Unia Europejska Archives - Fundacja im. Stefana Batorego

Pandemia wystawiła Unię Europejską na kolejną w ostatnich latach próbę i może zmienić ją nie mniej niż inne kryzysy minionej dekady. Kryzys euro zostawił społeczne i ekonomiczne rany, które do dziś się nie zagoiły, ale spowodował też reformy instytucjonalne popychając integrację do przodu. Kryzys uchodźczy z 2015 roku wzmocnił falę populizmu i napięcia między państwami UE. W ostatnim czasie problem migracji nieco stracił na znaczeniu, ale wobec braku trwałych rozwiązań może odżyć na nowo.

Jakie będzie dziedzictwo kryzysu koronowirusa? Propozycja budżetu Unii Europejskiej przedstawiona przez Komisje w maju br. i zawierająca dodatkowe 750 miliardów euro na walkę z konsekwencjami kryzysu jest cezurą skłaniającą do dokonania wstępnego bilansu. Na początku pandemii dominowały głosy, także środowiskach silnie proeuropejskich, że Unia zawodzi. Jednak w ostatnich tygodniach ton zmienił się diametralnie. Mowa wręcz o historycznym przełomie w integracji, porównywanym z decyzjami otwierającymi drogę do powstania Stanów Zjednoczonych. A 19 czerwca na wirtualnym szczycie Rady Europejskiej przywódcy państw UE zdecydują o kolejnych krokach, które podejmowane będą podczas prezydencji Niemiec w UE w drugiej połowie roku.

Jak jest rzeczywista waga podejmowanych dzisiaj kroków i ich perspektywy? Czy Unia stoi przed kolejnym ważnym krokiem w integracji? Jeżeli tak, to na jakiej zasadzie będzie się ona odbywała? W jaki sposób podjęte w ostatnim czasie decyzje wpływają na pozycję UE w świecie? Na czym polegać będą nowe mechanizmy solidarności w Unii Europejskiej? Co będą oznaczały dla Polski i jej polityki w Unii Europejskiej?

Dyskusję poprowadził Aleksander Smolar, prezes Fundacji im. Stefana Batorego.

Odbudowa czy kampania wyborcza? Polityka polska na zakręcie

Burzliwy proces budowania sejmowej większości, która 4 maja wyraziła zgodę na ratyfikację europejskiego Funduszu Odbudowy doprowadził do politycznego przesilenia. Głosowanie nad Funduszem zatrzęsło sceną polityczną, wywołało lawinę pytań i komentarzy zarówno na temat podziałów wśród opozycji, jak i trwałości obozu rządzącego. Konsekwencje ratyfikacji europejskiego Funduszu Odbudowy wykraczają jednak dalece poza krótkoterminową dynamikę partyjną. Wyrażenie zgody na powstanie funduszu prowokuje pytania o horyzonty myślenia polskich polityków, a także o to, co dziś oznacza w Polsce polityka proeuropejska.

Do rozmowy wokół tych pytań – którą poprowadziła Anna Materska-Sosnowska, członkini zarządu Fundacji Batorego – zaprosiliśmy prawie dwadzieścioro komentatorek i komentatorów życia publicznego.

Udział wzięli: Mikołaj Cześnik (Uniwersytet SWPS, członek zarządu Fundacji Batorego), Zuzanna Dąbrowska („Rzeczpospolita”), Jarosław Flis (Uniwersytet Jagielloński), Rafał Kalukin (tygodnik „Polityka”), Paweł Musiałek (Klub Jagielloński), Łukasz Pawłowski (Kultura Liberalna), Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), Stefan Sękowski (Nowa Konfederacja), Dominika Sitnicka (OKO.press), Michał Sutowski (Krytyka Polityczna), Agata Szczęśniak (OKO.press), Michał Szułdrzyński („Rzeczpospolita”), Łukasz Warzecha („Do Rzeczy”), Agnieszka Wiśniewska (Krytyka Polityczna).

