Polska Archives - Strona 5 z 31 - Fundacja im. Stefana Batorego

Wzmocnienie partnerstwa pomiędzy organizacjami społecznymi a samorządem w Polsce to główne przesłanie deklaracji współpracy, podpisanej pięć lat temu podczas Święta Wolności i Praw Obywatelskich w Gdańsku. Reprezentantki i reprezentanci obu sektorów zgodzili się, że partnerska współpraca samorządu, organizacji społecznych i aktywnych obywateli jest wyrazem demokratycznej dojrzałości państwa. Wracamy w Gdańsku do rozmowy o takich modelach demokracji lokalnej, w której mieszkanki i mieszkańcy mają realny wpływ na rzeczywistość.

Jak idea zadeklarowanej wzajemnej współpracy opartej na zasadach solidarności, niezależności i partnerstwa sprawdza się w praktyce? – minione pięć lat przyniosło wiele doświadczeń. A był to czas wyzwań globalnych, wobec których społeczeństwo obywatelskie pokazało sprawczość i siłę: organizacje społeczne jako pierwsze zareagowały na wyzwania pandemii COVID-19, od pierwszych dni wojny w Ukrainie zorganizowały, na skalę dotąd niespotykaną, pomoc dla uchodźców i uchodźczyń, ofiar wojennych i żołnierzy na polu bitwy, organizacje społeczne i aktywni obywatele zmobilizowali Polki i Polaków do udziału w wyborach parlamentarnych 15 października, które zmieniły układ sił politycznych w Polsce.

Powitanie gości
Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska
Basil Kerski, dyrektor ECS

Uczestniczki i uczestnicy
Anna Dąbrowska, prezeska Stowarzyszenia Homo Faber
Karolina Dreszer, prezeska Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych
Łukasz Gorczyński, zastępca prezydenta Gliwic
Maria Klaman, zastępczyni prezydenta Krakowa
Robert Waraksa, burmistrz Olsztynka

Gospodarz sesji
Krzysztof Izdebski, ekspert Fundacji im. Stefana Batorego ds. relacji pomiędzy administracją publiczną a obywatelami i rzecznictwa

Organizacje społeczne od lat udowadniają umiejętność szybkiego dostosowania się do zmieniających się warunków oraz dowodzą swej sprawczości wobec najważniejszych wyzwań społecznych. Dziś potrzebują uznania ich roli w politykach publicznych. Samorząd potrzebuje doświadczenia i eksperckiej wiedzy organizacji społecznych, bo wobec nowych wyzwań tylko współpraca sektorów może być skuteczna w budowaniu odporności naszych społeczności.

Tak więc, co nam się udało przez te pięć lat? Jakie zebraliśmy doświadczenia? Przed jakimi wyzwaniami stoimy? Co musi się zmienić w relacjach organizacji społecznych – samorząd? Co to znaczy partnerstwo w nowych czasach? – o tym będziemy rozmawiać w Gdańsku.

Debata 2 czerwca w Gdańsku jest pierwszą z cyklu rozmów o partnerstwie sektora pozarządowego i samorządowego oraz pracy systemowej nad rozwiązaniami prawnymi usprawniającymi tę współpracę na poziomie lokalnym. Kolejna odbędzie się podczas IX Ogólnopolskiego Forum Organizacji Pozarządowych w Warszawie w drugiej połowie czerwca 2024.

Organizatorami debaty są: Europejskie Centrum Solidarności, Fundacja im. Stefana Batorego i Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych.
Więcej informacji na stronie ECS

Indeks wyborów samorządowych 2024 wyniósł dla Polski 57,54 p w skali od 0 do 100. Najwyższe wartości indeksu wśród małych gmin uzyskały gminy województwa świętokrzyskiego. Ich mocną stroną jest uczestnictwo wyborcze i konkurencyjność. Wśród gmin dużych najlepiej pod tym względem radzą sobie gminy woj. mazowieckiego. Najniższe wartości indeksu wśród małych gmin charakteryzują woj. opolskie, a w grupie większych gmin ‒ gminy woj. lubuskiego.

