Debata z cyklu „Polska samorządów”, którą organizujemy w jubileuszowym roku 30-lecia samorządu.
4 czerwca, godz. 11.00-14.30.
Tym razem spotkaliśmy się w Chojnicach, gdzie na zaproszenie burmistrza – Arseniusza Finstera, wraz z Urzędem Miejskim w Chojnicach, zorganizowaliśmy debatę „Samorząd jako wspólnota”.
W gronie doświadczonych samorządowców, aktywnych mieszkańców, obserwatorów i komentatorów życia lokalnego rozmawialiśmy o przyszłości Polski lokalnej oraz odpowiadaliśmy na pytania:
– Czy doświadczenie 30 lat samorządu dobrze nas przygotowało do wyzwań?
– Jak wzmacniać siłę samorządu rozumianego jako wspólnota wszystkich mieszkańców?
– Jak w pełni wykorzystywać siłę społeczeństwa obywatelskiego i społecznej samoorganizacji?
– Jakie są największe zagrożenia dla lokalnej podmiotowości?
W drugim, eksperckim, panelu w dyskusji wzięli udział:
Andrzej Chmielewski (radny gminy Pruszcz Gdański, Akademia Samorządowa)
Maria Eichler (dziennikarka, Chojnicznin.pl)
Zdzisława Hołubowska (prezes Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Debrzno)
Jacek Szuba (prezes Fundacji Indygo)
Samorządność to spektakularny sukces polskiej transformacji. Upodmiotowienie Polski lokalnej, przekazanie zarządzania gminami i miastami ich mieszkańcom przyniosło niespodziewane rezultaty. Miarą sukcesu jest wysokie zaufanie, jakim darzymy instytucje władzy lokalnej, a także rosnące przekonanie mieszkańców o posiadaniu wpływu na życie wspólnot.
Szczególnym testem dla polskiej samorządności i społeczeństwa obywatelskiego stała się pandemia Covid-19. Choć do końca kryzysu jeszcze daleko pierwsze wnioski pokazują, że samorząd zdał ten test. Jak jednak ostrzegają naukowcy, obecna pandemia to tylko próba generalna przed wyzwaniami, jakie niesie przyszłość. Znamy je doskonale: zmiany klimatyczne, starzenie się społeczeństwa i wyludnianie Polski, nowe technologie, migracje to problemy najbardziej oczywiste.
Jednocześnie samorządy i mieszkańcy lokalnych wspólnot mierzyć się muszą z konsekwencjami kryzysu i polityki władz centralnych, których efektem jest m.in. zaciskająca się pętla finansowa.
Patronat medialny nad cyklem debat:
Raport Fundacji Batorego „Polki i Polacy o samorządności” pokazał, że mieszkańcy postrzegają samorząd jako najpoważniejszego lokalnego inwestora. Tymczasem pieniędzy na kolejne inwestycje nie będzie – lokalne władze zastanawiają się dziś, jak zapewnić mieszkańcom podstawowe usługi.
Podczas debaty zastanawialiśmy się, jaką rolę powinni odgrywać lokalni liderzy w czasie kryzysu. Gdzie poszukiwać nowych strategii rozwoju? Jak robić więcej za mniej? Czy wystarczy ciąć koszty tam, gdzie mieszkańców najmniej zaboli? Czy warto szukać rozwiązań, które umożliwią dbanie o usługi publiczne w bardziej efektywny sposób, tzn. za pomocą innych zasobów niż pieniądze? Czy energia społeczna i wiedza organizacji społecznych i mieszkańców to zasoby, które warto wykorzystać? Jakie są bariery utrudniające szukanie innowacyjnych rozwiązań? Jakie korzyści? Czy samorządowy lider może eksperymentować, a tym samym popełniać błędy? Czy w samorządzie można wykorzystać doświadczenia ze świata biznesu?
