18.12.2024
Bilans idei 2024
Wielu komentatorów i komentatorek oraz uczestników i uczestniczek polskiej sceny intelektualnej zwraca uwagę na stan debaty publicznej narzekając, że brakuje w niej nowych idei, które byłyby podstawą dla interpretacji rzeczywistości, wizji ładu politycznego i społecznego, krytyki kultury, scenariuszy przyszłości, odpowiedzi na zjawiska kryzysowe, jak katastrofa klimatyczna, przełom demograficzny czy wyzwania nowych technologii.
Czy rzeczywiście brakuje nowych, atrakcyjnych propozycji intelektualnych? A jeśli tak, to co jest źródłem kryzysu? Brak podaży? Czy coraz większa trudność z „przebiciem” się do debaty? Ograniczenie debaty do mniejszych „baniek”? Polaryzacja polityczna i rosnąca temperatura konfliktu? A może brak odpowiednich platform poważnej dyskusji i wymiany poglądów?
Niezależnie od odpowiedzi, wierzymy, że najważniejszym medium do wprowadzania w obieg nowych idei pozostaje książka. Dlatego zaprosiliśmy pisma i portale kształtujące polską debatę publiczną do tego, by wspólnie dokonać bilansu idei za 2024 rok. Porozmawiajmy o tym, jakie książki były w minionym roku dla różnych środowisk intelektualnym wydarzeniem, skłaniały do namysłu, refleksji, a może nawet do rewizji poglądów. Dlaczego miały takie znaczenie? Czy któreś spośród książek ważnych zostały przeoczone? Chcemy rozmawiać przede wszystkim o polskich autorach, ale też zapytać o ważne przekłady. Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku.
„Bilans idei 2024” to również nieformalny początek poszukiwań książki-laureatki tegorocznej, czwartej już edycji Nagrody im. Marcina Króla. Nagrodę Fundacja Batorego ustanowiła w zeszłym roku, by wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości i do tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości.
W tym roku zapraszamy również publiczność do zgłaszania ważnych polskich książek opublikowanych w 2024 roku. Zachęcamy do przesyłania swoich propozycji przez formularz: https://forms.office.com/e/9Qdu3SeKyP. Listę zgłoszonych i spełniających kryteria tytułów przekażemy osobom nominującym do Nagrody jako inspirację.
Do dyskusji zaprosiliśmy 16 redakcji.
Swój udział w debacie „Książki znaczące. Bilans idei 2024” do tej pory potwierdzili:
Magdalena M. Baran (Liberté!), Joanna B. Bednarek (Czas Kultury), Mateusz Burzyk (Znak), Przemysła Gębala (Nowa Konfederacja), Karol Grabias (Więź), Urszula Kifer (Pismo), Zofia Król (Dwutygodnik), Marta Mizuro (Odra), Konstanty Pilawa (Pressje), Wojciech Przybylski (Res Publica Nowa), Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin (Kultura Liberalna), Bogna Świątkowska (Notes Na 6 Tygodni/Bęc Zmiana), Hubert Walczyński (Magazyn Kontakt), Przemysław Wielgosz (Le Monde diplomatique – edycja polska), Agnieszka Wiśniewska (Krytyka Polityczna), Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Transmisja na żywo będzie tłumaczona na polski język migowy i dostępna na profilach Fundacji Batorego na Facebooku oraz YouTube.
Zapraszamy do dyskusji!
Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku, które miały dla nich szczególne znaczenie.
Czas Kultury (Poznań)
- Marcin Kościelniak, Aborcja i demokracja. Przeciw-historia Polski 1956-1993, Krytyka Polityczna, 2024.
- Agnieszka Dauksza, Ludzie nieznaczni. Taktyki przetrwania, Wydawnictwa Karakter i słowo/obraz terytoria, 2024.
- Wojciech Śmieja, Po męstwie, Wydawnictwo Czarne, 2024
- Carolyn Steedman, Pejzaż dobrej kobiety, tłum. Aleksandra Paszkowska, Krytyka Polityczna, 2024
- Claire Dederer, Potwory. Dylematy fanki. Co zrobić z wielką sztuką strasznych ludzi?, tłum. Dorota Konowrocka-Sawa, Filtry, 2024.