Raport opisuje stan mechanizmów wyborczych w każdej gminie w Polsce. Na wynik składają się trzy wskaźniki:

Mapa pokazuje podział gmin według wartości indeksu wyborów samorządowych: ciemniejsze kolory oznaczają wyższe wartości indeksu. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość indeksu wyborów samorządowych (możliwe wartości od 0 do 100 pkt.). Sposób wyliczania wartości indeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.

Mapa pokazuje podział gmin według wartości subindeksu konkurencyjności: ciemniejsze kolory oznaczają gminy, w których konkurencyjność wyborów i podaż kandydatów były wyższe. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość subindeksu konkurencyjności (możliwe wartości od 0 do 20 pkt.). Sposób wyliczania wartości subindeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.

Mapa pokazuje podział gmin według wartości subindeksu uczestnictwa: ciemniejsze kolory oznaczają gminy, w których relatywnie wyższe były wskaźniki partycypacji wyborczej. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość subindeksu uczestnictwa (możliwe wartości od 0 do 35 pkt.). Sposób wyliczania wartości subindeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.

Mapa pokazuje podział gmin według wartości subindeksu zróżnicowania reprezentacji politycznej: ciemniejsze kolory oznaczają gminy, w których reprezentacja w organach samorządowych była bardziej zróżnicowana ze względu na płeć, wiek i ugrupowanie polityczne. Po najechaniu kursorem na dowolną gminę wyświetli się również wartość subindeksu zróżnicowania reprezentacji (możliwe wartości od 0 do 35 pkt.). Sposób wyliczania wartości subindeksu i podziału gmin na kategorie szczegółowo opisuje Aneks metodologiczny.

Jak wyniki wyborów wpłyną na polską politykę w najbliższych miesiącach? Czy będziemy mieli do czynienia z pogłębiającą polaryzacją czy też z łagodzeniem podziałów? Co na podstawie wyników wyborów europejskich można powiedzieć o wyborach jesiennych do Sejmu i Senatu?

– dr hab. Jarosław Flis (Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego),
– dr Agnieszka Kwiatkowska (Centrum Studiów nad Demokracją, Uniwersytet SWPS),
– prof dr hab. Andrzej Rychard (dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk),
– Aleksander Smolar (prezes Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego).

Spotkanie poprowadziła dr Anna Materska-Sosnowska (Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego).

Do jakiej Europy chcieliśmy wrócić po 1989 roku? Do Europy rozumianej jako wyzwolenie czy jako forma zakorzenienia? Gdzie znaleźliśmy się w trzy dekady po tym powrocie? Na Zachodzie? Na Wschodzie? Na Południu rozumianym jako wierność tradycji rzymskiej? A może na Północy wiernej zasadom wolnego rynku i ograniczonego państwa?

Cele Polski w polityce europejskiej często idą wbrew głównemu nurtowi Unii. Polska strategia w niektórych sferach wydaje się „przestarzała”, nie uwzględnia bowiem nowych realiów globalnych oraz wewnątrzunijnych. Czy i co Polska powinna zmienić w swojej strategii w ramach UE? W których obszarach być może powinniśmy się dostosować się do większości w UE? W których kwestiach zachować odrębność? W jakiej Europie chcemy być? W jakiej Europie mamy szanse być?

Piotr Buras – dyrektor Warszawskiego Biura Europejskiej Rady Spraw Zagranicznej (ECFR) i non-resident fellow w Insytucie Nauk o Człowieku (IWM) w Wiedniu. Jest dziennikarzem, autorem i ekspertem do spraw polityki Europejskiej i Niemiec. W latach 2008-2012 korespondent Gazety Wyborczej w Berlinie. Wcześniej pracował w Centrum Stosunków Międzynarodowych w Warszawie, Instytucie Germanistyki na University of Birmingham i na Uniwersytecie Wrocławskim. Był visiting fellow w Stiftung Wissenschaft und Politik w Berlinie.

Małgorzata Kowalska – filozofka i romanistka, prof. Kierownik Katedry Filozofii i Etyki na Uniwersytecie w Białymstoku. Tłumaczka filozoficznej literatury francuskiej. Członkini Zespołu „Krytyki Politycznej”. Za książkę Dialektyka poza dialektyką. Od Battaille’a do Derridy była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2001 oraz otrzymała Nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego I stopnia.

