debaty Archives - Fundacja im. Stefana Batorego

Co sukces Swietłany Cichanouskiej i jej sztabu mówi o Białorusinach? Skąd się wzięła nowa opozycja? I jakie wnioski z ostatnich wydarzeń wynikają dla „starej”? Kto i dlaczego przychodził na mitingi przedwyborcze opozycyjnej kandydatki? Jak krzepło białoruskie społeczeństwo obywatelskie? Jaka jest rola organizacji społecznych w mobilizacji społecznej? Jakie znaczenie dla białoruskiego zrywu mają doświadczenia innych ruchów protestu takich, jak ukraińskiego Euromajdanu, Gruzji, Armenii czy też Arabskiej Wiosny? W jaki sposób Białorusini „uczyli się” do zrywu: poprzez doświadczenie migracyjne? Przez kulturę i popkulturę? Poprzez odwołanie do skryptów historycznych? Czego symbolami są dzisiaj „Pogoń” i biało-czerwono-biała flaga?

Prowadzenie: Mikołaj Cześnik (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, członek Zarządu Fundacji Batorego)

Ryhor Astapenia – doktor nauk politycznych, założyciel Centrum Nowych Idei z Mińska, promującego demokratyczne reformy na Białorusi. Stypendysta Robert Bosch Stiftung Academy w Chatham House w Londynie w Wielkiej Brytanii. Doktoryzował się na Uniwersytecie Warszawskim. Był dyrektorem ds. rozwoju i analitykiem w białoruskim think tanku Centrum Ostrogorskiego.

Mikołaj Cześnik – dr hab., socjolog, politolog. Profesor Uniwersytetu SWPS, dyrektor Instytutu Nauk Społecznych Uniwersytet SWPS, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zajmuje się badaniami opinii społecznej i wyborów politycznych. Specjalizuje się w analizie systemów politycznych, w szczególności demokracji.

Aleksander Milinkiewicz – profesor fizyki i matematyk, działacz społeczny. Wspólny kandydat sił opozycyjnych w wyborach prezydenckich na Białorusi w 2006. Twórca i w latach 2007-2016 lider Ruchu Społecznego „Za Wolność”, laureat Nagrody Sacharowa za 2006 rok.

Olga Szparaga – doktor filozofii, kierownik studiów „Współczesne społeczeństwo, etyka i polityka” na European College of Liberal Arts na Białorusi. W latach 2001-2014 wykładowczyni Europejskiego Uniwersytety Humanistycznego w Mińsku i Wilnie. Od 2006 do 2014 redaktorka.internetowego magazynu „Novaja Europa”. Członkini Rad redakcyjnych czasopism „Ideology and Politics Journal”, „The Interlocutor” i „pARTisan”.

Україна говорить

Фонд Баторія і тижневик “Polityka” запрошують на першу дискусію з циклу “Говорить Україна”. У квітні щосереди o 17:00 (час варшавський) будемо говорити з українськими експертками й експертами, публіцистками і публіцистами та людьми культури.

Російська агресія і війна з Україною здомінували увагу публічних медіа. В напруженні вчитуємося у повідомлення з поля бою. З тривогою приглядаємося до бомбардування міст і страждання цивільного населення. Вигляд людей, що втікають від війни, викликає співчуття і жести безпрецедентної солідарності. У напливі повідомлень та інформацій часто губиться голос самої України, її мешканок і мешканців. Звідки береться така ефективність українського спротиву і витривалість суспільства? Яку мету ставлять собі українці, здійснюючи збройний опір російській агресії? Якими є межі компромісу задля миру? Якими є аспірації українського суспільства стосовно Європейського Союзу, НАТО та інших альянсів? Як має виглядати повоєнна відбудова країни? Як виглядатимуть відносини України з сусідніми державами? Це лише кілька питань, які ми хочемо поставити українським експертам, публіцистам, митцям, політикам. Не маємо сумнівів, що нині в Україні твориться майбутнє, а його форми значною мірою залежатимуть від мешканців і мешканок України. Послухаймо їх.

Темою першої дискусії циклу стане питання: За що бореться Україна?

Російський наступ на Україну почався 24 лютого, проте війна триває від 2014 року. Досі не відомо, яким буде результат збройних змагань. Росіяни безжально застосовують метод тотальної війни. Українці відповіли тотальною обороною — Збройні Сили України, за підтримки структур територіальної оборони і самооборони, чинять надзвичайно ефективний опір. Водночас тривають переговори. Яка їх ставка? Чи Україна повинна відмовитися від вступу до НАТО взамін на гарантії безпеки? Якими є межі суспільної мобілізації та рішучості? Що становить джерело стійкості української держави та українського суспільства?

