Punktem wyjścia do rozmowy była analiza forumIdei: „Finanse samorządu terytorialnego w dobie pandemii” autorstwa prof. Pawła Swianiewicza oraz dr Julity Łukomskiej. Wynika z niej, że spadek dochodów samorządów jest nieunikniony. Nie wiadomo, czy wzrost transferów może go zrekompensować. Pewne jest natomiast, że przyczynia się do spadku autonomii i grozi wzrostem klientelizmu politycznego samorządu w relacjach z władzą centralną.
Najbardziej niekorzystne zmiany dotyczą sytuacji największych miast (miast na prawach powiatu), a w dalszej kolejności gmin podmiejskich aglomeracji oraz innych dużych gmin (miast powyżej 20 tys. mieszkańców). Głównym problemem są mniejsze wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT).
Rozmawialiśmy o tym, co wiadomo o wpływie pandemii na sytuację finansową samorządów? Dlaczego samorządy potrzebują szczególnego wsparcia i jak mogłoby ono wyglądać? Jak samorządy planują budżety swoich miejscowości na przyszły rok? Gdzie planowane są cięcia? Czy będą one dotyczyć nowych inwestycji, czy też ograniczą się do zmniejszenia wydatków obejmujących np. kulturę?
Wprowadzenie do dyskusji wygłosił prof. Paweł Swianiewicz (kierownik Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej na Uniwersytecie Warszawskim), a komentarze wygłosili:
Bogusław Kośmider (zastępca prezydenta Krakowa)
Beata Moskal-Słaniewska (prezydentka Świdnicy)
Sebastian Skuza (wiceminister finansów).
Dorota Zmarzlak (wójt gminy Izabelin)
Joanna Wons-Kleta (wójt gminy Pawonków)
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Patronat medialny nad cyklem debat sprawuje tygodnik „Polityka” oraz radio TOK FM.
Podczas Local Trends – Europejskiego Forum Samorządowego, organizowanego w dniach 14-15 października 2024 w Poznaniu będziemy gospodarzami dwóch sesji.
14 października 2024, w godzinach 15:30 – 16:30, w sali 3 zapraszamy na panel:
Podczas spotkania przedstawione zostaną wyniki opracowanej przez ekspertów Fundacji Batorego trzeciej edycji „Indeksu samorządności” za rok 2023 oraz za okres 2014-2023. Jaki obraz relacji rząd-samorząd wynika z zebranych danych? W jakich obszarach samodzielność samorządu ucierpiała najbardziej podczas dwóch kadencji rządów Zjednoczonej Prawicy? Jakie działania i w jakich obszarach należy podjąć, aby odwrócić zmiany recentralizacyjne i wzmocnić samorządność?W rozmowie udział wezmą:
Magdalena Czarzyńska-Jachim, prezydentka Miasta Sopotu
dr Radomir Matczak, prezes Zarządu, InnoBaltica Sp. z o.o.
Joanna Radzięda, radna Gminy Suchy Las
prof. dr hab. Paweł Swianiewicz, dyrektor Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego
Prowadzenie:
Joanna Załuska, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego
Ogrody deszczowe, ekoparkingi czy zielone paczkomaty – to przejawy zarządzania zielenią w mieście w trosce o ekologię. Czy to jedyne słuszne podejście? Wiemy, że to przyroda spontaniczna zdecydowanie lepiej radzi sobie z trudnymi warunkami i przeciwnościami pogodowymi niż nasadzenia w donicach i na dachach. To ją warto rozwijać, pielęgnować, a przede wszystkim nie niszczyć, jeśli faktycznie mamy na uwadze zmiany klimatu, konieczność oszczędzania wody i bezpieczeństwo mieszkańców.
