Spotkanie poprowadził Aleksandr Smolar (prezes Fundacji Batorego).

W ostatnim czasie zaostrzył się spór wokół relacji państwo – Kościół katolicki (zapłodnienie pozaorganiczne, związki partnerskie, Golgota Picnic, warszawska Tęcza). Ma on wymiar aksjologiczny, prawny – w tym konstytucyjny – polityczny, oraz kulturowy. Nie jest on nowy. Nie mniej głośne były spory o miejsce Kościoła w nowej Polsce w pierwszych latach III RP, o jego wpływ na politykę i funkcjonowanie państwa, o powrót religii do szkół, aborcję, o oddawanie Kościołowi własności bez ogólnych uregulowań dotyczących reprywatyzacji, o przywileje medialne, wreszcie o konkordat. Ogólnie powiedzieć można, że była to faza wymazywania dziedzictwa PRL. W obecnej fazie konfliktów widać, jak się zdaje, że mamy do czynienia z reakcją Kościoła na procesy sekularyzacyjne i modernizacyjne w polskim społeczeństwie. W każdym razie, na pewno warto podjąć dyskusję nad ogólnymi i specyficznymi przyczynami nowej fali konfliktów i rzeczywistym zagrożeniem dla świeckości państwa. Przede wszystkim zaś spojrzeć na ten spór szerzej: jako na przejaw walki o granice suwerenności wspólnoty demokratycznej, granice pluralizmu, prawa Kościoła do narzucania swojej wizji moralności prywatnej. Jeszcze jeden istotny wymiar koniecznej refleksji dotyczy relacji demokracji i wartości, na jakich się opiera. Czy państwo może być neutralne aksjologicznie? Czy liberalna demokracja jest rzeczywiście neutralna? Gdzie można szukać wartości wspierających zarazem demokrację i integralność wspólnoty? Jakie jest tu miejsce religii i dominującego u nas Kościoła katolickiego?

Bogdan Szlachta (ur. 1959) – historyk myśli politycznej, prof. dr hab., kierownik Katedry Filozofii Polityki w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ. Wykładowca Akademii Ignatianum w Krakowie. Redaktor naczelny kwartalnika „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ”. Od 2008 roku dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ. Członek Ośrodka Myśli Politycznej. Wydał m.in. Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o polityce (Warszawa 1998), Z dziejów polskiego konserwatyzmu (2000), Wokół katolickiej myśli politycznej (Kraków 2007), Szkice o konserwatyzmie (2008), Faktyczność. Normatywność. Wielokulturowość (Kraków 2012).

Magdalena Środa (ur. 1957) – teoretyczka etyki, filozofka, publicystka, prof. dr hab. Wykładowczyni w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Polskiej Akademii Nauk. W latach 2004-2005 pełnomocniczka rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn. Członkini rady programowej Kongresu Kobiet. Stała felietonistka „Gazety Wyborczej”. Wydała m.in. Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci (2003), Kobiety i władza (2009), Etyka dla myślących (2011), Ta straszna Środa? Z Magdaleną Środą rozmawia Aleksandra Pawlicka (2011), Kobiety i władza (2012),

ks. Alfred Wierzbicki (ur. 1957) – filozof, dr hab., poeta. Profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Od 1998 roku zastępca dyrektora Instytutu Jana Pawła II KUL, a od 2006 roku dyrektor Instytutu. Redaktor naczelny kwartalnika „Ethos”. Prorektor Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Lublinie. Dyrektor Studium Formacji Kapłańskiej Archidiecezji Lubelskiej. Wikariusz biskupi do spraw kultury. Od 2006 roku członek Komitetu Dialogu z Judaizmem Konferencji Episkopatu Polski. W latach 2004-2007 dyrektor Archidiecezjalnego Muzeum Sztuki Religijnej w Lublinie. Autor filmów dokumentalnych o tematyce religijnej i kulturalnej. Wydał m.in. The Ethics of Struggle for Liberation. Towards a Personalistic Interpretation of the Principle of non-violence (1992), Polska Jana Pawła II (2011), Filozofia a totalitaryzm. Augusta Del Nocego interpretacja kryzysu moderny (2005).

