Zbiór materiałów konferencyjnych przygotowanych przez zespół POPREBEL na konferencję „Populizm i demokracja: romans czy dysonans”.
***
Fundacja Batorego, Collegium Civitas, Concilium Civitas i Uniwersytet Jagielloński zapraszają do udziału w publicznej konferencji, której celem jest przedyskutowanie wyników badań nad populizmem przeprowadzonych przez badaczy z siedmiu europejskich uniwersytetów pod kierunkiem prof. Jana Kubika w ramach projektu POPREBEL.
W każdym z czterech paneli dyskusyjnych w trakcie dwudniowej konferencji uczestniczyć będą badacze i badaczki realizujące projekt POPREBEL oraz około 25 działaczek i działaczy z różnych regionów Polski. Szczególnie zachęcamy do udziału w warsztatach o przyszłości populizmu moderowanych przez zespół profesora Vello Pettai z Uniwersytetu w Tartu.
REJESTRACJA: https://crm.batory.org.pl/formularz-online/populizm-i-demokracja-konferencja
UWAGA: Tylko osoby zarejestrowane będą mogły wziąć udział w spotkaniu.
Wydarzenie będzie tłumaczone na polski język migowy i transmitowane na profilu Fundacji Batorego na Facebooku oraz na naszym kanale YouTube.
9.00-9.20 – POWITANIE: prof. Jan Kubik (lider projektu POPREBEL, University College London i Rutgers University) oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej
Sesja 1. Genealogia – interpretacje źródeł prawicowego populizmu
9.20-11.20
Komentarze: dr Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji Batorego), dr Justyna Orchowska (EUROREG Uniwersytet Warszawski, Miasto Jest Nasze), Michał Syska (Ośrodek Myśli Społecznej im. F. Lassalle’a), Piotr Trudnowski (Klub Jagielloński)
Prowadzenie: dr Agnieszka Sadecka (Uniwersytet Jagielloński)
Sesja 2. Konsekwencje – prawicowy populizm u władzy
11.35-13.35
Komentarze: Marzena Cypryańska-Nezlek (Uniwersytet SWPS), Grzegorz Laszuk (Komuna Warszawa), Danuta Przywara (Helsińska Fundacja Praw Człowieka), Aleksy Wójtowicz (Rok Antyfaszystowski, Magazyn SZUM)
Prowadzenie: dr Joanna Orzechowska-Wacławska (Uniwersytet Jagielloński)
Sesja 3. Jak przeciwdziałać populizmowi?
14.30-16.30
Komentarze: Liliana Kalinowska (Dom Ukraiński w Przemyślu), Zuzanna Karcz (aktywistka edukacyjna), Jakub Karyś (KOD), Bart Staszewski (Fundacja Basta)
Prowadzenie: dr Natasza Styczyńska (Uniwersytet Jagielloński)
16.30: poczęstunek
Sesja 4: Warsztaty – scenariusze przyszłości
9.45-12.00
Moderacja: prof. Vello Pettai (Uniwersytet w Tartu) wraz z zespołem
Uczestnicy podzielą się na trzy grupy w celu przedyskutowania jednego z trzech scenariuszy. W ramach każdego scenariusza uczestnicy będą zachęcani do przemyślenia określonych ról politycznych lub perspektyw.