Участь у дискусії підтвердили:

Євген Глібовицький (член наглядової ради Суспільного мовлення, аналітичний центр pro.mova)
Наталя Гуменюк (Лабораторія Журналістики Суспільного Інтересу)
Ярослав Грицак (Український католицький університет у Львові)
Марія Золкіна (Фонд “Демократичні Ініціативи” ім. Ілька Кучеріва)

Модерування: Едвін Бендик (голова Фонду ім. Стефана Баторія)

Трансляція дискусій на живо українською мовою буде доступна на каналі YouTube Фонду Баторія.

Едвін Бендик (Edwin Bendyk) — голова Фонду ім. Стефана Баторія. Журналіст, публіцист і письменник, донедавна керував науковим відділом тижневика “Polityka”. Викладає в Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, де співтворив Центр Досліджень Майбутнього (Ośrodek Badań nad Przyszłością).

Євген Глібовицький — політолог і журналіст, спеціаліст з комунікації, викладач Києво-Могилянської Бізнес Школи та Київської Школи Економіки (KSE), член Національної Ради України з питань телебачення і радіомовлення, засновник і партнер компанії зі стратегічного консультування і маркетингу pro.mowa. Член Несторівської Групи Експертів та Групи “Університет ХХІ століття”.

Наталя Гуменюк — письменниця, журналістка й авторка документальних фільмів. Спеціалізується на закордонних справах і воєнному репортерстві. Співзасновниця, а до 2021 року головна редакторка громадського телебачення Hromadske.tv. Тепер як засновниця пов’язана з Лабораторією Журналістики Суспільного Інтересу.

Ярослав Грицак — історик, професор Українського Католицького Університету у Львові, пов’язаний також із Львівським Національним Університетом імені Івана Франка та Центральноєвропейським Університетом у Будапешті. Автор понад 500 публікацій з історії України і Центрально-Східної Європи.

Марія Золкіна — політична аналітикиня у Фонді “Демократичні Ініціативи” ім. Ілька Кучеріва, співзасновниця Групи “Кальміус” і стипендіатка DAAD. Поєднує політологічний аналіз із дослідженнями громадської думки. Спеціалізується на закордонній політиці, європейській і євроатлантичній інтеграції України та її відносинах з Росією. Від 2014 року займалася головно російсько-українським конфліктом на Донбасі, також його суспільно-політичними імплікаціями і сценаріями розв’язку.

We invite you to the first debate in the ‘Voices of Ukraine’ series, which we are organising together with the weekly news magazine ‘Polityka’. Every Wednesday at 5pm throughout April, we will be having discussions with Ukrainian experts, journalists, and people working in the culture sector.

Russian aggression and the war in Ukraine have dominated media coverage in recent weeks. With great suspense, we follow the news from the battlefield each day. We watch in horror as cities are bombed and civilians suffer. The news and the sight of people fleeing war arouse sympathy, resulting in gestures of unprecedented solidarity.

Given the abundance of news and information, the voices of the Ukrainian people often get lost. What makes the Ukrainian resistance so effective, and why is the Ukrainian society so resilient? What goals have the Ukrainians set for themselves in their armed resistance against the Russian aggression? What are the limitations of a peace agreement? What do the Ukrainians want with regard to the European Union, NATO, and other alliances? What is the reconstruction of the country following the war supposed to look like? What will the relations between Ukraine and its neighbouring countries be like?

These are just some of the questions we are going to ask Ukrainian experts, journalists, artists, and politicians. There is no doubt that the future is now being shaped in Ukraine, and, to a great extent, its final form will depend on the men and women of Ukraine. Let’s hear what they have to say!

The topic of the first discussion in the series will be the question: ‘What is Ukraine fighting for?’

The Russian offensive against Ukraine was launched on 24 February. However, the war had already started back in 2014. The outcome of the fighting remains unknown. Russia is ruthlessly pursuing the strategy of total war. The Ukrainian answer is total defence. The Ukrainian Armed Forces, supported by territorial defence and self-defence units, are putting up extremely effective resistance.

Peace negotiations are in progress. What’s at stake? Should Ukraine give up its aspirations to join NATO in exchange for security guarantees? What peace terms are negotiable, and what is acceptable for the Ukrainian people? What are the limits of social mobilisation and determination? What makes the Ukrainian state and society so resilient?

You can watch the live stream of the event interpreted into Polish and Polish Sign Language on the Stefan Batory Foundation Facebook profile. The live stream in Ukrainian can be watched on the Stefan Batory Foundation YouTube channel.

Edwin Bendyk – President of the Board of the Stefan Batory Foundation, a journalist and writer, until recently head of the science section of the weekly news magazine ‘Polityka’. He lectures at the Graduate School for Social Research of the Polish Academy of Sciences and Collegium Civitas, where he co-founded the Centre for Future Studies.