- Achille Mbembe, Brutalizm, tłum. Oskar Hedemann, Wydawnictwo Karakter, 2024.
- Giovanni Arrighi, Długi wiek XX. Pieniądze, władza i geneza naszych czasów, tłum. Paweł Szadkowski, Glowbook, 2024.
Dwutygodnik (Warszawa)
- Andrzej Dybczak, Las duchów, Wydawnictwo Nisza, 2024
- Eliza Kącka, Wczoraj byłaś zła na zielono, Wydawnictwo Karakter, 2024
- Maciej Pisuk, Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy, Wydawnictwo Cyranka, 2024
- Anna Burns, Mleczar, tłum. Aga Zano, Wydawnictwo ArtRage, 2024
- Achille Mbembe, Brutalizm, tłum. Oskar Hedemann, Wydawnictwo Karakter, 2024
- Walerian Pidmohylny, Miasto, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo KEW, 2024
Kontakt (Warszawa)
- Michał Brzeziński, Paweł Bukowski, Jakub Sawulski, Nierówności po polsku. Dlaczego trzeba się nimi zająć, jeśli chcemy dobrej przyszłości nad Wisłą, Krytyka Polityczna 2024
- Ignacy Dudkiewicz, Jak przeszłość, strach i bezwład rządzą polskim Kościołem, Agora, 2024
- Maciej Pisuk, Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy, Wydawnictwo Cyranka, 2024
- Ignacy Dudkiewicz, Ernest Małkiewicz, Paulina Olivier, Szymon Rębowski (praca zbiorowa), Pamiętniki uchodźcze II, Magazyn Kontakt i Klub Inteligencji Katolickiej, 2024
- Giovanni Arrighi, Długi wiek XX. Pieniądze, władza i geneza naszych czasów, tłum. Paweł Szadkowski, Wydawnictwo Glowbook, 2024
- Didier Eribon, Życie, starość i śmierć kobiety z ludu, tłum. Jacek Giszczak, Wydawnictwo Karakter, 2024
- Annie Ernaux, Ciała, tłum. Agata Kozak, Wydawnictwo Czarne, 2024
- Robert Whitaker, Zmącony obraz. Leki psychotropowe i epidemia chorób psychicznych w Ameryce, tłum. Jan Dzierzgowski, Wydawnictwo Czarne, 2024
Krytyka Polityczna (Warszawa)
- Sonia Klisza, Histeria sztuki: niemy krzyk obrazów, Wydawnictwo Znak Koncept, 2024
- Marcin Kościelniak, Aborcja i demokracja. Przeciw-historia Polski 1956–1993, Krytyka Polityczna, 2024
- Wojciech Śmieja, Po męstwie, Wydawnictwo Czarne, 2024
- Sara Ahmed, Żyć feministycznym życiem, tłum. Magdalena Kunz, Krytyka Polityczna, 2024
- Marie Bardiaux-Vaïente, Carole Maurel, Wybór, tłum. Olga Mysłowska, Klutura Gniewu, 2024
- Eleanor Catton, Las birnamski, tłum. Maciej Świerkocki, Wydawnictwo Literackie, 2024
Kultura Liberalna (Warszawa)
- Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
- Przemysław Czapliński, Rozbieżne emancypacje. Przewodnik po prozie 1976-2020, Wydawnictwo Literackie, 2024
- Maciej Górny, Matka wynalazków. Jak Wielka Wojna urządza nam życie, Wydawnictwo Agora, 2024
- Anne Applebaum, Koncern Autokracja. Dyktatorzy, którzy chcą rządzić światem, tłum. Michał Rogalski, Wydawnictwo Agora, 2024
- Sylvie Kauffmann, Zaślepieni. Jak Berlin i Paryż dały Rosji wolną rękę, tłum. Jakub Jedliński, Fundacja Kultura Liberalna, 2024
- Martin Wolf, Kryzys demokratycznego kapitalizmu, tłum. Tomasz Bieroń, Fundacja Kultura Liberalna, 2024
Le Monde diplomatique – edycja polska (Warszawa)
- Ewa Bińczyk, Uspołecznianie antropocenu. Ekowerwa i ekologizowanie ekonomii, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2024
- Artur Domosławski, Rewolucja nie ma końca. Podróże w krainie buntu i nadziei, Wydawnictwo Literackie, 2024
