W 2015 roku, kiedy Europa przeżywała poprzedni wielki kryzys migracyjny, Polskę ten problem ominął. Dzisiaj znajdujemy się już w centrum zdarzeń, nawet jeśli pod różnymi względami sytuacja Polski jest inna niż w tych krajach granicznych Unii. Od 2021 roku Polska jest krajem dotkniętym problemem nieregularnej migracji. Powstanie wschodnioeuropejskiego szlaku migracyjnego przebiegającego przez nasz kraj, mur na granicy z Białorusią, dziesiątki przypadków śmierci na granicy, napięcia wewnętrzne i wrogość w relacjach z Mińskiem – to przejawy tego zjawiska.
Próba sprostania temu wyzwaniu wymagać będzie od Polski nie tylko głębokiej rewizji polityki azylowej i migracyjnej, lecz także aktywnej dyplomacji skierowanej do krajów pochodzenia migrantów, państw tranzytowych i innych potencjalnych partnerów w świecie. Realizacja strategii humanitarnej kontroli granic będzie możliwa tylko we współpracy z innymi krajami UE.
O tym, że problem migracji odczuwany jest przez obywateli jako wymykający się kontroli, wcale nie przesądza liczba osób starających się dostać do Unii Europejskiej. Poza rekordowym rokiem 2015 (1,9 mln) liczby te nie są wcale szokująco wysokie, zaś narracja mówiąca o zalewie uchodźców nie znajduje w nich potwierdzenia. Nawet 300–400 tysięcy migrantów w skali roku (w 2023 przybyło 355 tysięcy w ciągu 11 miesięcy) to dla potrzebujących siły roboczej krajów europejskich grupa nierobiąca wielkiego wrażenia – pisze Piotr Buras. Jego zdaniem, kluczowym problemem jest nieregularny charakter migracji (generujący przestępczość, cierpienie i chaos) oraz niezdolność krajów UE do odsyłania z powrotem tych, którzy nie uzyskają w nich prawa ochrony lub pobytu.
Decydująca w najbliższych latach dla zapewnienia zarówno bezpieczeństwa granicy, jak i humanitarnego charakteru jej kontroli będzie skuteczna „polityka powrotów”, czyli zdolność do skutecznej deportacji tych migrantów, którzy nie kwalifikują się do uzyskania ochrony międzynarodowej lub praw pobytu. Niska skuteczność w tym zakresie jest piętą achillesową polityki migracyjnej UE, a Polska stanie wobec tego problemu, gdy – co jest koniecznością – przywróci rządy prawa na granicy z Białorusią i będzie rozpatrywać wnioski o azyl.
Dlatego Polska powinna włączyć się w podejmowanie przez kraje UE wysiłki zmierzające do współpracy z krajami pochodzenia i krajami trzecimi, które w zamian za oferowane ich obywatelom korzyści gotowe były pomóc w ograniczaniu nieregularnej migracji do Europy. To kluczowe zadania dla polskiej polityki europejskiej i zagranicznej – podsumowuje Piotr Buras.
Zachęcamy do lektury całej analizy!