Yevhen Hlibovytski (Євген Глібовицький) – a political scientist and journalist, an expert on communication. He lectures at the Kyiv-Mohyla Business School and the Kyiv School of Economics (KSE). He is a member of the National Council of Television and Radio Broadcasting of Ukraine, as well as the founder of and a partner at pro.mova, a consulting company advising on strategy and marketing. He is also a member of the Nestor Group and the University Group.

Natalia Humeniuk (Наталя Гуменюк) – a writer, journalist, and documentary author. She specialises in foreign affairs and war reporting. She founded the civic digital broadcasting station Hromadske and served as its editor-in-chief until 2021. Now she works for the Public Interest Journalism Lab, which she founded herself.

Yaroslav Hrytsak (Ярослав Грицак) – a historian, professor at the Ukrainian Catholic University in Lviv, also affiliated with the Ivan Franko National University of Lviv and the Central European University in Budapest. He is the author of over 500 papers on the history of Ukraine and Central Eastern Europe.

Maria Zolkina (Марія Золкіна) – a political analyst at the Ilko Kucheriv Democratic Initiatives Foundation, a co-founder of the Kalmius Group, and a DAAD scholarship holder. She combines political analysis with public opinion research. She specialises in the foreign policy as well as the European and Euro-Atlantic integration of Ukraine and its relations with Russia. Since 2014, she has mainly focused on the Russian-Ukrainian conflict in Donbas, including its social and political implications and scenarios for a resolution.

To pierwsza z cyklu debat „Polska samorządów”, które organizujemy w jubileuszowym roku 30-lecia samorządu. Zamiast podsumowania tych ostatnich 30 lat wraz z samorządowcami oraz ekspertami zastanawialiśmy się nad możliwymi konsekwencjami epidemii koronawirusa dla przyszłości samorządu.

Na ile pandemia koronawirusa będzie sprzyjała większej centralizacji lub decentralizacji państwa? Na ile sprawia ona, że miasta się izolują oraz w jakim stopniu władze samorządowe mogą niwelować napięcia społeczne (pracujący-bezrobotni, mający komputery-nie posiadający ich)? Na ile przyszłość po pandemii będzie bardziej lub mniej równościowa? Kto lepiej zaspokaja potrzeby dotyczące usług publicznych oraz jakie są możliwości zmiany sposobu ich dostarczania?

Dyskusję poprowadził Edwin Bendyk, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego.
Patronat medialny nad cyklem debat sprawuje tygodnik „Polityka” oraz Radio TOK.fm.

Niski poziom zaufania społecznego w Polsce mógł mieć – paradoksalnie – w czasie lockdownu efekt „prozdrowotny” – osoby nie pokładające zaufania w innych stosowały rygorystycznie zasady dystansowania społecznego nie wierząc, że inni w tej sytuacji zachowają się w sposób odpowiedzialny. Jednocześnie jednak niskie zaufanie do polityków przekłada się na wybiórcze stosowanie się do zaleceń władz. Te sprzeczne tendencje, pogłębiane dodatkowo chaosem informacyjnym i obostrzeniami wprowadzanymi niekiedy bez uzasadnienia (zakaz wstępu do lasów), sprawiają, że kryzys zdrowotny raczej nasilił, niż pomógł przezwyciężyć deficyty współpracy spowodowane niskim zaufaniem społecznym. Drogą wyjścia z kryzysu zaufania mogą być przejrzyste i sprawiedliwe inwestycje w dobrej jakości usługi publiczne, zmiana będzie jednak długofalowa – doraźne działania rządu, zwłaszcza chaotyczne i źle uzasadnione, nie poprawią sytuacji.

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego, dziennikarz i publicysta tygodnika „Polityka”, kierownik Ośrodka Badań nad Przyszłością Collegium Civitas.

Natalia Letki – dr hab., socjolożka i politolożka, pracuje jako adiunkt na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka prac dotyczących kapitału społecznego i zaufania społecznego.

Paweł Marczewski – dr, szef działu Obywatele forumIdei Fundacji Batorego. Socjolog, historyk idei, publicysta.

Mikołaj Pawlak – dr hab., socjolog, pracuje jako adiunkt w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW, gdzie pełni funkcję kierownika Katedry Socjologii Norm, Dewiacji i Kontroli Społecznej. Jego zainteresowania badawcze obejmują teorię nowego instytucjonalizmu, studia nad migracjami oraz socjologię wiedzy.

Krystyna Skarżyńska – prof. dr hab., psycholożka związana z Instytutem Psychologii SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego. Prowadzi badania nad postawami i zachowaniami politycznymi oraz nad kapitałem społecznym w Polsce.

Fundacja Batorego oraz tygodnik Polityka zapraszają na drugą debatę z cyklu „Ukraina mówi”. W każdą środę kwietnia o godz. 17 rozmawiamy z ukraińskimi ekspertkami i ekspertami, publicystkami i publicystami oraz ludźmi kultury.