Udział w dyskusji wzięli:
Beata Klimek, prezydentka Ostrowa Wielkopolskiego
Marek Materek, prezydent Starachowic
Bartosz Narzelski, Uniwersytet SWPS
Szymon Osowski, Sieć Obywatelska Watchdog Polska
Spotkanie poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego
Większość Polek i Polaków (64% wg badania More in Common Polska) twierdzi, że sprawy w naszym kraju idą w złym kierunku. Patrzymy na przyszłość z niepewnością, lękiem, frustracją, smutkiem ale i nadzieją. Bo wiemy, w jakim kraju chcielibyśmy żyć.
Pytani o idealną Polskę w perspektywie dekady odpowiadamy, że ma być ona bezpieczna, demokratyczna, sprawiedliwa, uczciwa, praworządna, nowoczesna, tolerancyjna, ekologiczna, otwarta. Rozumiemy, że warunkiem lepszej przyszłości jest rozwój oparty na zwiększonych nakładach na edukację i nauką oraz bezpieczeństwo wymagające sprawnych sił zbrojnych.
Niestety, nie ufamy państwu przekonani, że w sytuacji kryzysu będziemy musieli radzić sobie sami. Tak jak podczas pierwszych tygodni pandemii Covid-19 i tak jak w pierwszych dniach po agresji Rosji na Ukrainę. To dzięki mobilizacji społeczeństwa obywatelskiego – zaangażowaniu organizacji społecznych oraz rzesz wolontariuszy i wolontariuszek powstały sieci pomocy potrzebującym: osobom wymagającym troski w czasie kryzysu sanitarnego i tym, którzy uciekali przed wojną. Podczas tych kryzysów zrozumieliśmy znaczenie samoorganizacji i rolę organizacji obywatelskich jako źródła społecznej odporności. Pytani o ocenę sił, które działały najlepiej w czasie napływu osób uchodźczych z Ukrainy z najwyższym uznaniem wskazujemy organizacje społeczne (87% ocen bardzo dobrych i dobrych) oraz wolontariuszy (95%).
Zorganizowane społeczeństwo obywatelskie umie nie tylko działać, wie także jak budować lepszą przyszłość. Organizacje społeczne wraz z ekspertami i ekspertkami od miesięcy pracują nad propozycjami dla Rzeczpospolitej: Obywatelski Pakt dla Edukacji przygotowany przez Sieć Organizacji Społecznych dla Edukacji, projekt prawa klimatycznego proponowany przez organizacje ekologiczne, projekty ustaw przywracających praworządność, propozycje działań przywracających konstytucyjną zasadę samorządności terytorialnej, projekty rozwiązań chroniących i realizujących podstawowe prawa kobiety, propozycje sanacji i modernizacji mediów publicznych, propozycje dotyczące polityki kulturalnej i projekt ustawy o muzeach, rekomendacje dla krajowej i lokalnych polityk migracyjnych i integracyjnych.
To tylko niektóre z obszarów wymagających naprawy, poprawy lub modernizacji, gdzie społeczeństwo obywatelskie ma gotowe propozycje rozwiązań i aktów legislacyjnych. Przedstawiliśmy je podczas Święta Wolności i Praw Obywatelskich podczas „Rozmowy obywatelskiej o przyszłości” i wartościach społeczeństwa obywatelskiego zorganizowanej przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, Fundację im. Stefana Batorego i Europejskie Centrum Solidarności.
Rozmowa obywatelska o przyszłości
Swoimi propozycjami na to, w jakim kierunku powinno zmierzać państwo i społeczeństwo podzielilismy się w czasie rozmowy obywatelskiej 3 czerwca w Gdańsku. Wzięli w niej udział przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych specjalizujących się w następujących obszarach:
Wszystkie propozycje przedstawione podczas „Rozmowy obywatelskiej o przyszłości” są zebrane na stronie OFOP.