Sesja 5: Czego się nauczyliśmy? Co robić? Wnioski z konferencji
13.00-15.00
Prowadzenie: dr Krzysztof Kowalski (Uniwersytet Jagielloński)
KOMENTATORZY:
Helena Chmielewska-Szlajfer (Akademia Leona Koźmińskiego, London School of Economics and Political Science), Piotr Cykowski (Akcja Demokracja), Magdalena Jakubowska (Visegrad Insight, Res Publica), Jadwiga Klata (Ruch Solidarności Klimatycznej), Dominik Kuc (Wolna Szkoła, GrowSpace Poland), Maia Mazurkiewicz (Alliance for Europe, Front Europejski), Agata Szczęśniak (OKO.press), Jana Szostak (polsko-białoruska aktywistka)
Projekt POPREBEL ma pomóc zrozumieć mechanizmom stojący za zwycięskim pochodem populizmu w krajach liberalnej demokracji. Zespół projektu, podzielony na kilka grup, w składzie których są ekonomiści_tki, socjologowie_żki i badacze_ki kultury, przygląda się przyczynom populistycznego wybuchu i jego skutkom. Lepsze rozumienie sytuacji nie powadzi automatycznie do wymyślenia lepszych środków zaradczych, proponujemy zatem, by połączyć siły z praktykami_czkami i wspólnie przemyśleć, co należy zrobić. Zapraszamy do rozmowy grupę aktywistów_ek zakładając, że z połączenia mądrości praktyków_czek i refleksji badaczy_ek wyłonią się nowe, oryginalne pomysły na takie rozwiązania palących problemów społecznych, które pomogą odwrócić rozkład demokracji.
Cykl debat forumIdei „Polska w czasach zarazy”
Nasze życie zbiorowe i indywidualne znalazło się pod przemożnym wpływem wielorakich kryzysów. Poczynając od kryzysów finansowego i migracyjnego, które odbijały się na Polsce, na Polkach i Polakach niejako rykoszetem, bezpośrednio nas nie dotykając, ale tworząc atmosferę niepokoju, lęków, niepewności, poprzez liczne kryzysy i podziały destabilizujące Unię Europejską i politykę globalną, aż po – wracając na nasze podwórko – konflikty i podziały, ostro dzielące w ostatnich latach naszą politykę i społeczeństwo. Przeżywamy obecnie najnowszy rozdział tego procesu: wybory i nie-wybory prezydenckie, zakwestionowanie resztek niezależności sądów. Dokonuje się to na tle pandemii, traumatycznego doświadczenia w skali globalnej oraz innych głębokich i groźnych procesów, rozgrywających się na styku świata ludzkiego i natury.
Nie mamy ambicji ani też kompetencji, aby podejmować w ramach Fundacji Batorego refleksję na temat współzależności tych wielorakich procesów i zmian. Proponujemy Państwu coś znacznie skromniejszego: cykl debat na temat kondycji polskiego państwa i społeczeństwa. Cykl rozpoczął się 3 czerwca, będziemy go kontynuowali także po przerwie wakacyjnej.
Cykl pod patronatem tygodnika „Polityka”.
Transmisje z debat będą tłumaczone na język migowy i dostępne na profilu Fundacji Batorego na Facebooku. Zapraszamy do dyskusji.
3 czerwca – Rządy PiS. Demokracja, autorytaryzm, chaos
Podczas debaty nad tytułowym problemem próbowaliśmy znaleźć odpowiedź na trzy pytania:
• Czy w tle rządów autorytarnych tkwi anachroniczna wizja ładu i porządku (prawa i sprawiedliwości), która nie ma nic wspólnego ze złożoną strukturą nowoczesnego państwa, współczesnej gospodarki i rozwiniętego społeczeństwa?
• Czy anarchizacja państwa i społeczeństwa przez „silną władzę” nie jest wynikiem niezdolności do zapanowania nad całością złożonego mechanizmu państwa, wielością obecnych w społeczeństwie wartości i interesów?
• Jakie związki istnieją między chaosem i systemową korupcją a osłabieniem wszystkich mechanizmów kontroli, funkcjonujących w liberalnej demokracji?
W debacie udział wzięli:
– Agata Bielik-Robson (Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Uniwersytet w Nottingham)
– Rafał Matyja (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)
– Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii PAN, członek Rady Fundacji Batorego)
Prowadzący: Aleksander Smolar, prezes Fundacji Batorego.
10 czerwca – Hierarchia czy sieć? Państwo po pandemii
Podczas debaty rozmawialiśmy na temat tego:
• czy w takiej sytuacji rzeczywiście obserwujemy renesans państwa narodowego, rozumianego jako hierarchiczna struktura zarządzania, z silnym centrum władzy czy też raczej ostatni akt tragedii państwa, opisywanej przez Helmuta Willkego, współtwórcę koncepcji współrządzenia i policentrycznego modelu władzy?