Od dwunastu lat polityczną osią stosunków Unii Europejskiej z Ukrainą jest program Partnerstwa Wschodniego, do którego oprócz Ukrainy przystąpiły również Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja i Mołdawia. Głównym celem programu było doprowadzenie do wzmocnienia więzi między UE a krajami sąsiedztwa poprzez polityczne stowarzyszenie, stworzenie tzw. stref pogłębionego wolnego handlu uzupełnione z czasem o zniesienie obowiązku wizowego. Z punktu widzenia UE Partnerstwo Wschodnie nie miało jednak być traktowane jako droga do członkostwa w Unii, o co z kolei konsekwentnie zabiegała Ukraina, której nie wystarczyły stosunki oparte przede wszystkim o współprace techniczną bez silnego wymiaru politycznego czy bezpieczeństwa.

Od utworzenia Partnerstwa Wschodniego uwarunkowania stosunków Ukrainy z UE uległy daleko idącym zmianom. Przede wszystkim zmieniła się sytuacja w samej Ukrainie, gdzie w następstwie rewolucji godności i konfliktu z Rosją z nową determinacją podjęto działania na rzecz budowy sprawnego państwa i integracji z Zachodem. W UE kolejne kryzysy (strefy euro, migracyjny, Brexit, kryzys praworządności), a także destabilizacja w sąsiednich regionach (m.in. arabska wiosna i konflikty zbrojne) zredukowały ambicje Unii dotyczące polityki zagranicznej. Jednocześnie Rosja zaostrzyła swoją politykę zarówno wobec państw sąsiedzkich, w tym przede wszystkim Ukrainy, jak i wobec UE, m.in. stosując nowe metody nacisku oraz coraz śmielej wykorzystując siły zbrojne.

Podczas tegorocznego Forum Polska-Ukraina eksperci dyskutowali, na ile dotychczasowe ramy stosunków Ukrainy z UE są adekwatne dla dzisiejszych potrzeb i wyzwań. Czy Partnerstwo Wschodnie powinno pozostać głównym formatem dwustronnych stosunków, czy też należy wypracować nowy? Jakie są możliwości włączenia Ukrainy w politykę bezpieczeństwa UE?

Udział w dyskusji wzięli: Kai-Olaf Lang (Stiftung Wissenschaft und Politik, Niemcy), Weronika Mowczan, (Instytut Badań Ekonomicznych i Konsultacji Politycznych, Ukraina), Olena Pawlenko (Dixi Group, Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego EU-Ukraina), Wojciech Przybylski (Visegrad Insight oraz Fundacja Res Publica, Polska), Dmytro Szulha (Międzynarodowa Fundacja „Odrodzenie”, Ukraina).

Organizatorzy: Fundacja im. Stefana Batorego (Warszawa) i Fundacja Odrodzenie (Kijów) we współpracy z Radą Polityki Zagranicznej „PRIZM” (Kijów)

For twelve years, the European Union’s relations with Ukraine have revolved around the Eastern Partnership initiative, which includes Armenia, Azerbaijan, Belarus, Georgia and Moldova, in addition to Ukraine. The initiative’s main objective was to strengthen ties between the EU and the countries in its eastern neighbourhood through political association and economic integration by concluding Association Agreements with deep and comprehensive free trade areas and later supplemented with visa free travel. From the EU’s perspective, though, the Eastern Partnership was not supposed to be treated as a path to EU membership, which Ukraine had consistently strived for, dissatisfied with relations based primarily on technical cooperation, without a strong political or security dimension.

Since the creation of the Eastern Partnership, the determinants of Ukraine’s relations with the EU have undergone far-reaching changes. First of all, the situation in Ukraine has changed. Following the Maidan revolution of 2013-2014 and the conflict with Russia, steps were taken with new determination to build a functioning state and integrate with the West. In the EU, successive crises (the Eurozone, migration, Brexit and the rule-of-law crisis), as well as destabilisation in neighbouring regions (including the Arab Spring and armed conflicts), have reduced the EU’s foreign policy ambitions. At the same time, Russia has adopted a tougher policy towards neighbouring countries, in particular Ukraine, and the EU. This includes new ways to put pressure on them and the increasingly bold use of its armed forces.

