Wydarzenia

godz. 11.00-13.30

Wystąpienia: Zoltán Miklósi (Uniwersytet Środkowoeuropejski w Budapeszcie), Ágoston Sámuel Mráz (firma doradcza Nézőpont Intézet), György Schöpflin (poseł do Parlamentu Europejskiego, lista Fideszu), Gabor Attila Tóth (Uniwersytet w Debreczynie), Balázs Váradi (Uniwersytet Środkowoeuropejski w Budapeszcie).

godz. 14.30-17.00

Wystąpienia: Agata Bielik-Robson (Uniwersytet w Nottingham, Instytut Ameryk i Europy Uniwersytetu Warszawskiego), Ludwik Dorn (poseł na Sejm RP, Solidarna Polska, b. marszałek Sejmu RP), Radosław Markowski (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej), Robert Krasowski (publicysta), Przemysław Wipler (poseł na Sejm RP, Prawo i Sprawiedliwość).

godz. 11.00-13.30

Wystąpienia: Sylvie Kauffmann („Le Monde”), Iwan Krastew (Centrum na rzecz Strategii Liberalnych, Sofia), Jacques Rupnik (Centrum Studiów i Badań Międzynarodowych CERI, Paryż), György Schöpflin (poseł do Parlamentu Europejskiego, lista Fideszu)

Pytania i komentarze z sali

Prowadzenie konferencji: Aleksander Smolar (prezes Fundacji Batorego).

Zapis trzeciej sesji ukazał się w „Przeglądzie Politycznym” (2013, nr 120)

Ostatnie, kolejne modyfikacje konstytucji węgierskiej spowodowały nową falę międzynarodowej krytyki pod adresem rządów Viktora Orbána. Zarzuca im się tendencje autorytarne, eliminowanie istotnych zabezpieczeń liberalnej, konstytucyjnej demokracji, która jest budowana na równowadze instytucji i sił (checks and balaces). Chodzi m.in. o istotne osłabienie Trybunału Konstytucyjnego, Banku Centralnego, modyfikacje ordynacji wyborczej czy ustawy o mediach ograniczającej wolność słowa. Krytyce podlega polityka gospodarcza i nacjonalistyczna propaganda, oparta na heroizacji oporu przeciwko presjom z zewnątrz. Jak bardzo realne są zagrożenia dla liberalnej demokracji w dzisiejszych Węgrzech? Jakie są tam obecnie alternatywy polityczne?

W Polsce mamy do czynienia z silnie obecnym na prawicy mitem rządów Orbána. Przytłaczające zwycięstwo wyborcze przywódcy Fideszu i jego radykalne rządy stanowią dla wielu usprawiedliwienie rządów PiS lat 2005-2007 i źródło nadziei na przyszłość. Politycznie formująca się radykalna prawica narodowa znajduje wzór w skrajnym węgierskim Jobbiku. Jakie są nowe idee na prawicy, jeżeli chodzi o stosunek do liberalnej demokracji, do państwa prawa, do Unii Europejskiej? W jakim stopniu kształtują się pod wpływem doświadczeń węgierskich?

Sytuację, jeżeli chodzi o polską percepcję przypadku węgierskiego komplikuje nadto zdecydowane poparcie premiera Donalda Tuska i ministra Radosława Sikorskiego dla rządu Orbána w jego konflikcie z dużą częścią Unii Europejskiej. Ze względu na politykę wewnętrzną wygląda to na zaskakujący brak koherencji. Wyjaśnienie można zapewne znaleźć w obawie, iż atak na Orbána może zapowiadać swoistą „strategię salami” w stosunku do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w okresie dokonującej się radykalnej rekonstrukcji Unii Europejskiej.

Sytuację na Węgrzech i dylematy polskiej prawicy trzeba też rozpatrywać na szerszym tle kryzysu polityki demokratycznej w Unii i w wielu państwach członkowskich wspólnoty. Lata kryzysu, poczucie politycznej bezalternatywności i braku nadziei sprzyjają powstawaniu ruchów radykalnych oraz różnych odcieni populizmu. Pytanie, które chcemy postawić dotyczy nie tylko ich geografii i ideologii. Co tłumaczy swoisty paradoks, że siła i rozprzestrzenienie się tych ruchów w Europie jest ciągle dość ograniczone, pomimo głębokiego kryzysu ekonomicznego i politycznego, a także kryzysu nadziei w Unii Europejskiej? Czy Węgry zdają się tu być wyjątkiem? Jakie są dalsze perspektywy ruchów radykalnych?

