Wspólnie z zaproszonymi ekspertami przeanalizowaliśmy wyniki wyborów samorządowych i frekwencję oraz zastanowiliśmy się, co mówią nam one o polskim społeczeństwie, jego potrzebach i aspiracjach. Porozmawialiśmy o tym, czy i co zmieniło się w stosunku do wyborów 15 października 2023. Jakie przesunięcia nastąpiły w obrębie elektoratów? Kto nie poszedł głosować i dlaczego? Jaki wpływ mogą mieć te wyniki na polską scenę polityczną? Jakie wnioski z tych wyborów można i powinno się wyciągnąć w kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego?
Pierwsze wnioski z analizy wyników wyborów przedstawił Jarosław Flis, Uniwersytet Jagielloński, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego.
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego
Podsumowaliśmy kampanię wyborczą, zastanawiając się nad jej kluczowymi momentami, sukcesami oraz ewentualnymi błędami popełnionymi przez poszczególne sztaby wyborcze oraz polityków. Omówiliśmy przebieg dnia głosowania i pierwsze wnioski z akcji społecznej obserwacji wyborów. Przedyskutowaliśmy także możliwe scenariusze powyborcze na polskiej scenie politycznej.
Prezentacja pierwszych wniosków ze społecznej obserwacji wyborów: Zofia Lutkiewicz (prezeska Fundacji Odpowiedzialna Polityka)
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Obserwujemy w ostatnim czasie kolejną falę postulatów wprowadzenia głosowania przez Internet w Polsce. Zwolennicy tego rozwiązania podkreślają, że zwiększyłoby to frekwencję i spowodowałoby większe oszczędności w organizacji dnia głosowania. Przekonują, że już teraz Polki i Polacy często korzystają z technologii, np. zarządzają swoimi pieniędzmi korzystając z bankowości elektronicznej. Przeciwnicy podkreślają z kolei, że nie ma dowodów na to, by głosowanie przez Internet zwiększało udział obywateli w wyborach, a technologie nie pozwalają jeszcze na oddanie głosu w sposób bezpieczny i jednocześnie zapewniający tajność głosowania.
Kwestią dla nas podstawową jest to, czy proponowane rozwiązania budują zaufanie do wyborów – najważniejszego przejawu aktywności suwerena w każdym demokratycznych kraju? Czy wręcz przeciwnie, w dobie zmasowanych cyberataków i wojny hybrydowej, mającej na celu podkopanie zaufania do demokracji, głosowanie internetowe stanie się kolejnym polem polaryzacji i braku wiary w uczciwość procesu wyborczego?
Istotne jest zrozumienie, czy głosowanie internetowe rzeczywiście może być narzędziem zwiększającym frekwencję i umacniającym gwarancję powszechnych i równych wyborów. Niezwykle istotne jest również ustalenie, czy faktycznie istnieją bezpieczne metody takiej formy głosowania. Czy jest możliwe zakłócenie przebiegu wyborów lub wpłynięcie na jego rezultat przez państwa autorytarne i czy obywatele i obywatelki mogą być pewni, że oddany przez nich głos jest tajny?
O wprowadzenie do seminarium poprosiliśmy profesor dr hab. Magdalenę Musiał-Karg z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, autorkę analizy poświęconej głosowaniu internetowemu z perspektywy politologiczno-prawnej oraz Macieja Broniarza z Uniwersytetu Warszawskiego, autora opracowania dotyczącego cyberbezpieczeństwa.
Udział w dyskusji potwierdzili:
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski, Fundacja im. Stefana Batorego.
Transmisja na żywo tłumaczona na polski język migowy będzie dostępna na profilu Fundacji Batorego na Facebooku oraz na naszym kanale YouTube.
Sądy są gwarantem, że kampania wyborcza i sam akt wyborczy przebiegają zgodnie z prawem. Na bieżąco dbają o właściwy przebieg kampanii, starając się wpływać na ograniczenie nieprawdziwych narracji budowanych przez kandydatów na temat swoich konkurentów, czy wreszcie, rozpatrując protesty wyborcze, oceniają uczciwość całego procesu. W konsekwencji wyzwania dla praworządności są wyzwaniami dla efektywnej kontroli nad procesem wyborczym. W trakcie debaty zastanawialiśmy się jakie konkretnie zagrożenia występują w tym obszarze, czy istniejące mechanizmy dobrze zabezpieczają możliwość niezależnej kontroli oraz jaką rolę mogę mieć organizacje społeczne i obywatele by budować zaufanie do roli sądów w procesie wyborczym.