• czy model policentryczny okaże się bardziej demokratyczny od hierarchicznego?
• czy doświadczenie kryzysu będzie sprzyjało odnowieniu ustrojów demokratycznych i wzmocnieniu zasady decentralizacji, czy raczej wzrośnie przyzwolenie dla rządów autorytarnych?
• czy kryzys wzmocnił czy osłabił podmiotowość społeczeństwa obywatelskiego?
• czy zmieniło się znaczenie aktorów nie-państwowych i nie-publicznych, jak globalne korporacje technologiczne, w funkcjonowaniu społeczeństw i jaki wpływ mają te zmiany na funkcjonowanie władzy publicznej i społeczeństwa?
•jakie czynniki będą miały najważniejszy wpływ na ewolucję państwa i systemów władzy: narastające poczucie zagrożenia i potrzeba bezpieczeństwa? Kryzys gospodarczy? Reżim nadzoru i ograniczanie praw oraz wolności obywatelskich, uzasadniane sytuacją nadzwyczajną?
W debacie udział wzięli:
– Jerzy Hausner (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)
– Mirosława Marody (Uniwersytet Warszawaski)
– Jan Zielonka (Uniwersytet Oksfordzki)
Prowadzący: Edwin Bendyk, członek zarządu Fundacji Batorego, tygodnik „Polityka”.
17 czerwca – Stare i nowe nierówności. Solidarność w czasie koronakryzysu
Uwidocznione przez pandemię pęknięcia przyniosły szereg dramatycznych gestów i apeli, jak na przykład wypowiedź hiszpańskiej lekarki, która ze złością stwierdziła, że skoro żyliśmy w społeczeństwie, które gotowe było płacić wielomilionowe gaże piłkarzom i godzić się jednocześnie na niedofinansowanie służby zdrowia, to teraz niech leczą nas piłkarze. Posypały się oklaski dla pracownic i pracowników służby zdrowia, podziękowania dla kurierów. Podczas debaty z zaproszonymi gośćmi rozmawialiśmy:
• czy ta chwilowa refleksja okaże się jednak impulsem do długotrwałych i głębokich zmian modelu społecznego?
• czy skłoni do zweryfikowania prestiżu zawodów i wynagrodzeń oferowanych za pracę, która w kryzysie zdrowotnym okazała się wyjątkowo potrzebna, a wcześniej była traktowana jak podrzędna?
• czy odpowiedzi państw na wywołany pandemią kryzys gospodarczy sprawią, że wzrośnie akceptacja dla większej roli państwa w regulowaniu rynku i większej redystrybucji?
W debacie udział wzięli:
– Paweł Bukowski (London School of Economics)
– Elżbieta Korolczuk (Uniwersytet Södertörn w Sztokhomie)
– Joanna Tyrowicz (Uniwersytet Warszawski)
Prowadzący: Paweł Marczewski, forumIdei Fundacji Batorego.
24 czerwca – Integracja i dezintegracja społeczeństwa. Jak w warunkach kryzysu strukturyzuje się wspólnota?
Stan zagrożenia zbiegł się z ostrymi sporami politycznymi, przede wszystkich wokół wyborów prezydenckich. Bardziej niż aktualne jest zatem pytanie, jaki kształt przyjmie wspólnota Polek i Polaków po wygaśnięciu pandemii.
