Debata ForumIdei Fundacji Batorego poświęcona wyzwaniom, jakie przed Polską stawiają głębokie przemiany zachodzące w Unii Europejskiej. Sednem transformacji UE nie są zmiany instytucjonalne, lecz redefinicja celów i priorytetów integracji, która ma dalekosiężne konsekwencje dla Polski.
Punktem wyjścia do rozmowy była publikacja raportu Nowy rozdział. Transformacja Unii Europejskiej a Polska.
Jego autorzy – Szymon Ananicz, Piotr Buras i Agnieszka Smoleńska – wskazują w raporcie, że zmianie ulegają mechanizmy polityczne i instytucjonalne UE, funkcjonowanie rynku wewnętrznego oraz strategia Unii na arenie globalnej. Prognozują, że na znaczeniu tracić będą dotychczasowe priorytety, które były kluczowe dla Polski: przezwyciężanie podziałów, wyrównywanie różnic ekonomicznych i liberalizacja wspólnego rynku. Autorzy przewidują, że integracja w nowej fazie służyć ma przede wszystkim realizacji celów klimatycznych, obronie suwerenności europejskiej w wymiarze gospodarczym oraz dostarczaniu dóbr publicznych, takich jak: sprawiedliwe płace, czyste środowisko czy zdrowie publiczne.
Korzystanie w pełni z możliwości stwarzanych przez członkostwo w Unii staje się zatem coraz mocniej uzależnione od spełniania określonych warunków: osiągania celów klimatycznych, gotowości do reform strukturalnych oraz wierności wartościom europejskim takim jak demokracja, praworządność i prawa podstawowe.
Czy Polska jest gotowa do nowej sytuacji? Jak poprawić jakość polskiego członkostwa w nadchodzących latach? Jak dostosować cele i metody polskiej polityki europejskiej, aby członkostwo w UE wzmacniało rozwój naszego państwa?
W dyskusji udział wzięli posłanki i posłowie do Parlamentu Europejskiego:
Spotkanie poprowadził Edwin Bendyk, Prezes Fundacji im. Stefana Batorego.
Wprowadzenie: prof. Timothy Garton Ash (European Studies St. Antony’s College, Uniwersytet Oksfordzki)
Prowadzenie: Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Uczestnicy: Adam Balcer (Studium Europy Wschodniej UW), dr Michał Boni (poseł do Parlamentu Europejskiego), dr Małgorzata Bonikowska (Centrum Stosunków Międzynarodowych), Piotr Buras (ECFR Warsaw), dr hab. Agnieszka K. Cianciara (Instytut Studiów Politycznych PAN), Jacek Cichocki (Digital Economy Lab, Uniwersytet Warszawskim), prof. dr hab. Marek Dąbrowski (Center for Social and Economic Research), dr Marcin Galent (Instytut Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego), Jerzy Haszczyński (Rzeczpospolita), Helena Łuczywo (współzałożycielka „Gazety Wyborczej”), Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego), dr Bartłomiej Nowak (Akademia Finansów i Biznesu Vistula), dr Andrzej Olechowski (b. Minister Spraw Zagranicznych), dr Olaf Osica (Europejski Kongres Gospodarczy), prof. dr hab. Witold Orłowski (Akademia Finansów i Biznesu Vistula), dr Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego), dr Łukasz Pawłowski (Kultura Liberalna), prof. dr hab. Monika Płatek (Instytut Prawa Karnego Uniwersytetu Warszawskiego), prof. dr hab. Adam Daniel Rotfeld (b. Minister Spraw Zagranicznych), dr Patrycja Sasnal (Polski Instytut Spraw Międzynarodowych), Jacek Stawiski (TVN24), Michał Sutowski (Krytyka Polityczna), Maciej Wierzyński (TVN24).