Jedną z pierwszy decyzji politycznych podjętych przez Ukrainę po ataku Rosji było złożenie formalnego wniosku o przyjęcie do Unii Europejskiej. Dokument podpisany przez prezydenta Wołodymyra Zełenskiego, przewodniczącego Rady Najwyższej Rusłana Stefanczuka i premiera Denysa Szmyhala został przyjęty przez Parlament Europejski 1 marca b.r. Akcesję Ukrainy do Unii Europejskiej popiera 91% Ukraińców i Ukrainek (sondaż Rating Group z 6 kwietnia b.r.), a 68% również chciałoby wiedzieć swój kraj wśród członków NATO. Ponad połowa ankietowanych (56%) jest przekonanych, że integracja z UE nastąpi w ciągu roku lub dwóch. Blisko ćwierć (23%) daje sobie ten proces około pięciu lat. Na pytanie o przynależność, 98% odpowiada że jest obywatelem/ką Ukrainy, 96% że mieszkańcem swojego regionu, 57% że Europejczykiem. Niespełna rok wcześniej – w 30. rocznicę niepodległości Ukrainy – swą europejskość podkreślało zaledwie 27% osób.

Co jest źródłem prounijnego entuzjazmu Ukrainek i Ukraińców? Wszak ukraińskie media pokazują, że już w trakcie wojny pomoc dla Ukrainy ze strony państw należących do UE jest kilkadziesiąt razy mniejsza od pieniędzy, jakie zapłacono Rosji za zakup węgla, ropy i gazu. Do jakiej Unii Europejskiej chce wstąpić Ukraina? Jak ma wyglądać proces integracji? Jaką rolę ma w tym procesie odegrać Polska, Niemcy, Francja i inne państwa? Jak pogodzić dotychczas sprzeczne interesy dotyczące np. rolnictwa?

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, publicysta i pisarz, do niedawna kierował działem naukowym tygodnika „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością.

Pawlo Klimkin (Павло Клімкін) – dyplomata, wiceminister spraw zagranicznych (2010–2012), ambasador Ukrainy w Niemczech (2012–2014), a następnie minister spraw zagranicznych (2014–2019). Odegrał centralną rolę przy negocjacjach układu o stowarzyszeniu między Unią Europejska a Ukrainą z 2017 roku.

Weronika Mowczan (Вероника Мовчан) – dyrektorka kijowskiego Instytutu Badań Ekonomicznych i Konsultacji Politycznych (IER). Wcześniej współpracowała m.in. z Uniwersytetem Stanforda, Harwardzkim Instytutem Badań Międzynarodowych oraz Bankiem Światowym. Ekspertka w dziedzinie makroekonomii, zajmowała się analizą skutków wstąpienia Ukrainy do Światowej Organizacji Handlu, relacjami gospodarczymi Ukrainy z UE oraz Rosją, a także integracją regionalną.

Фонд Баторія і тижневик “Polityka” запрошують на другу дискусію з циклу “Говорить Україна”. Кожної середи квітня о 17:00 розмовляємо з українськими експертками й експертами та людьми культури.

Одним із перших рішень, що їх Україна прийняла після російського нападу, було надіслання формальної заяви про прийняття до Європейського Союзу. Документ із підписами президента Володимира Зеленського, голови Верховної Ради Руслана Стефанчука та прем’єра Дениса Шмигаля було прийнято у Європейському Парламенті 1 березня ц.р. Вступ України до Європейського Союзу підтримує 91% українців та українок (опитування Rating Group від 6 квітня ц.р.), a 68% також хотіло би бачити свою країну членом НАТО. Понад половина анкетованих (56%) переконана, що інтеграція з ЄС відбудеться упродовж року чи двох. Близько чверті (23%) закладає на цей процес близько п’яти років. На питання про приналежність 98% відповідає, що вони громадяни України, 96% — мешканці свого регіону, 57% — європейці. Майже рік тому, у 30-ту річницю незалежності України, свою європейськість підкреслювало заледве 27% осіб.

Що є джерелом проєвропейського ентузіазму українок та українців? Українські медіа показують, що вже під час війни допомога для України з боку держав — членів ЄС укількадесят разів менша від коштів, заплачених Росії за купівлю вугілля, нафти і газу. До якого Європейського Союзу хоче вступити Україна? Як повинен виглядати процес інтеграції? Яку роль у цьому процесі повинна відіграти Польща, Німеччина, Франція та інші держави? Як погодити досі суперечні інтереси, що стосуються, напр., сільського господарства?

Про Україну та Європейський Союз будемо розмовляти з гістьми з України:

Модерування: Едвін Бендик (голова Фонду ім. Стефана Баторія)

Трансляція дискусій на живо українською мовою буде доступна на каналі YouTube Фонду Баторія.