Viktor Orbán w Instytucie Wolności – relacja wideo, Salon 24. Niezależne forum publicystów

Agata Bielik-Robson (ur. 1966) – filozofka, dr hab. Wykładowczyni na Wydziale Teologii Uniwersytetu w Nottingham oraz Instytucie Ameryk i Europy Uniwersytetu Warszawskiego. Pracowniczka Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Felietonistka „Wysokich Obcasów”. Zajmuje się filozofią podmiotowości, postsekularyzmem, myślą judaistyczną oraz wpływem psychoanalizy i formacji romantycznej na filozofię. Ostatnio wydała: Duch powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia (2010), The Saving Lie: Harold Bloom and Deconstruction (2011), Erros. Mesjański witalizm i filozofia (2012), Żyj i pozwól żyć (rozmawia Michał Sutowski, 2012).

Ludwik Dorn (ur. 1954) – polityk, socjolog i publicysta. Poseł na Sejm RP od 1997. Działacz Komitetu Obrony Robotników, a następnie „Solidarności”. Pracownik Ośrodka Badań Społecznych NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. Redaktor podziemnego „Głosu”. Współzałożyciel i od 1992 roku wiceprezes Porozumienia Centrum. Współzałożyciel i w latach 2001-2007 wiceprezes Prawa i Sprawiedliwości. Obecnie członek klubu parlamentarnego Solidarna Polska. W 2007 roku marszałek Sejmu. W latach 2005-2007 wicepremier oraz minister spraw wewnętrznych i administracji.

Sylvie Kauffmann (ur. 1955) – dziennikarka. Dyrektor wydawniczy dziennika „Le Monde”. Od 1987 roku korespondentka dziennika w Moskwie, a w latach 1988-1993 w Europie Środkowo-Wschodniej. Od 1996 do 2001 roku szef biura Nowym Jorku. W latach 2010-2011 redaktor naczelna „Le Monde”.

Robert Krasowski (ur. 1966) – publicysta, dziennikarz. W latach 1993–1995 dziennikarz „Życia Warszawy”, od 1996 do 2002 roku szef działu opinii w „Życiu”. Następnie zastępca redaktora naczelnego „Faktu”. W latach 2006-2009 redaktor naczelny „Dziennika. Polska. Europa. Świat”. Współtwórca „Europa – Tygodnik Idei” (dodatek do „Faktu”, a następnie do „Dziennika”). Założyciel i współwłaściciel wydawnictwa Czerwone i Czarne. Ostatnio wydał: Po południu. Historia polityczna III RP, T. 1, Lata 1989-1995 (2012).

Iwan Krastew (ur. 1965) – politolog i analityk spraw międzynarodowych. Przewodniczący Centrum na rzecz Strategii Liberalnych w Sofii. Fellow w wiedeńskim Instytucie Nauk o Człowieku. Członek zarządu European Council on Foreign Relations w Londynie. Członek redakcji „Europe’s World”, „Journal of Democracy” i „Transit – Europäische Revue”. W latach 2005-2011 redaktor naczelny bułgarskiego wydania „Foreign Policy”. Zajmuje się przede wszystkim zagadnieniami związanymi z sytuacją społeczeństw postkomunistycznych. Ostatnio wydał Can Democracy Survive When We Don’t Trust Our Leaders? (2013).

Radosław Markowski (ur. 1957) – politolog, dr hab. Profesor w Instytucie Nauk Politycznych Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. Członek zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Członek International Political Science Association, European Consortium for Political Research. Członek redakcji czasopism „European Journal of Political Research”, „Perspectives on European Politics and Society”, „Central European Political Science Review”.

Zoltán Miklósi – filozof, politolog, dr hab., wykładowca akademicki. Pracuje na Wydziale Politologii Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie. Zajmuje się problemem instytucji oraz teorią sprawiedliwości. Autor wielu publikacji wśród nich m.in. Against the Principle of All Affected Interests oraz How Does the Difference Principle Make a Difference?.

Ágoston Sámuel Mráz (ur. 1980) – politolog, doktorant, wykładowca akademicki na Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa, gdzie zajmuje się polityką wewnętrzną w Europie, zwłaszcza w Niemczech oraz stosunkami religia a polityka. Dyrektor firmy konsultingowej Nézőpont Intézet, która prowadzi doradztwo m.in. w zakresie sytuacji politycznej na Węgrzech.

