Warszawa, 30 grudnia 2025
Sz. P. Marcin Kierwiński
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji
Sz. P. Joanna Knapińska
Prezes Rządowego Centrum Legislacji
Szanowni Państwo,
Obywatelskie Forum Legislacji działające przy Fundacji im. Stefana Batorego wyraża stanowczy sprzeciw wobec wyznaczenia konsultacji publicznych projektu ustawy o wygaszeniu rozwiązań wynikających z ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (UD 345) w terminie, który w rzeczywistości uniemożliwia udział znaczącej części interesariuszy, a tym samym czyni konsultacje pozornymi.
Termin konsultacji powyższego projektu wyznaczono do dnia 2 stycznia, przy czym organizacje wskazane w rozdzielniku otrzymały informację o konsultacjach 23 grudnia w godzinach popołudniowych, natomiast pozostali uczestnicy debaty publicznej mogli dowiedzieć się o nich z platformy RCL dopiero 29 grudnia. W praktyce oznacza to, że dla wielu podmiotów czas na analizę projektu i przygotowanie uwag został sprowadzony do kilku dni, przypadających niemal w całości na okres świąteczno-noworoczny. Taki tryb jest nie do pogodzenia z elementarną rzetelnością procesu legislacyjnego oraz z zasadą równego traktowania uczestników konsultacji.
Opisany sposób procedowania pozostaje w sprzeczności z Regulaminem pracy Rady Ministrów. Zgodnie z § 36 ust. 1 Regulaminu projekty ustaw podlegają uzgodnieniom, opiniowaniu oraz konsultacjom publicznym jako integralnemu elementowi rządowego procesu legislacyjnego. Jednocześnie – co ma kluczowe znaczenie w niniejszej sprawie – Regulamin wprost wymaga, aby w przypadku projektu ustawy skrócenie czasu na zajęcie stanowiska poniżej standardu było wyjątkiem, a nie regułą, i aby zostało szczegółowo uzasadnione. Aktualne brzmienie § 40 ust. 3 pkt 1 Regulaminu stanowi jednoznacznie, że „szczegółowego uzasadnienia wymaga wyznaczenie terminu do zajęcia stanowiska krótszego niż 21 dni – w przypadku projektu ustawy – od udostępnienia tego projektu.” Informacja o tym, że ustawa musi wejść w życie do początku marca 2026 r. nie stanowi wystarczającego uzasadnienia. Termin ten był znany już dużo wcześniej i dużo wcześniej można było przygotować projekt i przedstawić go do konsultacji.
W sytuacji, w której termin konsultacji w istocie zamyka się w kilku dniach i przypada na okres świąteczny, wymóg szczegółowego uzasadnienia nie może być traktowany jako formalność, lecz jako realna gwarancja ochrony jakości prawa i zaufania do państwa. Brak publicznie dostępnego, szczegółowego uzasadnienia tak daleko idącego skrócenia terminu – w szczególności w warunkach, w których informacja o konsultacjach nie była równocześnie dostępna dla wszystkich zainteresowanych – oznacza naruszenie standardu wyrażonego w § 40 ust. 3 pkt 1 Regulaminu.
Tak prowadzony proces konsultacyjny rodzi również problem konstytucyjny. Trybunał Konstytucyjny od lat konsekwentnie wywodzi z art. 2 Konstytucji (zasady demokratycznego państwa prawnego) zarówno zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, jak i dyrektywy poprawnej (przyzwoitej) legislacji. Wyrażono to m.in. w wyroku z 16 września 2003 r., sygn. K 55/02, Trybunał wskazywał, że naruszenie art. 2 Konstytucji w obszarze standardów legislacyjnych występuje zwłaszcza wtedy, gdy uchybienia mają charakter rażący i prowadzą do podważenia bezpieczeństwa prawnego. Konsultacje zaprojektowane w sposób, który w praktyce wyłącza znaczną część interesariuszy z udziału – zwłaszcza przez skrajne skrócenie czasu w okresie świątecznym – wpisują się w ryzyko właśnie takiego rażącego naruszenia standardów rzetelności prawodawczej i zaufania do państwa.
