29 kwietnia (środa) w godz. 18.00-19.30
To pierwsza z cyklu debat „Polska samorządów”, które organizujemy w jubileuszowym roku 30-lecia samorządu. Zamiast podsumowania tych ostatnich 30 lat wraz z samorządowcami oraz ekspertami zastanawialiśmy się nad możliwymi konsekwencjami epidemii koronawirusa dla przyszłości samorządu.
Na ile pandemia koronawirusa będzie sprzyjała większej centralizacji lub decentralizacji państwa? Na ile sprawia ona, że miasta się izolują oraz w jakim stopniu władze samorządowe mogą niwelować napięcia społeczne (pracujący-bezrobotni, mający komputery-nie posiadający ich)? Na ile przyszłość po pandemii będzie bardziej lub mniej równościowa? Kto lepiej zaspokaja potrzeby dotyczące usług publicznych oraz jakie są możliwości zmiany sposobu ich dostarczania?
W dyskusji wzięli udział:
Dyskusję poprowadził Edwin Bendyk, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego.
Patronat medialny nad cyklem debat sprawuje tygodnik „Polityka” oraz Radio TOK.fm.
W dyskusji udział wzięli:
Spotkanie poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego
Samorząd terytorialny w Polsce jest w ważnym historycznym momencie. Badania pokazują, że choć samorządy stały się dojrzałym elementem struktury państwa, a władze lokalne są oceniane lepiej niż ogólnokrajowe, to w ostatnich latach przeważały w Polsce tendencje centralistyczne. Zmienia się otoczenie, w którym funkcjonują wspólnoty samorządowe: postępuje prywatyzacja usług publicznych, dokonuje się transformacja energetyczna i cyfrowa, Polska staje się krajem imigracyjnym. Zmieniają się także oczekiwania obywateli wobec władz samorządowych – oddolne ruchy mieszkańców upominają się w wielu miejscach o większy udział w podejmowaniu decyzji.
W tych warunkach konieczna jest dyskusja o odnowie samorządności – o postulatach zmian, które są potrzebne, aby potencjał wspólnot samorządowych został odpowiednio wykorzystany.
W gronie doświadczonych samorządowców – uczestników Pracowni Samorządowej Fundacji Batorego – rozmawiamy o propozycjach zmian, które przywrócą samodzielność i sprawczość samorządom.
Przedstawiamy: 10 najważniejszych propozycji dotyczących relacji centrum–władze samorządowe.
Dyskusję poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego, postulaty przedstawił dr hab. Adam Gendźwiłł (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW), a skomentowali samorządowcy:
Punktem wyjścia do rozmowy była analiza forumIdei: „Finanse samorządu terytorialnego w dobie pandemii” autorstwa prof. Pawła Swianiewicza oraz dr Julity Łukomskiej. Wynika z niej, że spadek dochodów samorządów jest nieunikniony. Nie wiadomo, czy wzrost transferów może go zrekompensować. Pewne jest natomiast, że przyczynia się do spadku autonomii i grozi wzrostem klientelizmu politycznego samorządu w relacjach z władzą centralną.
Najbardziej niekorzystne zmiany dotyczą sytuacji największych miast (miast na prawach powiatu), a w dalszej kolejności gmin podmiejskich aglomeracji oraz innych dużych gmin (miast powyżej 20 tys. mieszkańców). Głównym problemem są mniejsze wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT).
Rozmawialiśmy o tym, co wiadomo o wpływie pandemii na sytuację finansową samorządów? Dlaczego samorządy potrzebują szczególnego wsparcia i jak mogłoby ono wyglądać? Jak samorządy planują budżety swoich miejscowości na przyszły rok? Gdzie planowane są cięcia? Czy będą one dotyczyć nowych inwestycji, czy też ograniczą się do zmniejszenia wydatków obejmujących np. kulturę?
Wprowadzenie do dyskusji wygłosił prof. Paweł Swianiewicz (kierownik Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej na Uniwersytecie Warszawskim), a komentarze wygłosili:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Patronat medialny nad cyklem debat sprawuje tygodnik „Polityka” oraz radio TOK FM.
Coraz więcej mieszkańców chce mieć wpływ na to, jak wygląda ich okolica. Niestety, ciągle zmieniają się uwarunkowania prawne, które stawiają nie lada wyzwania zarówno przed władzami samorządowymi, jak i mieszkańcami. Co warto wiedzieć, aby rozumieć plany zagospodarowania przestrzennego i decydować o swoim otoczeniu?
Podczas webinarium pokażemy, jak odnajdywać istotne informacje w planach miejscowych, i jak różnie można interpretować tego typu dokumenty. Wyjaśnimy też:
Na webinarium obowiązują zapisy. Udział jest bezpłatny.
