Wspólnie z zaproszonymi ekspertami przeanalizowaliśmy wyniki wyborów samorządowych i frekwencję oraz zastanowiliśmy się, co mówią nam one o polskim społeczeństwie, jego potrzebach i aspiracjach. Porozmawialiśmy o tym, czy i co zmieniło się w stosunku do wyborów 15 października 2023. Jakie przesunięcia nastąpiły w obrębie elektoratów? Kto nie poszedł głosować i dlaczego? Jaki wpływ mogą mieć te wyniki na polską scenę polityczną? Jakie wnioski z tych wyborów można i powinno się wyciągnąć w kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego?
Pierwsze wnioski z analizy wyników wyborów przedstawił Jarosław Flis, Uniwersytet Jagielloński, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego.
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego
Choć historie są indywidualne i charakterystyczne dla konkretnych miejsc, to już rozwiązania lokalnych problemów pozwalają na wyciągnięcie wniosków na temat metod wprowadzania zmian, wpływania na decyzje i sposób postępowania władz samorządowych. Dlatego „Atlas dobrych praktyk” to nie tylko historie, ale też poradnik.
Pod każdą z opowieści znajduje się segment „pytanie do eksperta”, w którym są odpowiedzi na pytania o to, co zrobić, aby skorzystać z inicjatywy lokalnej, jaki dokument określa podstawy działalności rady kobiet, jakie obowiązki ciążą na organizatorach pikników sąsiedzkich, co zrobić, gdy nie ma uchwały w sprawie konsultacji społecznych, choć jest obowiązkowa. Kwestie te wyjaśniają eksperci samorządowi i specjaliści partycypacji z organizacji partnerskich akcji Masz Głos, którzy współpracowali przy rozwiązywaniu problemów bohaterów poradnika. Dodatkowo są linki do materiałów uzupełniających. W końcowej części publikacji znajduje się indeks odnoszący się do narzędzi partycypacji, o których mowa w poszczególnych rozdziałach.
Wydarzenia związane z falą powodziową w południowo-zachodniej Polsce we wrześniu 2024 roku oraz jej skutkami po raz kolejny uświadomiły społeczeństwu i władzom, że kryzysy charakteryzują się tym, iż są nieuniknione. Brak szerszych dyskusji i działań rządu wokół budowania systemów odporności na kryzysy jest tym bardziej niepokojący w kontekście pełnoskalowej wojny za naszą wschodnią granicą czy wobec intensyfikacji konsekwencji kryzysu klimatycznego. Coś się jednak zmienia. Temat odporności i konieczności przygotowania się na konsekwencje sytuacji kryzysowych jest coraz częściej poruszany w różnorodnych środowiskach, a władze opracowały projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, która jest obecnie przedmiotem obrad parlamentu.
Ustawa nie rozstrzygnie jednak wszystkich problemów wynikających z rosnącego poziomu zagrożeń oraz potrzeby przeformułowania koncepcji traktowania obywateli i organizacji społecznych jako podmiotów zewnętrznych w stosunku do instytucjonalnych działań wokół zarządzania kryzysowego. Wprowadza ona pewne ramy – w tym włączenie organizacji społecznych w procesy budowy odporności i reagowania na kryzysy – ale potrzebna jest wielosektorowa dyskusja zmierzająca do wypełnienia ich konkretnymi treściami. Niniejsza analiza jest wstępem do takiej debaty i ma na celu zdiagnozowanie najbardziej palących wyzwań w kontekście budowy odporności społeczeństwa obywatelskiego.
Fundacja Batorego na Local Trends w Poznaniu
W dniach 17-18 października w Poznaniu podczas Europejskiego Forum Samorządowego Local Trends spotkają się przedstawiciele_lki rządu, samorządów, biznesu, nauki i organizacji społecznych. Fundacja Batorego jest partnerem merytorycznym wydarzenia. Szczególnie gorąco zapraszamy na współorganizowane przez nas sesje: „Jak przywrócić samodzielność i sprawczość Polskim samorządom” oraz „Czy wiemy, ile nas jest? Zmiany sieci osadniczej na wsi i w mieście”.