- Weronika Kostyrko, Róża Luksemburg. Domem moim jest cały świat, Marginesy, 2024
- Giovanni Arrighi, Długi wiek XX. Pieniądze, władza i geneza naszych czasów, tłum. Paweł Szadkowski, Wydawnictwo Glowbook, 2024
- Naomi Klein, Podróż do lustrzanego świata, tłum. Hanna Jankowska, Muza, 2024
- Raja Shehadeh, Dlaczego Izrael boi się Palestyny?, tłum. Anna Sak, Wydawnictwo Karakter, 2024
Liberté! (Łódź)
- Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
- Tadeusz Gadacz, Myślenie krytyczne, Wydawnictwo Stentor, 2024
- Basil Kerski, Europejczycy z kantonu Polska, Wydawnictwo Austeria, 2024
- Anne Applebaum, Koncern Autokracja. Dyktatorzy, którzy chcą rządzić światem, tłum. Michał Rogalski, Wydawnictwo Agora, 2024
- Jan Grabowski, Polacy wobec Zagłady Żydów, tłum. Jan Grabowski, Wydawnictwo Vis-a-vis Etiuda, 2024
- Yuval Noah Harari, Krótka historia informacji od epoki kamienia do sztucznej inteligencji, tłum. Justyna Hunia, Wydawnictwo Literackie, 2024
NN6T (Warszawa)
- Weronika Kostyrko, Róża Luksemburg. Domem moim jest cały świat, Wydawnictwo Marginesy
- Michał Laskowski, Muzeum Losowe, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i Fundacja Bęc Zmiana, 2024
- Filip Springer, Szara godzina. Czas na nową architekturę, Wydawnictwo Karakter, 2024
- Alexis Pauline Gumbs, Niezatapialne. Czarny feminizm i ssaki morskie, tłum. Weronika Zalewska, Dominika Wasilewska, Wydawnictwo Współbycie, 2024
- Joanna Kusiak, Radically Legal. Berlin Constitutes the Future, Cambridge University Press, 2024
- Astrida Neimanis Ciała wodne. Posthumanistyczna fenomenologia feministyczna, tłum. Sławomir Królak, Pamoja Press, 2024
Nowa Konfederacja (Warszawa)
- Przemysław Gębala, Cyfrowy wzmacniacz chaosu. Cichy zabójca nowoczesności, Nowa Konfederacja, 2024
- Bartłomiej Radziejewski, Nowy porządek globalny. Mocarstwa, średniacy i niewidzialne siły kierujące światem, Nowa Konfederacja, (08. 12) 2024
- Łukasz Sakowski, Jałowe łono Europy, Nowa Konfederacja, 2024
- Dani Rodrik, Paradoks globalizacji. Demokracja i przyszłość światowej gospodarki, tłum. Jan Szkudliński, Zysk i S-ka, 2024
- Vaclav Smil, Jak naprawdę działa świat. Przewodnik po naszej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, tłum. Dariusz Rossowski, Wydawnictwo Insignis, 2024
- Peter Zeihan, Koniec świata to dopiero początek. Scenariusz upadku globalizacji, tum. Tomasz Bieroń, Zysk i S-ka, (20.11) 2023
Odra (Wrocław)
- Katarzyna Bednarczykówna, Masz się łasić. Mobbing w Polsce, Wydawnictwo Czarne, 2024
- Zbigniew Machej, Widokówki z niebytu, Sedno Wydawnictwo Akademicke, 2024
- Laura Bates, O mężczyznach, którzy nienawidzą kobiet. Od inceli do artystów podrywu, tłum. Mariusz Gądek, Wydawnictwo Czarne, 2024
- Claire Dederer, Dylemat fanki, tłum. Dorota Konowrocka-Sawa, Wydawnictwo Filtry, 2024
Pismo (Warszawa)
- Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
- Katarzyna Kazimierowska, Wielkie zmęczenie. Osobista historia cukrzycy, Krytyka Polityczna, 2024
- Zofia Smełka-Leszczyńska, Cześć pracy. O kulturze zap***dolu, Krytyka Polityczna, 2024
- Laura Bates, O mężczyznach, którzy nienawidzą kobiet. Od inceli do artystów podrywu, tłum. Mariusz Gądek, Wydawnictwo Czarne, 2024