At this year’s Poland-Ukraine Forum, experts discussed to what extent the framework for Ukraine’s relations with the EU reflects the needs and challenges of today. Should the Eastern Partnership remain the main format for bilateral relations, or does a new one need to be developed? How could Ukraine be involved in the EU’s security policy?

Participants: Kai-Olaf Lang (Stiftung Wissenschaft und Politik, Germany), Veronyka Movchan (Institute of Economic Research and Policy Consulting, Ukraine), Olena Pavlenko (Dixi Group, Co-chair of the EU-Ukraine Civil Society Platform, Ukraine), Wojciech Przybylski (Visegrad Insight and Res Publica Foundation, Poland), Dmytro Shulga, (International Renaissance Foundation, Ukraine).

Organizers: Batory Foundation (Warsaw) and the International Renaissance Foundation (Kiev) in cooperation with The Foreign Policy Council “Ukrainian Prism” (Kiev)

Онлайн-дебати в рамках ХІІІ Форуму Польща-Україна

2 грудня 2021 року, 12.00-14.00 (13.00-15.00 за київським часом)

Протягом дванадцяти років політичною віссю відносин Європейського Союзу з Україною була ініціатива Східного Партнерства, до якої крім України приєдналися також Вірменія, Азербайджан, Білорусь, Грузія та Молдова. Основною метою ініціативи було зміцнення зв’язків між ЄС та сусідніми країнами через політичну асоціацію та економічну інтеграцію, шляхом укладання угод про асоціацію із глибокими та всеосяжними зонами вільної торгівлі, що пізніше було доповнене безвізовим режимом. Однак, з точки зору ЄС, Східне партнерство не мало розглядатися як шлях до членства в ЄС, чого, в свою чергу, послідовно прагнула Україна, яку не задовольняли відносини, які базувалися в першу чергу на технічному співробітництві, без сильного політичного або безпекового виміру.

З моменту створення Східного партнерства умови відносин України з ЄС зазнали далекосяжних змін. Перш за все, змінилася ситуація в самій Україні, де після Революції Гідності та конфлікту з Росією з новою рішучістю було докладено зусиль з побудови ефективної держави та інтеграції із Заходом. Подальші кризи в ЄС (Єврозона, міграція, Брекзіт, криза верховенства права), а також дестабілізація в сусідніх регіонах (зокрема арабська весна та збройні конфлікти) знизили зовнішньополітичні амбіції ЄС. У той же час Росія зробила жорсткішою свою політику як щодо сусідніх країн, в тому числі, перш за все України, так і щодо ЄС, зокрема, використовуючи нові методи тиску і все сміливіше застосовуючи збройні сили.

Під час цьогорічного Форуму Польща-Україна експерти обговорять, наскільки сучасні рамки відносин України з ЄС є адекватними сьогоднішнім потребам та викликам. Чи має Східне партнерство залишатися основним форматом двосторонніх відносин, чи необхідно розробити новий? Які є можливості включення України до політики безпеки ЄС?

Участь у дискусії підтвердили: Каі-Олаф Ланґ (Stiftung Wissenschaft und Politik, Німеччина), Вероника Мовчан (Інститут економічних досліджень та політичних консультацій), Олена Павленко (Dixi Group, Платформа громадянського суспільства Україна-ЄС), Войцех Пшибильський (Visegrad Insight та Рес Публіка Фонд, Польща), Дмитро Шульга (Міжнародний фонд «Відродження»).

Ведучий дискусії: Пьотр Бурас (Офіс ECFR у Варшаві, Польща)

Організатори: Фонд Баторія (Варшава) та Міжнародний фонд «Відродження» (Київ) у співпраці з Радою зовнішньої політики “Українська призма” (Київ)

Переклад українською мовою будемо транслювати на профілях Міжнародного фонду «Відродження» та Фонду Баторія у Facebook.

