Dyskusja z udziałem Katarzyny Dzieniszewskiej-Naroskiej (Wydział Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej), Jarosława Flisa (Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego), Jerzego Hausnera (Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie), Rafała Matyi (Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University w Nowym Sączu), Aleksandra Nelickiego (Instytut Badań i Ekspertyz Samorządowych Uczelni Łazarskiego) i Pawła Swianiewicza (Zakład Rozwoju i Polityki Lokalnej Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego)
Spotkanie poprowadzi Aleksander Smolar (prezes Fundacji Batorego).
Tezy
Niedawno zespół prof. Jerzego Hausnera opublikował Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce. Uznaliśmy, że jego ogłoszenie jest dobrą okazją do zorganizowania debaty na temat samorządu i stanu polskiej demokracji: na ile obecny sposób jego funkcjonowania sprzyja demokracji, w jej wymiarze lokalnym, ale także ogólnokrajowym, na ile zaś rozmaite negatywne zjawiska w naszej samorządności prowadzają do podmywania jej fundamentów.
Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce
Noty o panelistach
 
Katarzyna Dzieniszewska-Naroska -­ socjolożka, dr. Adiunkt na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej. Ekspertka Instytutu Spraw Publicznych i Fundacji Batorego. Prowadzi badania nad reprezentacją polityczną, partycypacją, konfliktem politycznym i propagandą, ogniskując swoje zainteresowania na poziomie społeczności lokalnych, specjalizuje się w socjologii polityki, socjologii prawa. Wydała: Radny ­ sąsiad i polityk (2004).
 
Jarosław Flis (ur. 1967)-­ socjolog, dr. Wykładowca na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komentator polityczny. Stały współpracownik „Tygodnika Powszechnego”. Publikował w „Dzienniku. Polska. Europa. Świat”, „Gazecie Wyborczej”, „Polska . The Times” i „Rzeczpospolitej”. Wydał: Obywatel, biznes, władza. Powiązania międzysektorowe w Małopolsce (1999), Samorządowe public relations (2007) .
 
Jerzy Hausner (ur. 1949)-­ ekonomista, prof. dr hab. Kierownik Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Członek Rady Polityki Pieniężnej. W latach 1994-1996 szef zespołu doradców wicepremiera ds. gospodarczych, w 1997 roku pełnomocnik rządu ds. reformy zabezpieczenia społecznego. W latach 1996-2001 członek Zespołu Doradców Ekonomicznych Prezydenta RP. W latach 2001-2005 poseł na Sejm RP. Od 2001 roku minister pracy i polityki społecznej, a w 2003 roku wicepremier oraz minister gospodarki, pracy i polityki społecznej. Wydał m.in. Instytucjonalne warunki restrukturyzacji regionalnej Polski (z Tadeuszem Kudłaczem i Jackiem Szlachtą, 1995), Modele polityki regionalnej w Polsce (2001), Pętle rozwoju. O polityce gospodarczej lat 2001-2005 (2007), Zarządzanie publiczne (2008). Z „Kuźnicy”, z rządu i spoza… (2009).
 
Rafał Matyja (ur. 1967)-­ politolog i publicysta, dr. wykładowca w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie. W 1993 sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. W latach 1993-2001 współpracował z Michałem Kuleszą, redaktorem naczelnym „Samorządu Terytorialnego” i pełnomocnikiem rządu Jerzego Buzka ds. reformy administracji publicznej. W latach 1997-2000 asystent w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W latach 2001-2012 adiunkt, a latach 2008-2010 dziekan Wydziału Studiów Politycznych WSB-NLU. Publikował m.in. „Dzienniku. Polska-Europa-Świat”, „Gazecie Wyborczej” i „Rzeczpospolitej”. Wydał m.in.: Państwowość PRL w polskiej refleksji politycznej lat 1956-1980 (2007), Konserwatyzm po komunizmie (2009), Państwo czyli Kłopot (2009), Rywalizacja polityczna w Polsce (2013).
Aleksander Nelicki (ur. 1958) – ekspert samorządowy, dr. Był m.in. zastępcą dyrektora Instytutu Badań i Ekspertyz Samorządowych Uczelni Łazarskiego, wicedyrektorem biura Unii Metropolii Polskich. W latach 1994-1995 koordynator w programie Reformy Administracji Publicznej w Fundacji Batorego, a w latach 1995-1998 wicedyrektor tego programu w Instytucie Spraw Publicznych. W latach 1998-2001 doradca wiceministra spraw wewnętrznych i administracji, odpowiedzialnego za wdrożenie reformy powiatowo-wojewódzkiej. Autor licznych publikacji z zakresu problematyki samorządowej. Specjalizuje się w finansach komunalnych.
 