- Naomi Klein, Podróż do lustrzanego świata, tłum. Hanna Jankowska, Muza, 2024
- Michaił Zygar, Wojna i kara. Putin, Zełenski i geneza rosyjskiej inwazji na Ukrainę, tłum. Jerzy Wołk-Łaniewski, Wydawnictwo W.A.B., 2024
Pressje (Kraków)
- Jan Maciejewski, Już pora. Miesiące i godziny, Teologia Polityczna, 2024
- Andrzej Nowak, Kto pisze naszą historię? Rozmowy polskie wiosną XXI wieku, Wydawnictwo Literackie, 2024
- Tomasz Stawiszyński, Powrót fatum, Znak Liternanova, 2024
- Byung-Chul Han, Kryzys narracji i inne eseje, tłum. Rafał Pokrzywka, Krytyka Polityczna, 2024
- G. A. Pocock, Moment Makiawela, tłum. Arkadiusz Górnisiewicz, Ośrodek Myśli Politycznej, 2024
- Natalia Starczenko, Ukraińskie światy Rzeczypospolitej, tłum. Tomasz Hodana i Katarzyna Kotyńska, Międzynarodowe Centrum Kultury, 2024
Przegląd Polityczny (Gdańsk)
- Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
- Karolina Ćwiek-Rogalska, Ziemie. Historia odzyskania i utraty, Wydawnictwo RN, 2024
- Piotr Kłodkowski, Azjatycka Wielka Gra Indie i Azja Południowa w sporze o regionalną i globalną dominację w XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024
- Christopher Clark, Powstanie i upadek 1600-1947, tłum. Jan Szkudliński, Bellona, 2024
- Francis Fukuyama, Zamieszanie z liberalizmem, tłum. Jan Pyka, Wydawnictwo Rebis, 2024
- Friedrich Reck-Malleczewen, Dziennik lat trwogi. Świadectwo wewnętrznej emigracji, tłum. Urszula Poprawska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2024
- Natalia Starczenko, Ukraińskie światy Rzeczypospolitej, tłum. Tomasz Hodana i Katarzyna Kotyńska, Międzynarodowe Centrum Kultury, 2024
Więź (Warszawa)
- Michał Jędrzejek, Bóg umarł. Dlaczego odchodzimy od religii, Znak, 2024
- Marek Kita, Zostać w Kościele. Zostać Kościołem, Więź, 20224
- Tomasz Stawiszyński, Powrót fatum, Znak Liternanova, 2024
- Tomáš Halík, Listy do papieża. Zachęta do szukania nowych dróg, tłum. Andrzej Babuchowski, Wydawnictwo WAM, 2024
- Richard Kearney, Powrót do Boga po Bogu, tłum. Tomasz Sieczkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łudzkiego, 2024
- Martin Scorsese, Antonio Spadaro SJ, Dialogi o wierze, tłum. Magdalena Macińska, Tomasz Kwiecień, Wydawnictwo WAM i Więź, 2024
Znak (Kraków)
- Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
- Kamil Fejfer, Łukasz Komuda, Ile trzeba zarabiać, żeby być szczęśliwym? Oraz 12 innych pytań o ekonomię i naszą przyszłość, Wydawnictwo Miesięcznika Znak, 2024
- Michał Jędrzejek, Bóg umarł. Dlaczego odchodzimy od religii, Znak, 2024
- Giorgio Agamben, pięć tomów projektu Homo sacer: Królestwo i chwała, Stasis. Wojna domowa jako paradygmat polityczny, Najwyższe ubóstwo. Reguły monastyczne i forma życia, Opus Dei. Archeologia obowiązku, Horkos. Sakrament języka. Archeologia przysięgi, tłum. Piotr Laskowski, Sebastian Matuszewski, Piotr Michalik, Wydawnictwo IFiS PAN, 2023
- Claire Dederer, Dylemat fanki, tłum. Dorota Konowrocka-Sawa, Wydawnictwo Filtry, 2024
- Jonathan Haidt, Niespokojne pokolenie. Jak wielkie przeprogramowanie dzieciństwa spowodowało epidemię chorób psychicznych, Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2025 (zapowiedź wydawnicza)