Podczas spotkania rozwiejemy mity i podamy fakty na temat popularnych enklaw zieleni w mieście, m.in.: łąk kwietnych, mikrolasów, ogrodów deszczowych, zielonych przystanków, ptakomatów – które z nich mają sens i w jakich warunkach? Powiemy też, na co zwracać uwagę podczas planowania i realizacji działań ekologicznych w mieście – jak racjonalnie zarządzać zielono-błękitną infrastrukturą? Spotkanie będzie szansą na wymianę uwag, opinii i dyskusję z ekspertką.
W rozmowie udział wezmą:
Marzena Mruk-Wszałek, prezeska Fundacji Miasto Botaniczne
Alicja Zaczek-Żmijewska, specjalistka ds. Public Relations, Fundacja im. Stefana Batorego
Serdecznie zapraszamy!
Coraz więcej mieszkańców chce mieć wpływ na to, jak wygląda ich okolica. Niestety, ciągle zmieniają się uwarunkowania prawne, które stawiają nie lada wyzwania zarówno przed władzami samorządowymi, jak i mieszkańcami. Co warto wiedzieć, aby rozumieć plany zagospodarowania przestrzennego i decydować o swoim otoczeniu?
Podczas webinarium pokażemy, jak odnajdywać istotne informacje w planach miejscowych, i jak różnie można interpretować tego typu dokumenty. Wyjaśnimy też:
różnice między studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy a miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego – kto tworzy i uchwala te dokumenty,
jaki wpływ ma plan miejscowy na wydanie pozwolenia na budowę?
na co szczególnie zwrócić uwagę podczas analizowania planu miejscowego?
gdzie szukać elementów pisanych tzw. „małym druczkiem”?
czy możliwe są różne interpretacje planu miejscowego?
kiedy i jak wnosić uwagi do planu miejscowego i czy warto domagać się w nim zmian?
Sylwia Widzisz-Pronobis, architektka i urbanistka, animatorka kultury, aktywistka miejska. Stworzyła firmę szkoleniowo-doradczą Prooper, współprowadzi Pronobis Studio. Przygotowuje doktorat na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej, prowadzi badania nad metodami partycypacyjnymi i społecznym modelem inwestycyjnym. Ma doświadczenie w realizacji projektów społecznych. Poszukuje rozwiązań projektowych, w których podmiotem jest człowiek i jego potrzeby z poszanowaniem środowiska zastanego i naturalnego.
Grzegorz Pronobis, architekt i urbanista, animator kultury, aktywistka miejski, współprowadzi firmę projektową Pronobis Studio. Projektuje przestrzeń publiczną i obiekty użyteczności publicznej, prowadzi warsztaty i konsultacje społeczne na temat rozwiązań przestrzennych oraz działań rewitalizacyjnych. Wykonuje analizy urbanistyczne dla inwestorów społecznych i komercyjnych. Współpracuje z organizacjami pozarządowymi.
Wspólnie z zaproszonymi ekspertami przeanalizowaliśmy wyniki wyborów samorządowych i frekwencję oraz zastanowiliśmy się, co mówią nam one o polskim społeczeństwie, jego potrzebach i aspiracjach. Porozmawialiśmy o tym, czy i co zmieniło się w stosunku do wyborów 15 października 2023. Jakie przesunięcia nastąpiły w obrębie elektoratów? Kto nie poszedł głosować i dlaczego? Jaki wpływ mogą mieć te wyniki na polską scenę polityczną? Jakie wnioski z tych wyborów można i powinno się wyciągnąć w kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego?
Pierwsze wnioski z analizy wyników wyborów przedstawił Jarosław Flis, Uniwersytet Jagielloński, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego.
