demokracja Archives - Strona 6 z 32 - Fundacja im. Stefana Batorego

Dyskusja z udziałem Jarosława Flisa (Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego), Macieja Gduli (Krytyka Polityczna), Anny Materskiej-Sosnowskiej (Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego) i Rafała Matyi (Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie).
Prowadzenie: Mirosław Czech (członek zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)

Po wyborach pojawiły się informacje o ich wynikach (i przebiegu) oraz liczne interpretacje sytuacji, która powstanie po zakończeniu procesu wyborczego (oczywiście czeka nas jeszcze druga tura wyborów, która zdecyduje o tym, kto będzie rządził w wielu miastach). Chcemy zaproponować rozmowę o wyborach z nieco innej perspektywy.

Mirosław Czech (ur. 1962) – publicysta, komentator polityczny „Gazety Wyborczej”, członek Zarządu Fundacji Batorego. Członek władz Związku Ukraińców w Polsce. W latach 1993-2001 poseł na Sejm RP. Działacz Unii Demokratycznej, a następnie Unii Wolności, gdzie pełnił m.in. funkcję sekretarza generalnego.

Jarosław Flis (ur. 1967) – socjolog, dr. Wykładowca na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komentator polityczny. Współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Publikował w „Dzienniku. Polska. Europa. Świat”, „Gazecie Wyborczej”, „Polska. The Times” i „Rzeczpospolitej”. Wydał: Obywatel, biznes, władza. Powiązania międzysektorowe w Małopolsce (1999), Samorządowe public relations (2007).

Maciej Gdula (ur. 1977) – socjolog, publicysta. Pracownik Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Członek „Krytyki Politycznej”. Publikował m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Krytyce Politycznej”, „Kulturze i Społeczeństwie”, „Rzeczpospolitej”. Wydał Trzy dyskursy miłosne (2009), Style życia i porządek klasowy w Polsce (red. z Przemysławem Sadurą, 2012), Oprogramowanie rzeczywistości społecznej (red. z Lechem M. Nijakowskim, 2014).

Anna Materska-Sosnowska – politolog, dr. Adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Wykładowca Podyplomowego Studium Zagadnień Legislacyjnych Wydziału Prawa i Administracji UW. Sekretarz naukowy olimpiady wiedzy o Polsce i świecie współczesnym. Zajmuje się prawem konstytucyjnym, systemami partyjnymi oraz polską sceną polityczną. Wydała m.in.: Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej – dostosowanie syndykatu władzy do zasad demokracji parlamentarnej (2006), Polskie wybory 1991-2011 (red. z Tomaszem Słomką, 2011), Konstytucja, wybory, partie (red. z Krzysztofem Urbaniakiem, 2013).

Rafał Matyja (ur. 1967) – politolog i publicysta, dr. Wykładowca w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Współzałożyciel Forum Prawicy Demokratycznej, a następnie Koalicji Republikańskiej, Partii Konserwatywnej i Koalicji Konserwatywnej. W latach 1992–1993 jako sekretarz Biura Programowego Rządu w Urzędzie Rady Ministrów odpowiadał m.in. za pisanie przemówień premier Hanny Suchockiej. W 1993 roku sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. W latach 1997–2001 współpracował z Michałem Kuleszą – pełnomocnikiem rządu Jerzego Buzka ds. reformy administracji publicznej. Od 2000 roku pracownik, a w latach 2003-2007 prodziekan Wydziału Studiów Politycznych WSB-NLU. W latach 1997-2000 redaktor naczelny „Kwartalnika Konserwatywnego”. Publikował m.in. w „Dzienniku. Polska. Europa. Świat”, „Gazecie Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”, „Życiu Warszawy”. Wydał m.in.: Równi równiejsi (z Kazimierzem Michałem Ujazdowskim, 1993), Państwowość PRL w polskiej refleksji politycznej lat 1956-1980 (2007), Konserwatyzm po komunizmie (2009), Państwo czyli kłopot (2009), Rywalizacja polityczna w Polsce (2013), Polska elita polityczna 2013 (2014).