Podczas dyskusji chcemy zapytać naszych gości:
W debacie udział wzięli:
– Mirosława Grabowska (Instytut Socjologii UW)
– Agnieszka Graff (Instytut Ameryk i Europy Uniwersytetu Warszawskiego)
– Andrzej Leder (Instytut Filozofii i Socjologii PAN)
Prowadzący: Mikołaj Cześnik (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, członek zarządu Fundacji Batorego)
Od 2015 roku, po serii zmian ustawowych Trybunał Konstytucyjny utracił atrybut niezależności i wykorzystywany jest przez rządzących do legitymizowaniem działań większości parlamentarnej a nie prowadzenia niezależnej i rzetelnej kontroli zgodności ustaw z Konstytucją. Przejęcie i sparaliżowanie Trybunału Konstytucyjnego pozwoliło rządzącej większości na podporządkowanie sobie Krajowej Rady Sądownictwa, a następnie na próbę podporządkowania władzy sądowniczej, w tym Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Wydawane przez Trybunał po 2015 roku rozstrzygnięcia interpretujące przepisy prawa europejskiego i Konwencji Praw Człowieka wykluczają Polskę ze wspólnoty państw demokratycznych opartych na rządach prawa i europejskiej solidarności.
W odpowiedzi na kryzys praworządności Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego przygotował społeczny projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i ustawy wprowadzającej, które nie tylko przywracają system kontroli konstytucyjności prawa, ale odpowiadają na problemy i deficyty, które istniały już przed 2015 rokiem.
PROGRAM
10.00-10.45 | Panel 1.
10.45-12.00 | Panel 2. Jak przywrócić niezależność Trybunału? I dlaczego nie powinni tego robić wyłącznie politycy?
Prowadzenie: dr hab. Agnieszka Frąckowiak-Adamska (Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego, Uniwersytet Wrocławski)
12.00-12.15 | przerwa kawowa
12.15-13.15 | Panel 3. Jaki powinien być sędzia Trybunału Konstytucyjnego? O wyborach kandydatów na sędziów.
Prowadzenie: dr hab. Maciej Taborowski (Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego, PAN)
13.15-14.00 Lunch
14.00-15.15 | Panel 4. Sędziowie TK w stanie spoczynku o Trybunale
Prowadzenie: dr hab. Anna Śledzińska-Simon (Uniwersytet Wrocławski, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego)
15.15-15.30 | przerwa kawowa
15.30-16.45 | Panel 5. Równość przed Trybunałem. Organizacje i samorządy w postępowaniu przed TK
Prowadzenie: dr Tomasz Zalasiński (Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego)
16.45-17.00 | Zamknięcie konferencji oraz ogłoszenie akcji zbierania podpisów pod społecznym projektem ustaw o TK
Projekt zielonej transformacji w wersji Europejskiego Zielonego Ładu przedstawiany jest jako technokratyczny plan przebudowy infrastruktury i gospodarki, którego oczywistą konsekwencją będą też przemiany społeczne. Ponieważ zmiany są konieczne – mówią zarówno technokraci, jak i aktywiści klimatyczni – należy je po prostu odpowiednio zakomunikować, a transformacja potoczy się bez szwanku. Tak jednak nie będzie. Wyzwaniem będzie pogodzenie tak głębokich przemian z zasadami demokracji liberalnej. Jak więc stworzyć ramy dla wybrzmienia nieuniknionych konfliktów, jakich źródłem będzie zielona transformacja? Czy taką odpowiedzią może być republikańska korekta demokracji liberalnej i budowa Eko-Rzeczpospolitej?
Punktem wyjścia do dyskusji był esej Edwina Bendyka „W stronę Eko-Rzeczpospolitej. Zielona transformacja i przyszłość demokracji”.
Udział wzięli:
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (Uniwersytet Warszawski, członkini Zarządu Fundacji Batorego).
Spotykamy się w Warszawie w momencie bardzo ważnym, zarówno dla Europy planującej swoje działania na kolejne lata, jak i dla społeczeństwa obywatelskiego, mierzącego się w wielu krajach Unii Europejskiej z poważnymi wyzwaniami dla swojej działalności. W takich okolicznościach na wydarzeniu odbywającym się pod szyldem Obywatelskiej Prezydencji w UE przedstawiciele i przedstawicielki społeczeństwa obywatelskiego z Polski i Europy będą dyskutować z decydentami szczebla krajowego i europejskiego. Wspólnie wskażą, jakie działania podejmują organizacje społeczne w Unii Europejskiej, by chronić nasze demokracje i zastanowią się nad tym, jak zapewnić tym organizacjom warunki, by mogły to robić jeszcze lepiej.
