Od 2016 roku Fundacja im. Stefana Batorego, pełniąc rolę obserwatora społecznego w ogólnoeuropejskim pilotażu Paktu Uczciwości, przyglądała się modernizacji linii kolejowej nr 1 na odcinku Częstochowa – Zawiercie. Po zakończeniu działań monitoringowych przyszedł czas na podsumowanie – co udało się osiągnąć? Czy pakt uczciwości będzie powielany w przyszłości? W jaki sposób obywatele mogą włączać się w monitorowanie zamówień? O tym będziemy rozmawiać z naszymi gośćmi podczas dwóch paneli dyskusyjnych podsumowujących projekt.
Pierwszego dnia konferencji dyskusja poświęcona będzie wnioskom z polskiego pilotażu. Perspektywę obserwatora, zamawiającego, wykonawcy oraz instytucji zarządzającej funduszami unijnymi zaprezentują przedstawiciele wszystkich stron polskiego paktu uczciwości. Drugiego dnia tematem rozmowy będzie aktywizowanie obywateli do działań monitoringowych, o czym opowiedzą osoby zaangażowane w koordynację europejskiego pilotażu paktu uczciwości, obserwatorzy z innych państw oraz polscy interesariusze projektu.
Więcej o pakcie na: www.paktuczciwosci.pl/o-pakcie/
DZIEŃ I 23 listopada, 10.00 – 12.00
Przemówienie wprowadzające: Marcin Waszak, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego
Panel dyskusyjny: Pilotażu paktu uczciwości w Polsce. Czego nauczyliśmy się o pakcie i o realizacji zamówień publicznych?
Prowadzenie: Grzegorz Makowski, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego
Wydarzenie będzie transmitowane na profilach Fundacji Batorego na Facebooku oraz YouTube.
DZIEŃ II 24 listopada, 10.00 – 12.00
Panel Dyskusyjny: Rola obywateli w monitorowaniu zamówień publicznych. Czy pakt uczciwości to dobra formuła obserwacji i partycypacji obywatelskiej?
Prowadzenie: Marcin Waszak, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego
Wydarzenie będzie transmitowane na profilach Fundacji Batorego na Facebooku oraz YouTube. Transmisja będzie dostępna w polskiej oraz angielskiej wersji językowej.
Wydarzenie organizowane jest w ramach projektu „Pakty uczciwości – mechanizm obywatelskiej kontroli na rzecz ochrony funduszy UE, etap II”, finansowanego przez Komisję Europejską.
— ENGLISH VERSION —
The Stefan Batory Foundation invites you to a two-day conference „Integrity Pact pilot in the European Union. Results and perspectives”, which will be held on 23rd and 24th of November 2021 from 10.00 am to 12.00 pm (CET). The event will be broadcast live on the Batory Foundation’s profiles on Facebook and YouTube. On the second day, the broadcast will be available in Polish and English.
Since 2016, the Batory Foundation has been monitoring the modernization of the railway No.1 on the Częstochowa – Zawiercie section as social observer. After the monitoring activities are over it is time to sum up the observation – what has been achieved? Will the Integrity Pact be replicated in the future? How can citizens be involved in the monitoring of public procurement? We will discuss this with our guests during two discussion panels summarizing the project.
On the first day of the conference, the discussion will be devoted to the conclusions of the Integrity Pact in Poland. The perspective of the observer, contracting authority, contractor and managing authority will be presented by representatives of all parties involved in the Integrity Pact in Poland. On the second day, the topic of the conversation will be involving citizens in monitoring activities, which will be discussed by coordinators of the Integrity Pact pilot in Europe, observers from other countries and Polish stakeholders of the project.
DAY I – 23rd November, 10.00 am – 12.00 pm
Introductory speech: Marcin Waszak, ideaForum of the Stefan Batory Foundation
Discussion panel: Integrity Pact in Poland. What have we learned about the Pact and public procurement?
Moderator: Grzegorz Makowski, ideaForum of the Stefan Batory Foundation
DAY II – November 24th, 10.00 am – 12.00 pm
Discussion Panel: The role of citizens in monitoring public procurement. Is the Integrity Pact a good formula for civic observation and participation?