Едвін Бендик (Edwin Bendyk) — голова Фонду ім. Стефана Баторія. Журналіст, публіцист і письменник, донедавна керував науковим відділом тижневика “Polityka”. Викладає в Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, де співтворив Центр Досліджень Майбутнього (Ośrodek Badań nad Przyszłością).

Павло Клімкін — дипломат, віце-міністр закордонних справ (2010–2012), посол України в Німеччині (2012–2014), потім міністр закордонних справ (2014–2019). Відіграв центральну роль у переговорах щодо Угоди про асоціацію між Європейським Союзом та Україною у 2017 році.

Вероніка Мовчан — директорка київського Інституту Економічних Досліджень та Економічних Консультацій (IER). Співпрацювала зі Стенфордським університетом, Гарвадським Інститутом Міжнародних Досліджень та Світовим Банком. Експертка у галузі макроекономіки, займалася аналізом наслідків для України вступу до Світової Організації Торгівлі, економічними відносинами України з ЄС та Росією, a також регіональною інтеграцією.

The second debate in the ‘Voices of Ukraine’ series organized by the Batory Foundation ideaForum and the weekly news magazine ‘Polityka’.

The Stefan Batory Foundation and the weekly news magazine ‘Polityka’ invite you to the second debate in the ‘Voices of Ukraine’ series. Every Wednesday at 5pm throughout April, we will be having discussions with Ukrainian experts, journalists, and people working in the culture sector.

One of the first political decisions made by Ukraine following the Russian aggression was the decision to submit a formal application to join the European Union. The application, signed by President Volodymyr Zelenskyy, President of the Ukrainian Parliament Ruslan Stefanchuk, and Prime Minister Denys Shmyhal, was received by the European Parliament on 1 March 2022. 91% of Ukrainians support the idea of their country joining the EU (as per Rating Group poll of 6 April 2022), while 68% would be happy if Ukraine joined not only the EU but also NATO. Over half of those polled (56%) believe that Ukraine will be integrated into the EU within a year or two, while almost a quarter (23%) think this will take about five years. When asked about their sense of belonging, 98% say they are citizens of Ukraine, while 96% identify as residents of their respective region and 57% as Europeans. Less than one year ago, when Ukraine was celebrating 30 years of its independence, only 27% stressed their European identity.

Where does this pro-European enthusiasm come from? After all, the Ukrainian media have shown that, since the war started, the assistance provided by the EU member states has been several dozen times less than the money they have paid Russia for coal, oil, and gas. What kind of European Union does Ukraine want to join? What should the integration process look like? What role will Poland, Germany, France, and the other member states play? How can we reconcile the so far conflicting interests in areas such as agriculture?

Pavlo Klimkin (Павло Клімкін) – a diplomat, Deputy Minister for Foreign Affairs (2010–2012), Ambassador of Ukraine in Germany (2012–2014), and Minister for Foreign Affairs (2014–2019). He played a central role in negotiating the Association Agreement between the European Union and Ukraine in 2017.

Veronika Movchan (Вероника Мовчан) – Head of the Kiev Institute for Economic Research and Policy Consulting (IER). Previously, she has worked for Stanford University, Harvard University, and the World Bank. She is an expert on macroeconomics. She has analysed the consequences of Ukraine joining the World Trade Organization, Ukrainian economic relations with the EU and Russia, and regional integration.

Zapraszamy na dyskusję o kluczowym dziś temacie: polityce naszego państwa wobec uchodźców i migrantów. W czasie spotkania wręczyliśmy także Nagrodę im. Olgi Kersten-Matwin przyznawaną za działania na rzecz osób z doświadczeniem uchodźstwa i przymusowej migracji, szczególnie dzieci i młodzieży, przebywających w Polsce.

Nagrodę otrzymała Aleksandra Chrzanowska, członkini Zarządu Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, za zaangażowanie na granicy polsko-białoruskiej, opracowanie systemu pomocowego i działania w Grupie Granica oraz Joanna Talewicz, prezeska Zarządu Fundacji w Stronę Dialogu, za stałą pomoc integracyjną, edukacyjną, psychologiczną, prawną i aktywizacyjną dla osób uchodźczych pochodzenia romskiego z Ukrainy.

Fundusz im. Olgi Kersten-Matwin został utworzony przez rodzinę zmarłej 23 lipca 2020 roku Olgi Kersten-Matwin, psycholożki i psychoterapeutki, specjalizującej się w pomocy psychoterapeutycznej dla osób z doświadczeniem traumy i stresu pourazowego oraz we wsparciu dla osób pomagających uchodźcom i migrantom z rejonów konfliktu. Ze środków Funduszu – zgodnie z życzeniem darczyńcy – finansowana jest coroczna nagroda w wysokości 30 000 zł.