Konferencja będzie tłumaczona symultanicznie na język angielski i polski. Transmisja będzie dostępna na profilu Fundacji Batorego na Facebooku oraz na naszym kanale YouTube.
PROGRAM
09:00 – 09:30 | Otwarcie
09:30 – 09:45 | Wystąpienie wprowadzające
Adriana Porowska, Ministra do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego, przewodnicząca Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
09:45 – 11:00 | Priorytety społeczeństwa obywatelskiego w zakresie wzmacniania demokracji, przestrzeni aktywności obywatelskiej i praworządności w Europie
Dyskusja panelowa na temat kluczowych priorytetów oraz roli UE w obronie demokracji, przestrzeni aktywności obywatelskiej i praworządności. Unijni decydenci wezmą udział w rozmowach z osobami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie.
Moderacja: Filip Pazderski, Kierownik programu Społeczeństwo Obywatelskie, Fundacja im. Stefana Batorego
11:30 – 13:00 | Rola wieloletnich ram finansowych oraz prywatnych i publicznych darczyńców we wspieraniu społeczeństwa obywatelskiego w umacnianiu demokracji i praworządności
Dyskusja panelowa na temat oczekiwań społeczeństwa obywatelskiego wobec WRF oraz tego, w jaki sposób finansowanie publiczne i prywatne może lepiej współgrać w celu wzmocnienia demokracji, przestrzeni obywatelskiej i praworządności.
Moderacja: Giada Negri, Koordynatorka ds. polityk i rzecznictwa, European Civic Forum
13:00 – 13:30 | Uwagi końcowe i dalsze działania
———
European Civic Forum, Batory Foundation & National Federation of Polish NGOs conference
Strengthening democracy and the rule of law in Europe in face of polycrises
Polish “Civil EU Presidency”
We invite you to an online broadcast of the conference devoted to the activities of European social organizations for democracy and the rule of law.
This conference, building on the conclusions of the Civil Society Forum held in Warsaw on 26 June 2024 and the Civil EU Presidency organised by civil society shadowing the official Hungarian EU Presidency in the fall 2024, will bring together civil society representatives from Poland and from across Europe, including the Western Balkans, EU and Polish policymakers, as well as donors. It will provide an opportunity to inspire EU policy agenda for the next five years in areas such as the defence of democracy, the rule of law, an EU civil society strategy and how these are supported through the Multiannual Financial Framework (MFF). The outcomes of this debate will particularly be handed over to the Danish, Cypriot, and Irish civil society in order to inform the priorities of the respective upcoming EU Presidencies.
The conference will be simultaneously translated into English and Polish. The broadcast will be available on the Batory Foundation Facebook profile and on our YouTube channel.
PROGRAMME
09:00 – 09:30 | Opening remarks – setting the scene
09:30 – 09:45 | Keynote:
Adriana Porowska, Polish Minister for Civil Society, Chair of the Public Benefit Committee
09:45 – 11:15 | Civil society’s priorities for strengthening democracy, civic space and rule of law in Europe
Panel discussion on the key priorities for the EU’s role in defending democracy, civic space and the rule of law. EU policymakers engage in conversation with civil society.
With:
Moderation: Filip Pazderski, Manager of the Civil Society Programme, Stefan Batory Foundation
11:30 – 13:00 | The role of the MFF, private and public donors to support civil society in strengthening democracy and the rule of law
Panel discussion on the civil society’s expectations for MFF and how public & private funding can better match to strengthen democracy, civic space and rule of law.
With:
Moderation: Giada Negri, Policy and Advocacy Coordinator, European Civic Forum
13:00 – 13:30 | Closing remarks & next steps
Seminarium poświęcone społecznym projektom ustaw o Trybunale Konstytucyjnym przygotowanym przez Zespół Ekspertów Prawnych.