29kwietnia (środa) w godz. 18.00-19.30
To pierwsza z cyklu debat „Polska samorządów”, które organizujemy w jubileuszowym roku 30-lecia samorządu. Zamiast podsumowania tych ostatnich 30 lat wraz z samorządowcami oraz ekspertami zastanawialiśmy się nad możliwymi konsekwencjami epidemii koronawirusa dla przyszłości samorządu.
Na ile pandemia koronawirusa będzie sprzyjała większej centralizacji lub decentralizacji państwa? Na ile sprawia ona, że miasta się izolują oraz w jakim stopniu władze samorządowe mogą niwelować napięcia społeczne (pracujący-bezrobotni, mający komputery-nie posiadający ich)? Na ile przyszłość po pandemii będzie bardziej lub mniej równościowa? Kto lepiej zaspokaja potrzeby dotyczące usług publicznych oraz jakie są możliwości zmiany sposobu ich dostarczania?
dr hab. Tadeusz Truskolaski (prezydent Miasta Białystok)
dr hab. Artur Wołek (profesor Instytutu Nauk Politycznych i Administracji Akademii Ignatianum w Krakowie)
Dyskusję poprowadził Edwin Bendyk, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego.
Patronat medialny nad cyklem debat sprawuje tygodnik „Polityka” oraz Radio TOK.fm.
Samorządowcy, podkreślając swoją rolę, często mówią: pomogliśmy rządowi. Czy zgodnie z zasadą pomocniczości to przede wszystkim rząd nie powinien pomagać samorządom, czyli lokalnym wspólnotom? I czy zgodnie z zasadą pomocniczości władze lokalne nie powinny wspierać mieszkańców w realizacji ich potrzeb?
Jak dzisiaj rozumieć zasadę samorządności i pomocniczości? Jakie są przyczyny, że władze – zarówno centralne, jak i lokalne, mają kłopoty z ich respektowaniem? Wreszcie, jakie inne konstytucyjne zasady są ważne w funkcjonowaniu samorządu? Podczas dyskusji zapytamy, dlaczego należy i warto ich przestrzegać na każdym szczeblu władzy i jakie są konsekwencje ich łamania. Zastanawialiśmy się, jak powinny wyglądać relacje między rządem a samorządem oraz między lokalnymi władzami a mieszkańcami i jakie powinny być standardy stanowienia prawa lokalnego.
W dyskusji udział wzięli:
prof. Hubert Izdebski, Uniwersytet Warszawski
dr Jowanka Jakubek-Lalik, Uniwersytet Warszawski
Spotkanie poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego
Samorząd terytorialny w Polsce jest w ważnym historycznym momencie. Badania pokazują, że choć samorządy stały się dojrzałym elementem struktury państwa, a władze lokalne są oceniane lepiej niż ogólnokrajowe, to w ostatnich latach przeważały w Polsce tendencje centralistyczne. Zmienia się otoczenie, w którym funkcjonują wspólnoty samorządowe: postępuje prywatyzacja usług publicznych, dokonuje się transformacja energetyczna i cyfrowa, Polska staje się krajem imigracyjnym. Zmieniają się także oczekiwania obywateli wobec władz samorządowych – oddolne ruchy mieszkańców upominają się w wielu miejscach o większy udział w podejmowaniu decyzji.
W tych warunkach konieczna jest dyskusja o odnowie samorządności – o postulatach zmian, które są potrzebne, aby potencjał wspólnot samorządowych został odpowiednio wykorzystany.
W gronie doświadczonych samorządowców – uczestników Pracowni Samorządowej Fundacji Batorego – rozmawiamy o propozycjach zmian, które przywrócą samodzielność i sprawczość samorządom.
