Walka o zbiorową tożsamość jest umiejscowiona w centrum kulturowej kontrrewolucji, o której mówili Viktor Orbán i Jarosław Kaczyński w Krynicy. Tak określali swoją politykę wobec i w ramach Unii Europejskiej, ale punkt odniesienia owej kontrrewolucji oraz jej źródła – niezależnie od tego, co konkretnie obaj politycy mieli na myśli – znajdują się w polityce wewnętrznej obu krajów. Zresztą w następstwie wielorakich, nakładających się kryzysów znaczenie ID politics – polityki tożsamości – wzrosło niepomiernie nie tylko w Polsce, lecz w całej Europie, a także poza naszym kontynentem.
Polityka tożsamości zdaje się odgrywać szczególnie istotną rolę w polityce prowadzonej przez PiS po wygranych wyborach. Jest ona ważnym elementem projektu transformacji – nazwijmy ją Transformacją 2.0 – której cel stanowi zepchnięcie w cień przemian zasadniczo liberalnych, które dokonały się po 1989 roku. Polityka tożsamości staje się dziś zasadniczym narzędziem budowania wspólnoty i dzielenia społeczeństwa w oparciu o oficjalną narrację o Polsce i Polakach. Jest też ważnym elementem projektu długofalowej dominacji politycznej i ideowej obozu rządzącego. Pragnie tego oczywiście każda władza, ale pozostałe obozy polityczne zdają się przywiązywać większą wagę do innych narzędzi.
Z punktu widzenia zmagań prowadzonych o polską tożsamość z dziedzictwem przeszłości – czasów PRL i następnego ćwierćwiecza – zasadnicze znaczenie ma to, co dzieje się w mediach publicznych, edukacji, nauce, kulturze, w sieci tworzonych muzeów oraz w Instytucie Pamięci Narodowej.
W czasie naszej konferencji zastanawialiśmy się nad polską tożsamością kształtującą się pod wpływem doświadczeń poprzedniego ćwierćwiecza, nad tożsamością zbiorową, którą PiS, bliscy jemu intelektualiści i publicyści chcieliby ukształtować. Pytaliśmy, jakie są najważniejsze elementy krytyki w tym obszarze dziedzictwa lat 1989–2015 oraz demokracji zachodnich. szukaliśmy odpowiedzi na ofensywę PiS-u, jeżeli chodzi o wizję tożsamości, liberalnego centrum i lewicy.
I sesja Jak tworzyła się polska tożsamość w ostatnim ćwierćwieczu?
Jakie typy wspólnoty budowano lub próbowano budować po 1989 roku? Do jakich modelów polskości się odwoływano? Co z przeszłości wybierano, a co pomijano? Ile PRL-u zostało w polskiej tożsamości w III RP?
Paneliści: Ludwik Dorn, Andrzej Mencwel, Cezary Michalski,Magdalena Środa
Zapis wideo I sesji
II sesja Jakiej wspólnoty Polaków chce i jaką współtworzy obóz obecnie rządzący?
Z jakich elementów tradycji najchętniej się korzysta? W jaką całość układa się realizowana polityka historyczna, kulturalna, edukacyjna i informacyjna o Polsce, Europie i świecie? Jakie ma być w nim miejsce Kościoła katolickiego i popularyzowanych przez niego wartości?
Paneliści: Zdzisław Krasnodębski, Andrzej Leder, Michał Łuczewski, Karolina Wigura
Ludwik Dorn (ur. 1954) – polityk, socjolog i publicysta. Działacz Komitetu Obrony Robotników, a następnie „Solidarności”. Pracownik Ośrodka Badań Społecznych NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. Redaktor podziemnego „Głosu”. Współzałożyciel i od 1992 roku wiceprezes Porozumienia Centrum. Współzałożyciel i w latach 2001-2007 wiceprezes Prawa i Sprawiedliwości. w 2010 roku członek Polski Plus. W latach 2011-2014 członek Solidarnej Polski. Od 1997 do 2015 roku poseł. W 2007 roku marszałek Sejmu. W latach 2005-2007 wicepremier oraz minister spraw wewnętrznych i administracji.
Zdzisław Krasnodębski (ur. 1953) – socjolog, filozof i publicysta, profesor Uniwersytetu w Bremie. Od 2014 roku poseł do Parlamentu Europejskiego – Prawo i Sprawiedliwość. Członek rady programowej tej partii. Członek rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Publikował m.in. w „Dzienniku”,„Gazecie Polskiej”,„Rzeczpospolitej”, „W Sieci” i „Znaku”.
Andrzej Leder (ur. 1960) − filozof kultury, psychoterapeuta, dr hab. Profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Kierownik tamtejszego Zespołu Filozofii Kultury. W latach 1992-2012 członek zespołu czasopisma „Res Publica Nowa”. Jego książka Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej została nominowana do Nagrody Literackiej Nike oraz Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego.
Michał Łuczewski (ur. 1978) – socjolog, dr. Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wicedyrektor Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie. Członek redakcji „44/Czterdzieści i Cztery”. Publikował m.in. w „Arcanach”, „Polsce The Times”, „Res Publice Nowej”, „Wprost”.Jego książka Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej otrzymała w 2013 roku Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera.
Andrzej Mencwel (ur. 1940) – historyk i krytyk literatury i kultury polskiej, antropolog kultury, eseista, publicysta, prof. dr hab. Wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1992 roku kierownik Katedry Kultury Polskiej UW, a następnie, w latach 1998–2005, dyrektor Instytutu Kultury Polskiej UW, obecnie członek Rady Naukowej tego Instytutu. Jego książka Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna została nominowana w 2015 roku do Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego oraz do Nagrody Literackiej Gdynia.
Cezary Michalski (ur. 1963) – publicysta, eseista i prozaik. Komentator „Krytyki Politycznej’, był redaktorem pism „brulion” i „Debata”. Były pracownik redakcji kulturalnej TVP, był zastępcą redaktora naczelnego „Dziennika. Polska. Europa. Świat”, a następnie jego komentatorem.
Paweł Śpiewak (ur. 1951) – socjolog i historyk idei, dr hab., profesor w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. Publicysta, autor licznych prac naukowych o tematyce filozoficznej, politycznej i społecznej. W latach 2005-2007 poseł na Sejm RP.
Magdalena Środa (ur. 1957) – teoretyczka etyki, filozofka, publicystka, prof. dr hab. Wykładowczyni w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Polskiej Akademii Nauk. W latach 2004-2005 pełnomocniczka rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn. Członkini rady programowej Kongresu Kobiet. Stała felietonistka „Gazety Wyborczej”.
Karolina Wigura (ur. 1980) – socjolożka, publicystka, dr. Członkini redakcji tygodnika internetowego „Kultura Liberalna”, była członkini zarządu Fundacji Batorego. Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Publikowała m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Przeglądzie Politycznym” i „Tygodniku Powszechnym””. Jej książka Wina narodów otrzymała w 2012 roku Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera.