Olaf Osica – politolog, ekspert spraw międzynarodowych, dr. Przewodniczący rady Ośrodka Studiów Wschodnich oraz dyrektor projektu „Rynki zagraniczne” Polskiego Towarzystwa Wspierania Przedsiębiorczości. W latach 2005-2011 ekspert Centrum Europejskiego Natolin oraz wykładowca w Instytucie Europejskim Collegium Civitas. Od 2011 do 2016 dyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich.

Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz – socjolog i politolog, dr. Dyrektorka forumIdei Fundacji Batorego. Zajmuje się polityką europejską i wschodnią Polski. W latach 1999-2012 zastępczyni dyrektora Ośrodka Studiów Wschodnich w Warszawie. Od 2012 do 2014 wiceminister spraw zagranicznych, a 2014-2016 ambasador RP w Federacji Rosyjskiej.

Sebastian Płóciennik – ekonomista i prawnik, kierownik programu ds. Trójkąta Weimarskiego w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, profesor ekonomii w ABiF Vistula w Warszawie. W latach 2004-2009 pracował w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta we Wrocławiu, następnie w Centrum Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 2006-2008 członek rady Fundacji Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego, 2008–2012 Rady Stałej Forum Polsko-Niemieckiego, a w latach 2015-2017 współprzewodniczący zarządu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Aleksander Smolar – politolog, publicysta. Prezes Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zastępca przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. W latach 1971–1989 na emigracji politycznej. W 1974 roku współzałożyciel i redaktor naczelny kwartalnika politycznego „Aneks”. W latach 1989–1990 doradca ds. politycznych premiera Tadeusza Mazowieckiego. Od 1992 do 1993 roku doradca ds. polityki zagranicznej premier Hanny Suchockiej. Wydał m.in. Tabu i niewinność.

Jan Tokarski – filozof, historyk idei. Doktorat obronił w Instytucie Historii PAN. Autor książek Historie przyszłości. Wizje bolszewizmu w Rosji, 1917–1921, Neokonserwatyści a polityka zagraniczna USA w nowym wieku, Czas zwyrodniały oraz Obecność zła. O filozofii Leszka Kołakowskiego. Stały współpracownik „Przeglądu Politycznego” i kwartalnika „Kronos”, felietonista „Kultury Liberalnej”. Zajmuje się historią myśli politycznej oraz filozofią XX wieku.

Maciej Zięba OP – dominikanin, teolog, filozof i publicysta, dr. W latach 70. działacz Klubu Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu. Od 1980 roku działacz „Solidarności”, współtwórca i pierwszy redaktor naczelny biuletynu „Solidarność Dolnośląska”. Dziennikarz „Tygodnika Solidarność”. W 1981 roku wstąpił do zakonu dominikanów. W latach 1990-1995 dyrektor dominikańskiego wydawnictwa „W drodze”. Założyciel i dyrektor Instytutu Tertio Millennio w Krakowie. W latach 1998-2006 prowincjał polskiej prowincji dominikanów. W latach 2007-2010 dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku.

6 marca 2024 roku społeczne projekty: Ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (druk 253) oraz Ustawy – przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym (druk 254) zostały wniesione do Sejmu RP jako poselska inicjatywa ustawodawcza. 13 września 2024 projekty ustaw reformujących Trybunał Konstytucyjny zostały uchwalone przez Sejm – po uwzględnieniu większości poprawek Senatu RP –i przesłane Prezydentowi RP. 7 października 2024 roku Prezydent RP zakwestionował obie ustawy, w trybie kontroli prewencyjnej przedkładając Trybunałowi Konstytucyjnemu wnioski o kontrolę ich konstytucyjności.

Polemika z tezami Prezydenta RP autorstwa dr Tomasza Zalasińskiego ma na celu dostarczenie opinii publicznej argumentów konstytucyjnych świadczących o zgodności analizowanych ustaw z Konstytucją RP. Poniżej wymienione zarzuty prezydenta Andrzeja Dudy, na podstawie których skierował wniosek o stwierdzenie niekonstytucyjności wybranych przepisów Ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy zawierającej przepisy wprowadzające, są nieuzasadnione.

