Як Польща, так і Україна – зацікавлені у якомога кращому розвитку співпраця. Проте, не можна забувати про умови, які цю співпрацю формують. Переконання, що заради чітко визначеної та спільної стратегічної мети ці умови можна оминути та забути про асиметрію, яка виникає з різного бачення ресурсів, якими володіють обидві держави – було б небезпечною ілюзією. Набагато кращим способом упоратися з викликами є чесний аналіз і максимально точне представлення складності польсько-українських відносин. Тільки знання побудовані на фактах, а не на ілюзіях, дозволяють вибудовувати ефективні взаємні відносини.
Фундація імені Стефана Баторія вже багато років керується цією засадою, здійснюючи діяльність на користь польсько-українських відносин. Від початку повномасштабної війни ми інтенсифікували цю роботу, підготувавши, зокрема, низку аналітичних звітів, створених експертними командами з Польщі та України. Ця збірка текстів, що є спробою підсумувати польсько-українські відносини від 2022 року, є результатом застосування саме такого підходу — представлення обох перспектив одночасно. Вона містить аналіз еволюції взаємних відносин у сфері війська й оборонної промисловості, зовнішньої політики, міграції та інтеграції, економіки й торгівлі, культури й пам’яті, а також суспільної думки. Показуючи в одному виданні польську й українську перспективи, ми відкриваємо їхню асиметричність. Навіть якщо в багатьох випадках ми не можемо зменшити цю асиметрію, ми повинні намагатися її зрозуміти.
Автори: Едвін Бендик, Євген Магда, Любов Акуленко, Марія Голубицька, Міхал Потоцький, Михайло Гончар, Олександра Булана, Павло Лакійчук, Сергій Герасимчук, Сергій Сидоренко, Сніжана Дяченко, Томаш Савчук, Яцек Сєвєра
W interesie Polski i Ukrainy jest, by wzajemna współpraca rozwijała się jak najlepiej. Nie można jednak zapominać o uwarunkowaniach, które współpracę tę kształtują. Niebezpieczną iluzją byłoby przekonanie, że w imię wyraźnego i wspólnego celu strategicznego można te uwarunkowania pominąć i zapomnieć o asymetrii wynikającej z różnego postrzegania zasobów, jakimi dysponują oba państwa. O wiele lepszym sposobem na radzenie sobie z wyzwaniami jest rzetelna analiza i jak najbardziej precyzyjne przedstawianie złożoności relacji polsko-ukraińskich. Tylko taka wiedza – dostarczająca odniesień do faktów, a nie iluzji – umożliwia budowanie efektywnych stosunków wzajemnych.
Fundacja im. Stefana Batorego od lat kieruje się powyższą przesłanką, podejmując działania na rzecz relacji polsko-ukraińskich. Od początku pełnoskalowej wojny zintensyfikowaliśmy te prace, przygotowując m.in. szereg opracowań analitycznych, tworzonych przez zespoły eksperckie z Polski i Ukrainy. Niniejszy zbiór tekstów, będący próbą bilansu relacji polsko-ukraińskich od 2022 roku, jest rezultatem zastosowania tej właśnie metody opisu z dwóch perspektyw jednocześnie. Zawiera on analizy ewolucji wzajemnych stosunków w obszarze wojska i przemysłu obronnego, polityki zagranicznej, migracji i integracji, gospodarki i handlu, kultury i pamięci, a także opinii publicznej. Pokazując w jednym opracowaniu perspektywy polską i ukraińską, odsłaniamy ich asymetryczność. Nawet jeśli w wielu przypadkach nie jesteśmy w stanie zmniejszyć tej asymetryczności, musimy próbować ją zrozumieć.
Zapraszamy do udziału w wydarzeniu „Polacy i Ukraińcy dziś – głosy młodych o współdziałaniu w czasie wojny”, które organizujemy we współpracy z Stand with Ukraine Foundation.
Celem spotkania jest stworzenie przestrzeni do dialogu między młodymi Polakami i Ukraińcami mieszkającymi w Polsce. W trakcie wydarzenia zaprezentowany zostanie raport dotyczący postrzegania Ukraińców w Polsce w kontekście wojny w Ukrainie, a następnie odbędą się dwa główne elementy programu:
Szukamy osób chętnych do udziału w panelu młodych liderów.
Jeśli w Twojej organizacji są osoby, które chciałyby zabrać głos i reprezentować młode pokolenie w tej rozmowie, prosimy o wytypowanie przedstawiciela, który wystąpi w panelu.