Paweł Swianiewicz (ur. 1961) – ekonomista i geograf, prof. dr hab. Doradca społeczny Prezydenta RP. Kierownik Zakładu Rozwoju i Polityki Lokalnej Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1995-2001 kierował Programem Wspierania Samorządów Lokalnych Brytyjskiego Funduszu Know How. W latach 1998-2001 wykładowca w Instytucie Ekonomii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 2001-2004 wykładowca. w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (Euroreg) UW. Wydał m.in. Nierówne koalicje. Liderzy miejscy w poszukiwaniu nowego modelu zarządzania rozwojem (2004), Local Government Borrowing. Risks and Rewards (2004), Finanse lokalne: teoria i praktyka (2004), Szafarze darów europejskich. Kapitał społeczny a realizacja polityki regionalnej w polskich województwach (2008), Territorial Consolidation Reforms in Europe (2010).

Indeks wyborów samorządowych 2024 wyniósł dla Polski 57,54 p w skali od 0 do 100. Najwyższe wartości indeksu wśród małych gmin uzyskały gminy województwa świętokrzyskiego. Ich mocną stroną jest uczestnictwo wyborcze i konkurencyjność. Wśród gmin dużych najlepiej pod tym względem radzą sobie gminy woj. mazowieckiego. Najniższe wartości indeksu wśród małych gmin charakteryzują woj. opolskie, a w grupie większych gmin ‒ gminy woj. lubuskiego.

Raport opisuje stan mechanizmów wyborczych w każdej gminie w Polsce. Na wynik składają się trzy wskaźniki:


MAPY

Indeks wyborów samorządowych

Mapa pokazuje podział gmin według wartości indeksu wyborów samorządowych: ciemniejsze kolory oznaczają wyższe wartości indeksu. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość indeksu wyborów samorządowych (możliwe wartości od 0 do 100 pkt.). Sposób wyliczania wartości indeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.


Konkurencyjność

Mapa pokazuje podział gmin według wartości subindeksu konkurencyjności: ciemniejsze kolory oznaczają gminy, w których konkurencyjność wyborów i podaż kandydatów były wyższe. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość subindeksu konkurencyjności (możliwe wartości od 0 do 20 pkt.). Sposób wyliczania wartości subindeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.


Uczestnictwo

Mapa pokazuje podział gmin według wartości subindeksu uczestnictwa: ciemniejsze kolory oznaczają gminy, w których relatywnie wyższe były wskaźniki partycypacji wyborczej. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość subindeksu uczestnictwa (możliwe wartości od 0 do 35 pkt.). Sposób wyliczania wartości subindeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.


Zróżnicowanie reprezentacji

Mapa pokazuje podział gmin według wartości subindeksu zróżnicowania reprezentacji politycznej: ciemniejsze kolory oznaczają gminy, w których reprezentacja w organach samorządowych była bardziej zróżnicowana ze względu na płeć, wiek i ugrupowanie polityczne. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość subindeksu zróżnicowania reprezentacji (możliwe wartości od 0 do 35 pkt.). Sposób wyliczania wartości subindeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.

Przynajmniej od listopada 2013 roku, gdy Ukraińcy i Ukrainki wyszli na kijowski plac Niepodległości, aby zaprotestować przeciwko odmowie podpisania przez prezydenta Wiktora Janukowycza umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską, obywatele Ukrainy konsekwentnie dają wyraz swoim europejskim aspiracjom. Eskalacja działań wojennych 24 lutego 2022 roku tylko wzmocniła przekonanie Ukraińców, że nie ma alternatywy dla europejskiej integracji ich kraju. Dlatego prezydent Wołodymyr Zełenski zdecydował się zaraz po rosyjskim ataku przygotować wniosek o członkostwo Ukrainy w Unii Europejskiej. Na początku czerwca 2024 roku formalnie rozpoczęły się negocjacje akcesyjne.

Proces akcesji do Unii Europejskiej przebiega według z góry ustalonego schematu, wspólnego dla wszystkich państw kandydujących. Również etap negocjacji akcesyjnych jest ściśle i precyzyjnie uregulowany. Negocjacje te są mianowicie zorganizowane według klastrów i rozdziałów odpowiadających obszarom, w których kraj kandydujący wdraża przepisy i standardy UE. Państwa członkowskie UE bez wyjątku muszą zgodzić się, że wszystkie wymagania w każdym z obszarów zostały spełnione. Niniejsze opracowanie, przygotowane przez polsko-ukraiński zespół ekspertów i ekspertek, przedstawia polskie i ukraińskie spojrzenie na najważniejsze wyzwania w obszarach wyznaczanych przez sześć klastrów negocjacyjnych oraz prezentuje wzajemne korzyści, jakie mogą wyniknąć z przezwyciężenia tych wyzwań.