W dyskusji udział wzięli:
Renata Grochal, Program Trzeci Polskiego Radia
Anna Materska-Sosnowska, członkini Zarządu Fundacji Batorego, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego
Andrzej Rychard, przewodniczący Rady Fundacji Batorego, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN
Prowadzenie: Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego
Projekt Krajowego Programu Odbudowy (KPO) i ogłoszony niedawno program Polskiego Ładu wzbudził niepokój samorządowców, ekspertów zajmujących się tematyką samorządową oraz wielu organizacji społecznych. Zespół Ekspertów Samorządowych Fundacji Batoregoalarmuje, że skala proponowanych zmian oznacza, że wkrótce możemy być świadkami zmiany ustrojowej, a dr hab. Dawid Sześciło zauważa w najnowszej analizie forumIdei „Samorząd w Polskim Ładzie: zapomniany czy celowo pominięty?”, że Polski Ład jest kontynuacją polityki nowego centralizmu, w której samorząd sprowadzony jest do roli agenta władzy centralnej, realizującego pod coraz silniejszą kontrolą kierunki polityki ustalane na poziomie centralnym.
Poza brakiem strategicznego podejścia oraz reform w KPO eksperci wskazują, że pomysły opisane w Nowym Ładzie mogą naruszać m.in. konstytucyjną zasadę pomocniczości.
Według alarmujących wyliczeń Związku Miast Polskich, wprowadzone zmiany mogą oznaczać utratę płynności finansowej przez ok. 1/3 jednostek samorządu terytorialnego. Dla pozostałych będzie to oznaczało poważne trudności w realizacji wydatków bieżących, nie mówiąc już o bardziej ambitnych działaniach rozwojowych.
Jakie będą rzeczywiste koszty zmian w systemie podatkowym dla wspólnot lokalnych, jednostek samorządu i działających lokalnie organizacji społeczeństwa obywatelskiego?
Jak pogodzić proponowane bezprecedensowe ograniczenie dochodów własnych samorządów i zastępowanie ich subwencjami i dotacjami z rządowych funduszy z konstytucyjną zasadą pomocniczości?
Czy należy obawiać się ograniczania autonomii samorządów i ryzykiem pogłębiania się klientelizmu politycznego, czego przykładem był sposób dystrybucji środków z II i III transzy Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych?
Czy czeka nas postępujące uzależnienie samorządów różnych szczebli od decyzji administracji rządowej?
Czy powoływanie kolejnych rządowych funduszy jest receptą na rozwiązywanie barier rozwojowych wspólnot lokalnych?
W jaki sposób należy rozumieć intencje rządu, który z jednej strony zaprosił interesariuszy do zgłaszania uwag dotyczących zmian prawa samorządowego w ramach projektu Samorząd 3.0, a jednocześnie kontynuuje politykę nowego centralizmu polegającą na ograniczaniu podmiotowości wspólnot lokalnych oraz pogłębianiu problemów finansowych samorządów?
W dyskusji wokół tych pytań – którą poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego – udział wzięli: Karolina Dreszer-Szmalec (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych), Hubert Izdebski (SWPS), Andrzej Porawski (Związek Miast Polskich), Dawid Sześciło (Uniwersytet Warszawski), Dorota Zmarzlak (Stowarzyszenie Samorządy dla Polski).
Zapraszamy na debatę ekspertów i samorządowców, w której zarysowane zostaną kluczowe wyzwania, z którymi muszę mierzyć się samorządy w związku z obecnym kryzysem humanitarnym.
Agresja Rosji na Ukrainę wywołała kryzys przyjmowania uchodźców o skali bezprecedensowej w powojennej historii Europy. Od 24 lutego do Polski z Ukrainy wjechało ponad 2,5 mln osób. Główny ciężar tego kryzysu humanitarnego spoczął na Polsce. Konsekwencje wojny w Ukrainie dla polskiego państwa i społeczeństwa nie ograniczą się jednak jedynie do tych związanych z napływem rodzin, ale dotkną właściwie wszystkich dziedzin życia politycznego, gospodarczego i społecznego.
