Ukraina Archives - Fundacja im. Stefana Batorego

In 2023, when farmers in Europe protested against the EU’s Green Deal policy and the opening of borders to agricultural production from Ukraine, tensions related to Ukraine’s integration with the European Union became particularly apparent in Poland. The protests, blockades of the Polish-Ukrainian border and accompanying emotions showed that agriculture is not only a matter of economics, but also of security, identity and social sensitivity. Polish farmers’ fears about competition from Ukraine are often based on simplistic ideas, while trade data show that Polish food maintains its competitive advantages and finds outlets on the Ukrainian market.

The Divided Harvests report emphasises the need to move away from confrontational narratives in favour of fact-based cooperation and synergy. It is in Poland’s interest to further strengthen its export advantages and modernise its agricultural sector, and in Ukraine’s interest to adapt to EU standards and use integration as an opportunity for development. The authors recommend that the public policies of both countries focus on: alleviating social tensions, supporting producers’ adaptation to the common market, developing dialogue between farmers, and building cooperation mechanisms that can become the foundation for lasting integration within the EU.

W 2023 roku, kiedy w Europie wybuchły protesty rolników przeciwko unijnej polityce Zielonego Ładu oraz otwarciu granic na produkcję rolną z Ukrainy, w Polsce szczególnie silnie ujawniły się napięcia związane z integracją Ukrainy z Unią Europejską. Protesty, blokady polsko-ukraińskich granic i towarzyszące im emocje pokazały, że rolnictwo to nie tylko kwestia ekonomii, ale także bezpieczeństwa, tożsamości i społecznej wrażliwości. Obawy polskich rolników dotyczące konkurencji z Ukrainą często opierają się na uproszczonych wyobrażeniach, podczas gdy dane handlowe dowodzą, że polska żywność utrzymuje przewagi konkurencyjne i znajduje zbyt na rynku ukraińskim.

Raport Podzielone plony podkreśla potrzebę odejścia od konfrontacyjnych narracji na rzecz współpracy opartej na faktach i synergii. W interesie Polski jest dalsze wzmacnianie przewag eksportowych i modernizacja sektora rolnego, a w interesie Ukrainy – dostosowanie do unijnych standardów i wykorzystanie integracji jako szansy rozwojowej. Autorzy rekomendują, by polityki publiczne obu państw koncentrowały się na: łagodzeniu społecznych napięć, wspieraniu adaptacji producentów do wspólnego rynku, rozwijaniu dialogu między rolnikami oraz budowaniu mechanizmów współpracy, które mogą stać się fundamentem trwałej integracji w ramach UE.

Zapraszamy do udziału w wydarzeniu „Polacy i Ukraińcy dziś – głosy młodych o współdziałaniu w czasie wojny”, które organizujemy we współpracy z Stand with Ukraine Foundation.

Celem spotkania jest stworzenie przestrzeni do dialogu między młodymi Polakami i Ukraińcami mieszkającymi w Polsce. W trakcie wydarzenia zaprezentowany zostanie raport dotyczący postrzegania Ukraińców w Polsce w kontekście wojny w Ukrainie, a następnie odbędą się dwa główne elementy programu:

Szukamy osób chętnych do udziału w panelu młodych liderów.
Jeśli w Twojej organizacji są osoby, które chciałyby zabrać głos i reprezentować młode pokolenie w tej rozmowie, prosimy o wytypowanie przedstawiciela, który wystąpi w panelu.

Jednocześnie serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych członków organizacji do udziału w całym wydarzeniu – w części stolikowej liczymy na szeroką reprezentację młodych osób, ponieważ będzie to przestrzeń do wspólnej refleksji, wymiany doświadczeń i budowania rekomendacji na przyszłość.

Potwierdzenie udziału oraz zgłoszenia kandydatów do panelu prosimy przesyłać na: [email protected]

Ukraina ogłosiła niepodległość 24 sierpnia 1991 roku. Polska jako pierwsza uznała tę deklarację, a dziś należy do państw konsekwentnie wspierających wschodniego sąsiada w walce z rosyjską agresją. Rosja bowiem w istocie nigdy suwerenności ukraińskiego państwa nie zaakceptowała. Gdy Rewolucja Godności zniweczyła kremlowskie kalkulacje na utrzymanie politycznego wpływu w Kijowie i powstrzymanie euroatlantyckich aspiracji ukraińskiego społeczeństwa, w marcu 2014 roku aneksja Krymu przez Rosję okazała się pierwszym aktem wojny, trwającej już jedenasty rok.