18 października (środa) 2023, godz. 10:50-11:50
Jak przywrócić samodzielność i sprawczość Polskim samorządom
Samorząd terytorialny w Polsce jest w ważnym historycznym momencie. Badania pokazują, że choć samorządy stały się dojrzałym elementem struktury państwa, a władze lokalne są oceniane lepiej niż ogólnokrajowe, to w ostatnich latach przeważały w Polsce tendencje centralistyczne. Zmienia się otoczenie, w którym funkcjonują wspólnoty samorządowe: postępuje prywatyzacja usług publicznych, dokonuje się transformacja energetyczna i cyfrowa, Polska staje się krajem imigracyjnym. Zmieniają się także oczekiwania obywateli wobec władz samorządowych – oddolne ruchy mieszkańców upominają się w wielu miejscach o większy udział w podejmowaniu decyzji.
W tych warunkach konieczna jest dyskusja o odnowie samorządności – o propozycjach zmian, które są potrzebne, aby potencjał wspólnot samorządowych został odpowiednio wykorzystany.
W gronie doświadczonych samorządowców chcemy porozmawiać o 10 propozycjach zmian dotyczących relacji centrum–władze samorządowe. Ich realizacja pomogłaby naszym zdaniem przywrócić samodzielność i sprawczość samorządom.
W dyskusji udział wezmą:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
18 października (środa) 2023, godz. 14:50-15:50
Czy wiemy, ile nas jest? Zmiany sieci osadniczej na wsi i w mieście
Gospodarze debaty: Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza i Związek Gmin Wiejskich RP
Jaki wpływ na życie mieszkańców ma ich liczba? Czy w naszej gminie mieszka 5 000, 10 000 czy może 15 000 osób? Czy jest nas w Polsce zatem 36, 37, 38 czy ponad 39 milionów (tyle obejmował „wykaz osobowy-adresowy” utworzony przed rozpoczęciem NSP 2021)? W skali kraju różnice te zaczynają sięgać liczb wyrażonych w milionach i potrafią być bardzo wyraziste lokalnie. Dlaczego? Napływ imigrantów koncentruje się w kilku metropoliach, których włodarze wskazują znacznie wyższe liczby „nocujących” w ich miastach od urzędowych statystyk liczby zamieszkującej tam ludności. Jak to zjawisko wpływa na gminy z których pochodzą te osoby?
W skali lokalnej, różnice w liczbie mieszkańców mają wyraźny wpływ na jakość życia i rozwój społeczno-gospodarczy. W lokalnej rzeczywistości, każda osoba więcej czy mniej oznacza zmianę w dostępności usług, jakości edukacji, opieki zdrowotnej czy innych elementów infrastruktury. Między innymi dlatego, prawidłowe zrozumienie i monitorowanie liczby mieszkańców jest kluczowe dla:
Włodarze miast zastanawiają się, jak zapewnić najlepsze warunki życia dla obecnych i przyszłych pokoleń mieszkańców gmin. Będzie to możliwe jedynie, gdy zrozumiemy i uwzględnimy rzeczywiste potrzeby społeczności lokalnej, które są bezpośrednio powiązane z precyzyjnie szacowaną liczbą i strukturą demograficzną mieszkańców.
Pozornie banalny problem, którym jest ustalenie liczby mieszkańców kraju i poszczególnych gmin ma również wpływ na najważniejszy element funkcjonowania demokratycznych społeczeństw – wybory. W procesie wyborczym liczba mieszkańców wpływa między innymi na podział mandatów pomiędzy poszczególnymi okręgami wyborczymi.
Prowadzenie i prezentacja głównych założeń raportu „Czy wiemy ile nas jest?”: Marek Turlejski (kierownik projektu opracowania raportu „Czy wiemy ile nas jest?”)
W dyskusji udział wezmą:
Pełen program wydarzenia dostępny jest na stronie https://localtrends.pl/program-efs-2023/.
Local Trends to projekt, którego celem jest wzmocnienie głosu gmin, miast, powiatów i województw w dyskusji o rozwoju społeczno-gospodarczym jednostek samorządu terytorialnego oraz kraju. Inicjatorami Local Trends są Centrum Myśli Strategicznych i Grupa MTP we współpracy z partnerami strategicznymi. Nad jakością merytoryczną wydarzeń czuwa Rada Programowa składająca się z kilkudziesięciu ekspertów – przedstawicieli administracji państwowej, samorządów, biznesu oraz nauki.