Moderator: Marcin Waszak, ideaForum of the Stefan Batory Foundation
The Integrity Pact is a tool developed by Transparency International in the 1990s to prevent corruption in public procurement. Investments in which Pact is implemented are monitored by an independent social observer who checks at every stage whether it is carried out in a transparent and legal manner.
The event is organized in the framework of the project: Integrity Pacts – Civil Control Mechanism for Safeguarding EU Funds, Phase 2 funded by the European Commission.
“Tarcze antykryzysowe” wprowadziły wiele nowych przepisów w obszarze zamówień publicznych. Część budzi uzasadnione kontrowersje, część tworzy rozwiązania, na które uczestnicy rynku zamówień publicznych dotychczas bezskutecznie czekali. Jak wpłynęły one na przejrzystość i odporność na nadużycia systemu zamówień publicznych?
Podczas debaty przyjrzeliśmy się polskiemu systemowi zamówień publicznych w czasie kryzysu.
W rozmowie udział wzięli:
Rozluźnienie rygorów dotyczących zamówień publicznych stało się podglebiem dla kilku skandali związanych z zakupami sprzętu medycznego. Celem seminarium nie będzie jednak dyskusja o tych przypadkach. Zastanowimy się przede wszystkim nad tym, czego nauczyły nas te doświadczenia. Co można było zrobić lepiej? Jakie wnioski na przyszłość można wyciągnąć z obecnej sytuacji, zarówno w kontekście przyszłych potencjalnych kryzysów, jak i koniecznych zmian w systemie zamówień publicznych.Uwagę zwrócimy również na mechanizm kontroli zamówień – czy pandemia nie udowodniła nam właśnie, że nadzór nad rynkiem zamówień publicznych nie może być wykonywany wyłącznie przez instytucje państwa? Być może jego niezbędnym uzupełnieniem powinna być kontrola społeczna, która żeby miała szansę zaistnieć, musi mieć odpowiednie instrumenty – takie na przykład, jak “pakty uczciwości”?
Spotkanie organizowane w ramach projektu Pakty Uczciwości – mechanizm obywatelskiej kontroli na rzecz ochrony funduszy UE. Więcej informacji na www.paktuczciwosci.pl
Moderacja: Marcin Waszak, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego.
Więcej informacji na www.paktuczciwosci.pl
Rozmaliśmy o tym, jakie jest prawdopodobieństwo ukrycia lub przeoczenia nieprawidłowości przy odbiorach przez organy odpowiadające na nadzór.
W spotkaniu udział wezmą:
Przesunięcie terminu odbiorów końcowych niesie ze sobą konsekwencje dla każdego z uczestników prac. Wydłużenie harmonogramu realizacji inwestycji poprzez odwleczenie odbiorów końcowych to dla zamawiającego, czy inżyniera projektu potencjalne koszty. Jeżeli realizacja finansowana jest ze środków unijnych, może to również powodować problemy z rozliczeniem inwestycji. Dla wykonawcy zaś, wstrzymanie odbiorów może oznaczać konsekwencje w postaci kar umownych. W momencie odbioru pojawią się także wątpliwości natury prawnej. Nie zawsze strony w ten sam sposób interpretują prace zaległe czy wady nieistotne, które w świetle prawa decydują o zakończeniu prac.
Również lokalna społeczność, która jest bezpośrednim odbiorcą inwestycji, uaktywnia się często dopiero na końcowym etapie jej realizacji. Szczególnie wtedy, kiedy w oczy rzucają się ewidentne niedoróbki, a prace okazują bardziej uciążliwe niż zakładano.
Głównym celem konferencji było zaprezentowanie pierwszych rezultatów projektu Fundacji oraz portalu Zamówienia 2.0, który zmierza do stworzeni ogólnodostępnego narzędzia pozwalającego na szacowanie ryzyka w procedurach udzielenia zamówień publicznych, tzw. Barometru Ryzyka Nadużyć w Zamówieniach Publicznych. Program [PDF 134 KB]
Prezentacje
Grzegorz Makowski (Fundacja Batorego) Zamówienia nie muszą podnosić ciśnienia. Prezentacja koncepcji Barometru Ryzyka Nadużyć w Zamówieniach Publicznych i jego możliwości analitycznych [PDF 516 KB].