Ukraińskie społeczeństwo świętuje 34. rocznicę niepodległości, tocząc wojnę obronną przeciwko rosyjskiej agresji. I choć ofensywa dyplomatyczna Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej oraz państw wspierających Ukrainę przyniosła szansę na zatrzymanie walk zbrojnych, to jednak trwały pokój jest bardzo odległy.

Rosja nie zamierza zrezygnować z realizacji swoich celów strategicznych, przy czym najważniejszym z nich nie jest wcale podbój Ukrainy, tylko rewizja porządku światowego, a likwidacja ukraińskiej suwerenności stanowi kluczowy środek prowadzącym do tego celu. Ukraińcy nie chcą rezygnować z suwerenności, przekonani, że są w stanie niepodległość swego państwa obronić i realizować własną strategię – integrację ze strukturami euroatlantyckiej przestrzeni geostrategicznej.

We wtorek 22 lipca 2025 roku Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła ustawę o podporządkowaniu prokuraturze generalnej głównych instytucji walczących z korupcją: Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) i Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SAP). W czwartek 31 lipca – pod naciskiem masowych manifestacji w wielu miastach Ukrainy – ta sama Rada w jeszcze większym pośpiechu przyjęła kolejną ustawę, przywracającą obu organom wcześniejszą niezależność. Osiem dni dzielące oba wydarzenia zmieniły jednak nieodwracalnie ukraińską politykę. W mediach pojawiła się nawet nazwa – rewolucja na kartonie.

Forsowanie ustawy o podporządkowaniu NABU i SAP Prokuratorowi Generalnemu okazało się największym błędem Wołodymyra Zełenskiego od początku wojny, jeśli nie od początku prezydentury. Bezpośrednie skutki tego błędu udało się szybko naprawić. Jakie będą długofalowe konsekwencje? Mogą być pozytywne, o ile Wołodymyr Zełenski wykorzysta kryzys jako impuls do reformy centrum władzy i dalszych reform państwa. Protesty były sygnałem ostrzegawczym, ale i jednoznaczną zachętą. Społeczna mobilizacja w imię walki z korupcją i europejskiej integracji pokazała, że Ukraińcy stawiają opór rosyjskiej agresji nie po to, żeby w cieniu wojny w ich kraju powstał system polityczny podobny do rosyjskiego.

Ukraina walczy i się zmienia. Prowadzone w czasie wojny badania społeczne odsłaniają jak dramatycznie, czasem zaskakująco zmienia się ukraińskie społeczeństwo. Tak jak i państwo oraz gospodarka. Z czego wynika odporność Ukrainek i Ukraińców? Jakie są scenariusze na przyszłość?

W rozmowie w ramach cyklu podcastowego „Rozumieć Ukrainę”, Agnieszka Lichnerowicz i Edwin Bendyk wraz z Jarosławem Hrycakiem będą przedzierać się przez „mgłę wojny”, stereotypy i powierzchowne przekonania, by lepiej rozumieć te fascynujące zmiany oraz możliwe scenariusze przyszłości.

Wojna w Ukrainie zmienia też bowiem polskie społeczeństwo i całą Europę. Ukraina stała się laboratorium, w którym obywatele wypracowują modele demokratycznej polityki i społecznego zaangażowania na XXI wiek, czasy niepewności i kryzysów. Zakończenie wojny otworzy drogę do budowy powojennego ładu, a w procesie jego tworzenia kształtować się będzie przyszłość nie tylko Ukrainy ale także Polski i Europy.

Do rozmowy o możliwych wariantach wspólnej przyszłości dołączy Jarosław Hrycak – historyk, intelektualista, wizjoner, aktywny uczestnik życia publicznego i komentator.

Agnieszka Lichnerowicz

Współautorka podcastu „Rozumieć Ukrainę”, dziennikarka Radia TOK FM. Jako reporterka relacjonowała wybory, konflikty i międzynarodowe spotkania na szczycie na całym świecie, w Rosji i Gruzji, na Białorusi i ogarniętej tzw. Arabską Wiosną Afryce Północnej. Przede wszystkim od ponad 20 lat podróżuje do Ukrainy – relacjonowała pomarańczową rewolucję, Majdan, aneksję Krymu, podpalanie wschodniej Ukrainy i pełnoskalową wojnę. Przez kilka lat prowadziła też warsztaty dziennikarskie w przechodzącej transformację Mjanmie. Jest m.in. laureatką Nagrody PAP im. R. Kapuścińskiego. Autorka książki Idzie wojna?. Prowadzi zajęcia na Collegium Civitas. Absolwentka Szkoły Głównej Handlowej.