Tezy:
W wyborach do Parlamentu Europejskiego populiści i nacjonaliści nie odnieśli wielkiego triumfu, chociaż łącznie otrzymali 25% poparcia. Liberałowie i Zieloni osiągnęli dobry wynik, choć nie we wszystkich krajach. Można powiedzieć, że w Parlamencie Europejskim silniejszy stał się głos prawicy, jednak to rządy decydują o przyszłości integracji europejskiej. Ważniejsze zatem od dokładnego kształtu nowego PE są takie kwestie jak: Czy Niemcy pozytywnie odpowiedzą na propozycje reformy UE autorstwa Emmanuela Macrona? Jak duży kryzys w strefie euro zwiastuje tryumf Ligii Północnej? Dlaczego wynik wyborów do PE w Wielkiej Brytanii zwiększa szanse na powtórne referendum w sprawie Brexitu?
Można odnieść wrażenie, że zgiełk partyjnych rozgrywek o zbudowanie sejmowej większości, która ostatecznie 4 maja przyjęła ustawę wyrażającą zgodę na ratyfikację europejskiego Funduszu Odbudowy, nie przyczynił się do zwiększenia świadomości transformacyjnego charakteru tego programu. Większość polityków wypowiadało się o nim jak o funduszu mającym po prostu pobudzić gospodarkę po pandemicznym kryzysie, a o Krajowym Planie Odbudowy jak o liście zakupów, do której można dopisać takie lub inne pozycje, ale najważniejsze jest przypilnowanie czy zakupy będą robione uczciwe i nikt nie przywłaszczy sobie reszty.
Tymczasem „Next Generation UE” nie ma być zwykłym pakietem stymulacyjnym, ale – zgodnie z nazwą – umożliwić program strukturalnej przebudowy całej europejskiej gospodarki tak, by dać szansę następnym pokoleniom na przetrwanie kolejnych kryzysów. Debata polityków wokół KPO pomija ten kluczowy aspekt. Wielokrotnie zaś zwracano na niego uwagę podczas zorganizowanych między 22 a 30 marca z inicjatywy organizacji społecznych wspólnie z Ministerstwem Funduszy i Polityki regionalnej wysłuchań publicznych w sprawie rządowego Krajowego Planu Odbudowy. O transformacyjny i reformatorski charakter KPO upomnieli się także przedstawiciele organizacji społeczeństwa obywatelskiego, samorządu terytorialnego i przedsiębiorców we wspólnym apelu do premiera ogłoszonym 26 kwietnia.
Co obecny kształt KPO i sposób jego opracowywania mówi o zdolności strategicznej polskiego państwa? Czy wersja KPO przekazana Komisji Europejskiej 30 kwietnia daje szanse na reformy systemowe i dokonanie zmiany cywilizacyjnej czy obliczona jest tylko na zasypywanie dziur budżetowych? Które z planowanych inwestycji grożą utrwaleniem anachronizmów naszej gospodarki i stanowią raczej pułapkę niż szansę? Co zrobić, by realizując plan inwestycji minimalizować szkody, a maksymalizować modernizacyjne szanse?
Wprowadzenia do dyskusji wygłosili:
Do dyskusji zaprosiliśmy przedstawicieli organizacji społecznych, samorządów i biznesu, którzy zgłaszali swoje uwagi w ramach wysłuchań publicznych Krajowego Planu Odbudowy. Udział wzięli: Joanna Furmaga (Polska Zielona Sieć), Krzysztof Izdebski (Fundacja ePaństwo), Iwona Janicka (Fundacja Aktywności Lokalnej), Urszula Jaworska (Fundacja Urszuli Jaworskiej), Szymon Kacprzyk (Młodzieżowy Strajk Klimatyczny), Jacek Karnowski (prezydent Sopotu), Iga Kazimierczyk (Fundacja Przestrzeń dla Edukacji), Joanna Maćkowiak-Pandera (Forum Energii) Justyna Ochędzan (Wielkopolska Rada Koordynacyjna Związek Organizacji Pozarządowych), Agata Polińska (Fundacja Onkologiczna Alivia), Bernadeta Skóbel (Związek Powiatów Polskich), Przemysław Żydok (Fundacja Aktywizacja).
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji Batorego).