Omówienie debaty [PDF 187 KB]
Relacja wideo ze spotkania

Krzysztof Czabański (ur. października 1948) – polityk, dziennikarz i publicysta, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego. Poseł na Sejm RP. W latach 1967-1981 reporter m.in. „Sztandarze Młodych”, „Literaturze” i „Kulturze”. W 1981 roku redaktor „Tygodnika Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego pisał w prasie podziemnej. Od 1989 roku zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”, następnie redaktor naczelny „Expressu Wieczornego”. W 1992 prezes Polskiej Agencji Prasowej. W latach 1999-2000 prezes Polskiej Agencji Informacyjnej. Od 2006 do 2009 prezes Polskiego Radia.

Jarosław Gugała (ur. 1959) – dziennikarz i dyplomata, prezenter głównego wydania „Wydarzeń” w telewizji Polsat. Pełnił także funkcję dyrektora I programu Telewizji Polskiej oraz dyrektora Telewizyjnej Agencji Informacyjnej. W latach 1999-2003 ambasador RP w Urugwaju.

Dyskusja z udziałem Pawła Lisickiego (redaktor naczelny „Do Rzeczy”), Dominiki Kozłowskiej (redaktor naczelna „Znaku”), Zbigniewa Nosowskiego (redaktor naczelny „Więzi”) oraz Stanisława Obirka (Ośrodek Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego).

Spotkanie prowadził Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).

Omówienie debaty [PDF 520 KB]

Debata odbywała się w ramach cyklu spotkań Dziedziniec Dialogu. 

Obecnie – po wyborach prezydenckich i przed parlamentarnymi – przeżywamy czas gorących sporów co do charakteru naszej demokracji i jej zasad. Są wysuwane rozmaite postulaty, łącznie z projektami istotnych modyfikacji konstytucji. Najbardziej żarliwe spory dotyczą, jak się wydaje, miejsca i roli w Kościoła katolickiego.

Polska, jeżeli spojrzymy na miejsce Kościoła katolickiego, w Europie jest krajem wyjątkowym. Kościół ma swoje stanowisko w takich sprawach, jak konwencja antyprzemocowa, związki partnerskie, zapłodnienie in vitro, ustawa o uzgodnieniu płci i – co oczywiste – publicznie je głosi i trudno czynić z tego zarzut.

Natomiast innym, bardziej zasadniczym problemem jest spór wokół rozdziału Kościoła od państwa. Trwa konflikt wokół tego, w jaki sposób Kościół jest obecny w życiu publicznym. Jedni mówią o polityzacji Kościoła i klerykalizacji państwa. Inni uznają zaś ten rodzaj obecności Kościoła za coś oczywistego i pożądanego.

Spór ten przebiega w samym katolicyzmie. Świadczy o tym chociażby drastycznie różny stosunek większości przedstawicieli Kościoła instytucjonalnego do byłego i obecnego prezydenta: Bronisława Komorowskiego i Andrzeja Dudy, a tym samym do dwóch typów chrześcijańskiego zaangażowania w politykę, jaki oni reprezentują.

Dominika Kozłowska, Mateusz Burzyk, Przeciw polityce chrześcijańskiej

Spotkanie poprowadził Aleksander Smolar (prezes Fundacji Batorego).

Omówienie spotkania [PDF 329 KB]

Wpis Edwina Bendyka z blogu Antymatrix II więcej

Noty biograficzne:

 

Marek Borowski (ur. 1946) – polityk, od 2011 roku senator. W latach 1991–2005 oraz 2007–2011 poseł na Sejm. Założyciel Socjaldemokracji RP, następnie w SLD i Socjaldemokracji Polskiej. W latach 1993–1994 minister finansów w rządzie Waldemara Pawlaka. Od 2001 do 2004 roku marszałek Sejmu.

Paweł Ciacek (ur. 1968) – socjolog, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Prezes zarządu i współzałożyciel Fundacji Projekt: Polska, dyrektor ds. obsługi klienta w Millward Brown. Zajmuje się analizami marketingowymi i badaniami społecznymi.