Jednym z najważniejszych celów Fundacji Batorego jest wspieranie rozwoju demokracji i dbałość o rządy prawa. Obserwując przez ostatnie 7 lat drastyczny spadek jakości funkcjonowania instytucji publicznych i zagrożenia, które niesie to dla ochrony praw obywatelskich, Fundacja Batorego wraz z Zespołem Ekspertów Prawnych postanowiła przedstawić konkretny pomysł na model przywracania praworządności. Opracowane przez Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego społeczne projekty ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy określającej przepisy wprowadzające są kompleksową odpowiedzią na wyzwania związane z przywracaniem państwa obywatelom i właściwym wyważeniem relacji między różnymi władzami.
Zależy nam na tym, by były to projekty prawdziwie społeczne, a więc podlegające ciągłej debacie publicznej i zyskujące rosnące poparcie. Chcielibyśmy też, by prace Zespołu były inspiracją dla innych obszarów, w których przywrócenie zasad państwa prawa jest szczególnie koniecznie.
Wystąpienia wprowadzające przedstawili prof. Sławomir Patyra oraz dr Tomasz Zalasiński, którzy przewodniczyli pracom nad projektami ustaw. Dyskusję z zaproszonymi ekspertami i ekspertkami poprowadziła prof. Monika Florczak-Wątor z Zespołu Ekspertów Prawnych.
Udział wzięli:
Nowa unijna dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych, którą wszystkie państwa członkowskie powinny były wdrożyć do września 2020 roku, nakłada na państwa członkowskie obowiązek zagwarantowania niezależności krajowych organów regulujących rynek medialny. Polska nie wdrożyła unijnych przepisów, a główny organ regulacyjny – Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) – pozostaje silnie upolityczniony. Wszyscy obecni członkowie Krajowej Rady są blisko związani z partią rządzącą bądź prezydentem wywodzącym się z tej partii. Rada nie reaguje na rządową propagandę w mediach publicznych czy rażącą dysproporcję w czasie antenowym dla przedstawicieli obozu władzy i opozycji. Przekroczyła też o pół roku ustawowy termin, w którym miała obowiązek odnowić koncesję stacji TVN24. Działanie to w kontekście zgłoszonego przez grupę posłów PiS projektu ograniczenia udziałów inwestorów spoza EOG w mediach elektronicznych, zwanego LexTVN, sprawia wrażenie, jakby KRRiTV koordynowała swoje działania z obozem władzy, który chce doprowadzić do eliminacji Grupy TVN z rynku medialnego bądź zmusić ją do zbycia dużej części udziałów i utraty kontroli.
Czy z powodu upolitycznienia KRRiT Polska może narazić się na kolejne postępowanie w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej, tym razem za brak gwarancji niezależności regulatora stojącego na straży pluralizmu mediów? Co powinny zrobić władze, by tego uniknąć? Co może zrobić społeczeństwo obywatelskie? Jak zagwarantować niezależność i pluralizm mediów? Czy wystarczy powrócić do przestrzegania obowiązującego prawa czy też potrzebne będą nowe rozwiązania i instytucje?
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Polecamy także analizę wpływu zmienionej dyrektywy unijnej o usługach audiowizualnych na niezależność regulatorów w UE opracowaną dla forumIdei Fundacji Batorego przez prof. Katarzynę Klafkowską-Waśniowską oraz komentarz Szymona Ananicza na temat niezgodności stanu prawnego KRRiT i jej funkcjonowania z przepisami prawa UE.
Większość Polek i Polaków (64% wg badania More in Common Polska) twierdzi, że sprawy w naszym kraju idą w złym kierunku. Patrzymy na przyszłość z niepewnością, lękiem, frustracją, smutkiem ale i nadzieją. Bo wiemy, w jakim kraju chcielibyśmy żyć.