Nominacje do Nagrody w 2022 za działania na rzecz uchodźców i uchodźczyń otrzymali także:

Igor Horków, przewodniczący przemyskiego oddziału Związku Ukraińców w Polsce, za koordynację pracy wolontariuszy zaangażowanych w niesienie wszechstronnej pomocy osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie oraz stworzenie punktu noclegowego i informacyjnego w Przemyślu.

Paulina Kremer, społeczniczka i aktywistka, za organizację – we współpracy ze społecznością lokalną – kompleksowego punktu informacyjno-pomocowego dla uchodźców z Ukrainy przyjeżdżających do Tczewa i okolic: Migrant Info Point.

Ewa Natalia Moroz-Keczyńska, mieszkanka Podlasia, za niesienie wszechstronnej pomocy, organizację wsparcia prawnego, psychologicznego i rzeczowego dla uchodźców oraz wparcie aktywistek i aktywistów wiedzą i doświadczeniem.

Beata Siemaszko, mieszkanka Podlasia, za setki interwencji i kompleksową pomoc udzielaną na granicy polsko-białoruskiej dzieciom i osobom dorosłym z całego świata.

Tomasz Sieniow, prawnik kierujący Fundacją Instytut na rzecz Państwa Prawa oraz Sekcją Uchodźczą Uniwersyteckiej Poradni Prawnej w Lublinie, za stałe i wieloletnie zaangażowanie w poradnictwo prawne dla migrantów i uchodźców.

Jana Shostak, polsko-białoruska aktywistka i artystka intermedialna, za społecznie zaangażowany performance, sztukę wideo i sztukę Internetu poruszającą kwestię praw kobiet, migrantek i uchodźczyń.

Chociaż rośnie liczba szkół, które ze względu na zakażenia koronawirusem przechodzą na powrót w tryb nauczania zdalnego lub na nauczanie w trybie mieszanym, katastrofa, której się obawiano, na szczęście nie nastąpiła. Nie oznacza to jednak, że pandemia i wymuszona nią izolacja nie odcisnęła na polskim systemie edukacji trwałego piętna. Nadal nie mamy kompleksowych danych o liczbie dzieci, które „zniknęły” z różnych przyczyn z systemu podczas lockdownu. Niepokojącym sygnałem, który wskazuje na pogorszenie jakości nauczania w trybie zdalnym, były tegoroczne wyniki matur, oblanych przez ponad jedną czwartą abiturientów. Musimy też liczyć się z jeszcze większym odpływem osób z zawodu nauczycielskiego, spowodowanym nie tylko nieadekwatnymi wynagrodzeniami, ale również lękiem o zdrowie. Czy pandemia położyła zatem kres modelowi szkoły, jaką znamy? Czy spowodowane nią straty w szkolnictwie można jeszcze odrobić? I jakich zmian potrzebujemy, by szkoła stała się wreszcie instytucją wyrównującą szanse życiowe i integrującą uczniów z różnych środowisk?

Punktem wyjścia do rozmowy były tezy zwarte w analizie prof. Marty Zahorskiej „Sukces czy porażka zdalnego nauczania?” sformułowane w oparciu o dziewięć ogólnopolskich badań nad warunkami edukacji online w Polsce podczas lockdownu oraz komentarz Pawła Marczewskiego „Epidemia nierówności w edukacji” na temat tego, jak pandemia zaostrza strukturalne problemy polskiej oświaty.

Anna Blumsztajn – socjolożka związana z Instytutem Pedagogicznym Uniwersytetu Gdańskiego, nauczycielka wiedzy o społeczeństwie w Wielokulturowym Liceum Humanistycznym im. Jacka Kuronia w Warszawie, którego była również dyrektorka. W pracy naukowej zajmuje się m. in. równością szans edukacyjnych.

Paweł Marczewski – dr, szef działu Obywatele forumIdei Fundacji Batorego. Socjolog, historyk idei, publicysta.

Małgorzata Sikorska – dr hab., socjolożka, pracuje jako adiunktka na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w socjologii życia rodzinnego i przemianach obyczajowości współczesnego społeczeństwa polskiego. Ostatnio opublikowała książkę „Praktyki rodzinne i rodzicielskie we współczesnej Polsce – rekonstrukcja codzienności” (2019).

Przemysław Staroń – nauczyciel, psycholog i kulturoznawca. Pracuje w II. LO im. Bolesława Chrobrego, gdzie uczy etyki oraz wiedzy o kulturze, a jako psycholog na Wydziale Psychologii SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego w Sopocie oraz w Sopockim Uniwersytecie Trzeciego Wieku. W 2018 uhonorowany tytułem Nauczyciel Roku. Jest również ekspertem think-tanku Strategie 2050 współpracującego z Ruchem 2050 Szymona Hołowni

Marta Zahorska – dr hab., socjolożka. Ekspertka w dziedzinie socjologii edukacji, jej zainteresowania naukowe i badania koncentrują się na problematyce powstawania i rozwoju systemów edukacyjnych, społecznych konsekwencji przemian w systemach szkolnych, procesów wykluczania i marginalizacji w oświacie, trendów w polityce edukacyjnej i edukacji obywatelskiej. Pracowała w Instytucie Socjologii UW, wykładała również w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.