Piotr Ciompa (ur. 1966) – działacz społeczny, menedżer. Były wiceprezes Polskiej Agencji Prasowej i spółki Instal Lublin. W latach 2002–2006 radny m.st. Warszawy. Od 2007 roku związany z łódzkim Instytutem Spraw Obywatelskich.

Mikołaj Cześnik (ur. 1975) – socjolog, politolog. Profesor Uniwersytetu SWPS, gdzie zajmuje się badaniem zachowań wyborczych. Od 2000 roku członek zespołu badawczego Polskiego Generalnego Studium Wyborczego.

Katarzyna Dzieniszewska-Naroska – socjolożka, adiunkt na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej. Prowadzi badania nad reprezentacją polityczną, partycypacją, konfliktem politycznym i propagandą. Wydała: Radny – sąsiad i polityk (2004). Ekspertka Instytutu Spraw Publicznych i Fundacji Batorego.

Joanna Erbel (ur. 1984) – socjolożka, tłumaczka. Członkini redakcji „Krytyki Politycznej” i rady ds. budżetu partycypacyjnego przy prezydencie m.st. Warszawy. Należy do Kongresu Ruchów Miejskich. W roku 2014 kandydowała na urząd prezydenta Warszawy jako bezpartyjna (z poparciem Partii Zielonych).

Maciej Gdula (ur. 1977) – socjolog, publicysta. Pracownik Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Członek „Krytyki Politycznej”. Publikował m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Krytyce Politycznej”, „Kulturze i Społeczeństwie”, „Rzeczpospolitej”. Wydał Trzy dyskursy miłosne (2009), Style życia i porządek klasowy w Polsce (red. z Przemysławem Sadurą, 2012), Oprogramowanie rzeczywistości społecznej (red. z Lechem M. Nijakowskim, 2014).

Adam Gendzwiłł (ur. 1985) – socjolog polityki, adiunkt w Zakładzie Rozwoju i Polityki Lokalnej Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w kwestiach polityki lokalnej, systemów wyborczych oraz partii politycznych. Stypendysta Fundacji Fulbrighta i Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Mirosława Grabowska (ur. 1949) – socjolożka, profesorka Uniwersytetu Warszawskiego. Dyrektorka Centrum Badania Opinii Społecznej. Autorka m.in. książki Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku (2004).

Krzysztof Izdebski (ur. 1981) – prawnik specjalizujący się w dostępie do informacji publicznej, prawnych aspektach kontroli społecznej oraz przeciwdziałaniu korupcji. Związany z Siecią Obywatelską Watchdog, członek Obywatelskiego Forum Legislacji przy Fundacji im. Stefana Batorego.

Łukasz Jakubiak (ur. 1981) – politolog, adiunkt na Wydziale Stosunków Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problematyki systemów politycznych. Wydał: Koabitacja w systemie politycznym V Republiki Francuskiej (2010).

Rafał Kalukin (ur. 1974) – dziennikarz, komentator polityczny. W latach 1998–2010 dziennikarz „Gazety Wyborczej”, a wcześniej „Głosu Wybrzeża” i „Gazety Gdańskiej”. W latach 2010–2012 publicysta „Wprost”. Obecnie związany z tygodnikiem „Newsweek Polska”.

 

Piotr Krygiel (ur. 1978) – analityk i kierownik projektów w Instytucie Sobieskiego. Wcześniej związany m.in. z Fundacją Szkoła Liderów i Fundacją im. Stefana Batorego. Absolwent nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim.

 

Maria Marczewska-Rytko – politolożka, kierownik Zakładu Ruchów Politycznych Wydziału Politologii Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie. Przewodniczy Komitetowi Socjalizacji Politycznej i Edukacji Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych. Autorka ponad 200 publikacji naukowych, skoncentrowanych przede wszystkim wokół problematyki populizmu, demokracji oraz sprzężeń polityki i religii.

 

Radosław Markowski (ur. 1957) – socjolog, dr hab., dyrektor Centrum Studiów nad Demokracją, kierownik Zakładu Badań Porównawczych i profesor Uniwersytetu SWPS. Członek International Political Science Association oraz European Consortium for Political Research. Autor wielu publikacji z zakresu socjologii polityki.