Pytani o idealną Polskę w perspektywie dekady odpowiadamy, że ma być ona bezpieczna, demokratyczna, sprawiedliwa, uczciwa, praworządna, nowoczesna, tolerancyjna, ekologiczna, otwarta. Rozumiemy, że warunkiem lepszej przyszłości jest rozwój oparty na zwiększonych nakładach na edukację i nauką oraz bezpieczeństwo wymagające sprawnych sił zbrojnych.
Niestety, nie ufamy państwu przekonani, że w sytuacji kryzysu będziemy musieli radzić sobie sami. Tak jak podczas pierwszych tygodni pandemii Covid-19 i tak jak w pierwszych dniach po agresji Rosji na Ukrainę. To dzięki mobilizacji społeczeństwa obywatelskiego – zaangażowaniu organizacji społecznych oraz rzesz wolontariuszy i wolontariuszek powstały sieci pomocy potrzebującym: osobom wymagającym troski w czasie kryzysu sanitarnego i tym, którzy uciekali przed wojną. Podczas tych kryzysów zrozumieliśmy znaczenie samoorganizacji i rolę organizacji obywatelskich jako źródła społecznej odporności. Pytani o ocenę sił, które działały najlepiej w czasie napływu osób uchodźczych z Ukrainy z najwyższym uznaniem wskazujemy organizacje społeczne (87% ocen bardzo dobrych i dobrych) oraz wolontariuszy (95%).
Zorganizowane społeczeństwo obywatelskie umie nie tylko działać, wie także jak budować lepszą przyszłość. Organizacje społeczne wraz z ekspertami i ekspertkami od miesięcy pracują nad propozycjami dla Rzeczpospolitej: Obywatelski Pakt dla Edukacji przygotowany przez Sieć Organizacji Społecznych dla Edukacji, projekt prawa klimatycznego proponowany przez organizacje ekologiczne, projekty ustaw przywracających praworządność, propozycje działań przywracających konstytucyjną zasadę samorządności terytorialnej, projekty rozwiązań chroniących i realizujących podstawowe prawa kobiety, propozycje sanacji i modernizacji mediów publicznych, propozycje dotyczące polityki kulturalnej i projekt ustawy o muzeach, rekomendacje dla krajowej i lokalnych polityk migracyjnych i integracyjnych.
To tylko niektóre z obszarów wymagających naprawy, poprawy lub modernizacji, gdzie społeczeństwo obywatelskie ma gotowe propozycje rozwiązań i aktów legislacyjnych. Przedstawiliśmy je podczas Święta Wolności i Praw Obywatelskich podczas „Rozmowy obywatelskiej o przyszłości” i wartościach społeczeństwa obywatelskiego zorganizowanej przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, Fundację im. Stefana Batorego i Europejskie Centrum Solidarności.
Rozmowa obywatelska o przyszłości
Swoimi propozycjami na to, w jakim kierunku powinno zmierzać państwo i społeczeństwo podzielilismy się w czasie rozmowy obywatelskiej 3 czerwca w Gdańsku. Wzięli w niej udział przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych specjalizujących się w następujących obszarach:
Wszystkie propozycje przedstawione podczas „Rozmowy obywatelskiej o przyszłości” są zebrane na stronie OFOP.
Wydarzenie zgromadziło ekspertów i ekspertki oraz praktyczki i praktyków z Polski i zagranicy, którzy dzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat kluczowych reform dotyczących praworządności w Polsce.
W programie znalazły się dyskusje o modelach i postępach przywracania praworządności w wymiarze sprawiedliwości, roli mediów i organizacji społecznych w kształtowaniu debaty publicznej oraz wpływie populizmu na demokrację. W trakcie wydarzenia omówiliśmy poniższe zagadnienia:
Konferencję objął swoim patronatem „Dziennik Gazeta Prawna”.
Konferencja w języku polskim z tłumaczeniem symultanicznym na angielski i Polski Język Migowy.