Mihaly Fazekas (Corruption Research Center Budapest i University of Cambridge i Government Transparency Institute) Nowe wskaźniki ryzyka korupcji w zamówieniach publicznych – przypadek Polski i innych państw [PDF 405]
Laura Indriliunaite (European Commission, DG Reggio) Niektóre inicjatywy w zakresie przeciwdziałania korupcji w zamówieniach publicznych dotyczących środków unijnych wspierane przez Komisję Europejską [PDF 602 KB]
Zapisy audio
Pomiar ryzyka nadużyć w zamówieniach publicznych [MP3 69,7 KB]
Zmiany w prawie zamówień publicznych [MP3 78,1 KB]
Rynek zamówień publicznych to około 150 mld zł rocznie wydawanych przez najróżniejsze podmioty (głównie samorządy). Przy tej kwocie pokusa malwersacji i korupcji jest wielka. Nierzadko nieprawidłowości biorą się też z niedbałości zamawiających i niskich standardów organizacji przetargów. Stąd też bardzo ważne są działania, które ryzyko nadużyć w tym obszarze mogłyby ograniczyć.
Barometr ma służyć obywatelom, przedsiębiorcom, oferentom, zamawiającym, a także regulatorom rynku (takim jak Urząd Zamówień Publicznych, czy Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów). Bazując na zestawie dziewięciu „czerwonych flag” takich jak zbyt krótkie terminy składania ofert, tryb zamówienia, czy liczba oferentów oblicza on współczynnik ryzyka nadużyć dla poszczególnych zamówień (docelowo także w czasie rzeczywistym). Dzięki automatycznej agregacji danych z Biuletynu Zamówień Publicznych zainteresowani obywatele mogą sprawdzić na przykład, czy aby ich gmina nie ogłasza zbyt wielu podejrzanych przetargów. Tym tropem mogą pójść dziennikarze śledczy, albo instytucje kontrolujące rynek. Ale barometr może też służyć zamawiającym do autodiagnozy – odkrywaniu słabych punktów we własnych procedurach przetargowych – np. w praktykach informowania przedsiębiorców o postępowaniach ofertowych. Z kolei oferenci zyskują dodatkowe narzędzie oceny, czy warto u jakiegoś zamawiającego starć się o kontrakt, czy też poszukać innych zleceń. Potencjalnie barometr ma ogrom zastosowań. Do jego skonstruowania skorzystano z doświadczeń pioniera w tego rodzaju projektach – węgierskiej organizacji Government Transparency Institute http://www.govtransparency.eu, której eksperci przygotowali finalną wersję barometru.
W trakcie konferencji zaprezentowano pierwsze analizy ryzyka, na podstawie danych historycznych z lat 2010-15. Wynika z nich na przykład, że choć w ponad 90% przypadków zamawiający posługują się trybem przetargu nieograniczonego (teoretycznie najbardziej otwartą formułą zamówień), to w blisko 45% przypadków w postępowaniu pojawia się tylko jeden oferent, co już samo w sobie jest wskaźnikiem ryzyka. Barometr pokazuje też m.in. że ryzyko nadużyć znacznie rośnie pod koniec i na początku roku kalendarzowego, gdy zamawiający najprawdopodobniej usiłują zrealizować budżety, wówczas pojawia się pokusa niebezpiecznego skracania okresów składania ofert, czy manipulowania opisami, czy kryteriami ocen, a w efekcie rośnie jeszcze bardziej liczba postępowań z jednym oferentem. Do najbardziej „ryzykownych” zamawiających należą między innymi różnego rodzaju spółki publiczne (czy to samorządowe, czy skarbu państwa), ale też i organizacje pozarządowe (zwłaszcza te blisko związane z samorządami, jak kluby sportowe, czy ochotnicze straże pożarne) oraz kościelne osoby prawne. Potencjał barometru jest bardzo duży – pozwala analizować ryzyko nadużyć począwszy od poziomu całego rynku, a skończywszy na poszczególnych instytucjach.