Wielu komentatorów_ek i uczestników_czek polskiej sceny intelektualnej zwraca uwagę na stan debaty publicznej narzekając, że brakuje w niej nowych idei, które byłyby podstawą dla interpretacji rzeczywistości, wizji ładu politycznego i społecznego, krytyki kultury, scenariuszy przyszłości, odpowiedzi na zjawiska kryzysowe, jak katastrofa klimatyczna, przełom demograficzny czy wyzwania nowych technologii.

Czy rzeczywiście brakuje nowych, atrakcyjnych propozycji intelektualnych? A jeśli tak, to co jest źródłem kryzysu? Brak podaży? Czy coraz większa trudność z „przebiciem” się do debaty? Ograniczenie debaty do mniejszych „baniek”? Polaryzacja polityczna i rosnąca temperatura konfliktu? A może brak odpowiednich platform poważnej dyskusji i wymiany poglądów?

Niezależnie od odpowiedzi, wierzymy, że najważniejszym medium do wprowadzania w obieg nowych idei pozostaje książka. Dlatego zaprosiliśmy pisma i portale kształtujące polską debatę publiczną do tego, by wspólnie dokonać bilansu idei za 2022 rok. Porozmawiajmy o tym, jakie książki były w minionym roku dla różnych środowisk intelektualnym wydarzeniem, skłaniały do namysłu, refleksji, a może nawet do rewizji poglądów. Dlaczego miały takie znaczenie? Czy któreś spośród książek ważnych zostały przeoczone? Chcemy rozmawiać przede wszystkim o polskich autorach, ale też zapytać o ważne przekłady. Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku.

„Bilans idei 2022” to również nieformalny początek poszukiwań książki-laureatki tegorocznej edycji Nagrody im. Marcina Króla. Nagrodę Fundacja Batorego ustanowiła w zeszłym roku, by wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości i do tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości.

W tym roku zaprosiliśmy również publiczność do zgłaszania ważnych polskich książek opublikowanych w 2022 roku. Listę publikujemy poniżej. Tytuły spełniające kryteria przekazaliśmy osobom nominującym do Nagrody jako inspirację.

Udział w debacie „Książki znaczące. Bilans idei 2022” wzięli: Magdalena M. Baran (Liberté!), Joanna B. Bednarek (Czas Kultury), Sebastian Duda (Więź), Ignacy Dudkiewicz (Magazyn Kontakt), Michał Jędrzejek (miesięcznik Znak), Tomasz Kasprowicz (Res Publica Nowa), Zofia Król (Dwutygodnik), Roman Kurkiewicz (Le Monde diplomatique – edycja polska), Konstanty Pilawa (Pressje), Katarzyna Przyborska (Krytyka Polityczna), Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin (Kultura Liberalna), Bogna Świątkowska (Notes Na 6 Tygodni/Bęc Zmiana), Jan Tokarski (Przegląd Polityczny).

Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku, które miały dla nich szczególne znaczenie.

Debata online „Polki i Polacy o polityce, epidemii i Europie. Opinia publiczna przed wyborami”.

Jakie sprawy dzielą Polaków? Jak epidemia koronawirusa wpływa na ich postawy polityczne? Czy Europa stanie się polem bitwy w polskim sporze politycznym?

Na te pytania staraliśmy się odpowiedzieć w rozmowie z:
• dr hab. Mikołajem Cześnikiem (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, członek Zarządu Fundacji Batorego)
• prof. Antonim Dudkiem (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
• dr hab. Agnieszką Golec de Zavala (Glodsmiths University of London)
• Pawłem Zerką (European Council on Foreign Relations)

Punktem wyjścia do rozmowy były wyniki badań opinii publicznej wykonane na zlecenie European Council on Foreign Relations (ECFR). Dotyczyły one wyborów politycznych, zaufania do instytucji, lęków, priorytetów polityki krajowej, oceny działań rządu w obliczu koronawirusa oraz stosunku Polaków do Europy. Zostały one przeprowadzone w ramach projektu Unlock Europe’s Majority, którego celem jest zbadanie poglądów obywateli UE i obalenie mitów, które narosły wokół ich stosunku do integracji europejskiej oraz globalnej roli Europy.

Mikołaj Cześnik – dr hab., socjolog, politolog. Profesor Uniwersytetu SWPS, dyrektor Instytutu Nauk Społecznych Uniwersytet SWPS, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zajmuje się badaniami opinii społecznej i wyborów politycznych. Specjalizuje się w analizie systemów politycznych, w szczególności demokracji.