– ENGLISH FOLLOWS –
Wyrok kontrolowanego przez władzę Trybunału Konstytucyjnego wydany na wniosek premiera Mateusza Morawieckiego otwiera kolejny etap politycznej i prawnej konfrontacji między Polskim rządem a Unią Europejską. Zanegowanie zasady pierwszeństwa prawa europejskiego nad krajowym oraz odmowa uznania wyroków Trybunału Sprawiedliwości w odniesieniu do zasady niezależności sądownictwa, w sposób otwarty podważa główne zasady porządku prawnego UE. Werdykt postawił również pod znakiem zapytania dalszą formułę uczestnictwa Polski w integracji europejskiej.
Podczas debaty zastanowiliśmy się, jakie są konsekwencje orzeczenia TK dla Polski i Unii Europejskiej oraz czy rzeczywiście – jak głosi rozpowszechniona opinia – Polska weszła na drogę polexitu. Przedyskutowaliśmy również, w jaki sposób Unia Europejska powinna bronić swojej przestrzeni prawnej oraz autorytetu TSUE.
Udział wzięli:
Komentarz: Piotr Buras (dyrektor ECFR Warszawa)
Prowadzenie: Szymon Ananicz (forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego)
Debatę patronatem medialnym objął Euractiv.pl.
– ENGLISH –
The ruling of the government-controlled Constitutional Tribunal, issued at the request of the Prime Minister Mateusz Morawiecki, opens the next stage of the political and legal confrontation between the Polish government and the European Union. By questioning the primacy of European law and refusing to recognize the judgments of the EU Court of Justice with regard to the principle of the independence of the judiciary, Poland challenged the fundaments of the EU legal order. The verdict has also opened speculation as to whether the PiS-led government wishes Poland to remain a member of the EU for much longer.
During the debate we will discuss what are the consequences of judgment for Poland and for the European Union. We will ask experts whether Poland has actually entered the path of polexit and what the EU should do to defend its legal space and protect the authority of the CJEU.
Speakers:
Commentary: Piotr Buras, Director, ECFR Warsaw Office
Chaired by: Szymon Ananicz, ideaForum, Stefan Batory Foundation
Join the debate on ECFR Warszawa on Facebook or on the YouTube channel of the Batory Foudation.
Dyskusjom o wojnie w Ukrainie, zagrożeniach ze strony Rosji i o tym, jak Europa może im sprostać przy większej lub mniejszej pomocy Stanów Zjednoczonych, rzadko towarzyszy pogłębiona refleksja nad sytuacją Unii Europejskiej wynikającą ze zmian strukturalnych w gospodarce światowej i w polityce gospodarczej USA.
Mimo deklaracji administracji prezydenta Joe Bidena o „współpracy z podobnie myślącymi partnerami”, USA budują przewagi konkurencyjne przez utrzymywanie podwyższonych taryf celnych dla licznych produktów europejskich. Protekcjonistyczna polityka amerykańskich władz może wpłynąć na możliwości rozwojowe UE. Prowadzi także do wyścigu na subwencje, co wywołuje nie tylko napięcia transatlantyckie, ale i między państwami członkowskimi, destabilizując zasady wspólnego rynku. W jaki sposób Europa odpowiedzieć ma na to wyzwanie? Czy i w jaki sposób Polska skorzystać może na nowej polityce gospodarczej UE?
Wprowadzenia do dyskusji:
Komentarze:
Do dyskusji zaprosiliśmy ekspertki i ekspertów w dziedzinie stosunków międzynarodowych oraz przedstawicielki i przedstawicieli środowisk biznesowych.
Polityka zagraniczna i europejska Polski pod rządami Zjednoczonej Prawicy stanowi przeciwieństwo stosunku społeczeństwa do Unii Europejskiej. Od lat dziewięćdziesiątych w kolejnych badaniach Polki i Polacy nieustannie demonstrują powszechne poparcie dla idei członkostwa w UE. Od 2015 roku rządząca formacja pogrąża jednak państwo w narastającym, wielowymiarowym konflikcie z unijnymi instytucjami, w efekcie tracąc korzyści płynące z członkostwa oraz wpływ na wspólnotową politykę Europy. Ta rozbieżność między polskim społeczeństwem a państwem PiS jest doskonale znana i opisana. Dwie okoliczności wskazują jednak na zaostrzenie tej sprzeczności do poziomu, który być może zapowiada przełom.