Opanowanie tej sytuacji wymaga działań w wielu wymiarach i w różnych perspektywach czasowych. Cieszy więc, że merytoryczna dyskusja nad tym problemem już się rozpoczęła. W ciągu ponad miesiąca od rosyjskiej napaści pojawiło się wiele konkretnych reakcji eksperckich wskazujących różne aspekty stojącego przed państwem polskim wyzwania, między innymi: kompleksowe ujęcie w raporcie Inicjatywa Nowa Solidarność, propozycje grupy eksperckiej Dobrobyt Na Pokolenia, prognoza prof. Macieja Duszczyka dla sieci think tanków FREE Network oraz tekst prof. Dawida Sześciły będący reakcją na uchwaloną 12 marca 2022 roku ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
W jaki sposób zapewnić systemowe wsparcie Ukrainek i Ukraińców w Polsce? Jak powinna wyglądać kompleksowa polityka państwa polskiego wobec uchodźców z Ukrainy? Jaki model należałoby przyjąć w podziale sfer odpowiedzialności między administracją rządową, samorządem terytorialnym i partnerami społecznymi? Jaka jest rola centrum państwa w takim modelu?
Udział w dyskusji wzięli:
Eksperci:
dr Joanna Clifton-Sprigg (grupa Dobrobyt na Pokolenia, Uniwersytet w Bath)
Maria Libura (Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego)
dr hab. Dawid Sześciło (ekspert Fundacji Batorego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego)
Samorządowcy:
Jakub Banaszek (Prezydent Miasta Chełm)
Monika Lipińska (Zastępca Prezydenta Miasta Lublin ds. Społecznych)
Prof. Arkadiusz Ptak (Burmistrz Miasta i Gminy Pleszew)
Prowadzenie: dr Paweł Marczewski (szef działu Obywatele, forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego)
Od 2015 roku samorządy stopniowo pozbawia się kompetencji i zasobów koniecznych do realizacji samodzielnych polityk lokalnych, omija się ich organy w relacjach ze wspólnotami lokalnymi ignorując konstytucyjną zasadę pomocniczości, a wsparcie w realizacji lokalnych zamierzeń uzależnia się od politycznej lojalności względem partii rządzącej. Procesu tego nie sposób uznać za korektę ustrojową, gdyż jego mechanizm polega na recentralizacji i klientelizmie. Te zjawiska zaś nieuchronnie prowadzą do osłabienia szans rozwojowych i rozkwitu „wielkiej korupcji”, wbudowanej w system i skoncentrowanej w kręgach elit politycznych, urzędniczych czy biznesowych choć trudniej dostrzegalnej dla przeciętnego obywatela. Demontaż samorządności należy więc uznać za psucie państwa.
Do dyskusji zaprosiliśmy prawie dwadzieścioro przedstawicielek i przedstawicieli samorządu, społeczeństwa obywatelskiego i mediów regionalnych. Rozmawialiśmy o możliwościach reagowania i przeciwdziałania negatywnym procesom i zjawiskom dotykającym nasze lokalne wspólnoty, a mającym swoje źródło w działaniach władz centralnych.
Udział wzięli: Marta Bejnar-Bejnarowicz (Kongres Ruchów Miejskich), Karolina Dreszer-Smalec (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych), Tomasz Esden-Tempski (TV RzeczJasna, Ostróda), Jarosław Flis (Uniwersytet Jagielloński), Zygmunt Frankiewicz (senator, przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej), Patryk Gabriel (wicestarosta Powiatu Starogardzkiego), Hubert Izdebski (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny), Przemysław Jedlecki (Gazeta Wyborcza, Katowice), Jakub Karyś (SuperNowości 24, Rzeszów), Mateusz Kokoszkiewicz (Gazeta Wyborcza, Wrocław), Szymon Osowski (Sieć Obywatelska Watchdog Polska), Paweł Swianiewicz (Uniwersytet Warszawski), Dawid Sześciło (Uniwersytet Warszawski), Tadeusz Truskolaski (prezydent Białegostoku), Artur Wołek (Akademia Ignatianum w Krakowie), Dorota Zmarzlak (wójt gminy Izabelin).