Dyskusję poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego, postulaty przedstawił dr hab. Adam Gendźwiłł (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW), a skomentowali samorządowcy:
Dariusz Cieślak, Wójt Gminy Sędziejowice
Agnieszka Kłopotek, Radna Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Iwona Karolewska, Radna Rady Miejskiej w Świeciu
Łukasz Konarski, Prezydent Miasta Zawiercie
Adrian Łuckiewicz, Burmistrz Wasilkowa
Punktem wyjścia do rozmowy była analiza forumIdei: „Finanse samorządu terytorialnego w dobie pandemii” autorstwa prof. Pawła Swianiewicza oraz dr Julity Łukomskiej. Wynika z niej, że spadek dochodów samorządów jest nieunikniony. Nie wiadomo, czy wzrost transferów może go zrekompensować. Pewne jest natomiast, że przyczynia się do spadku autonomii i grozi wzrostem klientelizmu politycznego samorządu w relacjach z władzą centralną.
Najbardziej niekorzystne zmiany dotyczą sytuacji największych miast (miast na prawach powiatu), a w dalszej kolejności gmin podmiejskich aglomeracji oraz innych dużych gmin (miast powyżej 20 tys. mieszkańców). Głównym problemem są mniejsze wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT).
Rozmawialiśmy o tym, co wiadomo o wpływie pandemii na sytuację finansową samorządów? Dlaczego samorządy potrzebują szczególnego wsparcia i jak mogłoby ono wyglądać? Jak samorządy planują budżety swoich miejscowości na przyszły rok? Gdzie planowane są cięcia? Czy będą one dotyczyć nowych inwestycji, czy też ograniczą się do zmniejszenia wydatków obejmujących np. kulturę?
Wprowadzenie do dyskusji wygłosił prof. Paweł Swianiewicz (kierownik Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej na Uniwersytecie Warszawskim), a komentarze wygłosili:
Bogusław Kośmider (zastępca prezydenta Krakowa)
Beata Moskal-Słaniewska (prezydentka Świdnicy)
Sebastian Skuza (wiceminister finansów).
Dorota Zmarzlak (wójt gminy Izabelin)
Joanna Wons-Kleta (wójt gminy Pawonków)
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Patronat medialny nad cyklem debat sprawuje tygodnik „Polityka” oraz radio TOK FM.
Podczas Local Trends – Europejskiego Forum Samorządowego, organizowanego w dniach 14-15 października 2024 w Poznaniu będziemy gospodarzami dwóch sesji.
14 października 2024, w godzinach 15:30 – 16:30, w sali 3 zapraszamy na panel:
Podczas spotkania przedstawione zostaną wyniki opracowanej przez ekspertów Fundacji Batorego trzeciej edycji „Indeksu samorządności” za rok 2023 oraz za okres 2014-2023. Jaki obraz relacji rząd-samorząd wynika z zebranych danych? W jakich obszarach samodzielność samorządu ucierpiała najbardziej podczas dwóch kadencji rządów Zjednoczonej Prawicy? Jakie działania i w jakich obszarach należy podjąć, aby odwrócić zmiany recentralizacyjne i wzmocnić samorządność?W rozmowie udział wezmą:
Magdalena Czarzyńska-Jachim, prezydentka Miasta Sopotu
dr Radomir Matczak, prezes Zarządu, InnoBaltica Sp. z o.o.
Joanna Radzięda, radna Gminy Suchy Las
prof. dr hab. Paweł Swianiewicz, dyrektor Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego
Prowadzenie:
Joanna Załuska, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego
Ogrody deszczowe, ekoparkingi czy zielone paczkomaty – to przejawy zarządzania zielenią w mieście w trosce o ekologię. Czy to jedyne słuszne podejście? Wiemy, że to przyroda spontaniczna zdecydowanie lepiej radzi sobie z trudnymi warunkami i przeciwnościami pogodowymi niż nasadzenia w donicach i na dachach. To ją warto rozwijać, pielęgnować, a przede wszystkim nie niszczyć, jeśli faktycznie mamy na uwadze zmiany klimatu, konieczność oszczędzania wody i bezpieczeństwo mieszkańców.