Po pierwsze, agresja Rosji na Ukrainę niemal zgasiła tlące się nastroje antyunijne. Prawie wszyscy dostrzegają, że obecność w strukturach zachodnich – w NATO i Unii Europejskiej – to czynnik znacząco poprawiający bezpieczeństwo naszego kraju. Po drugie – jak wynika z publikowanej przez nas analizy dr hab. Joanny Koniecznej-Sałamatin – polskie społeczeństwo okazuje się odporne na próby polaryzacji wywołanej unijną polityką klimatyczno-energetyczną. Obwinianie Unii Europejskiej o wysokie ceny energii okazuje się mało skuteczne, w każdym razie w perspektywie mobilizacji nastrojów antyunijnych. Zdaje się być raczej elementem rządowej komunikacji przeznaczonej na użytek wewnętrzny i próbą opanowania negatywnych emocji społecznych wywołanych rosnącymi kosztami życia.
Kryzys wywołany agresją Rosji na Ukrainę oraz strategiczne położenie i zaangażowanie Polski w pomoc Ukrainie przywróciły znaczenie naszemu państwu w polityce międzynarodowej i europejskiej. Jednocześnie jednak konflikt z instytucjami Unii Europejskiej, którego głównym powodem są kwestie praworządności ogranicza możliwość efektywnego kształtowania decyzji podejmowanych przez Unię Europejską. Ponadto, konflikt ten już od roku nie pozwala pogrążającemu się w kryzysie gospodarczym państwu polskiemu sięgnąć po środki z KPO, obciążając nas natomiast rosnącymi z każdym dniem karami finansowymi.
Jak interpretować tę sytuację? Czy polska polityka zagraniczna i europejska są zakładnikami polityki krajowej i walki frakcyjnej wewnątrz Zjednoczonej Prawicy? Czy może jest wyrazem konsekwentnego stanowiska obozu władzy? Niezależnie od odpowiedzi powstaje pytanie, czy istnieje szansa na wyrwanie się z impasu w relacjach z instytucjami UE?
Udział w dyskusji potwierdzili do tej pory: Zuzanna Dąbrowska („Rzeczpospolita”), Leszek Koczanowicz (Uniwersytet SWPS), Paweł Musiałek (Klub Jagielloński), Stefan Sękowski (Nowa Konfederacja), Michał Sutowski („Krytyka polityczna”), Michał Szułdrzyński („Rzeczpospolita”) Adam Traczyk (More in Common), Łukasz Warzecha („Do Rzeczy”), Dominika Wielowieyska („Gazeta Wyborcza”)
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Transmisja na żywo będzie tłumaczona na polski język migowy i dostępna na profilach Fundacji Batorego na Facebooku oraz YouTube.
Zapraszamy do dyskusji!
— Далі українською —
W gronie polskich i ukraińskich ekspertów oraz polityków rozmawialiśmy o wynikach wyborów europejskich, składzie nowego Parlamentu Europejskiego i nowej Komisji Europejskiej oraz ich politycznych priorytetach na najbliższe 5 lat. Jakie miejsce zajmowała wojna rosyjsko-ukraińska w debacie przedwyborczej w różnych krajach Unii? Co stanowić będzie kluczowe dylematy podczas tworzenia nowych Ram Finansowych UE? Jakie będzie stanowisko i rola Polski w określaniu polityka europejskich? Jaki w związku z tym wpływ może mieć Polska na proces akcesyjny Ukrainy do UE?
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Oleksandr Suszko (dyrektor wykonawczy Międzynarodowej Fundacji „Odrodzenie”)
Субота, 15 червня, 14:30-16:00
Львів, онлайн-трансляція
Спільно з Міжнародним фондом «Відродження» запрошуємо на пряму трансляцію публічних дебатів які відбудуться в рамках 16-го польсько-українського форуму у Львові.
У товаристві польських та українських експертів і політиків обговоримо результати євровиборів, склад нового Європарламенту та Єврокомісії і їх політичні пріоритети на найближчі 5 років. Яке місце посідала тема російсько-української війни у передвиборчих дебатах у різних країнах ЄС? Які ключові дилеми будуть вирішуватись при створенні нової фінансової системи ЄС? Якою буде позиція та роль Польщі у визначенні європейської політики? Тобто, який вплив може мати Польща на процес вступу України до ЄС?