Jednocześnie serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych członków organizacji do udziału w całym wydarzeniu – w części stolikowej liczymy na szeroką reprezentację młodych osób, ponieważ będzie to przestrzeń do wspólnej refleksji, wymiany doświadczeń i budowania rekomendacji na przyszłość.
Potwierdzenie udziału oraz zgłoszenia kandydatów do panelu prosimy przesyłać na: [email protected]
In 2023, when farmers in Europe protested against the EU’s Green Deal policy and the opening of borders to agricultural production from Ukraine, tensions related to Ukraine’s integration with the European Union became particularly apparent in Poland. The protests, blockades of the Polish-Ukrainian border and accompanying emotions showed that agriculture is not only a matter of economics, but also of security, identity and social sensitivity. Polish farmers’ fears about competition from Ukraine are often based on simplistic ideas, while trade data show that Polish food maintains its competitive advantages and finds outlets on the Ukrainian market.
The Divided Harvests report emphasises the need to move away from confrontational narratives in favour of fact-based cooperation and synergy. It is in Poland’s interest to further strengthen its export advantages and modernise its agricultural sector, and in Ukraine’s interest to adapt to EU standards and use integration as an opportunity for development. The authors recommend that the public policies of both countries focus on: alleviating social tensions, supporting producers’ adaptation to the common market, developing dialogue between farmers, and building cooperation mechanisms that can become the foundation for lasting integration within the EU.
W 2023 roku, kiedy w Europie wybuchły protesty rolników przeciwko unijnej polityce Zielonego Ładu oraz otwarciu granic na produkcję rolną z Ukrainy, w Polsce szczególnie silnie ujawniły się napięcia związane z integracją Ukrainy z Unią Europejską. Protesty, blokady polsko-ukraińskich granic i towarzyszące im emocje pokazały, że rolnictwo to nie tylko kwestia ekonomii, ale także bezpieczeństwa, tożsamości i społecznej wrażliwości. Obawy polskich rolników dotyczące konkurencji z Ukrainą często opierają się na uproszczonych wyobrażeniach, podczas gdy dane handlowe dowodzą, że polska żywność utrzymuje przewagi konkurencyjne i znajduje zbyt na rynku ukraińskim.
Raport Podzielone plony podkreśla potrzebę odejścia od konfrontacyjnych narracji na rzecz współpracy opartej na faktach i synergii. W interesie Polski jest dalsze wzmacnianie przewag eksportowych i modernizacja sektora rolnego, a w interesie Ukrainy – dostosowanie do unijnych standardów i wykorzystanie integracji jako szansy rozwojowej. Autorzy rekomendują, by polityki publiczne obu państw koncentrowały się na: łagodzeniu społecznych napięć, wspieraniu adaptacji producentów do wspólnego rynku, rozwijaniu dialogu między rolnikami oraz budowaniu mechanizmów współpracy, które mogą stać się fundamentem trwałej integracji w ramach UE.
Ukraina ogłosiła niepodległość 24 sierpnia 1991 roku. Polska jako pierwsza uznała tę deklarację, a dziś należy do państw konsekwentnie wspierających wschodniego sąsiada w walce z rosyjską agresją. Rosja bowiem w istocie nigdy suwerenności ukraińskiego państwa nie zaakceptowała. Gdy Rewolucja Godności zniweczyła kremlowskie kalkulacje na utrzymanie politycznego wpływu w Kijowie i powstrzymanie euroatlantyckich aspiracji ukraińskiego społeczeństwa, w marcu 2014 roku aneksja Krymu przez Rosję okazała się pierwszym aktem wojny, trwającej już jedenasty rok.
Ukraińskie społeczeństwo świętuje 34. rocznicę niepodległości, tocząc wojnę obronną przeciwko rosyjskiej agresji. I choć ofensywa dyplomatyczna Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej oraz państw wspierających Ukrainę przyniosła szansę na zatrzymanie walk zbrojnych, to jednak trwały pokój jest bardzo odległy.
Rosja nie zamierza zrezygnować z realizacji swoich celów strategicznych, przy czym najważniejszym z nich nie jest wcale podbój Ukrainy, tylko rewizja porządku światowego, a likwidacja ukraińskiej suwerenności stanowi kluczowy środek prowadzącym do tego celu. Ukraińcy nie chcą rezygnować z suwerenności, przekonani, że są w stanie niepodległość swego państwa obronić i realizować własną strategię – integrację ze strukturami euroatlantyckiej przestrzeni geostrategicznej.