Dyskusja z udziałem Bogdana Szlachty (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego), Magdaleny Środy (Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego), ks. Alfreda Wierzbickiego (dyrektor Instytutu Jana Pawła II KUL) i Piotra Winczorka (Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego).

W ostatnim czasie zaostrzył się spór wokół relacji państwo – Kościół katolicki (zapłodnienie pozaorganiczne, związki partnerskie, Golgota Picnic, warszawska Tęcza). Ma on wymiar aksjologiczny, prawny – w tym konstytucyjny – polityczny, oraz kulturowy. Nie jest on nowy. Nie mniej głośne były spory o miejsce Kościoła w nowej Polsce w pierwszych latach III RP, o jego wpływ na politykę i funkcjonowanie państwa, o powrót religii do szkół, aborcję, o oddawanie Kościołowi własności bez ogólnych uregulowań dotyczących reprywatyzacji, o przywileje medialne, wreszcie o konkordat. Ogólnie powiedzieć można, że była to faza wymazywania dziedzictwa PRL. W obecnej fazie konfliktów widać, jak się zdaje, że mamy do czynienia z reakcją Kościoła na procesy sekularyzacyjne i modernizacyjne w polskim społeczeństwie. W każdym razie, na pewno warto podjąć dyskusję nad ogólnymi i specyficznymi przyczynami nowej fali konfliktów i rzeczywistym zagrożeniem dla świeckości państwa. Przede wszystkim zaś spojrzeć na ten spór szerzej: jako na przejaw walki o granice suwerenności wspólnoty demokratycznej, granice pluralizmu, prawa Kościoła do narzucania swojej wizji moralności prywatnej. Jeszcze jeden istotny wymiar koniecznej refleksji dotyczy relacji demokracji i wartości, na jakich się opiera. Czy państwo może być neutralne aksjologicznie? Czy liberalna demokracja jest rzeczywiście neutralna? Gdzie można szukać wartości wspierających zarazem demokrację i integralność wspólnoty? Jakie jest tu miejsce religii i dominującego u nas Kościoła katolickiego?

Bogdan Szlachta (ur. 1959) – historyk myśli politycznej, prof. dr hab., kierownik Katedry Filozofii Polityki w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ. Wykładowca Akademii Ignatianum w Krakowie. Redaktor naczelny kwartalnika „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ”. Od 2008 roku dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ. Członek Ośrodka Myśli Politycznej. Wydał m.in. Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o polityce (Warszawa 1998), Z dziejów polskiego konserwatyzmu (2000), Wokół katolickiej myśli politycznej (Kraków 2007), Szkice o konserwatyzmie (2008), Faktyczność. Normatywność. Wielokulturowość (Kraków 2012).

Magdalena Środa (ur. 1957) – teoretyczka etyki, filozofka, publicystka, prof. dr hab. Wykładowczyni w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Polskiej Akademii Nauk. W latach 2004-2005 pełnomocniczka rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn. Członkini rady programowej Kongresu Kobiet. Stała felietonistka „Gazety Wyborczej”. Wydała m.in. Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci (2003), Kobiety i władza (2009), Etyka dla myślących (2011), Ta straszna Środa? Z Magdaleną Środą rozmawia Aleksandra Pawlicka (2011), Kobiety i władza (2012),

ks. Alfred Wierzbicki (ur. 1957) – filozof, dr hab., poeta. Profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Od 1998 roku zastępca dyrektora Instytutu Jana Pawła II KUL, a od 2006 roku dyrektor Instytutu. Redaktor naczelny kwartalnika „Ethos”. Prorektor Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Lublinie. Dyrektor Studium Formacji Kapłańskiej Archidiecezji Lubelskiej. Wikariusz biskupi do spraw kultury. Od 2006 roku członek Komitetu Dialogu z Judaizmem Konferencji Episkopatu Polski. W latach 2004-2007 dyrektor Archidiecezjalnego Muzeum Sztuki Religijnej w Lublinie. Autor filmów dokumentalnych o tematyce religijnej i kulturalnej. Wydał m.in. The Ethics of Struggle for Liberation. Towards a Personalistic Interpretation of the Principle of non-violence (1992), Polska Jana Pawła II (2011), Filozofia a totalitaryzm. Augusta Del Nocego interpretacja kryzysu moderny (2005).