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Chcemy rozmawiać o tym, jaki obraz relacji rząd–samorząd wynika z zebranych danych. Czy dziś samorząd ma nadal możliwość swobodnego realizowania zadań, dla których został powołany? Jak przywrócić samorządom samodzielność i sprawczość?
Prezentacja: Marta Lackowska (dr hab., kierowniczka Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, współautorka Indeksu Samorządności Fundacji Batorego)
Dyskutanci:
Adam Gendźwiłł (badacz polityki samorządowej, profesor Uniwersytetu Warszawskiego)
Łukasz Konarski (prezydent Zawiecia)
Adam Pustelnik (vice-prezydent miasta Łódź)
Jacek Wiśniewski (prezydent Mielca)
Joanna Wons-Kleta (wójt gminy Pawonków, uczestniczka Pracowni Samorządowej Fundacji Batorego)
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (Fundacja im. Stefana Batorego)
Czy rok po wyborach samorządowych autonomia samorządu terytorialnego jest większa? Przed wyborami parlamentarnymi i samorządowymi wiele środowisk przedstawiło propozycje zmian m.in. zwiększających samodzielność finansową wspólnot lokalnych, wzmacniających głos środowisk samorządowych w procesie legislacyjnym, a także rolę mieszkańców w podejmowaniu lokalnych decyzji. W jakiej sytuacji jesteśmy obecnie? Które z propozycji zostały zrealizowane? Jakie zmiany są potrzebne od zaraz, a które wymagają debaty?
Zapraszamy do oglądania seminarium programu Demokracja Lokalna Fundacji Batorego „Jakich zmian potrzebuje samorząd?”.
Wydarzenie odbędzie się 24 marca 2025 roku w godz. 11:00-13:30. Będzie możliwość zadawania pytań na czacie.
Do tematyki spotkania wprowadzi prof. Adam Gendźwiłł z Zespołu Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego. Seminarium poprowadzi Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego.
W dyskusji wezmą udział eksperci i samorządowcy:
Jarosław Bieliński, Uniwersytet Warszawski
Jarosław Flis, Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego, Uniwersytet Jagielloński
Jowanka Jakubek-Lalik, Uniwersytet Warszawski
Tomasz Fijołek, Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza
Witold Gawda, Kongres Ruchów Miejskich
Adam Gendźwiłł, Zespół Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego, Uniwersytet Warszawski
Adam Jarosz, Szkoła Główna Handlowa
Agnieszka Kopańska, Uniwersytet Warszawski
Marta Lackowska, Uniwersytet Warszawski
Jan Olbrycht, deputowany do Parlamentu Europejskiego 2004-2024
Justyna Przedańska, Uniwersytet Gdański
Przemysław Radwan-Rohrenschef, Fundacja Banku Ochrony Środowiska.
Dawid Sześciło, Zespół Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego, Uniwersytet Warszawski
Katarzyna Sztop-Rutkowska, Fundacja SocLab
Joanna Wons-Kleta, wójt Pawonkowa
Marek Wójcik, Związek Miast Polskich
Grzegorz Wójkowski, Stowarzyszenie Bona Fides
Cezary Trutkowski, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
Dorota Zmarzlak, wójt gminy Izabelin w latach 2018-2024
Finanse samorządowe budzą od zawsze duże emocje i są jednym z głównych tematów podejmowanych w relacjach między władzą lokalną a organami władzy centralnej. Przedstawiciele samorządu narzekają, że są obciążani zadaniami publicznymi bez zapewnienia odpowiedniego finansowania. Czy rząd Prawa i Sprawiedliwości faktycznie ogranicza finansową autonomię władz lokalnych? Jak kształtowała się sytuacja finansowa samorządów w ostatnich 5 latach? Jak na obecne budżety samorządowe wpłynie nadchodzący kryzys? Jaką rolę mają do odegrania samorządy w wychodzeniu z recesji? Jakie formy wsparcia pomogłyby samorządom sprostać temu wyzwaniu?