W gronie ekspertów oraz dziennikarzy rozmawiać będziemy o tym, jak wyniki wyborów europejskich, skład nowego Parlamentu Europejskiego i nowej Komisji Europejskiej oraz ich polityczne priorytety, warunkować będą polską politykę europejską, szczególnie w kontekście zbliżającej się polskiej prezydencji w Radzie UE. Jakie będzie, a jakie powinno być stanowisko i rola Polski w określaniu polityk europejskich? Jaką strategię powinna przyjąć Polska w kluczowych dla naszego kraju obszarach polityki europejskiej – w zakresie obronności, rozszerzenia UE, wsparcia dla walczącej Ukrainy i kwestiach związanych z przeciwdziałaniem katastrofie klimatyczne? Co stanowić będzie kluczowe dylematy podczas tworzenia nowych Ram Finansowych UE? Jakie w kontekście tych praca są interesy Polski i jakie są szanse ich realizacji?

Transmisja dyskusji z tłumaczeniem na PJM dostępna będzie na profilu Fundacji Batorego na Facebooku oraz na naszym kanale YouTube.

W ostatnich kilkunastu miesiącach doszło do znaczącego pogłębienia integracji europejskiej. Wraz z inauguracją Europejskiego Zielonego Ładu, powołaniem Funduszu Odbudowy czy powierzeniem Unii zadania zabezpieczenia szczepionki przeciwko COVID-19 dla europejskich społeczeństw, UE wkroczyła w obszary kompetencji, które dotąd były zastrzeżone dla państw członkowskich.

Kluczowe przeobrażenia dokonują się z inicjatywy Rady Europejskiej, która jest najmniej transparentnym ogniwem systemu podejmowania decyzji w UE. Rodzi to pytanie, czy poszerzenie prerogatyw Unii idzie w parze ze wzmocnieniem jej demokratycznej legitymizacji?

Wydaje się, że dotychczasowy bilans legitymizacji działań w odpowiedzi na kryzys był znaczący. Wynika to przede wszystkim z faktu, że były to działania doraźne, podejmowane w warunkach nagłej konieczności, pod presją czasu. Decyzje wychodziły naprzeciw społecznym oczekiwaniom i były uprawomocniane przez przywódców państw i rządów.

Ale w dłuższej perspektywie taka formuła może się zużyć i odczuwalny będzie brak systemowego legitymizowania polityk UE poprzez bardziej otwarte procedury i rozliczalność. Krytyczna dyskusja wokół zarządzania przez Komisję Europejską programem zakupu szczepionek czy też społeczna debata wokół projektu Krajowego Planu Odbudowy pokazują, że polityki europejskie stają się coraz ważniejszym przedmiotem krajowych dyskusji i kontestacji. Spór o KPO pokazuje też narastająca wolę podmiotowego uczestnictwa społeczeństwa w polityce na styku domeny krajowej i unijnej.

Jak rysuje się dotychczasowy bilans legitymizacji działań UE w odpowiedzi na kryzysy? Jak demokratyzować unijny system polityczny i wzmacniać społeczny mandat UE? Jak sprawić, by pogłębienie integracji nie odbyło się kosztem pogłębienia deficytu demokratycznego?

W debacie udział wzięli:

• prof. Danuta Hübner (europosłanka, Europejska Partia Ludowa)
• prof. Jerzy Osiatyński (Instytut Nauk Ekonomicznych PAN)
• dr Agnieszka Smoleńska (Polityka Insight).

Debatę moderował Piotr Buras, dyrektor warszawskiego biura European Council on Foreign Relations.

„Wielka korupcja” za unijne pieniądze? Jak ograniczyć ryzyko dla Polski i UE

W nadchodzących latach Polska będzie jednym z głównych beneficjentów wyjątkowego pod względem skali i formy mechanizmu solidarności finansowej w Unii Europejskiej. Fundusz Odbudowy i Odporności ma pomóc gospodarce europejskiej podźwignąć się z kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. Polska otrzyma ponad 100 mld złotych w formie grantów i będzie mogła skorzystać z pożyczek na preferencyjnych zasadach. Razem z funduszami pochodzącymi z nowego budżetu unijnego, środki Krajowego Planu Odbudowy (KPO) stanowić mają koło zamachowe rozwoju gospodarczego Polski w nadchodzących latach.