В обговоренні візьмуть участь:
Ведучий: Олександр Сушко (виконавчий директор Міжнародного фонду «Відродження»)
Pandemia wystawiła Unię Europejską na kolejną w ostatnich latach próbę i może zmienić ją nie mniej niż inne kryzysy minionej dekady. Kryzys euro zostawił społeczne i ekonomiczne rany, które do dziś się nie zagoiły, ale spowodował też reformy instytucjonalne popychając integrację do przodu. Kryzys uchodźczy z 2015 roku wzmocnił falę populizmu i napięcia między państwami UE. W ostatnim czasie problem migracji nieco stracił na znaczeniu, ale wobec braku trwałych rozwiązań może odżyć na nowo.
Jakie będzie dziedzictwo kryzysu koronowirusa? Propozycja budżetu Unii Europejskiej przedstawiona przez Komisje w maju br. i zawierająca dodatkowe 750 miliardów euro na walkę z konsekwencjami kryzysu jest cezurą skłaniającą do dokonania wstępnego bilansu. Na początku pandemii dominowały głosy, także środowiskach silnie proeuropejskich, że Unia zawodzi. Jednak w ostatnich tygodniach ton zmienił się diametralnie. Mowa wręcz o historycznym przełomie w integracji, porównywanym z decyzjami otwierającymi drogę do powstania Stanów Zjednoczonych. A 19 czerwca na wirtualnym szczycie Rady Europejskiej przywódcy państw UE zdecydują o kolejnych krokach, które podejmowane będą podczas prezydencji Niemiec w UE w drugiej połowie roku.
Jak jest rzeczywista waga podejmowanych dzisiaj kroków i ich perspektywy? Czy Unia stoi przed kolejnym ważnym krokiem w integracji? Jeżeli tak, to na jakiej zasadzie będzie się ona odbywała? W jaki sposób podjęte w ostatnim czasie decyzje wpływają na pozycję UE w świecie? Na czym polegać będą nowe mechanizmy solidarności w Unii Europejskiej? Co będą oznaczały dla Polski i jej polityki w Unii Europejskiej?
Paneliści:
Dyskusję poprowadził Aleksander Smolar, prezes Fundacji im. Stefana Batorego.
Odbudowa czy kampania wyborcza? Polityka polska na zakręcie
Burzliwy proces budowania sejmowej większości, która 4 maja wyraziła zgodę na ratyfikację europejskiego Funduszu Odbudowy doprowadził do politycznego przesilenia. Głosowanie nad Funduszem zatrzęsło sceną polityczną, wywołało lawinę pytań i komentarzy zarówno na temat podziałów wśród opozycji, jak i trwałości obozu rządzącego. Konsekwencje ratyfikacji europejskiego Funduszu Odbudowy wykraczają jednak dalece poza krótkoterminową dynamikę partyjną. Wyrażenie zgody na powstanie funduszu prowokuje pytania o horyzonty myślenia polskich polityków, a także o to, co dziś oznacza w Polsce polityka proeuropejska.
Do rozmowy wokół tych pytań – którą poprowadziła Anna Materska-Sosnowska, członkini zarządu Fundacji Batorego – zaprosiliśmy prawie dwadzieścioro komentatorek i komentatorów życia publicznego.
Udział wzięli: Mikołaj Cześnik (Uniwersytet SWPS, członek zarządu Fundacji Batorego), Zuzanna Dąbrowska („Rzeczpospolita”), Jarosław Flis (Uniwersytet Jagielloński), Rafał Kalukin (tygodnik „Polityka”), Paweł Musiałek (Klub Jagielloński), Łukasz Pawłowski (Kultura Liberalna), Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), Stefan Sękowski (Nowa Konfederacja), Dominika Sitnicka (OKO.press), Michał Sutowski (Krytyka Polityczna), Agata Szczęśniak (OKO.press), Michał Szułdrzyński („Rzeczpospolita”), Łukasz Warzecha („Do Rzeczy”), Agnieszka Wiśniewska (Krytyka Polityczna).
