W Polsce chętnie mówi się o „silnym państwie”, najczęściej w kontekście tęsknoty za nim. Jest to zrozumiałe zarówno ze względu na zbiorową pamięć o słabościach, które doprowadziły do upadku Pierwszej, a następnie Drugiej Rzeczpospolitej, jak i ze względu na lęk przed narastającymi wokół regionalnymi i globalnymi kryzysami. W tej całkowicie uzasadnionej społecznej intuicji o potrzebie silnego państwa nie zawiera się jednak wspólne rozumienie tego postulatu, ani tym bardziej wspólny przepis na jego realizację.
Silne państwo, czyli tak naprawdę jakie? Jeśli zgodzimy się – choć nie jest wcale oczywiste, jak duża część polskiego społeczeństwa podziela ten pogląd – że nie chodzi o państwo autorytarne, scentralizowane, a więc silne mocą podporządkowania sobie wszystkich sfer życia i narzucenia woli sąsiadom, to odpowiedź okazuje się bardzo złożona. Popularne ostatnio oczekiwanie od państwa dużych, strategicznych inwestycji świadczy na przykład o tym, że nie wystarcza nam już sama tylko zamożność i mocna gospodarka. Nie chcemy państwa bogatego, a jednocześnie bezwładnego. Chcemy za to ugruntowanych, niezależnych, niepodatnych na upartyjnienie i sprawnych instytucji. Żądamy jednak zarazem, by instytucje te były sterowne i podległe demokratycznej kontroli. Silne państwo ma być opiekuńcze, ale jednocześnie w polskim społeczeństwie brak zgody na to, by finansować dobrej jakości usługi społeczne wyższymi podatkami. Słowem-kluczem najlepiej chwytającym oczekiwania wobec silnego państwa wydaje się być „sprawczość”. Pojawiają się jednak też inne – państwo powinno być „odporne”, „bezpieczne”, „pomocne”.
Obok pytania o to, jak w polskim kontekście rozumieć siłę państwa chcemy też postawić inne, może ważniejsze, o sposób osiągnięcia tego celu. Czy to państwo stwarza naród czy też odwrotnie – społeczeństwo buduje sobie państwo? Czy można za pomocą ustrojowych refom stworzyć skuteczne państwo, z którym będą się identyfikować zarówno etniczni Polacy, jak i przybysze – w taki sposób, że niejako przyciągnie ono do siebie zasobne społeczeństwo? Czy też może to społeczeństwo musi najpierw zdobyć się na republikańskie zaangażowanie i zaufanie do instytucji, by zbudować sobie sprawne państwo?
Zapraszamy na kolejną z cyklu debat z autorami książek nominowanych do finału Nagrody im. Marcina Króla za rok 2023. Punktem odniesienia do dyskusji będą książki Umówmy się na Polskę (Znak) pod redakcją Macieja Kisilowskiego i Anny Wojciuk oraz Transnaród. Polacy w poszukiwaniu politycznej formy Jacka K. Sokołowskiego (Ośrodek Myśli Politycznej).
W dyskusji udział wezmą:
- Maciej Kisilowski (współredaktor książki-finalistki Umówmy się na Polskę, Znak)
- Jacek K. Sokołowski (autor książki-finalistki Transnaród. Polacy w poszukiwaniu politycznej formy, Ośrodek Myśli Politycznej)
- Agnieszka Turska-Kawa (dyrektorka Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Śląskiego).
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Celem ustanowionej w 2022 przez Fundację Batorego Nagrody im. Marcina Króla jest wspieranie rozwoju debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji oraz wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
Na początku marca Kapituła Nagrody wybrała pięć książek-finalistek trzeciej edycji konkursu. Zwycięski tytuł ogłoszony zostanie 23 maja. Przed ogłoszeniem książki-laureatki tegorocznej Nagrody Fundacja Batorego organizuje publiczne debaty z autorami książek nominowanych do Nagrody oraz innymi ważnymi uczestniczkami i uczestnikami polskiej debaty intelektualnej.
(Więcej informacji o Nagrodzie oraz lista nominowanych w tegorocznej edycji książek znajduje się tutaj: https://www.batory.org.pl/forumidei/nagroda-im-marcina-krola/#tabs_tab-0)
Transmisja na żywo tłumaczona na polski język migowy będzie dostępna na profilu Fundacji Batorego na Facebooku.
Zapraszamy do dyskusji!
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, pisarz i publicysta związany z tygodnikiem „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością. Członek European Council on Foregin Relations. Autor m. in. książek Bunt sieci (2012) oraz W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata (2020).
Maciej Kisilowski – dr hab., profesor na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Wiedniu, zajmuje się strategicznym podejściem do prawa i spraw publicznych, dyrektor naukowy programu Executive MBA dla menedżerów najwyższego szczebla, absolwent uniwersytetów Yale, Princeton oraz INSEAD. Współautor artykułów naukowych w wiodących czasopismach, w tym w „Law and Social Inquiry” oraz „Business and Society” oraz czterech książek, w tym Administrategii wydanej w pięciu językach (wyd. pol. Studio Emka 2016). Jego komentarze publikowane były m.in. w „Los Angeles Times”, „Foreign Policy”, „Politico”, „Project Syndicate” i „Haaretz”. Jest współtwórcą̨ i wiceprezesem stowarzyszenia Inkubator Umowy Społecznej (IUS) i współredaktorem Umówmy się na Polskę (2023).
Jacek K. Sokołowski – dr, wykładowca w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, radca prawny, ekspert ds. ustrojowych, współtwórca i w latach 2012–2022 kierownik Centrum Badań Ilościowych nad Polityką UJ, współpracownik Klubu Jagiellońskiego i Instytutu Allerhanda, publikuje też w „Dzienniku Gazecie Prawnej”. W 2005 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Ruprechta-Karola w Heidelbergu i od tego czasu łączy praktykę prawniczą z pracą akademicką. Współautor jednej z pierwszych w Polsce publikacji analizujących proces legislacyjny metodami ilościowymi (Wybrane aspekty funkcjonowania Sejmu w latach 1997–2007).
Agnieszka Turska-Kawa – dr hab., politolożka, psycholożka, dyrektorka Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, dyrektorka Centrum Badawczego Społecznej Aktywizacji Seniorów, laureatka Stypendium MNiSW dla wybitnych młodych naukowców (2018–2019). Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół psychologii polityki, szczególnie zachowań wyborczych, emocji i motywacji rządzących polityką oraz poznawczych aspektów wyborów politycznych. Autorka i współautorka książek i wielu artykułów naukowych, redaktorka. Wydała m.in.: Postawy wobec korupcji w samorządzie terytorialnym: raport z badań w województwie śląskim (red., 2015), Determinanty chwiejności wyborczej (2015), Leksykon polskich partii politycznych (red., 2017), Korupcja polityczna (z Waldemarem Wojtasikiem, 2017), War in Ukraine. Media and Emotions (red., 2023).