Jednak Polska, a wraz z nią także Unia Europejska, stoi dziś nie tylko w obliczu kryzysu gospodarczego. Drugim – nie mniej niebezpiecznym – jest pogłębiający się kryzys rządów prawa i demokracji. Ogromne i łatwo dostępne fundusze posłużyć mogą do umocnienia praktyk i systemów niedemokratycznych. W tej sytuacji kluczowym staje się pytanie, w jaki sposób Unia Europejska będzie kontrolowała sposób dysponowania funduszami przez państwa członkowskie i jaka rolę odegrają instytucje krajowe.

Debata online forumIdei Fundacji Batorego i ECFR Warszawa we współpracy z Counterpoint // Online debate by ECFR Warsaw and ideaForum of the Batory Foundation in cooperation with Counterpoint

Zielona transformacja jest koniecznością. Przebudowa gospodarek, by osiągnęły neutralność klimatyczną to warunek konieczny nie tylko uniknięcia katastrofy klimatycznej, ale także utrzymania możliwości zaspokajania potrzeb społecznych i jednostkowych na poziomie zapewniającym wysoką jakość życia. Niezbędność działań na rzecz ochrony klimatu spotyka się z powszechnym zrozumieniem społeczeństw europejskich. Gdy jednak ogólne idee znajdują wyraz w konkretnych planach i przekładają się na działania, których konsekwencją będzie wzrost kosztów nośników energii, likwidacja wysokoemisyjnych sektorów gospodarki czy zmiany stylów życia, wtedy pojawiają się społeczne emocje i realne interesy, a wraz z nimi ryzyko ich politycznej instrumentalizacji. Polska zaś jest krajem, w którym zielona przebudowa będzie szczególnie ambitnym wyzwaniem ze względu na uzależnienie od węgla, silną polaryzację polityczną i populistyczny model zarządzania państwem.

Czy w takich warunkach możliwe jest uzgodnienie społecznego konsensu wokół celów i sposobu realizacji zielonej transformacji? Jakie jest ryzyko, że stanie się ona kolejnym powodem polaryzacji i społecznego oporu? Czy Europejski Zielony Ład może stać się paliwem służącym do napędzania antyunijnych resentymentów? Na ile ryzyko towarzyszące wdrażaniu Europejskiego Zielonego Ładu ma unikatowy, polski charakter, a na ile wyraża problemy właściwe dla innych społeczeństw europejskich? W jaki sposób polityczne spory w państwach członkowskich przekładać będą się na politykę klimatyczną Unii i formowanie się nowych koalicji wspierających lub blokujących jej poszczególne elementy?

Online public debate by ECFR Warsaw and ideaForum of the Batory Foundation in cooperation with Counterpoint

The green transition is vital to Europe’s future. Rebuilding economies to achieve climate neutrality is essential not only to avoid a catastrophe but also to maintain the state’s capacity to meet social and individual needs at a level that ensures a high quality of life. The need for action on climate protection is widely understood by European societies. However, when general climate principles find expression in concrete plans and actions, this can increase the costs of energy firms, transform high-emissions sectors of the economy, and force a change in lifestyle. Political actors can instrumentalise the resulting social tensions and clashes of interests. The green transition presents a particularly daunting challenge in Poland, due to the country’s dependence on coal, strong political polarisation, and populist model of state governance.

In such conditions, is it possible to reach a social consensus on the goals and implementation of the green transition? What is the risk that the process will become another source of polarisation and social instability? Could the European Green Deal fuel anti-EU sentiment? To what extent are these risks uniquely Polish or inherent in other European societies? And how will political disputes in EU member states affect the EU’s climate policy and the formation of new coalitions that support or block its individual elements?

Chair: Piotr Buras (Head of the Warsaw Office, European Council on Foreign Relations).