Agnieszka Golec de Zavala – dr hab., wykładowczyni na Instytucie Psychologii na Uniwersytecie Londyńskim i poznańskim wydziale Uniwersytet SWPS. Jej badania koncentrują się wokół problemów w relacjach międzygrupowych i czynników wpływających na eskalacje konfliktów międzygrupowych.

Antoni Dudek – profesor zwyczajny Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, politolog i historyk. Auto i współautor takich książek, jak „Historia polityczna Polski 1989-2015”, „PRL bez makijażu”, „Zmierzch dyktatury. Polska lat 1985-1989 w świetle dokumentów”.

Paweł Zerka – policy fellow European Council on Foreign Relations (ECFR). Ekonomista i politolog, specjalizuje się w sprawach politycznych i gospodarczych Europy i Ameryki Łacińskiej.

Pandemia COVID-19 zaskoczyła społeczeństwa i struktury władzy publicznej nawet najbardziej rozwiniętych państw świata. Początkową reakcją był powrót na czołówki mediów państwa narodowego. Badania opinii publicznej pokazywały wzrost oczekiwań, ale i zaufania do władz centralnych. Już wiosną jednak zaczęły pojawiać się wątpliwości, czy egzamin zdaje hierarchiczny model zarządzania zagrożeniem, które – jak kryzys klimatyczny – ma zasięg globalny, ale oddziałuje w wymiarze lokalnym. Analizy sposobów, w jakie różne społeczeństwa poradziły sobie z kryzysem pokazują, że skuteczniejszy jest model policentryczny, zdecentralizowany, angażujący do walki z wirusem aktorów nie-państwowych i nie-publicznych. Już wtedy, wraz z trwaniem wiosennego lockdownu uznanie dla rządów zaczęło topnieć – społeczeństwa przestały ufać, że władza podaje prawdziwe informacje i podejmuje adekwatne do sytuacji decyzje.

Obecnie, gdy druga fala pandemii rozlewa się po Europe, zarówno państwa, jak i społeczeństwa orientują się, że nie znajdujemy się w sytuacji mierzalnego ryzyka, którym daje się zarządzać, ale w warunkach niepodlegającej szacowaniu niepewności czy niestabilności. Ten stan niepewności, z jednej strony – stawia rządzących przed pokusą decyzjonizmu, który wykorzystuje chaos jako metodę sprawowania władzy, a z drugiej – budzi liczne niepokoje w społeczeństwach, w których poziom zaufania spada, a rosną nierówności i podziały.

W dyskusji skupiliśmy się właśnie na państwie i jego relacjach ze społeczeństwem – wzajemnych zależnościach, punktach styku oraz napięciach – w czasach kryzysu.

Wprowadzenie wygłosił Jerzy Hausner (Przewodniczący Rady Programowej OEES, Fundacja GAP), a skomentowali je:

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego, dziennikarz i publicysta tygodnika „Polityka”, kierownik Ośrodka Badań nad Przyszłością Collegium Civitas.

Anna Giza-Poleszczuk – prof. dr hab, socjolożka związana z Uniwersytetem Warszawskim, kierownik Pracowni Badań nad Kapitałem Społecznym. Specjalizuje się w zakresie socjologii rodziny. Jej zainteresowania naukowe obejmują również socjologię ewolucyjną oraz marketing w perspektywie socjologicznej. Od 2009 jest honorowym prezesem Pracowni Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”. Jej ostatnią publikacją książkową jest Uczeń czarnoksiężnika, czyli społeczna historia marketingu (2017).

Jerzy Hausner – prof. dr hab. nauk ekonomicznych, profesor zwyczajny, Przewodniczący Rady Programowej Open Eyes Economy Summit i Rady Fundacji Gospodarki i Administracji Publicznej. Członek Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Członek Rady Polityki Pieniężnej (kadencja: 2010-2016). Członek Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN. Od 2015 członek Polskiego Komitetu do spraw UNESCO. Od 2018 członek High Level Industrial Roundtable „Industry 2030”. Laureat Nagrody Kisiela.

Bartłomiej Sienkiewicz – poseł na Sejm RP, analityk i publicysta. Działacz opozycji demokratycznej. W latach 1990–2002 pracownik Urzędu Ochrony Państwa, współpracownik Krzysztofa Kozłowskiego i Andrzeja Milczanowskiego. Współtwórca i wieloletni wicedyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich. W latach 2013–2014 minister spraw wewnętrznych i koordynator służb specjalnych.

Ryszard Szarfenberg – dr hab., politolog, specjalista w zakresie polityki społecznej, ubóstwa i wykluczenia. Od 2004 do 2010 był ekspertem Narodowej Strategii Integracji Społecznej. Przewodniczący Rady Wykonawczej Polskiego Komitetu Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu. Członek Rady Naukowej Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego i zarządu Polskiej Sieci Dochodu Podstawowego.