Edwin Bendyk

Dziennikarz i publicysta tygodnika „Polityka”, zajmujący się tematyką cywilizacyjną i wpływem technologii na życie społeczne. Prezes zarządu Fundacji im. Stefana Batorego (od czerwca 2020 r.). Autor licznych publikacji przybliżających sytuację społeczno-polityczną Ukrainy w Polsce. Inicjator i współautor podcastu „Rozumieć Ukrainę” wydawanego przez Fundację TOK FM i Fundację Batorego.

Jarosław Hrycak

Ukraiński historyk, intelektualista, profesor i szef katedry historii Ukrainy na Ukraińskim Uniwersytecie Katolickim we Lwowie, były dyrektor Instytutu Badań Naukowych Uniwersytetu Lwowskiego i profesor wizytujący Central European University w Budapeszcie. Członek Komitetu Naukowego Collegium Artium w Warszawie. Redaktor naczelny czasopisma naukowego „Ukraina Moderna”. Jego ostatnia książka Ukraina. Wyrwać się z przeszłości w przekładzie Katarzyny Kotyńskiej i Joanny Majewskiej została wydana w 2023 roku przez Międzynarodowe Centrum Kultury.

23 lipca 2025 roku Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski podpisał ustawę nr 4555-IX, która otwiera drogę do ręcznego ingerowania w postępowania antykorupcyjne, podważa niezależność Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) i Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SPA), a także umożliwia wywieranie nacisków politycznych w sprawach dotyczących najwyższych urzędników państwowych. Mimo trwającej wojny i zakazu zgromadzeń Ukraińcy wyszli na ulice swoich miast, żeby zaprotestować przeciwko nowym przepisom. Decyzja wywołała również reakcję Unii Europejskiej – przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zwróciła się do prezydenta Wołodymyra Zełenskiego o wyjaśnienia dotyczące kontrowersyjnej reformy.

Publikujemy analizę prawną podpisanej ustawy przygotowaną przez ekspertów Transparency International Ukraine wraz z apelem tej organizacji.

Wprowadzenie przez Radę Najwyższą poprawek do projektu ustawy nr 12414, osłabiających niezależność Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) oraz Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SPA), to krok wstecz w walce z korupcją. Zmiany te powierzają Prokuratorowi Generalnemu uprawnienia, które dotychczas były domeną autonomicznych organów antykorupcyjnych: dają mu dostęp do wszystkich spraw prowadzonych przez NABU oraz możliwość ich przekazywania innym instytucjom.

Do tej pory przepisy gwarantowały instytucjom takim jak NABU i SPA znaczną samodzielność: ograniczony dostęp innych służb do materiałów z prowadzonych spraw, możliwość samodzielnego podejmowania decyzji przez szefa SPA, jak również wykluczenie uprawnień Prokuratora Generalnego do umarzania spraw wobec wysokich urzędników państwowych. Uzasadniając zmiany, prezydent Wołodymyr Zełenski wskazywał na istnienie podejrzeń, że obydwie instytucje są infiltrowane przez rosyjską agenturę, a niezależność instytucji jest de facto wykorzystywana do rozgrywek politycznych.

Niezależnie od powyższych motywów, nowe regulacje stanowią zagrożenie dla skuteczności polityki antykorupcyjnej, otwierając drogę do centralizacji uprawnień i ryzyka politycznych nacisków, a także zagrażają budowanemu przez lata systemowi instytucjonalnych gwarancji niezależności. A to może mieć daleko idące konsekwencje dla członkostwa Ukrainy w Unii Europejskiej.

Fundacja im. Stefana Batorego od lat monitoruje i wspiera działania na rzecz przejrzystości, dobrej administracji oraz walki z korupcją na Ukrainie. W publikacjach takich jak np. Dziesięć lat walki z korupcją: sukcesy i wyzwania stojące przed Ukrainą czy Ukraina w obliczu korupcji. Historia walki o wiarygodność przedstawiono zarówno trudności towarzyszące walce z korupcją, jak i sukcesy, uzyskane w dużej mierze dzięki zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego i zdecydowanie zmniejszające poziom przekupstwa. To przede wszystkim same organizacje ukraińskie wielokrotnie podkreślały kluczową rolę, jaką autonomiczne instytucje antykorupcyjne odgrywają w osiąganiu sukcesu demokratycznych reform.

Przedstawiamy analizę nowych przepisów opracowaną przez Transparency International Ukraine, jedną z wiodących organizacji zajmujących się problemem korupcji, oraz stanowisko tej organizacji w sprawie wprowadzonych zmian. Wprawdzie pod wpływem zmasowanej krytyki społeczeństwa i środowisk międzynarodowych prezydent Zełenski zapowiedział wycofanie się ze zmian, jednak należy uważnie monitorować te plany, tak by spełniały one rekomendacje zawarte w prezentowanej publikacji.