Termin „kryzys klimatyczny” na stałe wszedł do naszego słownika, jednak coraz lepiej widać, że należałoby raczej mówić o wielu kryzysach – klimatycznym, przyrodniczym, zanieczyszczeniowym, społecznym – powiązanych ze sobą w Wielki Kryzys Globalnego Systemu. Czasu na reakcje mamy coraz mniej, a ten moloch wydaje się nie do pokonania. Czy na pewno?

Zapraszamy do obejrzenia konferencji wokół raportu „Międzynarodowy Kompas Zmiany Systemowej: Globalne implikacje osiągnięcia europejskiego Zielonego Ładu” przygotowanego przez SYSTEMIQ, Klub Rzymski oraz Open Society European Policy Institute. Autorzy i autorki w wielowymiarowy sposób szukali odpowiedzi na pytanie, czy Wielka Zmiana (w odpowiedzi na Wielki Kryzys) jest możliwa, jak do niej doprowadzić i wreszcie – co kluczowe z polskiej perspektywy – jaka jest rola Unii Europejskiej, krajów członkowskich i Europejskiego Zielonego Ładu w globalnej grze, której stawką jest przetrwanie naszej cywilizacji.

Wielka Zmiana to oczywiście wiele zmian mniejszych, ale powiązanych ze sobą i ujętych w jedną całość. Jeśli Europejski Zielony Ład ma odnieść sukces, UE musi być siłą napędową rozwoju zrównoważonych systemów gospodarczych i dobrobytu społecznego zarówno w kraju, jak i na całym świecie. Jeśli – zamiast o globalnych zagrożeniach – chcemy mówić o globalnych szansach UE w czasach kryzysu, musimy namierzyć czynniki, które będą decydowały o powodzeniu europejskich zielonych polityk. Tylko po przyjęciu perspektywy globalnej może się to udać.

Komentarz wprowadzający do dyskusji przedstawił Marcin Korolec, dyrektor Instytutu Zielonej Gospodarki. W debacie udział wzięli:

Raport „Międzynarodowy Kompas Zmiany Systemowej: Globalne implikacje osiągnięcia europejskiego Zielonego Ładu” udowadnia, że:

Po wielotygodniowej batalii na szczycie Unii Europejskiej osiągnięto kompromis w sprawie budżetu UE i powiązania go z praworządnością. Droga do uruchomienia funduszy, na które czeka cała Europa, została otwarta, w zamian za polityczne deklaracje dołączone do konkluzji szczytu. Czy wynik szczytu to sukces rządów Polski i Węgier czy ich oponentów? Czy też wygrała cała Europa? Jak spór o weto wpłynie na relacje w Unii i jaki będzie dalszy ciąg batalii o rządy prawa?

Wprowadzenia do dyskusji wygłosili: Caroline de Gruyter (komentatorka i autorka NRC Handelsblad), Gerald Knaus (dyrektor think-tanku European Stability Initiative), Jose Ignacio Torreblanca (szef madryckiego biura ECFR).

Do dyskusji zaprosiliśmy ponad dwadzieścioro intelektualistek i intelektualistów z Polski i zagranicy. Swój udział do tej pory potwierdzili: Piotr Arak (Polski Instytut Ekonomiczny), Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego), Kinga Brudzińska (GLOBSEC), Agnieszka Cianciara (Instytut Studiów Politycznych PAN), Roland Freudenstein (Wilfried Martens Centre for European Studies), Lucas Guttenberg (Instytut Delorsa), Marcin Kędzierski (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie; Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego), Renata Mieńkowska-Norkiene (Uniwersytet Warszawski), Bartłomiej E. Nowak (Akademia Finansów i Biznesu Vistula), Patrycja Sasnal (Polski Instytut Spraw Międzynarodowych), Eugeniusz Smolar (Centrum Stosunków Międzynarodowych), Agnieszka Smoleńska (Polityka Insight), Monika Sus (Instytut Studiów Politycznych PAN), Edit Zgut (Uniwersytet Warszawski, German Marshall Fund).

Prowadzenie: Piotr Buras (ECFR Warszawa), Mikołaj Cześnik, członek Zarządu Fundacji Batorego