Prezydent kwestionuje przeniesienie tej kompetencji z Prezesa TK na Zgromadzenie Ogólne Sędziów, argumentując, że może to wpływać na sprawność działania Trybunału.

Tymczasem zmiana ta ma na celu wzmocnienie zasady kolegialności i ograniczenie jednoosobowego wpływu Prezesa na działalność orzeczniczą, co jest zgodne z dążeniem do zapewnienia rzetelności i apolityczności Trybunału.

Prezydent wyraża obawy związane z wykorzystaniem tego przepisu do opóźnienia wyboru kolejnego sędziego.

Zarzut ten jest nieuzasadniony, gdyż zobowiązanie poprzednika do pełnienia funkcji do czasu wybrania następcy jest standardową praktyką w wielu instytucjach i w tym przypadku ma na celu zapewnienie ciągłości działania Trybunału.

Prezydent wskazuje, że przepis uznający, że muszą minąć 4 lata od zakończenia kadencji Prezydenta RP, by mógł on kandydować na sędziego TK, stanowi niekonstytucyjne ograniczenie dostępu do stanowisk.

Trzeba podkreślić, że to ograniczenie ma na celu wyłącznie ochronę apolityczności Trybunału i zapobieganie konfliktom interesów, tym samym jest uzasadnione i zgodne z Konstytucją.

Prezydent zwraca uwagę na brak precyzyjnych ram czasowych dla działań związanych z wyborem sędziów.

Należy podkreślić, że ustawa zawiera mechanizmy zapewniające regularność obrad Zgromadzenia Ogólnego, co powinno minimalizować ryzyko opóźnień.

Prezydent kwestionuje przepisy dotyczące terminu i sposobu przyjęcia ślubowania przez sędziów wybieranych na nową kadencję.

Tymczasem celem tych przepisów jest zapewnienie sprawnej organizacji pracy Trybunału oraz wyeliminowanie problemów związanych z zaprzysiężeniem poprawnie wybranych sędziów TK w 2015 roku.

Prezydent kwestionuje możliwość włączania sędziów TK w stanie spoczynku do brania udziału w postępowaniach dyscyplinarnych.

Te zarzuty także są nieuzasadnione. Przepisy mają na celu zapewnienie ciągłości działania sądów dyscyplinarnych, zagwarantowanie obiektywizmu postępowań oraz są zgodne z praktykami w innych krajach.

Prezydent podnosi, że orzeczenia Trybunału, w których uczestniczyły osoby nieuprawnione, są nieważne i nie wywierają skutków prawnych. Twierdzi, że wprowadzenie pojęcia „osoby nieuprawnionej do orzekania” narusza konstytucyjne zasady.

Ustawa wprowadzająca ma na celu usunięcie z obrotu prawnego orzeczeń wydanych przez osoby, które zostały wybrane z naruszeniem przepisów. Wskazuje się, że takie działania są konieczne dla przywrócenia zaufania obywateli do systemu prawnego oraz ochrony ich praw. Dodatkowo, zarówno doktryna prawa, jak i orzecznictwo krajowe oraz międzynarodowe (w tym wyroki ETPCz) potwierdzają, że działalność orzecznicza osób nieuprawnionych prowadzi do erozji systemu prawnego i narusza standardy rzetelnego procesu. Ustawa wprowadzająca przewiduje również mechanizmy mające na celu złagodzenie skutków nieważności orzeczeń dla praw jednostki.

Prezydent argumentuje, że przepis skracający kadencję Prezesa TK jest niezgodny z Konstytucją oraz stanowi ingerencję w niezależność sądownictwa.

Ustawa wprowadzająca ma na celu nie tylko usunięcie osób nieuprawnionych do orzekania z TK, ale również przywrócenie stabilności instytucji poprzez zapewnienie, że na czołowych stanowiskach zasiadają osoby wybrane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Problemy związane z wyborem Prezesa Trybunału zostały nawet potwierdzone przez część jego obecnego składu, który odmawia uznania Julii Przyłębskiej za prezesa. W obliczu tego kryzysu konieczne jest dostosowanie przepisów, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie Trybunału.