Dzień I – 28 listopada 2024
Dzień II – 29 listopada 2024
Dzień I, 28 listopada 2024 (czwartek)
9.30-10.00 | Rejestracja
10.00-10.15 | Przywitanie w imieniu organizatorów
10.15-11.15 | Uwagi wstępne – dr hab. Adam Bodnar, Minister Sprawiedliwości
Prowadzenie: dr Anna Materska-Sosnowska, Fundacja im. Stefana Batorego
11.30-13.00 | Panel 1. Proces przywracania praworządności – gdzie jesteśmy rok po?
Zmiany w ustawie o KRS, próby naprawienia sytuacji w Trybunale Konstytucyjnym i dyskusja o tzw. neo-sędziach – czy po roku od rozpoczęcia procesu przywracania praworządności możemy mówić o zawiedzionych nadziejach czy dopiero o początkach trudnej drogi? Dyskusja będzie obejmować bieżący stan reform, ocenę skuteczności wprowadzonych zmian oraz obszary wymagające dalszych działań, a także rolę instytucji międzynarodowych w tym procesie.
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja im. Stefana Batorego)
14.00-15.30 | Panel 2. Ile populizmu w walce z populizmem?
Odbudowa demokratycznych standardów wymaga proporcjonalnych, jednorazowych środków, które nie będą prowadziły do dalszego naruszania konstytucyjnego i społecznego ładu. Jednocześnie po roku rządów Koalicji 15 października wśród jej najzagorzalszych zwolenników pojawia się przyzwolenie na naruszania tych standardów w imię wyższego dobra. Z drugiej strony, przedstawiciele byłej rządzącej większości odkrywają znaczenie słowa „Konstytucja” oraz stosują retorykę alarmującą o domniemanym zamachu stanu. Jakie zatem są skutki sięgania po populistyczne metody, by zdemontować populistyczny porządek? Czy hipokryzja demokratyczna zostanie z nami na dłużej?
Prowadzenie: Małgorzata Szuleka (Helsińska Fundacja Praw Człowieka)
15.45-17.00 | Panel 3. Jak populiści używają systemu ochrony praw człowieka i międzynarodowych instytucji do realizacji własnych celów?
Panel poświęcony będzie analizie sposobów wykorzystywania przez ruchy populistyczne języka praw człowieka oraz struktur międzynarodowych instytucji do wzmacniania własnej pozycji politycznej i legitymizowania swoich działań. Eksperci przyjrzą się manipulacjom w obszarze praw człowieka – od selektywnego przywoływania wyroków sądów międzynarodowych po kreowanie fałszywego obrazu prześladowań politycznych.
Prowadzenie: dr Barbara Grabowska-Moroz (CEU Democracy Institute)
Dzień II, 29 listopada 2024 (piątek)
9.30-11.00 | Panel 4: Jak opowiedzieć proces przywracania praworządności?
Niezłomność, bohaterska walka, heroizm vs technokratyczny język prawniczy. Jak mówić o praworządności by nie polaryzować opinii i docierać do obywateli? Jaka jest w tym procesie rola mediów?
Prowadzenie: Małgorzata Szuleka (Helsińska Fundacja Praw Człowieka)
11.30-13.00 | Panel 5. Niezależne instytucje w czasach zmian
Niezależne instytucje charakteryzuje brak ingerencji ze strony władzy politycznej oraz autonomia, która pozwala im skutecznie pełnić swoje funkcje w obronie praworządności. Niezależność zapewniają im m.in. finansowa samodzielność, transparentność działania oraz gwarancje prawne chroniące przed wpływami zewnętrznymi. Jak wzmocnić te fundamenty niezależności, aby skutecznie chronić wartości demokratyczne?
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja im. Stefana Batorego)
14.00-15.30 | Panel 6. Polska 2027
Czy po roku działania nowego rządu widać już, w jakich kierunkach będzie rozwijała się polska polityka? Czy w czasie polaryzacji, pop polityki i występujących jeden po drugim kryzysów jest jeszcze przestrzeń na budowanie długoletnich strategii? I na ile w tych dyskusjach jest jeszcze miejsce do prezentowania argumentów opartych na wartościach, takich jak demokracja, prawa człowieka i praworządność?
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
15.30-16.00 Podsumowanie