Podczas spotkania rozwiejemy mity i podamy fakty na temat popularnych enklaw zieleni w mieście, m.in.: łąk kwietnych, mikrolasów, ogrodów deszczowych, zielonych przystanków, ptakomatów – które z nich mają sens i w jakich warunkach? Powiemy też, na co zwracać uwagę podczas planowania i realizacji działań ekologicznych w mieście – jak racjonalnie zarządzać zielono-błękitną infrastrukturą? Spotkanie będzie szansą na wymianę uwag, opinii i dyskusję z ekspertką.
W rozmowie udział wezmą:
Marzena Mruk-Wszałek, prezeska Fundacji Miasto Botaniczne
Alicja Zaczek-Żmijewska, specjalistka ds. Public Relations, Fundacja im. Stefana Batorego
Serdecznie zapraszamy!
Coraz więcej mieszkańców chce mieć wpływ na to, jak wygląda ich okolica. Niestety, ciągle zmieniają się uwarunkowania prawne, które stawiają nie lada wyzwania zarówno przed władzami samorządowymi, jak i mieszkańcami. Co warto wiedzieć, aby rozumieć plany zagospodarowania przestrzennego i decydować o swoim otoczeniu?
Podczas webinarium pokażemy, jak odnajdywać istotne informacje w planach miejscowych, i jak różnie można interpretować tego typu dokumenty. Wyjaśnimy też:
różnice między studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy a miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego – kto tworzy i uchwala te dokumenty,
jaki wpływ ma plan miejscowy na wydanie pozwolenia na budowę?
na co szczególnie zwrócić uwagę podczas analizowania planu miejscowego?
gdzie szukać elementów pisanych tzw. „małym druczkiem”?
czy możliwe są różne interpretacje planu miejscowego?
kiedy i jak wnosić uwagi do planu miejscowego i czy warto domagać się w nim zmian?
Sylwia Widzisz-Pronobis, architektka i urbanistka, animatorka kultury, aktywistka miejska. Stworzyła firmę szkoleniowo-doradczą Prooper, współprowadzi Pronobis Studio. Przygotowuje doktorat na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej, prowadzi badania nad metodami partycypacyjnymi i społecznym modelem inwestycyjnym. Ma doświadczenie w realizacji projektów społecznych. Poszukuje rozwiązań projektowych, w których podmiotem jest człowiek i jego potrzeby z poszanowaniem środowiska zastanego i naturalnego.
Grzegorz Pronobis, architekt i urbanista, animator kultury, aktywistka miejski, współprowadzi firmę projektową Pronobis Studio. Projektuje przestrzeń publiczną i obiekty użyteczności publicznej, prowadzi warsztaty i konsultacje społeczne na temat rozwiązań przestrzennych oraz działań rewitalizacyjnych. Wykonuje analizy urbanistyczne dla inwestorów społecznych i komercyjnych. Współpracuje z organizacjami pozarządowymi.
Wspólnie z zaproszonymi ekspertami przeanalizowaliśmy wyniki wyborów samorządowych i frekwencję oraz zastanowiliśmy się, co mówią nam one o polskim społeczeństwie, jego potrzebach i aspiracjach. Porozmawialiśmy o tym, czy i co zmieniło się w stosunku do wyborów 15 października 2023. Jakie przesunięcia nastąpiły w obrębie elektoratów? Kto nie poszedł głosować i dlaczego? Jaki wpływ mogą mieć te wyniki na polską scenę polityczną? Jakie wnioski z tych wyborów można i powinno się wyciągnąć w kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego?
Pierwsze wnioski z analizy wyników wyborów przedstawił Jarosław Flis, Uniwersytet Jagielloński, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego.
W dyskusji udział wzięli:
Renata Grochal, Program Trzeci Polskiego Radia
Anna Materska-Sosnowska, członkini Zarządu Fundacji Batorego, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego
Andrzej Rychard, przewodniczący Rady Fundacji Batorego, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN
Prowadzenie: Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego