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych OFOP, Fundacja im. Stefana Batorego, Mamprawowiedziec.pl, Stowarzyszenie61 oraz Inicjatywa “Nasz Rzecznik” organizują wydarzenie “Mamy pomysł na Polskę!”.
W szerokim gronie organizacji społecznych, od wielu miesięcy pracujemy nad konkretnymi propozycjami, w jakim kierunku powinno zmierzać państwo i społeczeństwo. Zależy nam na naprawie Polski w określonych obszarach życia społecznego i mamy na to gotowe rozwiązania. Dajemy konkretne odpowiedzi na problemy, które wywołują w społeczeństwie lęki, frustrację i rozczarowanie.
W znacznej części obszarów rozwiązania te są jedynymi kompleksowymi propozycjami, które funkcjonują w przestrzeni publicznej – nie wyobrażamy sobie sytuacji, żeby nie wzięto ich pod uwagę przed wyborami i po wyborach.
W ostatnich latach naznaczonych globalnymi kryzysami i głębokim podziałem społeczeństwa to właśnie organizacje i społeczeństwo obywatelskie stawało na pierwszej linii frontu, aby bronić dobra wspólnego – demokracji, praworządności, praw człowieka, sprawiedliwości, przyrody. I to właśnie na tych fundamentach chcemy budować lepsze i bezpieczniejsze państwo.
Mamy nadzieję i wierzymy, że zmiana jest możliwa. Potrzebujemy przestrzeni do współpracy i dialogu, aby móc skutecznie działać – wspólnie i na rzecz wspólnego dobra. I taką właśnie przestrzeń stworzymy podczas wydarzenia “Mamy pomysł na Polskę”.
29 września zostaną przedstawione wszystkie Propozycje obywatelskie dla Polski przygotowane przez organizacje społeczne. Będzie także przestrzeń do zabrania głosu dla przedstawicieli i przedstawicielek Komitetów Wyborczych na temat prezentowanych rozwiązań.
PROGRAM:
12:00 – 12:20
Konwencja NGO – Mamy pomysł na Polskę!
Prezentacja Propozycji obywatelskich dla Polski przygotowanych przez zorganizowane społeczeństwo obywatelskie
12:20 – 12:30
Mamy prawo wiedzieć
Podsumowanie pytań zadanych osobom kandydującym w wyborach 2023 poprzez serwis Mamprawowiedziec.pl i napływających na nie odpowiedzi
12:30 – 13:30
Deklaracje współpracy polityków i polityczek z organizacjami
Podsumowanie pierwszej części spotkania i Dialogów stolikowych
Wypowiedzi Przedstawicielek i Przedstawicieli organizacji społecznych
Wypowiedzi Przedstawicielek i Przedstawicieli Komitetów Wyborczych na temat współpracy i Propozycji obywatelskich przygotowanych przez organizacje społeczne
Wypowiedzi 10 minutowe na temat przeprowadzonych rozmów, wrażenia, wnioski, informacja zwrotna i deklaracja współpracy oraz przyjęcia proponowanych rozwiązań
13:30 – 14:00 Lunch i rozmowy kuluarowe
14:00 – 16:30
Dobre prawo dla zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego
14:00 – 14:30 – Uprośćmy działalność społeczną!
Prezentacja głównych rezultatów, narzędzi pracy, wniosków i rekomendacji do dalszego działania płynących z projektu pn. „Dobre prawo dla organizacji społecznych – myśl centralnie, działaj lokalnie” (Tomasz Pawłowski – Fundacja trzeci.org, Rafał Dymek – Polska Fundacja im. Roberta Schumana)
14:30 – 15:30
Dyskusja: „Pomiędzy teorią a praktyką. Jak skutecznie działać na rzecz dobrego prawa dla organizacji pozarządowych?”
Dyskusja wokół wydanych we wrześniu 2023 r. publikacji „Na rzecz organizacji. W trosce o dobre prawo dla organizacji pozarządowych w Polsce” oraz „W poszukiwaniu perpetuum mobile. Dobre prawo dla trzeciego sektora” (rozmówcy: Piotr Frączak, Łukasz Gorczyński – OFOP, Magdalena Szafranek, Szymon Wójcik – Uniwersytet Warszawski, moderacja: Adela Gąsiorowska – Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich)
15:30 – 16:30
W kierunku rozwiązań systemowych
Co dalej z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie? Rekomendacje i stan prac nad społecznym projektem nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Tomasz Schimanek – Stowarzyszenie Dialog Społeczny)
Czy potrzebujemy Kodeksu NGO? Przedstawienie kluczowych tez z ekspertyzy prawnej dotyczącej postulatu zebrania regulacji prawa organizacji pozarządowych w jednym akcie prawnym – ustawie, której celem i przedmiotem miałoby być ujęcie całości lub większości prawa ngo, stając się dla tego przedmiotu regulacji normatywnych aktem podstawowym (Przemysław Żak – Pajączkowska i Wspólnicy Kancelaria Prawna Sp.k.)