Webinarium prowadzą:
Sylwia Widzisz-Pronobis, architektka i urbanistka, animatorka kultury, aktywistka miejska. Stworzyła firmę szkoleniowo-doradczą Prooper, współprowadzi Pronobis Studio. Przygotowuje doktorat na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej, prowadzi badania nad metodami partycypacyjnymi i społecznym modelem inwestycyjnym. Ma doświadczenie w realizacji projektów społecznych. Poszukuje rozwiązań projektowych, w których podmiotem jest człowiek i jego potrzeby z poszanowaniem środowiska zastanego i naturalnego.
Grzegorz Pronobis, architekt i urbanista, animator kultury, aktywistka miejski, współprowadzi firmę projektową Pronobis Studio. Projektuje przestrzeń publiczną i obiekty użyteczności publicznej, prowadzi warsztaty i konsultacje społeczne na temat rozwiązań przestrzennych oraz działań rewitalizacyjnych. Wykonuje analizy urbanistyczne dla inwestorów społecznych i komercyjnych. Współpracuje z organizacjami pozarządowymi.
Grafika: https://architektura.um.warszawa.pl/plan_srodmiescia_1993
Wspólnie z zaproszonymi ekspertami przeanalizowaliśmy wyniki wyborów samorządowych i frekwencję oraz zastanowiliśmy się, co mówią nam one o polskim społeczeństwie, jego potrzebach i aspiracjach. Porozmawialiśmy o tym, czy i co zmieniło się w stosunku do wyborów 15 października 2023. Jakie przesunięcia nastąpiły w obrębie elektoratów? Kto nie poszedł głosować i dlaczego? Jaki wpływ mogą mieć te wyniki na polską scenę polityczną? Jakie wnioski z tych wyborów można i powinno się wyciągnąć w kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego?
Pierwsze wnioski z analizy wyników wyborów przedstawił Jarosław Flis, Uniwersytet Jagielloński, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego.
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego
Projekt Krajowego Programu Odbudowy (KPO) i ogłoszony niedawno program Polskiego Ładu wzbudził niepokój samorządowców, ekspertów zajmujących się tematyką samorządową oraz wielu organizacji społecznych. Zespół Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego alarmuje, że skala proponowanych zmian oznacza, że wkrótce możemy być świadkami zmiany ustrojowej, a dr hab. Dawid Sześciło zauważa w najnowszej analizie forumIdei „Samorząd w Polskim Ładzie: zapomniany czy celowo pominięty?”, że Polski Ład jest kontynuacją polityki nowego centralizmu, w której samorząd sprowadzony jest do roli agenta władzy centralnej, realizującego pod coraz silniejszą kontrolą kierunki polityki ustalane na poziomie centralnym.
Poza brakiem strategicznego podejścia oraz reform w KPO eksperci wskazują, że pomysły opisane w Nowym Ładzie mogą naruszać m.in. konstytucyjną zasadę pomocniczości.
Według alarmujących wyliczeń Związku Miast Polskich, wprowadzone zmiany mogą oznaczać utratę płynności finansowej przez ok. 1/3 jednostek samorządu terytorialnego. Dla pozostałych będzie to oznaczało poważne trudności w realizacji wydatków bieżących, nie mówiąc już o bardziej ambitnych działaniach rozwojowych.
W dyskusji wokół tych pytań – którą poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego – udział wzięli: Karolina Dreszer-Szmalec (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych), Hubert Izdebski (SWPS), Andrzej Porawski (Związek Miast Polskich), Dawid Sześciło (Uniwersytet Warszawski), Dorota Zmarzlak (Stowarzyszenie Samorządy dla Polski).
Zapraszamy na debatę ekspertów i samorządowców, w której zarysowane zostaną kluczowe wyzwania, z którymi muszę mierzyć się samorządy w związku z obecnym kryzysem humanitarnym.
Agresja Rosji na Ukrainę wywołała kryzys przyjmowania uchodźców o skali bezprecedensowej w powojennej historii Europy. Od 24 lutego do Polski z Ukrainy wjechało ponad 2,5 mln osób. Główny ciężar tego kryzysu humanitarnego spoczął na Polsce. Konsekwencje wojny w Ukrainie dla polskiego państwa i społeczeństwa nie ograniczą się jednak jedynie do tych związanych z napływem rodzin, ale dotkną właściwie wszystkich dziedzin życia politycznego, gospodarczego i społecznego.