Wprowadzenie do dyskusji: Ewa Łętowska (sędzia NSA i Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku) oraz Agata Pyrzyńska (Uniwersytet Szczeciński).
Podstawą do dyskusji była analiza autorstwa Agaty Pyrzyńskiej „Zmiany w sądownictwie a uczciwość procesu wyborczego”.
Uczestnicy:
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja Batorego).
Co jest największym zagrożeniem dla prawidłowego przebiegu procesu wyborczego? Możliwość sfałszowania wyników? Nierówne szanse komitetów? Chaos organizacyjny i prawny? Co i jak monitorować, czemu się przyglądać, aby rzetelnie ocenić sytuację? Jakie działania warto podjąć, aby zadbać o sprawność i uczciwość procesu wyborczego? Co można zrobić, aby ułatwić obywatelom udział w maratonie wyborczym? To niektóre z pytań, o których chcemy dyskutować.
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Mikołaj Cześnik, Anna Materska-Sosnowska (członkowie zarządu Fundacji im. Stefana Batorego).
Mikołaj Cześnik – dr. hab., socjolog, politolog. Profesor Uniwersytetu SWPS, dyrektor Instytutu Nauk Społecznych SWPS. Członek zespołu badawczego Polskiego Generalnego Studium Wyborczego.
Jarosław Flis – dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej.
Anna Materska – Sosnowska – dr, politolożka. Wykładowczyni i adiunkt w Katedrze Systemów Politycznych, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka Podyplomowego Studium Zagadnień Legislacyjnych Wydziału Prawa i Administracji UW.
Róża Rzeplińska – założycielka MamPrawoWiedziec.pl oraz prezeska Stowarzyszenia 61.
Jerzy Stępień – prawnik, senator I i II kadencji, współtwórca reform administracyjnych w latach 1989 – 1999, Generalny Komisarz Wyborczy w latach 1990-93 (dla wyborów samorządowych), sędzia Trybunału Konstytucyjnego w latach 1999-2008 (prezes TK w latach 2006-2008), współzałożyciel Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, przewodniczący jej Rady Fundatorów, wykładowca Uczelni Łazarskiego, od 2008 r., w latach 2012-16 prorektor, dyrektor Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej w tej uczelni.
Rozwój Internetu, a w szczególności mediów społecznościowych, sprawił, że w obecnych czasach podmioty zewnętrze łatwiej niż w przeszłości mogą wpływać na wyniki wyborów. Działania dezinformacyjne i propagandowe opierają się często na grze na emocjach, podsycaniu strachu, szerzeniu chaosu informacyjnego oraz podgrzewaniu bieżących sporów politycznych, których celem jest polaryzacja społeczeństwa. W powiązaniu z łatwością finansowania kampanii wyborczej przez podmioty trzecie, warto zastanowić się, na ile Polska jest przygotowana na zewnętrzną ingerencję w wybory.
Od aneksji Krymu przez Rosję oraz inwazji na wschodnią Ukrainę w 2014 roku możemy zauważyć zwiększoną aktywność Kremla w wykorzystywaniu wielowymiarowych działań hybrydowych (informacyjnych, militarnych, politycznych oraz ekonomicznych) w celu wpłynięcia na wyniki wyborów w różnych państwach Zachodu. Wspieranie konkretnych kandydatów i próbę zdyskredytowania innych można było zaobserwować podczas wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych w 2016 r. , we Francji oraz w innych krajach Zachodu.
Czy taka sytuacja miała również miejsce w Polsce? Czy w najbliższych wyborach parlamentarnych będziemy mieli do czynienia z próbą zewnętrznej ingerencji w proces wyborczy? Czy polskie państwo jest odporne i przygotowane na takie sytuacje? Jakie rozwiązania prawne i instytucjonalne należałoby wprowadzić, aby zabezpieczyć uczciwość procesu wyborczego w Polsce? Jaką rolę w tej sytuacji powinny odgrywać organizacje społeczne i obywatele?
Wprowadzenie do dyskusji: Tomasz Chłoń (b. dyrektor Biura Informacyjnego NATO w Moskwie), Krzysztof Izdebski (Fundacja Batorego i Open Spending EU Coalition), Marta Kowalska (Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji).
Udział w debacie wzięli:
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (członkini zarządu Fundacji im. Stefana Batorego).
Równe i powszechne wybory są naczelną zasadą ustrojową demokratycznego państwa prawa. Świadomość tego mają sami obywatele i obywatelki, którzy w ostatnich wyborach parlamentarnych tłumnie ruszyli do lokali wyborczych. W interesie państwa jest to, by wybory cieszyły się zaufaniem społecznym i by faktycznie opierały się na zasadach powszechności i równości. Wychodząc naprzeciw potrzebie zagwarantowania tych wartości oraz utrzymania zainteresowania i zaangażowania obywatelskiego organizacje społeczne widzą konieczność wprowadzenia systemowych zmian w zakresie regulacji procesu wyborczego.
Proponowane przez organizacje społeczne najpilniejsze i najważniejsze zmiany mają za cel budowę wiary w uczciwość wyborów, wzmocnienie instytucji odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie oraz usprawnienie procedur. Kompleksowa reforma systemu wyborczego wymaga czasu, jednak debatę o jej zasadach należy podjąć jak najszybciej.
Do udziału w konferencji w formule okrągłego stołu, zaprosiliśmy organizacje społeczne, członków Państwowej Komisji Wyborczej oraz pracowników Krajowego Biura Wyborczego, przedstawicieli administracji państwowej, ekspertów oraz polityków.
Otwarcie konferencji
9:45-10:45 Równość i dostępność wyborów
11.00-12.00 Finansowanie kampanii wyborczej
12.45-13.45 Administracja wyborcza
14.00-15.00 Dzień głosowania
15.15-16:15 Mężowie zaufania i obserwatorzy
16:15 – 17:00 Podsumowanie
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski, Fundacja im. Stefana Batorego.
Udział w debacie wzięli także: Piotr Chmiel (Departament Konsularny, MSZ), dr hab. Aldona Domańska (Katedra Prawa konstytucyjnego, Uniwersytet Łódzki), Kamila Grudniewska (kampania #mamwybór, Fundacja Edukacji i Aktywizacji Społecznej), Anita Kucharska-Dziedzic, posłanka na Sejm RP (Nowa Lewica), dr hab. Bartłomiej Michalak (Wydział Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie UMK), Kacper Nowina-Konopka (Zespół Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego, Biuro RPO), prof. dr hab. Jacek Raciborski (Zakład Socjologii Polityki, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego).
Zorganizowaliśmy debatę tuż po rozstrzygnięciu wyborów prezydenckich ze świadomością, iż pełne wyniki mogą nie być jeszcze znane czy też podlegać kontestacji. Nie chcieliśmy jednak patrzeć na ostatnie tygodnie kampanii i na same wyniki wyborów, analizować poszczególnych grup wyborców, śledzić przepływów poparcia ani zajmować się analizą strategii kandydatów, zastanawiać się na przyczynami ich sukcesów oraz niepowodzeń. Chcieliśmy zapytać o to, w jakiej rzeczywistości znaleźliśmy po 12 lipca 2020, pytać o głębsze zmiany, które w tym czasie się ujawniły i poszukać przyczyn mniej oczywistych; spojrzeć z dystansu na zachodzące procesy polityczne. Wreszcie chcieliśmy ogarnąć proces wyborczy jako całość: od nieodbytego głosowania 10 maja do drugiej tury wyborów i zastanowić się nad następstwami politycznymi oraz społecznymi wydarzeń z ostatnich miesięcy.
Postawiliśmy pytania:
Transmisja była tłumaczona na język migowy.
W dyskusji udział wzięli:
– Anna Materska-Sosnowska (Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)
– Andrzej Nowak (Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
– Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego)
– Michał Sutowski („Krytyka Polityczna”)
Prowadzący: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego, tygodnik „Polityka”)
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego, dziennikarz i publicysta tygodnika „Polityka”, kierownik Ośrodka Badań nad Przyszłością Collegium Civitas.
Anna Materska-Sosnowska – dr, politolożka, adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zajmuje się m.in. tematyką systemów politycznych, systemów partyjnych oraz analizą polskiej sceny politycznej.
Andrzej W. Nowak – prof. dr hab., historyk, publicysta, sowietolog, kierownik Zakładu Historii Europy Wschodniej Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1991–2012 redaktor naczelny czasopisma „Arcana”, autor m.in. Dziejów Polski. Od 2016 roku członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej.
Andrzej Rychard – prof. dr hab., socjolog, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego. W latach 1995–2006 wykładowca w Central European University. Członek Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i Komitetu Socjologii PAN. Autor licznych publikacji związanych z socjologią, polityką i ekonomią.
Michał Sutowski – politolog, tłumacz i publicysta. Sekretarz redakcji pisma „Krytyka Polityczna”. Koordynator Instytutu Studiów Zaawansowanych. Jest autorem wywiadów-rzek z Agatą Bielik-Robson, Ludwiką Wujec i Agnieszką Graff.
Sposób działania i finansowania mediów, a tym samym kampanii medialnej, są newralgicznymi punktami dla zachowania równości szans przez uczestników procesu wyborczego. Tymczasem od przejęcia władzy przez rząd Zjednoczonej Prawicy blisko 8 lat temu, mamy do czynienia z coraz bardziej spolaryzowanym i jednostronnym przekazem ze strony nadawcy publicznego.
Jednocześnie znaczna część wydatków reklamowych spółek Skarbu Państwa (SSP), ministerstw i urzędów centralnych stanowi finansowe wsparcie dla partyjno-rządowej propagandy. Podmioty te faworyzują media związane z obozem władzy. Kontrola i finansowanie określonych mediów umożliwiają rządzącym promowanie poszczególnych polityków, obchodzenie limitów wydatków wyborczych, przesunięcie środków finansowych na inne formy prowadzenia kampanii, ale też pośrednio blokują partiom opozycyjnym dostęp do kanałów komunikacyjnych. Transfery środków publicznych stają się instrumentem gry politycznej, służą do pozycjonowania użytkownikom konkretnych treści, tworzenia polaryzacji, a przede wszystkim mobilizacji wyborców.
Jakie ramy prawne i standardy są potrzebne, aby wybory były równe? Co należy zrobić, aby rozwiązać problem przywłaszczania mediów publicznych przez rządzących i angażowania ich w prowadzenie kampanii wyborczej? Dlaczego istniejące już rozwiązania prawne okazały się niewystarczające? Czy możliwe jest stworzenie takich, aby politycy nie mieli możliwości wpływania na media publiczne?
Dyskusja w formule okrągłego stołu, bez udziału publiczności. Wprowadzenie do dyskusji wygłosili Andrzej Krajewski (Towarzystwo Dziennikarskie) oraz Konrad Siemaszko (Helsińska Fundacja Praw Człowieka).
Udział w debacie wzięli:
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja im. Stefana Batorego).
Wszystko wskazuje na to, że udało się uniknąć głosowania na Prezydenta w maju, co byłoby przedsięwzięciem naruszającym konstytucyjne warunki stawiane wyborom, a także zagrażającym zdrowiu i życiu obywateli. Znów aktualne staje się pytanie, jak w stanie epidemii zorganizować wybory korespondencyjne tak, aby były demokratyczne i bezpieczne? Jak wyjść z obecnego kryzysu w oparciu o obowiązujące przepisy Konstytucji? Jak osiągnąć porozumienie, które dałoby wszystkim obywatelom przekonanie, że uczestniczą w procedurze bezpiecznej i uczciwej?
Przedyskutowaliśmy propozycje wysunięte przez Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego oraz przez Klub Jagielloński, które zaprezentowali:
Komentarze:
Prowadzenie:
Jak przeprowadzić demokratycznie wybory Prezydenta? Stanowisko Zespołu Ekspertów Wyborczych: https://bit.ly/Demokratyczne_wybory_Stanowisko_ZEW_grafiki
Zuzanna Dąbrowska – dziennikarka prasowa, radiowa i telewizyjna. Obecnie związana z „Rzeczpospolitą”. Wcześniej m.in. szefowa działu politycznego w „Dzienniku” i „Dzienniku Gazecie Prawnej”
Jarosław Flis – socjolog, dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykładowca na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komentator polityczny. Współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Członek Zespołu Ekspertów Wyborczych forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego.
Aleksander Smolar – politolog, od 1999 roku prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Emerytowany pracownik naukowy francuskiego Centre National de la Recherche Scientifique. Współtwórca i redaktor naczelny emigracyjnego pisma „Aneks”. Współzałożyciel i członek Europejskiej Rady Stosunków Międzynarodowych (ECFR).
Piotr Trudnowski – prezes Klubu Jagiellońskiego, redaktor portalu klubjagiellonski.pl. Ekspert ds. społeczeństwa obywatelskiego. Pracował dla organizacji obywatelskich, instytucji publicznych, biznesu i polityków.
Łukasz Warzecha – dziennikarz, publicysta i komentator polityczny związany z tygodnikiem „Do rzeczy”, publikuje również w „Rzeczpospolitej”, „Fakcie” oraz na portalu Onet.pl