Nasze stanowisko wzmacniają ustalenia raportów Obywatelskiego Forum Legislacji. W niedawno wydanym raporcie podsumowującym praktykę stanowienia prawa w latach 2023-2025 (https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2025/12/Raport-OFL.pdf) wskazuje się na systemowy problem skracania konsultacji publicznych, co prowadzi do spadku jakości regulacji, wzrostu liczby błędów i konieczności szybkich nowelizacji oraz do erozji zaufania do instytucji publicznych. Przypadek konsultacji wyznaczonych w praktyce na kilka dni, w czasie świąt, przy nierównym dostępie informacyjnym (rozdzielnik 23 grudnia versus publikacja w RCL 29 grudnia), stanowi modelowy przykład praktyki, przed którą OFL konsekwentnie ostrzega.
W tej sytuacji wnosimy o niezwłoczne podjęcie działań naprawczych polegających na wydłużeniu konsultacji w sposób zapewniający realny udział zainteresowanych podmiotów, co najmniej w horyzoncie odpowiadającym standardowi 21 dni, liczonych od momentu faktycznego udostępnienia projektu i efektywnego poinformowania o konsultacjach opinii publicznej. Jednocześnie oczekujemy opublikowania szczegółowego uzasadnienia odstępstwa od standardu 21 dni, o którym mowa w § 40 ust. 3 pkt 1 Regulaminu pracy Rady Ministrów, jeżeli organ wnioskujący podtrzymuje wolę procedowania w terminie krótszym.
Tylko taki sposób działania będzie zgodny z obowiązującymi regułami rządowego procesu legislacyjnego, standardami konstytucyjnymi wynikającymi z art. 2 Konstytucji oraz elementarną zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Członkowie Obywatelskiego Forum Legislacji:
Piotr Frączak, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych
Krzysztof Izdebski, Fundacja im. Stefana Batorego
Łukasz Jachowicz, ekspert ds. nowoczesnych technologii
prof. dr hab. Krzysztof Jasiecki, Szkoła Główna Handlowa
adw. Paulina Kieszkowska-Knapik, Kieszkowska Rutkowska Kolasiński Kancelaria Prawna spj
Wojciech Klicki, Panoptykon
Grażyna Kopińska, Fundacja im. Stefana Batorego
dr hab. Urszula Kurczewska, prof. SGH, Szkoła Główna Handlowa
dr hab. Grzegorz Makowski, Szkoła Główna Handlowa
Witold Michałek, Business Centre Club
dr hab. Małgorzata Molęda-Zdziech, prof. SGH, Szkoła Główna Handlowa
dr Wojciech Rogowski, Instytut Allerhanda, Szkoła Główna Handlowa
Katarzyna Sadło, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
Tomasz Schimanek, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce
Katarzyna Urbańska, Kancelaria Radcy Prawnego Katarzyny Urbańskiej
dr Agnieszka Vetulani-Cęgiel, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Grzegorz Wiaderek, prezes zarządu Instytutu Prawa i Społeczeństwa
Kuba Wygnański, Fundacja Stocznia
dr Tomasz Zalasiński, Kancelaria Radcy Prawnego Tomasz Zalasiński
Grzegorz Ziemniak, Instytut Demokracji
dr hab. Andrzej Zybała, prof. SGH, Szkoła Główna Handlowa
Obywatelskie Forum Legislacji (OFL) działa przy Fundacji im. Stefana Batorego od 2009 roku. Zajmuje się monitoringiem procesu stanowienia prawa pod kątem jego przejrzystości, otwartości na konsultacje publiczne i zabezpieczenia antykorupcyjne oraz przestrzegania zasad dobrej legislacji, przedstawiając wnioski z obserwacji i rekomendacje zmian w cyklicznych raportach.
