Wprowadzenia do debaty: Agnieszka Chłoń-Domińczak (Instytut Statystyki i Demografii SGH), Stanisława Golinowska (Instytut Zdrowia Publicznego UJ), Jakub Sawulski (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) oraz Jerzy Wilkin (Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN)
Na spotkaniu przedstawiliśmy opracowanie Stanisławy Golinowskiej Modele polityki społecznej w Polsce i Europie na początku XXI wieku, które w przekrojowy sposób ukazuje kierunek polskiej polityki społecznej ostatnich lat na tle europejskich tendencji, dostarczając odpowiedzi na pytania, jak rozwiązania rządu Prawa i Sprawiedliwości, m.in. świadczenia w ramach programu Rodzina 500+ i cofnięcie reform edukacyjnych, mają się do rozwiązań funkcjonujących w innych krajach Europy.
Tezy
Po ostatnim globalnym kryzysie finansowym wieszczono zmierzch neoliberalizmu i renesans socjaldemokracji. Spodziewano się, że po spustoszeniu na rynkach finansowych i ogromnych kosztach społecznych, jakie poniesiono, by utrzymać na powierzchni kluczowe instytucje globalnej gospodarki, pojawią się populistyczne siły wrogie globalizacji i upatrujące tarczy przed nią w nacjonalizmie. Przemyślenie na nowo fundamentów państwa opiekuńczego, zarówno w jego zróżnicowanym wydaniu europejskim, jak w wersji przyjętej w polityce amerykańskiego New Dealu, miało stanowić zdaniem wielu konieczny krok mający uchronić światowe demokracje przed regresem.
Od wybuchu kryzysu finansowego minęła już dekada. Neoliberalny ład gospodarczy, określany przez rosnące nierówności, kwestionowanie zabezpieczeń społecznych i postępującą niepewność zatrudnienia, wcale nie odszedł w przeszłość. Tymczasem pomysły ożywienia demokracji socjalnej, by ocalić demokratyczne społeczeństwa przed populizmem i nacjonalizmem, pozostały w sferze życzeń. Partie socjaldemokratyczne albo zniknęły z krajowych scen politycznych, jak grecki PASOK czy holenderska PvdA, albo borykają się z poważnymi problemami ze zdefiniowaniem własnej tożsamości i zostały zmuszone do reagowania na posunięcia nadających kształtujących scenę polityczną rywali, jak francuscy Socjaliści czy niemiecka SPD. W tej sytuacji nie ma już powrotu do Trzeciej Drogi, ostatniej wielkiej idei, która wydawała się napędzać europejską socjaldemokrację, a nowa ideowa propozycja jakoś nie może się zmaterializować.
Jednocześnie nowa wizja państw opiekuńczego i solidarności społecznej wydaje się być potrzebna jeszcze bardziej, niż w momencie wybuchu kryzysu finansowego. Świat po krachu wydaje się być podzielony między coraz bardziej wymykające się kontroli społecznej siły gospodarcze i obiecujące łatwe rozwiązania złożonych problemów nacjonalistyczne siły polityczne. Z tej perspektywy brak lewicy w polskim parlamencie czy bóle, w jakich formują się w Polsce socjaldemokratyczne koalicje wyborcze, wydaje się być symptomem szerszego i poważniejszego problemu. Jego istotą jest pytanie o to, jakiego modelu społecznego i jakiego państwa opiekuńczego powinna chcieć dziś socjaldemokracja?
Dawne modele państwa opiekuńczego, oparte na fundamentach w postaci powszechnego, długoletniego zatrudnienia w jednej branży oraz na tradycyjnym modelu rodziny z kluczową rolą jej głównego żywiciela, nie przystają ani do ekonomicznej rzeczywistości europejskich państw, ani do życiowych aspiracji Europejczyków. Ze względu na polityczną presję nacjonalizmu i populizmu oraz poszerzające się wpływy pozbawionych demokratycznej kontroli instytucji finansowych zaproponowanie nowego modelu społecznego staje się zagadnieniem fundamentalnym – i to nie tylko dla socjaldemokracji, ale dla przetrwania demokracji w ogóle.
Słowa wstępne panelistów:
Noty panelistów: Agnieszka Chłoń-Domińczak (ur. 1973) – ekonomistka, dr, związana z Instytutem Statystyki i Demografii SGH. W latach 2008-2009 podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, a wcześniej dyrektorem Departamentu Analiz i Prognoz Ekonomicznych w tym samym resorcie. W 2009 uhonorowana Nagrodą im. Andrzeja Bączkowskiego. Specjalizuje się w demografii, systemach emerytalnych, rynku pracy, polityce społecznej, zdrowia oraz edukacji.
Stanisława Golinowska (ur. 1947) – profesor nauk ekonomicznych, kieruje Zakładem Ekonomiki Zdrowia i Zabezpieczenia Społecznego Instytutu Zdrowia Publicznego UJ oraz Zakładem Polityki Społecznej Instytutu Pracy i Praw Socjalnych w Warszawie. Współzałożycielka i członek rady Fundacji Naukowej Center for Social and Economic Research. Specjalistka w dziedzinie polityki społecznej i rynku pracy.
Jakub Sawulski (ur. 1989) – ekonomista, asystent w Katedrze Finansów Publicznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, gdzie obronił doktorat poświęcony efektywność inwestycji w badania i rozwój w Polsce na tle innych państw Unii Europejskiej. Zajmuje się kwestiami wydatkowania środków publicznych oraz analizą systemów podatkowych i systemów emerytalnych, a także polityką energetyczną państwa.
Jerzy Wilkin (ur. 1947) – profesor ekonomii, kierownik Zakładu Integracji Europejskiej Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Były dziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych UW. Zajmuje się transformacją systemów społeczno-ekonomicznych, instytucjonalnymi uwarunkowaniami rozwoju, a także ekonomiczną rolą państwa i sektora publicznego.