Gwarancje bezpieczeństwa prawno-podatkowego dla organizacji pozarządowych (Julia Kluczyńska – Forum Darczyńców w Polsce)
Pytania i dyskusja (Rafał Kowalski – OFOP, ngo.pl)
Co roku publikujemy Indeks Samorządności pokazujący relacje między władzami rządowymi i samorządowymi. Jednak samorząd to nie tylko lokalne władze. To również mieszkańcy, więc aby ocenić kondycję samorządności, warto przyjrzeć się także relacjom między władzami samorządowymi a mieszkańcami.
W maju 2024 roku – miesiąc po wyborach samorządowych – zorganizowaliśmy rozmowę w gronie ekspertów i praktyków partycypacji nt. stanu demokracji lokalnej. Punktem wyjścia do dyskusji był opublikowany w kwietniu 2024 raport Narzędzia partycypacji lokalnej w Polsce w 2023 roku. Pokazał on, że mimo pewnych postępów partycypacja lokalna w Polsce nadal pozostaje na niskim poziomie. Władze lokalne często ograniczają się do najniższych szczebli partycypacji, koncentrując się głównie na informowaniu mieszkańców. Chociaż 100% gmin transmituje obrady sesji i prawie 100% umieszcza je w internecie, to tylko 60% gmin daje mieszkańcom możliwość występowania z inicjatywą uchwałodawczą, a co trzecia umożliwia realizację inicjatywy lokalnej.
Uczestnicy i uczestniczki seminarium wskazali kluczowe problemy i wyzwania dla zwiększania zaangażowania mieszkańców w życie lokalnych społeczności. Z pewnością partycypacja wymaga lepszego dotarcia z informacją do mieszkańców oraz edukacji urzędników, a także bardziej elastycznych i zrozumiałych narzędzi oraz stałego dialogu na poziomie jak najbardziej lokalnym.
Chcemy rozmawiać o tym, jaki obraz relacji rząd–samorząd wynika z zebranych danych. Czy dziś samorząd ma nadal możliwość swobodnego realizowania zadań, dla których został powołany? Jak przywrócić samorządom samodzielność i sprawczość?
Prezentacja: Marta Lackowska (dr hab., kierowniczka Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, współautorka Indeksu Samorządności Fundacji Batorego)
Dyskutanci:
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (Fundacja im. Stefana Batorego)
Wydarzenie z transmisją na żywo na kanale Facebook Igrzysk Wolności.
Samorząd terytorialny w Polsce jest w ważnym historycznym momencie. Badania pokazują, że choć samorządy stały się dojrzałym elementem struktury państwa, a władze lokalne są oceniane lepiej niż ogólnokrajowe, to w ostatnich latach przeważały w Polsce tendencje centralistyczne. Zmienia się otoczenie, w którym funkcjonują wspólnoty samorządowe: postępuje prywatyzacja usług publicznych, dokonuje się transformacja energetyczna i cyfrowa, Polska staje się krajem imigracyjnym. Zmieniają się także oczekiwania obywateli wobec władz samorządowych – oddolne ruchy mieszkańców upominają się w wielu miejscach o większy udział w podejmowaniu decyzji.
W tych warunkach konieczna jest dyskusja o odnowie samorządności – o postulatach zmian, które są potrzebne, aby potencjał wspólnot samorządowych został odpowiednio wykorzystany.
W gronie doświadczonych samorządowców – uczestników Pracowni Samorządowej Fundacji Batorego – rozmawiamy o propozycjach zmian, które przywrócą samodzielność i sprawczość samorządom.
Przedstawiamy: 10 najważniejszych propozycji dotyczących relacji centrum–władze samorządowe.
Dyskusję poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego, postulaty przedstawił dr hab. Adam Gendźwiłł (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW), a skomentowali samorządowcy:
