debaty Batorego Archives - Strona 4 z 5 - Fundacja im. Stefana Batorego

Wprowadzenie: Timothy Garton Ash (European Studies St. Antony’s College, Uniwersytet Oksfordzki)
Komentarze: Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego) i Joanna Tokarska-Bakir (Instytut Slawistyki PAN)
Prowadzenie: Marcin Król (przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego)

Debata organizowana przy wsparciu medialnym „Gazety Wyborczej” i „Kultury Liberalnej”.

Nigdy dotychczas w historii ludzkości „zwykły człowiek” nie był tak słyszany. Dostęp do Internetu wystarcza, by docierać do milionów odbiorców. Nigdy też jednak zagrożenia związane z błyskawicznym, niczym nieograniczonym obiegiem (często niesprawdzonych) informacji nie były tak widoczne. Jakie konsekwencje ma ta sytuacja dla życia społeczeństw i jakie piętno odciska na demokracji? Jakie znaczenie dla polityki ma dziś pojęcie „prawdy”? Jak w dobie globalnej sieci walczyć z propagandą i dezinformacją?

Nagranie spotkania

Relacja z konferencji

Polecamy:
Timothy Garton Ash, Gutenberg by tego nie wymyślił, Gazeta Wyborcza, 22 kwietnia, 2017 [wstęp do książki: Free Speech: Ten Principles for a Connected World]

Timothy Garton Ash (ur. 1955) – historyk i politolog. Profesor w European Studies St. Antony’s College, Uniwersytet Oksfordzk. Publikuje felietony w „The Guardian”. Stale współpracuje z „New York Review of Books”, „The New York Times” oraz „Washington Post”. Wydał m.in. The Polish Revolution: Solidarity (1983, wyd. polskie Polska rewolucja: „Solidarność” 1980-1982, 1987), The Revolution of ’89 Witnessed in Warsaw, Budapest, Berlin and Prague (1990, wyd. polskie Wiosna obywateli. Rewolucja 1989: widziana w Warszawie, Budapeszcie, Berlinie i Pradze, 1990), The File: A Personal History (1997, wyd. polskie Teczka. Historia osobista, 1997), Free World. Why a Crisis of the West Reveals the Opportunity of Our Time (2004, wyd. polskie Wolny świat: dlaczego kryzys Zachodu jest szansą naszych czasów, 2005), Free Speech: Ten Principles for a Connected World (2016), której polski przekład w 2018 roku – pod tytułem Wolne słowo. Dziesięć zasad dla usieciowionego świata – wyda Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Marcin Król (ur. 1944) – historyk idei, prof. dr hab., wykładowca na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji UW. Przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego. Współtwórca i wieloletni redaktor naczelny miesięcznika „Res Publica Nowa”. Wydał m.in.: Style politycznego myślenia (1978), Podróż romantyczna (1987), Romantyzm – piekło czy niebo Polaków (1998) Patriotyzm przyszłości (2004), Bezradność liberałów. Myśl liberalna wobec konfliktu i wojny (2005). Klęska rozumu: kulisy najważniejszych wydarzeń w historii najnowszej (2013), Wielcy władcy (2014), Byliśmy głupi (2015), Pora na demokrację (2015).

Aleksander Smolar (ur. 1940) – politolog, publicysta, prezes Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zastępca przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. W latach 1971-1989 na emigracji politycznej. W 1974 roku współzałożyciel i redaktor naczelny kwartalnika politycznego „Aneks”. W latach 1989-1990 doradca ds. politycznych premiera Tadeusza Mazowieckiego. Od 1992 do 1993 roku doradca ds. polityki zagranicznej premier Hanny Suchockiej. Opublikował m.in. Tabu i niewinność (2010).

Joanna Tokarska-Bakir (ur. 1958) – antropolog kultury, eseistka, prof. dr hab. Pracownik Instytutu Slawistyki PAN oraz Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Wydała m. in. Wyzwolenie przez zmysły. Koncepcje soteriologii tybetańskiej (1997), Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych (2000), Rzeczy mgliste. Eseje i studia (2004). Legendy o krwi. Antropologia przesądu (2008), Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946 (2012).

Zaufanie do partii politycznych w całej Europie jest bardzo niskie. Polska nie jest pod tym względem wyjątkiem – partiom ufa zaledwie 17% Polaków. Tym, co Polskę wyróżnia jest bardzo duża niechęć do angażowania się w działania polityczne. Do partii należy mniej niż 1% wyborców.
Jaka jest tego przyczyna i jak przeciwdziałać tej sytuacji? Jak sprawić, by Polacy czuli się reprezentowani przez polityków? Czy partie są lepsze od ruchów społecznych, a jeśli tak, to w czym? Po co nam dziś właściwie partie polityczne?

Paneliści: Piotr Apel (Kukiz ’15), Agnieszka Dziemianowicz-Bąk (Partia Razem), Krzysztof Łapiński (Prawo i Sprawiedliwość), Paweł Marczewski (ekspert Fundacji Batorego), Michał Szczerba (Platforma Obywatelska), Marek Sowa (.Nowoczesna), Piotr Trudnowski (Klub Jagielloński)

Jakich zmian potrzebują partie polityczne? Rekomendacje ekspertów Fundacji Batorego

Prowadzenie: Spotkanie organizowane z Klubem Jagiellońskim i Samorządem Studentów Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Tezy:
Zaufanie do partii politycznych w całej Europie jest bardzo niskie. Polska nie jest pod tym względem wyjątkiem – partiom ufa zaledwie 17% Polaków. Tym, co Polskę wyróżnia jest bardzo duża niechęć do angażowania się w działania polityczne. Do partii należy mniej niż 1% wyborców. Jaka jest tego przyczyna i jak przeciwdziałać tej sytuacji? Jak sprawić, by Polacy czuli się reprezentowani przez polityków? Czy partie są lepsze od ruchów społecznych, a jeśli tak, to w czym? Po co nam dziś właściwie partie polityczne?

Noty biograficzne:

Piotr Apel (ur. 1984) – dziennikarz i polityk. Od 2015 roku poseł na Sejm, wybrany z ramienia komitetu wyborczego Kukiz ’15. Wiceprzewodniczący Komisji ds. Unii Europejskiej.

Agnieszka Dziemianowicz-Bąk (ur. 1984) – z wykształcenia filozofka i pedagożka, z zawodu działaczka społeczna. Członkini Zarządu Krajowego Partii Razem, od 2010 roku stała współpracowniczka Ośrodka Myśli Społecznej im. Ferdynanda Lassalle’a. W 2016 roku nagrodzona prestiżową nagrodą „Global Thinkers” przyznawaną przez magazyn Foreign Policy.

Krzysztof Łapiński (ur. 1978) – politolog, polityk i samorządowiec. Od 2002 roku członek Prawa i Sprawiedliwości. W latach 2002-2010 i 2014-2015 radny warszawskiej dzielnicy Praga-Południe, od 2015 roku poseł na Sejm. Były zastępca rzecznika prasowego PiS.

Paweł Marczewski (ur. 1982) – historyk idei, socjolog, tłumacz i publicysta. Dyrektor ds. publikacji w Instytucie Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się historią myśli politycznej oraz teoriami socjoekonomicznymi.

Michał Szczerba (ur. 1977) – polityk i samorządowiec, od 2007 roku poseł na Sejm z ramienia Platformy Obywatelskiej. Wykluczenie go z obrad Sejmu w grudniu 2016 rozpoczęło protest opozycji i okupację sali plenarnej.

Marek Sowa (ur. 1967) – samorządowiec, polityk, w latach 2010-2015 marszałek województwa małopolskiego. Od 2015 roku poseł na Sejm. Były członek Platformy Obywatelskiej, w 2016 roku przeszedł do klubu poselskiego Nowoczesnej

Piotr Trudnowski – politolog, członek zarządu Klubu Jagiellońskiego. Zajmuje się polityką obywatelską i finansowaniem społecznościowym. Pracował dla organizacji pozarządowych, biznesu, instytucji publicznych i polityków.

Uczestnicy: Edwin Bendyk, Bogumiła Berdychowska, Jan Krzysztof Bielecki, Michał Broniatowski , Włodzimierz Cimoszewicz, Marek Dąbrowski, Grzegorz Gromadzki, Joanna Konieczna, Anna Madej, Adam Michnik, Barbara Nowacka, Łukasz Pawłowski, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Ryszard Schnepf, Eugeniusz Smolar, Michał Sutowski, Andrzej Towpik, Maciej Wierzyński, Paweł Wroński i Ernest Wyciszkiewicz.

Siergiej Gurijew (ur. 1971) – znany rosyjski ekonomista, od 2015 roku główny ekonomista Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Były rektor Rosyjskiej Szkoły Ekonomicznej. W 2011 roku członek grupy ekspertów, która negatywnie oceniła skazanie Michaiła Chodorkowskiego. W następstwie represyjnych posunięć władz, w tym aresztowania, w 2013 roku opuścił Rosję. Obecnie wykłada na Sciences Po w Paryżu.

W dyskusji udział wzięli: Monika Gabriela Bartoszewicz, Ryszard Bugaj, Piotr Buras, Mikołaj Cześnik, Ludwik Dorn, Antoni Dudek, Jarosław Flis, Mirosława Grabowska, Leszek Koczanowicz, Marcin Król, Ireneusz Krzemiński, Leszek Jażdżewski, Anna Materska-Sosnowska, Krzysztof Mazur, Cezary Michalski, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Krzysztof Podemski, Wojciech Przybylski, Janusz Reykowski, Michał Sutowski, Andrzej Szahaj, Tadeusz Szawiel, Agata Szczęśniak, Michał Szułdrzyński, Wiesław Staśkiewicz, Paweł Śpiewak, Rafał Woś, Irena Wóycicka i Joanna Załuska.

W 2008 roku zorganizowaliśmy w Fundacji Batorego dyskusję Polska Tuska. Wychodziliśmy wówczas z założenia, że rozpoczęte w 2007 roku czasy rządów Platformy Obywatelskiej mają wyraźne cechy specyficzne, odróżniające je nie tylko od rządów PiS w latach 2005-2007, ale również od czasu ustrojowej transformacji 1989-2004 – jeżeli za jej koniec uznamy przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Czasy Tuska istotnie różniły się, jak nam się wydawało, zarówno jeżeli chodzi o dominujące idee – explicite czy implicite formułowane – jak i politykę ówczesnej władzy.

Nie ulega wątpliwości, że Polska po wyborach z października 2015 roku w istotnym stopniu zmieniła drogę. Inne są ideologiczne treści oficjalnego dyskursu i rozleglej pedagogiki obozu rządzącego, istotne zmiany zachodzą w resortach, które mają zapewniać sprawiedliwość i bezpieczeństwo, w polityce informacyjnej, społecznej i zagranicznej, w relacjach z Kościołem katolickim, w edukacji i kulturze. Oczekujemy ciągle na zapowiadane, radykalne zmiany polityki gospodarczej. Bardzo ważnym wymiarem zachodzących przemian jest przyspieszona i głęboko penetrująca państwo, gospodarkę i społeczeństwo wymiana elit.

Podczas dyskusji Polska Kaczyńskiego zastanawialiśmy się na tym, jakiej Polski pragnie PiS. Jakie państwo chce zbudować? Jak ukształtować społeczeństwo, jego tożsamość, jego pamięć? Jakie mają być podstawowe mechanizmy jego rozwoju? Pytania o kierunek i cele obecnej polityki często padają w wywiadach z czołowymi postaciami obozu rządzącego, oraz w niezliczonych analizach i komentarzach. Uderza mglistość odpowiedzi oraz poczucie dezorientacji i zagrożenia w dużej części społeczeństwa, które są u źródeł częstych, niezwykle dramatycznych diagnoz. W nadziei na lepsze zrozumienie, jaka rzeczywiście ma być Polska Jarosława Kaczyńskiego zastanawialiśmy się, jaka jest istota „kontrrewolucji kulturalnej”, którą zapowiadał on niedawno wspólnie z Viktorem Orbánem na Forum Ekonomicznym w Krynicy. Mówili o Europie, ale przecież pragną tam zmian takich, jakie przeprowadzają w Polsce i na Węgrzech. Jaki jest więc projekt i kształt polskiej kontrrewolucji?

Walka o zbiorową tożsamość jest umiejscowiona w centrum kulturowej kontrrewolucji, o której mówili Viktor Orbán i Jarosław Kaczyński w Krynicy. Tak określali swoją politykę wobec i w ramach Unii Europejskiej, ale punkt odniesienia owej kontrrewolucji oraz jej źródła – niezależnie od tego, co konkretnie obaj politycy mieli na myśli – znajdują się w polityce wewnętrznej obu krajów. Zresztą w następstwie wielorakich, nakładających się kryzysów znaczenie ID politics – polityki tożsamości – wzrosło niepomiernie nie tylko w Polsce, lecz w całej Europie, a także poza naszym kontynentem.

Polityka tożsamości zdaje się odgrywać szczególnie istotną rolę w polityce prowadzonej przez PiS po wygranych wyborach. Jest ona ważnym elementem projektu transformacji – nazwijmy ją Transformacją 2.0 – której cel stanowi zepchnięcie w cień przemian zasadniczo liberalnych, które dokonały się po 1989 roku. Polityka tożsamości staje się dziś zasadniczym narzędziem budowania wspólnoty i dzielenia społeczeństwa w oparciu o oficjalną narrację o Polsce i Polakach. Jest też ważnym elementem projektu długofalowej dominacji politycznej i ideowej obozu rządzącego. Pragnie tego oczywiście każda władza, ale pozostałe obozy polityczne zdają się przywiązywać większą wagę do innych narzędzi.

Z punktu widzenia zmagań prowadzonych o polską tożsamość z dziedzictwem przeszłości – czasów PRL i następnego ćwierćwiecza – zasadnicze znaczenie ma to, co dzieje się w mediach publicznych, edukacji, nauce, kulturze, w sieci tworzonych muzeów oraz w Instytucie Pamięci Narodowej.

W czasie naszej konferencji zastanawialiśmy się nad polską tożsamością kształtującą się pod wpływem doświadczeń poprzedniego ćwierćwiecza, nad tożsamością zbiorową, którą PiS, bliscy jemu intelektualiści i publicyści chcieliby ukształtować. Pytaliśmy, jakie są najważniejsze elementy krytyki w tym obszarze dziedzictwa lat 1989–2015 oraz demokracji zachodnich. szukaliśmy odpowiedzi na ofensywę PiS-u, jeżeli chodzi o wizję tożsamości, liberalnego centrum i lewicy.

I sesja
Jak tworzyła się polska tożsamość w ostatnim ćwierćwieczu?
Jakie typy wspólnoty budowano lub próbowano budować po 1989 roku? Do jakich modelów polskości się odwoływano? Co z przeszłości wybierano, a co pomijano? Ile PRL-u zostało w polskiej tożsamości w III RP?

Paneliści: Ludwik Dorn, Andrzej Mencwel, Cezary Michalski, Magdalena Środa

II sesja
Jakiej wspólnoty Polaków chce i jaką współtworzy obóz obecnie rządzący?
Z jakich elementów tradycji najchętniej się korzysta? W jaką całość układa się realizowana polityka historyczna, kulturalna, edukacyjna i informacyjna o Polsce, Europie i świecie? Jakie ma być w nim miejsce Kościoła katolickiego i popularyzowanych przez niego wartości?

Paneliści: Zdzisław Krasnodębski, Andrzej Leder, Michał Łuczewski, Karolina Wigura

Zapis wideo II sesji

Ludwik Dorn (ur. 1954) – polityk, socjolog i publicysta. Działacz Komitetu Obrony Robotników, a następnie „Solidarności”. Pracownik Ośrodka Badań Społecznych NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. Redaktor podziemnego „Głosu”. Współzałożyciel i od 1992 roku wiceprezes Porozumienia Centrum. Współzałożyciel i w latach 2001-2007 wiceprezes Prawa i Sprawiedliwości. w 2010 roku członek Polski Plus. W latach 2011-2014 członek Solidarnej Polski. Od 1997 do 2015 roku poseł. W 2007 roku marszałek Sejmu. W latach 2005-2007 wicepremier oraz minister spraw wewnętrznych i administracji.

Zdzisław Krasnodębski (ur. 1953) – socjolog, filozof i publicysta, profesor Uniwersytetu w Bremie. Od 2014 roku poseł do Parlamentu Europejskiego – Prawo i Sprawiedliwość. Członek rady programowej tej partii. Członek rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Publikował m.in. w „Dzienniku”, „Gazecie Polskiej”, „Rzeczpospolitej”, „W Sieci” i „Znaku”.

Andrzej Leder (ur. 1960) − filozof kultury, psychoterapeuta, dr hab. Profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Kierownik tamtejszego Zespołu Filozofii Kultury. W latach 1992-2012 członek zespołu czasopisma „Res Publica Nowa”. Jego książka Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej została nominowana do Nagrody Literackiej Nike oraz Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego.

Michał Łuczewski (ur. 1978) – socjolog, dr. Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wicedyrektor Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie. Członek redakcji „44/Czterdzieści i Cztery”. Publikował m.in. w „Arcanach”, „Polsce The Times”, „Res Publice Nowej”, „Wprost”. Jego książka Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej otrzymała w 2013 roku Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera.

Andrzej Mencwel (ur. 1940) – historyk i krytyk literatury i kultury polskiej, antropolog kultury, eseista, publicysta, prof. dr hab. Wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1992 roku kierownik Katedry Kultury Polskiej UW, a następnie, w latach 1998–2005, dyrektor Instytutu Kultury Polskiej UW, obecnie członek Rady Naukowej tego Instytutu. Jego książka Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna została nominowana w 2015 roku do Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego oraz do Nagrody Literackiej Gdynia.

Cezary Michalski (ur. 1963) – publicysta, eseista i prozaik. Komentator „Krytyki Politycznej’, był redaktorem pism „brulion” i „Debata”. Były pracownik redakcji kulturalnej TVP, był zastępcą redaktora naczelnego „Dziennika. Polska. Europa. Świat”, a następnie jego komentatorem.

Paweł Śpiewak (ur. 1951) – socjolog i historyk idei, dr hab., profesor w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. Publicysta, autor licznych prac naukowych o tematyce filozoficznej, politycznej i społecznej. W latach 2005-2007 poseł na Sejm RP.

Magdalena Środa (ur. 1957) – teoretyczka etyki, filozofka, publicystka, prof. dr hab. Wykładowczyni w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Polskiej Akademii Nauk. W latach 2004-2005 pełnomocniczka rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn. Członkini rady programowej Kongresu Kobiet. Stała felietonistka „Gazety Wyborczej”.

Karolina Wigura (ur. 1980) – socjolożka, publicystka, dr. Członkini redakcji tygodnika internetowego „Kultura Liberalna”, była członkini zarządu Fundacji Batorego. Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Publikowała m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Przeglądzie Politycznym” i „Tygodniku Powszechnym””. Jej książka Wina narodów otrzymała w 2012 roku Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera.

Rozmowa z udziałem: Jánosa Kisa (Węgry), Iwana Krastewa (Bułgaria), Karola Modzelewskiego, Jana Rokity, Jacquesa Rupnika (Czechy–Francja), Aleksandra Smolara i Karoliny Wigury, oraz – w ostatniej części spotkania – Mateusza Kijowskiego.

Spotkanie zorganizowaliśmy w związku z 40. rocznicą powstania Komitetu Obrony Robotników. Zaprosiliśmy do wspólnej refleksji nad najważniejszymi osiągnięciami, ale też słabościami tych czterech dekad i wyzwaniami związanymi z obecną sytuacją. Spotkanie zatytułowaliśmy: „Od KORu do KODu”, ale można z równym powodzeniem napisać: „Od walki o demokrację do obrony demokracji”.

Noty biograficzne

Mateusz Kijowski (ur. 1968) – informatyk, publicysta, działacz społeczny i bloger. Członek-założyciel Ruchu Obywatelskiego Akcji Demokratycznej, działał w ruchu ojcowskim i proszczepionkowym, był współzałożycielem stowarzyszenia „Stop Gwałtom”. Obecnie przewodniczący Komitetu Obrony Demokracji.

János Kis (ur. 1943) – filozof, socjolog i politolog. Jeden z czołowych węgierskich dysydentów, w 1981 założył pierwszy opozycyjny magazyn „Beszélõ”, którego redaktorem naczelnym pozostawał do 1989. Współzałożyciel liberalnej partii Związek Wolnych Demokratów. W 1991 roku wycofał się z aktywnej polityki, od 1992 jest profesorem Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego.

Iwan Krastew (ur. 1965) –politolog, prezes Centrum na rzecz Strategii Liberalnych, permanent fellow w wiedeńskim Instytucie Nauk o Człowieku. Współzałożyciel Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych i członek globalnej rady doradców Open Society Foundation.

Karol Modzelewski (ur. 1937) – historyk, opozycjonista, wraz z Jackiem Kuroniem współautor Listu otwartego do Partii, w okresie PRL kilkakrotnie więziony. Pierwszy rzecznik prasowy NSZZ „Solidarność”, członek Krajowej komisji Porozumiewawczej. W latach 1989-1991 senator, współtwórca Solidarności Pracy, a następnie Unii Pracy.

Jacques Rupnik (ur. 1950) – francuski politolog i historyk. Dyrektor ds. badań w Centre d’Etudes et de Recherches Internationales w Paryżu, visiting professor w Collège d’Europe w Brugii. W latach 1990-1992 doradzał prezydentowi Czechosłowacji Václavowi Havlowi.

Aleksander Smolar (ur. 1940) – politolog, publicysta, zastępca przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu; członek International Forum Research Council w Waszyngtonie; członek Rady Dyrektorów Institute for Human Sciences przy Boston University; w latach 1989-1990 doradca ds. politycznych premiera Tadeusza Mazowieckiego, w latach 1992-1993 – doradca ds. polityki zagranicznej premier Hanny Suchockiej. Prezes Fundacji Batorego od 1990 roku.

Karolina Wigura (ur. 1980) – socjolożka, publicystka, dr. Szefowa Obserwatorium Debaty Publicznej „Kultury Liberalnej”, adiunktka w Instytucie Socjologii UW. Opublikowała książki: Wina narodów. Przebaczenie jako strategia prowadzenia polityki (nagroda im. J. Tischnera 2012) oraz z Geoffreyem Karabinem Forgivenessem Promise, Possibility and Failure. Laureatka Grand Press za wywiad z Jürgenem Habermasem Europę ogarnia śmiertelny bezwład (2008).

Wprowadzenia: Mirosława Grabowska (dyrektor Centrum Badania Opinii Społecznej), Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego) oraz Andrzej Waśkiewicz (Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego)

Uczestnicy: Henryk Domański (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), Antoni Dudek (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), Jakub Dymek („Krytyka Polityczna”), Mateusz Fałkowski (Kolegium Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego), Maciej Gdula („Krytyka Polityczna”), Łukasz Jurczyszyn (Polski Instytut Spraw Międzynarodowych), Rafał Kalukin („Polityka”), Tomasz F. Krawczyk (Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego), Ewa Kulik-Bielińska (dyrektor Fundacji im. Stefana Batorego), Paweł Marczewski (Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego), Anna Materska-Sosnowska (Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego), Agnieszka Nogal (Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego), Adam Ostolski (Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego), Łukasz Pawłowski („Kultura Liberalna”), Bartłomiej Radziejewski („Nowa Konfederacja”), Mikołaj Rakusa-Suszczewski (Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego), Błażej Sajduk (Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józef Tischnera), Tomasz Sawczuk („Kultura Liberalna”), Michał Syska (dyrektor Ośrodka Myśli Społecznej im. F. Lassalle’a), Tadeusz Szawiel (Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego), Jan Tokarski („Kronos”), Piotr Trudnowski (Klub Jagielloński), Tomasz Zarycki (Instytut Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego).

Emmanuel Macron w swej kampanii prezydenckiej odwoływał się do odmiennych tradycji politycznych, stawiając w centrum przeciwstawienie społeczeństwa otwartego zamkniętemu i wbrew ogólnym tendencjom wychwalając Europę, globalizacje i migrację. Wygrał wybory, a tworząc nowy rząd sięgnął po osoby z lewicy, centrum i prawicy. Zatrząsł też całą mapą polityczną, stawiając pod znakiem zapytania istnienie dominujących dotychczas partii lewicowych i prawicowych (socjalistycznej i republikańskiej). Te uwagi piszemy przed wyborami parlamentarnymi we Francji, które mogą ukazać głębię i trwałość zmian, który pociągnął za sobą wybór Macron na prezydenta.

Wybory francuskie skłaniają do postawienia pytania o dzisiejsze podziały ideowe i naturę podstawowych konfliktów nie tylko we Francji, lecz i w innych państwach demokratycznych , w tym w Polsce. Czy mamy do czynienia z zamazywaniem różnic między tradycyjnie rozumianą lewicą, prawicą i centrum, czy też próbą zdefiniowania tych pól na nowo? Czy istotniejsze są inne podziały, odwołujące się do kategorii klasowych: na uprzywilejowanych i wykluczonych? A może na tych, którzy przywiązani są do tradycyjnych narodowych tożsamości, oraz na opowiadających się za szerszymi tożsamościami? Może dzisiaj ważniejszy jest, sięgając do często występującego na Zachodzie opisu, podział na nacjonalistów i globalistów (czy alternatywnie: patriotów i kosmopolitów)? Jaka jest rola podziałów kulturowych, m.in. podziału na tradycjonalistów i oświeceniowców? Jaka rolę w podziałach odgrywa indywidualizm i wspólnotowość? A może – co podkreślają różnego rodzaju populiści – najważniejszy jest podział na elity i masy?

Jaką odpowiedź na obecną sytuację mają tradycyjne, często zakorzenione od lat w swych społeczeństwach partie polityczne? Na ile jest ona adekwatna do zachodzących w świecie zmian politycznych, ekonomicznych, społecznych czy kulturowych?

Wprowadzenie: Michael Ignatieff (rektor Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie).

Prowadzenie dyskusji: Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)

Nagranie spotkania

Michael Ignatieff – wykładowca akademicki, eseista oraz były polityk. Rektor Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego (Central European University) w Budapeszcie. Wykładał m.in. na uniwersytetach w Cambridge, Toronto i na Uniwersytecie Harvardzkim. Od 1985 współpracownik prasy brytyjskiej, w tym w latach 1989 – 1991 komentator „The Observer”. W latach 2000-2005 współpracownik „The New York Times Magazine”. W latach 2007-2011 przewodniczący Liberalnej Partii Kanady. Wydał m.in. Isaiah Berlin: A Life (1998), Human Rights as Politics and Idolatry (2001), True Patriot Love (2009), Fire and Ashes: Success and Failure in Politics (2013), The Ordinary Virtues: Moral Order in a Divided World (2017).

Polecamy rozmowy przeprowadzone z Michaelem Ignatieffem podczas jego pobytu w Warszawie:

Wprowadzenie do debaty: Piotr Buras (dyrektor warszawskiego biura ECFR), Dominika Kozłowska (redaktor naczelna „Znaku”), Tomasz Rowiński („Christianitas”) i Michał Szułdrzyński (zastępca redaktora naczelnego „Rzeczpospolitej”).

Prowadzenie dyskusji: Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)

Tezy
Polityka Prawa i Sprawiedliwości wobec Unii Europejskiej, a nawet szerzej Europy, jest radykalnie odmienna od tego, co znaliśmy za rządów poprzednich, nawet w stosunku do całego 25-ciolecia. Chociaż PiS deklaruje, że w żadnym razie nie myśli o wyprowadzaniu Polski z Unii, sposób, w jaki opisuje akceptowalną dla siebie Unię daleko odbiega od rzeczywistości UE i od jej ewolucji (praktycznie od Traktatu Rzymskiego).

Jak się wydaje, nie jest to wyłącznie problem polityczny: koncepcji suwerenności narodowej. Za wyobrażeniami pożądanej przez PiS Unii Europejskiej kryje się głęboka niezgoda kulturowa – żeby nie powiedzieć cywilizacyjna – na współczesną Unię, czy w ogóle na współczesny kształt polityczny i kulturowy zachodu. Wydaje się, iż zrozumienie postawy obecnych władz wobec UE wymaga refleksji nad głębszymi tendencjami ideowymi (intelektualnymi), które występują w Kościele, oraz w środowiskach intelektualnych, które można utożsamiać z obozem obecnie rządzącym Polską.

Uczestnikom panelu postawiliśmy m.in. pytania: Jak Kościół oraz środowiska z nim związane postrzegają współczesną Europę i miejsce Polski w Europie? Jak definiują europejskość? Do jakich idei, wzorów postaw się odwołują? Jaki wpływ na postrzeganie Europy odgrywają środowiska prawicowe czy też konserwatywne związane z Kościołem?

Piotr Buras (ur. 1974) – ekspert ds. europejskich, publicysta. Dyrektor warszawskiego biura ECFR. W latach 2008-2012 korespondent „Gazety Wyborczej” w Berlinie. Wcześniej pracował w Centrum Stosunków Międzynarodowych w Warszawie, Institute for German Studies na Uniwersytecie w Birmingham oraz na Uniwersytecie Wrocławskim. Ostatnio wydał Europe and its discontents: Poland’s collision course with the European Union (2017).