Jacques Rupnik (ur. 1950) – politolog i historyk. Dyrektor naukowy paryskiego Centrum Studiów i Badań Międzynarodowych (CERI). Od 1982 profesor w paryskim Instytucie Studiów Politycznych. W latach 1995-1996 dyrektor Międzynarodowej Komisji ds. Bałkanów w Carnegie Endowment for International Peace. Od 1999 do 2000 roku członek Niezależnej Międzynarodowej Komisji ds. Kosowa. W latach 1977-1982 współpracował z BBC World Service. Od 1990 do 1992 doradca prezydenta Václava Havla. Specjalizuje się w problematyce Europy Środkowej i Wschodniej. Ostatnio wydał m.in. Les banlieues de l’Europe. Les politiques de voisinage de l’union européenne (red., 2007), Příliš brzy unavená demokracie. Rozhovor s Karlem Hvížďalou (2009).

György Schöpflin (ur. 1939) – polityk, politolog. Poseł do Parlamentu Europejskiego (z listy Fideszu) – frakcja Europejska Partia Ludowa. Członek Komisji Spraw Konstytucyjnych. W latach 1963-1967 pracownik Królewskim Instytucie Spraw Międzynarodowych w Londynie, a następnie do 1976 roku w BBC. Od 1976 do 2004 wykładowca w szkole Studiów Słowiańskich i Europy Wschodniej Uniwersytetu Londyńskiego oraz dyrektor Centrum Badań nad nacjonalizmem. Do 2011 roku wykładał na Wydziale Nauk Politycznych Uniwersytetu Bolońskiego w Forli. Ostatnio wydał: The Dilemmas of Identity (2010), Politics, Illusions, Fallacies ( 2012).

Aleksander Smolar (ur. 1940) – politolog, publicysta, prezes Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Członek Zarządu ECFR. Zastępca przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. W latach 1971-1989 na emigracji politycznej. W 1974 roku współzałożyciel i redaktor naczelny kwartalnika politycznego „Aneks”. W latach 1989-1990 doradca ds. politycznych premiera Tadeusza Mazowieckiego. Od 1992 do 1993 roku doradca ds. polityki zagranicznej premier Hanny Suchockiej. Ostatnio wydał: Tabu i niewinność (2010).

Gabor Attila Tóth – prawnik, konstytucjonalista, prof. na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Debreczynie. W latach 2000-2010 był doradcą Trybunału Konstytucyjnego na Węgrzech. Współtwórca, a obecnie prezes założonej w 1994 roku Węgierskiej Unii Swobód Obywatelskich, jednej z największych organizacji pozarządowych działających na rzecz przestrzegania praw człowieka na Węgrzech, w tym m.in. pomocy prawnej dla osób uzależnionych i chorych, a także swobodą słowa oraz zgromadzeń, oraz prawem do aborcji i eutanazji. Jest autorem wielu prac z zakresu prawa konstytucyjnego oraz problematyki praw człowieka.

Balázs Váradi (ur. 1969) – ekonomista prof. na Wydziale Politologii Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie, fellow w Instytucie Ekonomii Węgierskiej Akademii Nauk. Doktoryzował się na Uniwersytecie w Yale. Był m.in. doradcą rządu węgierskiego w kwestiach edukacji, ochrony zdrowia, a także spraw społeczno-politycznych, a także doradcą rządu gruzińskiego z ramienia Banku Światowego.

Przemysław Wipler (ur. 1978) –  polityk, prawnik, poseł na Sejm RP. Członek Prawa i Sprawiedliwości. Publicysta kwartalnika „Rzeczy Wspólne”. Wykładał bezpieczeństwo energetyczne w Collegium Civitas. W 1999 roku współtwórca, a następnie prezes Stowarzyszenia KoLiber. W latach 1999- 2001 redaktor „Najwyższego CZASU!”. Pracował w Centrum im. Adama Smitha i Fundacji Akcji Gospodarczej. W latach 2002- 2005 prezes Fundacji Odpowiedzialność Obywatelska. Od 2005 do 2008 roku dyrektor Departamentu Dywersyfikacji Dostaw Nośników Energii w Ministerstwie Gospodarki. W 2009 fundator, a następnie do 2011 prezes Fundacji Republikańskiej.