Opanowanie tej sytuacji wymaga działań w wielu wymiarach i w różnych perspektywach czasowych. Cieszy więc, że merytoryczna dyskusja nad tym problemem już się rozpoczęła. W ciągu ponad miesiąca od rosyjskiej napaści pojawiło się wiele konkretnych reakcji eksperckich wskazujących różne aspekty stojącego przed państwem polskim wyzwania, między innymi: kompleksowe ujęcie w raporcie Inicjatywa Nowa Solidarność, propozycje grupy eksperckiej Dobrobyt Na Pokolenia, prognoza prof. Macieja Duszczyka dla sieci think tanków FREE Network oraz tekst prof. Dawida Sześciły będący reakcją na uchwaloną 12 marca 2022 roku ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
W jaki sposób zapewnić systemowe wsparcie Ukrainek i Ukraińców w Polsce? Jak powinna wyglądać kompleksowa polityka państwa polskiego wobec uchodźców z Ukrainy? Jaki model należałoby przyjąć w podziale sfer odpowiedzialności między administracją rządową, samorządem terytorialnym i partnerami społecznymi? Jaka jest rola centrum państwa w takim modelu?
Udział w dyskusji wzięli:
Eksperci:
Samorządowcy:
Prowadzenie: dr Paweł Marczewski (szef działu Obywatele, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego)
Skrajnie upolityczniony sposób dystrybucji środków z II. transzy Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych – który udokumentowaliśmy w raporcie profesorów Jarosława Flisa i Pawła Swianiewicza Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych ‒ reguły podziału oraz w opracowaniu zespołu pod kierunkiem profesora Dawida Sześciło Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych: każdemu według potrzeb czy barw politycznych? – jest tylko kolejnym, choć jaskrawym, przejawem procesu demontażu ustroju terytorialnego opartego na samorządności.
Od 2015 roku samorządy stopniowo pozbawia się kompetencji i zasobów koniecznych do realizacji samodzielnych polityk lokalnych, omija się ich organy w relacjach ze wspólnotami lokalnymi ignorując konstytucyjną zasadę pomocniczości, a wsparcie w realizacji lokalnych zamierzeń uzależnia się od politycznej lojalności względem partii rządzącej. Procesu tego nie sposób uznać za korektę ustrojową, gdyż jego mechanizm polega na recentralizacji i klientelizmie. Te zjawiska zaś nieuchronnie prowadzą do osłabienia szans rozwojowych i rozkwitu „wielkiej korupcji”, wbudowanej w system i skoncentrowanej w kręgach elit politycznych, urzędniczych czy biznesowych choć trudniej dostrzegalnej dla przeciętnego obywatela. Demontaż samorządności należy więc uznać za psucie państwa.
Do dyskusji zaprosiliśmy prawie dwadzieścioro przedstawicielek i przedstawicieli samorządu, społeczeństwa obywatelskiego i mediów regionalnych. Rozmawialiśmy o możliwościach reagowania i przeciwdziałania negatywnym procesom i zjawiskom dotykającym nasze lokalne wspólnoty, a mającym swoje źródło w działaniach władz centralnych.
Udział wzięli: Marta Bejnar-Bejnarowicz (Kongres Ruchów Miejskich), Karolina Dreszer-Smalec (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych), Tomasz Esden-Tempski (TV RzeczJasna, Ostróda), Jarosław Flis (Uniwersytet Jagielloński), Zygmunt Frankiewicz (senator, przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej), Patryk Gabriel (wicestarosta Powiatu Starogardzkiego), Hubert Izdebski (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny), Przemysław Jedlecki (Gazeta Wyborcza, Katowice), Jakub Karyś (SuperNowości 24, Rzeszów), Mateusz Kokoszkiewicz (Gazeta Wyborcza, Wrocław), Szymon Osowski (Sieć Obywatelska Watchdog Polska), Paweł Swianiewicz (Uniwersytet Warszawski), Dawid Sześciło (Uniwersytet Warszawski), Tadeusz Truskolaski (prezydent Białegostoku), Artur Wołek (Akademia Ignatianum w Krakowie), Dorota Zmarzlak (wójt gminy Izabelin).
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Chcemy rozmawiać o tym, jaki obraz relacji rząd–samorząd wynika z zebranych danych. Czy dziś samorząd ma nadal możliwość swobodnego realizowania zadań, dla których został powołany? Jak przywrócić samorządom samodzielność i sprawczość?
Prezentacja: Marta Lackowska (dr hab., kierowniczka Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, współautorka Indeksu Samorządności Fundacji Batorego)
Dyskutanci:
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (Fundacja im. Stefana Batorego)
Wydarzenie z transmisją na żywo na kanale Facebook Igrzysk Wolności.