Dominika Kozłowska (ur. 1978) – filozofka, dr. Redaktor naczelna miesięcznika „Znak”. Współpracowniczka Instytutu Myśli Józefa Tischnera. Była redaktor naczelna pisma „Thinking in Values”.

Tomasz Rowiński (ur. 1981) – historyk idei, publicysta i redaktor. Od 2008 roku redaktor kwartalnika „Christianitas”. W latach 2005-2008 współpracował z „Res Publicą Nową”. Pracował w Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie i był sekretarzem redakcji kwartalnika „Fronda”. Ostatnio wydał Bękarty Dantego. Szkice o zanikaniu i odradzaniu się widzialnego chrześcijaństwa (2015).

Michał Szułdrzyński (ur. 1980) – filozof i publicysta, zastępca redaktora naczelnego „Rzeczpospolitej”, wcześniej kierownik działu krajowego. Wcześniej pracował w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera. W latach 2006–2008 redaktor naczelny kwartalnika „Nowe Państwo” oraz członek redakcji kwartalnika „Pressje”. Był prezesem stowarzyszenia Klub Jagielloński.

Wprowadzenia: Aleksander Hall (Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie) oraz Krzysztof Mazur (Klub Jagielloński)
Prowadzenie: Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).

Uczestnicy: Monika Gabriela Bartoszewicz (Akademia Vistula, Warszawa), Marek Beylin („Gazeta Wyborcza”), Elżbieta Ciżewska (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego), Ludwik Dorn, Antoni Dudek (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), Jakub Dymek („Krytyka Polityczna”), Mateusz Fałkowski (Kolegium Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego), Rafał Kalukin („Polityka”), Leszek Koczanowicz (Uniwersytet SWPS, Wrocław), Tomasz F. Krawczyk (Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego), Piotr Leszczyński („Przegląd Polityczny”), Paweł Marczewski (Fundacja im. Stefana Batorego), Anna Materska-Sosnowska (Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego), Adam Michalak („Nowa Konfederacja”), Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (Fundacja im. Stefana Batorego), Mikołaj Rakusa-Suszczewski (Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego), Jan Rokita, Agnieszka Rosner (Res Publica Nowa), Błażej Sajduk (Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józef Tischnera), Andrzej Szahaj (Instytut Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika), Michał Sutowski („Krytyka Polityczna”), Michał Szułdrzyński („Rzeczpospolita”), Henryk Woźniakowski (Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), Szymon Wróbel (Instytut Filozofii i Socjologii PAN).

Tezy

Kryzysy, z którymi borykają się dziś demokracje – finansowy, migracyjny, kryzys zaufania do instytucji państwowych – rodzą pokusy sięgania po rozwiązania pozorne i antydemokratyczne, które obiecują szybkie rozładowanie niepokojów społecznych bez sięgnięcia do rzeczywistych źródeł problemów.

Pokusy te przyjmują różne formy dla różnych tradycji politycznych. Konserwatyzm staje przed pokusą zrezygnowania z obrony trwałości i ciągłości instytucji państwa na rzecz budowy państw homogenicznych kulturowo lub państw z wyraźną kulturą dominującą. Lewica kuszona jest transferami socjalnymi w zamian za milczące przyzwolenie na rozmontowywanie liberalnego państwa prawa. Liberałów kusi, by wobec wzbierającej fali populizmu ograniczyć wpływ szerokich rzesz wyborców na niektóre sfery polityczne i oddać je pod kontrolę technokratów. Te pokusy, choć różne, mają jednak wspólny mianownik – nakłaniają do rezygnacji z fundamentu każdej demokracji, jakim jest pluralizm opinii i stylów życia.

Do jakich zasobów politycznych i ideowych mogą dziś sięgnąć w Polsce i na świecie te trzy nurty, aby ustrzec się przed pokusami antydemokratycznymi? W jaki sposób mogą postawić tamę populizmowi i autorytaryzmowi? Jak mogą zachować swoją tożsamość ideową, a jednocześnie odpowiedzieć na współczesne wyzwania?
Na te pytania spróbujemy odpowiedzieć podczas cyklu dyskusji, z których pierwszą poświęciliśmy konserwatyzmowi.