Niemcy są dziś w innym miejscu niż przed 2022 rokiem. Pozostaje jednak otwarte pytanie, jak się w tym miejscu odnajdą. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że Niemcy stawiające na własne relacje z państwami niedemokratycznymi, jak Rosja i Chiny, w dłuższej perspektywie tracą, gdyż nadmiernie uzależnia się gospodarczo od nieprzewidywalnych rządów, które nad wspólny dobrobyt przedkładają własne interesy geopolityczne i ekonomiczne. Nowy niemiecki rząd musi dziś zdecydować, czy – znajdując się w jeszcze trudniejszych warunkach niż gabinet Scholza – postawić na lawirowanie w niepewnym, wielobiegunowym świecie tworzonym przez Chiny, Rosję i USA Donalda Trumpa, czy też zaangażować się w budowę europejskiego bezpieczeństwa oraz dobrobytu.

US President Donald Trump has called Volodymyr Zelensky, the president of Ukraine who is defending his country against a Russian invasion, a „dictator without elections”. The US administration is said to be pushing for the organisation of presidential elections in Ukraine, which have not taken place in 2024 due to the armed conflict throughout the country and the ongoing martial law. An analysis by Olha Aivazovska (chair of the board of the civil rights organisation OPORA and expert in electoral law and political processes) shows the true state of Ukrainian democracy during the war.

Olha Aivazovska explains the legal and factual reasons why no presidential elections were held in Ukraine in 2024, even though Volodymyr Zelensky’s five-year term had ended. She also cites a study according to which the percentage of Ukrainian citizens who were against holding elections during the active phase of the war in October 2023 was 81%, while in May 2024 it was 74%. Only 24% of citizens support the idea of holding elections during the war.

As the Aivazovska shows, even without elections, Ukraine has a structured system of citizen participation in governance during wartime, which is not so visible against the backdrop of military threats, but prevents any political figure from becoming an authoritarian leader. It is also important to note that Ukraine is an unprecedented case of a developed representative democracy forced to simultaneously fight for the country’s survival, adhere to standards regarding potential post-war elections and implement an ambitious package of fundamental reforms necessary for accession to the European Union.

Prezydent USA Donald Trump nazwał prezydenta broniącej się przed rosyjską inwazją Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego „dyktatorem bez wyborów”. Amerykańska administracja ma nalegać na zorganizowanie w Ukrainie wyborów prezydenckich, które nie odbyły się w 2024 roku ze względu na działania zbrojne na terenie całego kraju i obowiązujący stan wojenny. Analiza autorstwa Olhi Ajwazowskiej – przewodniczącej rady Obywatelskiej Sieci OPORA, ekspertki w dziedzinie prawa wyborczego i procesów politycznych – pokazuje, jaki naprawdę jest stan ukraińskiej demokracji w czasie wojny.

Autorka wyjaśnia prawne i faktycznie przyczyny, dla których w 2024 roku w Ukrainie nie odbyły się wybory prezydenckie choć zakończyła się pięcioletnia kadencja Wołodymyra Zełenskiego. Przytacza też badania, według których odsetek ukraińskich obywateli opowiadających się przeciwko przeprowadzeniu wyborów w czasie aktywnej fazy wojny w październiku 2023 roku stanowił 81%, natomiast w maju 2024 roku – 74%. Ideę przeprowadzenia wyborów w czasie wojny popiera jedynie 24% obywateli.

Jak pokazuje autorka, nawet bez wyborów Ukraina w czasie wojny ma ustrukturyzowany system uczestnictwa obywateli w rządzeniu, który nie jest tak widoczny na tle zagrożeń militarnych, ale zapobiega temu, by jakakolwiek postać polityczna stała się przywódcą autorytarnym. Trzeba także zauważyć, Ukraina jest bezprecedensowym przypadkiem rozwiniętej demokracji przedstawicielskiej, zmuszonej jednocześnie walczyć o przetrwanie kraju, przestrzegać standardów dotyczących potencjalnych powojennych wyborów i realizować ambitny pakiet fundamentalnych reform, niezbędnych do przystąpienia do Unii Europejskiej.