Ukraina walczy i się zmienia. Prowadzone w czasie wojny badania społeczne odsłaniają jak dramatycznie, czasem zaskakująco zmienia się ukraińskie społeczeństwo. Tak jak i państwo oraz gospodarka. Z czego wynika odporność Ukrainek i Ukraińców? Jakie są scenariusze na przyszłość?
W rozmowie w ramach cyklu podcastowego „Rozumieć Ukrainę”, Agnieszka Lichnerowicz i Edwin Bendyk wraz z Jarosławem Hrycakiem będą przedzierać się przez „mgłę wojny”, stereotypy i powierzchowne przekonania, by lepiej rozumieć te fascynujące zmiany oraz możliwe scenariusze przyszłości.
Wojna w Ukrainie zmienia też bowiem polskie społeczeństwo i całą Europę. Ukraina stała się laboratorium, w którym obywatele wypracowują modele demokratycznej polityki i społecznego zaangażowania na XXI wiek, czasy niepewności i kryzysów. Zakończenie wojny otworzy drogę do budowy powojennego ładu, a w procesie jego tworzenia kształtować się będzie przyszłość nie tylko Ukrainy ale także Polski i Europy.
Do rozmowy o możliwych wariantach wspólnej przyszłości dołączy Jarosław Hrycak – historyk, intelektualista, wizjoner, aktywny uczestnik życia publicznego i komentator.
Agnieszka Lichnerowicz
Współautorka podcastu „Rozumieć Ukrainę”, dziennikarka Radia TOK FM. Jako reporterka relacjonowała wybory, konflikty i międzynarodowe spotkania na szczycie na całym świecie, w Rosji i Gruzji, na Białorusi i ogarniętej tzw. Arabską Wiosną Afryce Północnej. Przede wszystkim od ponad 20 lat podróżuje do Ukrainy – relacjonowała pomarańczową rewolucję, Majdan, aneksję Krymu, podpalanie wschodniej Ukrainy i pełnoskalową wojnę. Przez kilka lat prowadziła też warsztaty dziennikarskie w przechodzącej transformację Mjanmie. Jest m.in. laureatką Nagrody PAP im. R. Kapuścińskiego. Autorka książki Idzie wojna?. Prowadzi zajęcia na Collegium Civitas. Absolwentka Szkoły Głównej Handlowej.
Edwin Bendyk
Dziennikarz i publicysta tygodnika „Polityka”, zajmujący się tematyką cywilizacyjną i wpływem technologii na życie społeczne. Prezes zarządu Fundacji im. Stefana Batorego (od czerwca 2020 r.). Autor licznych publikacji przybliżających sytuację społeczno-polityczną Ukrainy w Polsce. Inicjator i współautor podcastu „Rozumieć Ukrainę” wydawanego przez Fundację TOK FM i Fundację Batorego.
Jarosław Hrycak
Ukraiński historyk, intelektualista, profesor i szef katedry historii Ukrainy na Ukraińskim Uniwersytecie Katolickim we Lwowie, były dyrektor Instytutu Badań Naukowych Uniwersytetu Lwowskiego i profesor wizytujący Central European University w Budapeszcie. Członek Komitetu Naukowego Collegium Artium w Warszawie. Redaktor naczelny czasopisma naukowego „Ukraina Moderna”. Jego ostatnia książka Ukraina. Wyrwać się z przeszłości w przekładzie Katarzyny Kotyńskiej i Joanny Majewskiej została wydana w 2023 roku przez Międzynarodowe Centrum Kultury.
We wtorek 22 lipca 2025 roku Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła ustawę o podporządkowaniu prokuraturze generalnej głównych instytucji walczących z korupcją: Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) i Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SAP). W czwartek 31 lipca – pod naciskiem masowych manifestacji w wielu miastach Ukrainy – ta sama Rada w jeszcze większym pośpiechu przyjęła kolejną ustawę, przywracającą obu organom wcześniejszą niezależność. Osiem dni dzielące oba wydarzenia zmieniły jednak nieodwracalnie ukraińską politykę. W mediach pojawiła się nawet nazwa – rewolucja na kartonie.