Docelowo, pod koniec 2016 roku zostanie opublikowany szczegółowy raport nt. ryzyk w systemie zamówień publicznych. A już niebawem, na przełomie lipca i sierpnia, Barometr zostanie uzupełniony o dane z europejskiego biuletynu zamówień publicznych (tzw. TED-a) zawierającego informacje o najdroższych zamówieniach (pow. 134 tys. EUR) i upubliczniony na specjalnej stronie wraz z opisem metodologii i możliwością samodzielnego analizowani i importowania wyników. Wszyscy zainteresowani będą mieć możliwość śledzenia ryzyka poszczególnych zamówień w czasie rzeczywistym, tworzenia własnych raportów, etc.
Druga część konferencji była poświęcona zmianom w prawie zamówień publicznych. Nieprzypadkowo, bowiem najnowsza nowelizacja, którą wprowadza właśnie rząd jest podyktowana koniecznością dostosowania przepisów do wymogów unijnych. Z jednej strony zawiera ona pewne rozwiązania zmierzające do poprawy jakości systemu (np. obowiązek publikowania rocznych planów zamówień publicznych). Z drugiej, także rozwiązania budzące kontrowersje (np. usankcjonowanie zamówień in-house, czyli zlecania zadań przez instytucje publiczne podmiotom od nich zależnym). Będzie interesujące zobaczyć jak zmiany w prawie wpłyną na poziomi ryzyka. Barometr pozwoli ocenić efekty tych zmian i być może zainspiruje twórców zupełnie nowej ustawy o zamówieniach publicznych, która ma powstać już niebawem.
Podczas konferencji wraz z gośćmi przedyskutowaliśmy najważniejsze problemy związane z przejrzystością rynku zamówień publicznych, m.in.: kwestię oceny ryzyka, możliwości zapobiegania nadużyciom i korupcji, przykłady dobrych rozwiązań oraz rekomendacje dotyczące praktyki i postulaty do ustawodawcy. Zaprezentowaliśmy także dwa nowatorskie narzędzia służące ograniczeniu nadużyć przy realizacji zamówień publicznych:
W konferencji udział wzięli:
Krzysztof Kwiatkowski, prezes Najwyższej Izby Kontroli
Grzegorz Makowski, dyrektor programu Odpowiedzialne Państwo, Fundacja im. Stefana Batorego
Piotr Markowski, portal Zamówienia 2.0, współtwórca Barometru Ryzyka Nadużyć w zamówieniach publicznych
Hubert Nowak, w-ce prezes Urzędu Zamówień Publicznych
Jolanta Pawluk, dyrektor projektu, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
Mirosław Pol, z-ca dyrektora Centralnego Biura Zamówień, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
Ewa Stankiewicz, z-ca dyrektora Departamentu Postępowań Przetargowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad
I sesja
Briefing – Ryzyka nadużyć w zamówieniach publicznych. Główne problemy i remedia.
Prowadzenie: Wojciech Szeląg z Polsat News.
II sesja
W stronę przejrzystych zamówień publicznych – problemy, praktyka, prawo. Dyskusja ekspercka
Prowadzenie: Sławomir Wikariak z Dziennika Gazeta Prawnej.
Zapis audio z konferencji:
Cz.1 [MP3 40MB], Cz.2 [MP3 32MB], Cz.3 [MP3 15MB].
The report covers the key challenges identified in the project design and construction phases. It reflects the position of the Contractor and the Contracting Authority. Regular monitoring activities have inspired recommendations for the project parties in question and more generally for parliament and government to consider measures reducing the risk of fraud across the market. The European Commission Integrity Pact concept, which has enabled and guided the process, was full-scale tested for the first time in Poland. The authors of the report are presenting their personal assessment of the mechanism and are offering follow-up ideas.