 

Wojciech Przybylski (ur. 1980) – historyk idei. Redaktor naczelny „Res Publiki Nowej” i „Visegrad Insight”. Inicjator programu DNA Miasta. Publikował m.in. w „Eurozine”, „Polska. The Times”, „Res Publice Nowej” i „Social Europe Journal”.

 

Janusz Reykowski (ur. 1929) – psycholog społeczny, prof. dr hab. W latach 1951–1980 pracownik Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1980 do 2002 roku dyrektor Instytutu Psychologii PAN. Współzałożyciel i przewodniczący Rady Programowej Uniwersytetu SWPS. Członek korespondent Polskiej Akademii Nauk.

 

Ewa Siedlecka (ur. 1958) – dziennikarka „Gazety Wyborczej”. Pisze m.in. o prawie i prawach człowieka. Absolwentka Szkoły Praw Człowieka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Laureatka Nagrody im. Dariusza Fikusa.

Krzysztof Skotnicki (ur. 1953) – konstytucjonalista, profesor nauk prawnych. Kierownik Centrum Studiów Wyborczych i Katedry Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu Łódzkiego. Założyciel i redaktor naczelny półrocznika „Studia Wyborcze”. Prezes Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego, konsul honorowy Republiki Czeskiej w Łodzi.

Wiesław Staśkiewicz (ur. 1951) – socjolog, doktor nauk prawnych. Pracownik Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, wicedyrektor Biblioteki Sejmowej. W latach 1992–2006 dyrektor Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu.

 

Jarosław Szymanek – politolog, dr hab., profesor na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Autor publikacji z zakresu porównawczego prawa konstytucyjnego, prawa wyznaniowego oraz współczesnych systemów politycznych. Przedstawiciel Polski w panelu doradczym do spraw wolności sumienia i wyznania przy OBWE.

 

Jan Śpiewak (ur. 1987) – doktorant socjologii UW, aktywista miejski. Przewodniczący stowarzyszenia Miasto Jest Nasze. Członek inicjatywy Otwarty Jazdów, radny w warszawskiej dzielnicy Śródmieście. Zaangażowany w kampanię prezydencką Hanny Gronkiewicz-Waltz w 2006 roku i Czesława Bieleckiego w 2010 roku.

 

Piotr Trudnowski (ur. 1989) – członek zarządu stowarzyszenia Klub Jagielloński, redaktor internetowego miesięcznika „Nowa Konfederacja”. Zajmuje się polityką obywatelską, finansowaniem społecznościowym i patriotyzmem gospodarczym.

 

Marcin Wiszowaty – konstytucjonalista, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktor „Przeglądu Prawa Konstytucyjnego”.

 

Artur Wołek (ur. 1971) – politolog, dr hab. Wykłada na Akademii Ignatianum w Krakowie, związany z Ośrodkiem Myśli Politycznej. Wydał m.in.: Słabe państwo, Demokracja nieformalna. Konstytucjonalizm i rzeczywiste reguły polityki w Europie Środkowej po 1989 r. Publikował w „Gazecie Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”, „Tygodniku Powszechnym”, „Znaku” i „Kwartalniku Konserwatywnym”.

 

Szymon Wróbel – urzędnik państwowy, dyrektor Departamentu Współpracy z Jednostkami Samorządu Terytorialnego w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji.

 

Joanna Załuska (ur. 1963) – dyrektorka programu Masz Głos, Masz Wybór w Fundacji im. Stefana Batorego, koordynowała jego 11 edycji. Między 2001 a 2007 ekspertka programu RITA Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. W latach 1989–1990 pracowniczka Komisji Samorządu Terytorialnego w Komitecie Obywatelskim przy Lechu Wałęsie. Absolwentka Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego.

 

Jacek Żakowski (ur. 1957) – dziennikarz i publicysta, komentator tygodnika „Polityka”. Związany również z „Gazetą Wyborczą” oraz TOK FM. Laureat licznych nagród, w tym dla Dziennikarza Roku 1997. Kierownik Katedry Dziennikarstwa Collegium Civitas.