Forsowanie ustawy o podporządkowaniu NABU i SAP Prokuratorowi Generalnemu okazało się największym błędem Wołodymyra Zełenskiego od początku wojny, jeśli nie od początku prezydentury. Bezpośrednie skutki tego błędu udało się szybko naprawić. Jakie będą długofalowe konsekwencje? Mogą być pozytywne, o ile Wołodymyr Zełenski wykorzysta kryzys jako impuls do reformy centrum władzy i dalszych reform państwa. Protesty były sygnałem ostrzegawczym, ale i jednoznaczną zachętą. Społeczna mobilizacja w imię walki z korupcją i europejskiej integracji pokazała, że Ukraińcy stawiają opór rosyjskiej agresji nie po to, żeby w cieniu wojny w ich kraju powstał system polityczny podobny do rosyjskiego.
23 lipca 2025 roku Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski podpisał ustawę nr 4555-IX, która otwiera drogę do ręcznego ingerowania w postępowania antykorupcyjne, podważa niezależność Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) i Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SPA), a także umożliwia wywieranie nacisków politycznych w sprawach dotyczących najwyższych urzędników państwowych. Mimo trwającej wojny i zakazu zgromadzeń Ukraińcy wyszli na ulice swoich miast, żeby zaprotestować przeciwko nowym przepisom. Decyzja wywołała również reakcję Unii Europejskiej – przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zwróciła się do prezydenta Wołodymyra Zełenskiego o wyjaśnienia dotyczące kontrowersyjnej reformy.
Publikujemy analizę prawną podpisanej ustawy przygotowaną przez ekspertów Transparency International Ukraine wraz z apelem tej organizacji.
Wprowadzenie przez Radę Najwyższą poprawek do projektu ustawy nr 12414, osłabiających niezależność Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) oraz Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SPA), to krok wstecz w walce z korupcją. Zmiany te powierzają Prokuratorowi Generalnemu uprawnienia, które dotychczas były domeną autonomicznych organów antykorupcyjnych: dają mu dostęp do wszystkich spraw prowadzonych przez NABU oraz możliwość ich przekazywania innym instytucjom.
Do tej pory przepisy gwarantowały instytucjom takim jak NABU i SPA znaczną samodzielność: ograniczony dostęp innych służb do materiałów z prowadzonych spraw, możliwość samodzielnego podejmowania decyzji przez szefa SPA, jak również wykluczenie uprawnień Prokuratora Generalnego do umarzania spraw wobec wysokich urzędników państwowych. Uzasadniając zmiany, prezydent Wołodymyr Zełenski wskazywał na istnienie podejrzeń, że obydwie instytucje są infiltrowane przez rosyjską agenturę, a niezależność instytucji jest de facto wykorzystywana do rozgrywek politycznych.
Niezależnie od powyższych motywów, nowe regulacje stanowią zagrożenie dla skuteczności polityki antykorupcyjnej, otwierając drogę do centralizacji uprawnień i ryzyka politycznych nacisków, a także zagrażają budowanemu przez lata systemowi instytucjonalnych gwarancji niezależności. A to może mieć daleko idące konsekwencje dla członkostwa Ukrainy w Unii Europejskiej.
Fundacja im. Stefana Batorego od lat monitoruje i wspiera działania na rzecz przejrzystości, dobrej administracji oraz walki z korupcją na Ukrainie. W publikacjach takich jak np. Dziesięć lat walki z korupcją: sukcesy i wyzwania stojące przed Ukrainą czy Ukraina w obliczu korupcji. Historia walki o wiarygodność przedstawiono zarówno trudności towarzyszące walce z korupcją, jak i sukcesy, uzyskane w dużej mierze dzięki zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego i zdecydowanie zmniejszające poziom przekupstwa. To przede wszystkim same organizacje ukraińskie wielokrotnie podkreślały kluczową rolę, jaką autonomiczne instytucje antykorupcyjne odgrywają w osiąganiu sukcesu demokratycznych reform.
Przedstawiamy analizę nowych przepisów opracowaną przez Transparency International Ukraine, jedną z wiodących organizacji zajmujących się problemem korupcji, oraz stanowisko tej organizacji w sprawie wprowadzonych zmian. Wprawdzie pod wpływem zmasowanej krytyki społeczeństwa i środowisk międzynarodowych prezydent Zełenski zapowiedział wycofanie się ze zmian, jednak należy uważnie monitorować te plany, tak by spełniały one rekomendacje zawarte w prezentowanej publikacji.