Piotr Winczorek (ur. 1943) – prawnik, prof. dr hab. Wykładowca na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1989–1993 sędzia Trybunału Stanu; w latach 1994–1998 członek Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów; w latach 1993–1997 członek, a następnie przewodniczący Zespołu Stałych Ekspertów Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. Autor podręczników prawa. Wydał m.in.: Prawo i polityka w czasach przemian (1995), Dyskusje konstytucyjne (1996), Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (2000), Polska pod rządami Konstytucji z 1997 roku (2006), Konstytucyjny system organów państwowych (2012) O państwie, prawie i polityce (2012).

Co roku publikujemy Indeks Samorządności pokazujący relacje między władzami rządowymi i samorządowymi. Jednak samorząd to nie tylko lokalne władze. To również mieszkańcy, więc aby ocenić kondycję samorządności, warto przyjrzeć się także relacjom między władzami samorządowymi a mieszkańcami.

W maju 2024 roku – miesiąc po wyborach samorządowych – zorganizowaliśmy rozmowę w gronie ekspertów i praktyków partycypacji nt. stanu demokracji lokalnej. Punktem wyjścia do dyskusji był opublikowany w kwietniu 2024 raport Narzędzia partycypacji lokalnej w Polsce w 2023 roku. Pokazał on, że mimo pewnych postępów partycypacja lokalna w Polsce nadal pozostaje na niskim poziomie. Władze lokalne często ograniczają się do najniższych szczebli partycypacji, koncentrując się głównie na informowaniu mieszkańców. Chociaż 100% gmin transmituje obrady sesji i prawie 100% umieszcza je w internecie, to tylko 60% gmin daje mieszkańcom możliwość występowania z inicjatywą uchwałodawczą, a co trzecia umożliwia realizację inicjatywy lokalnej.

Uczestnicy i uczestniczki seminarium wskazali kluczowe problemy i wyzwania dla zwiększania zaangażowania mieszkańców w życie lokalnych społeczności. Z pewnością partycypacja wymaga lepszego dotarcia z informacją do mieszkańców oraz edukacji urzędników, a także bardziej elastycznych i zrozumiałych narzędzi oraz stałego dialogu na poziomie jak najbardziej lokalnym.

Zapraszamy Państwa do lektury najnowszej publikacji Fundacji Batorego „Demokracja codzienna”. Katarzyna Sztop-Rutkowska analizuje w niej dziewięć historii działań społecznych uczestników akcji Masz Głos Fundacji Batorego, które pokazują praktyki polskiej demokracji na jej najbardziej podstawowym, lokalnym poziomie. Te kilka historii to oczywiście kropla w morzu działań lokalnych, jednak można w nich zobaczyć lokalną demokrację, jej problemy i atuty. Historie zostały wybrane tak, aby odzwierciedlić doświadczenia wielu społeczności, które działały w akcji Masz Głos przez ostatnie osiemnaście lat. Na ich przykładzie autorka szuka odpowiedzi na pytanie, czy wysokie zaufanie społeczne do władz lokalnych (71%), które pokazują badania sondażowe (CBOS, kwiecień 2024), to miara oddająca prawdę o społecznościach samorządowych w Polsce.

W „Demokracji codziennej” opisana jest m.in. historia walki w obronie drzew w Pszczynie, opowieść o klubie sportowym w Gdańsku, który prowadzi jedyne w Polsce zajęcia boksu dla osób ze środowisk zagrożonych wykluczeniem, czy droga aktywisty – Roberta Waraksy – do roli burmistrza Olsztynka. Autorka przystawia lupę do różnych społeczności – wiejskich, miejskich, wielkomiejskich, do młodzieży, seniorów, grup kobiet. I choć każda opowieść jest inna, Katarzyna Sztop-Rutkowska wyławia z nich wszystkich wspólne mianowniki, kształtujące jakość demokracji lokalnej w Polsce. Są to m.in.: dialog obywatelski, funkcjonowanie miejsc trzecich, zaufanie społeczne, edukacja młodych ludzi, silni i niezależni liderzy i liderki.

