warto zastanowić się, na ile Polska jest przygotowana na zewnętrzną ingerencję w wybory.
Od aneksji Krymu przez Rosję oraz inwazji na wschodnią Ukrainę w 2014 roku możemy zauważyć zwiększoną aktywność Kremla w wykorzystywaniu wielowymiarowych działań hybrydowych (informacyjnych, militarnych, politycznych oraz ekonomicznych) w celu wpłynięcia na wyniki wyborów w różnych państwach Zachodu. Wspieranie konkretnych kandydatów i próbę zdyskredytowania innych można było zaobserwować podczas wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych w 2016 r. , we Francji oraz w innych krajach Zachodu.
Czy taka sytuacja miała również miejsce w Polsce? Czy w najbliższych wyborach parlamentarnych będziemy mieli do czynienia z próbą zewnętrznej ingerencji w proces wyborczy? Czy polskie państwo jest odporne i przygotowane na takie sytuacje? Jakie rozwiązania prawne i instytucjonalne należałoby wprowadzić, aby zabezpieczyć uczciwość procesu wyborczego w Polsce? Jaką rolę w tej sytuacji powinny odgrywać organizacje społeczne i obywatele?
Wprowadzenie do dyskusji: Tomasz Chłoń (b. dyrektor Biura Informacyjnego NATO w Moskwie), Krzysztof Izdebski (Fundacja Batorego i Open Spending EU Coalition), Marta Kowalska (Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji).
Udział w debacie wzięli: Krzysztof Bondaryk (b. szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego), Radosław Kujawa (b. szef Służby Wywiadu Wojskowego), Piotr Łukasiewicz (Polityka Insight), Maia Mazurkiewicz (Alliance for Europe), Ryszard Schnepf (b. ambasador RP w USA), Filip Pazderski (Instytut Spraw Publicznych), Antoni Podolski (b. wiceminister MSWiA oraz szef RCB), Andrzej Zoll (b. Przewodniczący PKW, b. prezes TK, b. RPO), Mirosław Wyrzykowski (Instytut Spraw Publicznych).
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (członkini zarządu Fundacji im. Stefana Batorego
Debata: Sądy a wybory. Zagrożenia dla uczciwości procesu wyborczego
7 października 2022
Sądy są gwarantem, że kampania wyborcza i sam akt wyborczy przebiegają zgodnie z prawem. Na bieżąco dbają o właściwy przebieg kampanii, starając się wpływać na ograniczenie nieprawdziwych narracji budowanych przez kandydatów na temat swoich konkurentów, czy wreszcie, rozpatrując protesty wyborcze, oceniają uczciwość całego procesu. W konsekwencji wyzwania dla praworządności są wyzwaniami dla efektywnej kontroli nad procesem wyborczym. W trakcie debaty będziemy zastanawiać się jakie konkretnie zagrożenia występują w tym obszarze, czy istniejące mechanizmy dobrze zabezpieczają możliwość niezależnej kontroli oraz jaką rolę mogę mieć organizacje społeczne i obywatele by budować zaufanie do roli sądów w procesie wyborczym.
Wprowadzenie do dyskusji: Ewa Łętowska (sędzia NSA i Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku) oraz Agata Pyrzyńska (Uniwersytet Szczeciński).
Uczestnicy: Joanna Lemańska (Sąd Najwyższy), Małgorzata Majewska (Fundacja Wolne Sądy), Filip Pazderski (Instytut Spraw Publicznych), Anna Rakowska (Uniwersytet Łódzki), Małgorzata Szuleka (Helsińska Fundacja Praw Człowieka), Krzysztof Urbaniak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), Marcin Walecki (Instytut Spraw Publicznych, St Antony’s College, Oxford University), Ewa Wrzosek (Lex Super Omnia).
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja Batorego).
Seminarium: Problemy z finansowaniem kampanii wyborczej 2 września 2022
W nierównych warunkach prowadzenia kampanii wyborczej wielu ekspertów widzi najpoważniejsze zagrożenie dla uczciwego przebiegu wyborów. W gronie ekspertów i ekspertek omówiliśmy zagrożenia związane z szarą sferą finansowania kampanii wyborczej, ze szczególnym uwzględnieniem niewłaściwego wykorzystania środków publicznych oraz pomysły na wiarygodne i skuteczne monitorowanie nielegalnych praktyk.
Wprowadzenia: Marcin Walecki (Instytut Spraw Publicznych, St Antony’s College, Oxford University) oraz Grażyna Kopińska (Obywatelskie Forum Legislacji).
Uczestnicy: Tomasz Brzezicki (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Mikołaj Cześnik (Uniwersytet SWPS, członek Zarządu Fundacji Batorego), Tomasz Gąsior (Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy), Adam Gendźwiłł (Uniwersytet Warszawski), Witold Gintowt-Dziewałtowski (b. poseł i b. senator RP), Jacek Haman (Uniwersytet Warszawski), Grzegorz Makowski (Fundacja im. Stefana Batorego), Jan Misiuna (Szkoła Główna Handlowa), Piotr Uziębło (Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego), Anna Rakowska (Uniwersytet Łódzki), Róża Rzeplińska (Stowarzyszenie 61), Szymon Osowski (Sieć Obywatelska Watchdog), Andrzej Rychard (Polska Akademia Nauk, przewodniczący Rady Fundacji Batorego), Marcin Waszak (Linia Etyki), Ewa Wrzosek (Lex Super Omnia).
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (Uniwersytet Warszawski, członkini Zarządu Fundacji Batorego).
Seminarium: Kampania wyborcza w mediach społecznościowych 1 lipca 2022
Jakie zagrożenia dla uczciwych wyborów związane są z kampanią w mediach społecznościowych podczas najbliższych wyborów samorządowych oraz parlamentarnych oraz jak im zapobiegać? Czy odbiorcy są świadomi, kto jest nadawcą komunikatów oraz jakie są źródła ich finansowania? Na ile zmiany technologiczne wpływają na wyniki wyborów?
Wprowadzenie do dyskusji: Dominik Batorski i Maja Mazurkiewicz Uczestnicy: Dominik Batorski (Uniwersytet SWPS), Helena Chmielewska-Szlajfer (Akademia Leona Koźmińskiego), Dorota Głowacka (Fundacja Panoptykon), Jacek Grzeszak (Polski Instytut Ekonomiczny), Anna Materska-Sosnowska (Fundacja im. Stefana Batorego), Maia Mazurkiewicz (Alliance for Europe), Anna Mierzyńska (Oko.press), Natalia Mileszyk (CEC Government Relations), Wojciech Rafałowski (Wydział Socjologii UW, Katedra Socjologii Polityki).
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja Batorego).
Debata inauguracyjna: Czy wybory 2023 będą uczciwe? O zagrożeniach i rekomendacjach 3 czerwca 2022
Co jest największym zagrożeniem dla prawidłowego przebiegu procesu wyborczego? Możliwość sfałszowania wyników? Nierówne szanse komitetów? Chaos organizacyjny i prawny? Co i jak monitorować, czemu się przyglądać, aby rzetelnie ocenić sytuację? Jakie działania warto podjąć, aby zadbać o sprawność i uczciwość procesu wyborczego? Co można zrobić, aby ułatwić obywatelom udział w maratonie wyborczym?