W dniach 22–23 września 2025 roku w Poznaniu odbędzie się Kongres Współpracy z Ukrainą COMMON FUTURE 2025, którego jesteśmy partnerem instytucjonalnym. Spotkanie organizowane na Międzynarodowych Targach Poznańskich będzie przestrzenią dialogu przedstawicieli administracji publicznej, biznesu, samorządów i organizacji społecznych z Polski, Ukrainy oraz innych krajów europejskich.

Kongres ma na celu pogłębianie współpracy w obliczu odbudowy Ukrainy, a także budowanie trwałych partnerstw i wspólne wypracowywanie rozwiązań służących rozwojowi po obu stronach granicy. Dyskusje będą koncentrować się wokół czterech głównych ścieżek tematycznych:

Tegoroczna edycja będzie miała szczególnie międzynarodowy wymiar – stanie się miejscem prezentacji rezultatów Ukraine Recovery Conference 2025 (Rzym, 10–11 lipca) oraz rozmów o przyszłych kierunkach współpracy.

Szczególnie gorąco zapraszamy na nasz panel „Ile konkurencji, ile synergii? Skutki akcesji Ukrainy do UE dla unijnego (w tym polskiego) rolnictwa”, który odbędzie się 22 września 2025, o godz. 13:45–14:45

Podczas panelu przedstawimy raport Fundacji Batorego Podzielone plony – analizę wyzwań i szans dla rolnictwa polskiego i ukraińskiego w kontekście przyszłego członkostwa Ukrainy w Unii Europejskiej. Dyskusja dotyczyć będzie zarówno możliwej konkurencji, jak i obszarów synergii w sektorze rolnym, z perspektywy politycznej, gospodarczej i praktycznej.

Rozmowę będzie moderować dr Paulina Sobiesiak-Penszko – socjolożka i prezeska Instytutu Strategii Żywnościowych Grunt.

Panel będzie okazją do wymiany wiedzy, doświadczeń i argumentów dotyczących integracji Ukrainy z rynkiem unijnym oraz konsekwencji tego procesu dla rolnictwa.

Zapraszamy do udziału w konferencji „Resilience. Recovery. Future: Culture in the Recovery of Ukraine”, organizowanej z inicjatywy Fundacji OBMIN pod patronatem rządów Ukrainy, Polski i Niemiec oraz przy wsparciu licznych instytucji, wśród których znajduje się także Fundacja im. Stefana Batorego.

Ponad 100 ekspertów z muzeów z całej Ukrainy oraz partnerzy międzynarodowi spotkają się w dniach 26-27 czerwca w Warszawie, aby porozmawiać o roli kultury w przyszłość Ukrainy i przygotować propozycje na kolejną konferencję Fundacji OBMIN „Ukraine Recovery Conference” (URC 2025), która odbędzie się w Rzymie, we Włoszech, w dniach 10–11 lipca.

Szczególnym punktem programu będzie panel zaplanowany na czwartek, 26 czerwca, w godz. 10:30–12:00, poświęcony roli kultury w systemie społecznej odporności. Wezmą w nim udział autorzy książki „ODPORNOŚĆ I SOLIDARNOŚĆ – Ukraińskie społeczeństwo wobec wojny” – Andrij Lubka i Kateryna Ostrowska-Luta.
Panel został zrealizowany dzięki wsparciu finansowemu Open Society Foundations.

Публікація виходить у переломний момент — Україна, обороняючись від російської агресії, водночас бореться за довіру власних громадян і міжнародних партнерів. Одним із ключових чинників цієї боротьби є прозорість роботи держави, публічних інституцій і системи міжнародної допомоги.

Ольга Айвазовська, Євген Глібовицький, Кшиштоф Іздебський, Яна Охріменко та Олеся Островська-Люта підготували збірку текстів, присвячених темі корупції — яка стає відправною точкою для ширшого аналізу сучасної української демократії та складних взаємин суспільства й держави. Автори наголошують, зокрема, на таких рекомендаціях:

Боротьба з корупцією є однією з ключових передумов інтеграції України до Європейського Союзу. Попри значні досягнення, корупція все ще залишається серйозною перешкодою — не лише формальною, а й економічною, яка гальмує розвиток, підтримує існування тіньового сектору та ускладнює побудову тісних відносин із країнами ЄС.

Тексти, що увійшли до цієї збірки, порушують і більш універсальні теми, які виходять за межі України чи Європи. Автори пропонують осмислення взаємин людини й влади, звертаючи увагу на рідко аналізовані психологічні, історичні та системні чинники. Це спроба зрозуміти глибинні причини, природу й наслідки кризи довіри громадян до державних інституцій.