Publikacja jest zbiorem opisów i opowieści, które mogą się przydać Państwu, np.:

Dwugłos: Krzysztof Czabański (wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego), Jan Dworak (przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji).
Komentarze: Ewa Wanat (Medium Publiczne), Jarosław Gugała (telewizja Polsat).
Spotkanie poprowadził Aleksander Smolar (prezes Fundacji Batorego).

Krzysztof Czabański (ur. października 1948) – polityk, dziennikarz i publicysta, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego. Poseł na Sejm RP. W latach 1967-1981 reporter m.in. „Sztandarze Młodych”, „Literaturze” i „Kulturze”. W 1981 roku redaktor „Tygodnika Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego pisał w prasie podziemnej. Od 1989 roku zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”, następnie redaktor naczelny „Expressu Wieczornego”. W 1992 prezes Polskiej Agencji Prasowej. W latach 1999-2000 prezes Polskiej Agencji Informacyjnej. Od 2006 do 2009 prezes Polskiego Radia.

Jan Dworak (ur. 1948) – przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W latach 2004-2006 prezes Telewizji Polskiej. Producent filmowy i telewizyjny, założyciel Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych. Współzałożyciel i były przewodniczący Stowarzyszenia Niezależnych Producentów Filmowych i Telewizyjnych.

Ewa Wanat (ur. 1962) – dziennikarka radiowa i telewizyjna, przewodnicząca Rady Fundacji Dziennikarskiej radia internetowego Medium Publiczne. Była redaktor naczelna Radia Tok FM oraz była redaktor naczelna i dyrektor programowa Polskiego Radia RDC.

Obecnie – po wyborach prezydenckich i przed parlamentarnymi – przeżywamy czas gorących sporów co do charakteru naszej demokracji i jej zasad. Są wysuwane rozmaite postulaty, łącznie z projektami istotnych modyfikacji konstytucji. Najbardziej żarliwe spory dotyczą, jak się wydaje, miejsca i roli w Kościoła katolickiego.

Natomiast innym, bardziej zasadniczym problemem jest spór wokół rozdziału Kościoła od państwa. Trwa konflikt wokół tego, w jaki sposób Kościół jest obecny w życiu publicznym. Jedni mówią o polityzacji Kościoła i klerykalizacji państwa. Inni uznają zaś ten rodzaj obecności Kościoła za coś oczywistego i pożądanego.

Spór ten przebiega w samym katolicyzmie. Świadczy o tym chociażby drastycznie różny stosunek większości przedstawicieli Kościoła instytucjonalnego do byłego i obecnego prezydenta: Bronisława Komorowskiego i Andrzeja Dudy, a tym samym do dwóch typów chrześcijańskiego zaangażowania w politykę, jaki oni reprezentują.

Dyskusja z udziałem: Edwina Bendyka, Rafała Bilewicza, Marka Beylina, Marka Borowskiego, Janusza Czapińskiego, Henryka Domańskiego, Ludwika Dorna, Antoniego Dudka, Macieja Gduli, Anny Gizy-Poleszczuk, Mirosławy Grabowskiej, Rafała Kalukina, Antoniego Kamińskiego, Ireneusza Krzemińskiego, Radosława Markowskiego, Anny Materskiej-Sosnowskiej, Mirosławy Marody, Janusza Reykowskiego, Jana Rokity, Andrzeja Rycharda, Krystyny Skarżyńskiej, Piotra Stasińskiego, Antoniego Sułka, Tadeusza Szawiela, Agaty Szczęśniak, Michała Szułdrzyńskiego i Wiesława Władyki.