Debata ForumIdei Fundacji Batorego poświęcona wyzwaniom, jakie przed Polską stawiają głębokie przemiany zachodzące w Unii Europejskiej. Sednem transformacji UE nie są zmiany instytucjonalne, lecz redefinicja celów i priorytetów integracji, która ma dalekosiężne konsekwencje dla Polski.
Punktem wyjścia do rozmowy była publikacja raportu Nowy rozdział. Transformacja Unii Europejskiej a Polska.
Jego autorzy – Szymon Ananicz, Piotr Buras i Agnieszka Smoleńska – wskazują w raporcie, że zmianie ulegają mechanizmy polityczne i instytucjonalne UE, funkcjonowanie rynku wewnętrznego oraz strategia Unii na arenie globalnej. Prognozują, że na znaczeniu tracić będą dotychczasowe priorytety, które były kluczowe dla Polski: przezwyciężanie podziałów, wyrównywanie różnic ekonomicznych i liberalizacja wspólnego rynku. Autorzy przewidują, że integracja w nowej fazie służyć ma przede wszystkim realizacji celów klimatycznych, obronie suwerenności europejskiej w wymiarze gospodarczym oraz dostarczaniu dóbr publicznych, takich jak: sprawiedliwe płace, czyste środowisko czy zdrowie publiczne.
Korzystanie w pełni z możliwości stwarzanych przez członkostwo w Unii staje się zatem coraz mocniej uzależnione od spełniania określonych warunków: osiągania celów klimatycznych, gotowości do reform strukturalnych oraz wierności wartościom europejskim takim jak demokracja, praworządność i prawa podstawowe.
Czy Polska jest gotowa do nowej sytuacji? Jak poprawić jakość polskiego członkostwa w nadchodzących latach? Jak dostosować cele i metody polskiej polityki europejskiej, aby członkostwo w UE wzmacniało rozwój naszego państwa?
W dyskusji udział wzięli posłanki i posłowie do Parlamentu Europejskiego:
Spotkanie poprowadził Edwin Bendyk, Prezes Fundacji im. Stefana Batorego.
Po wielotygodniowej batalii na szczycie Unii Europejskiej osiągnięto kompromis w sprawie budżetu UE i powiązania go z praworządnością. Droga do uruchomienia funduszy, na które czeka cała Europa, została otwarta, w zamian za polityczne deklaracje dołączone do konkluzji szczytu. Czy wynik szczytu to sukces rządów Polski i Węgier czy ich oponentów? Czy też wygrała cała Europa? Jak spór o weto wpłynie na relacje w Unii i jaki będzie dalszy ciąg batalii o rządy prawa?
Wprowadzenia do dyskusji wygłosili: Caroline de Gruyter (komentatorka i autorka NRC Handelsblad), Gerald Knaus (dyrektor think-tanku European Stability Initiative), Jose Ignacio Torreblanca (szef madryckiego biura ECFR).
Do dyskusji zaprosiliśmy ponad dwadzieścioro intelektualistek i intelektualistów z Polski i zagranicy. Swój udział do tej pory potwierdzili: Piotr Arak (Polski Instytut Ekonomiczny), Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego), Kinga Brudzińska (GLOBSEC), Agnieszka Cianciara (Instytut Studiów Politycznych PAN), Roland Freudenstein (Wilfried Martens Centre for European Studies), Lucas Guttenberg (Instytut Delorsa), Marcin Kędzierski (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie; Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego), Renata Mieńkowska-Norkiene (Uniwersytet Warszawski), Bartłomiej E. Nowak (Akademia Finansów i Biznesu Vistula), Patrycja Sasnal (Polski Instytut Spraw Międzynarodowych), Eugeniusz Smolar (Centrum Stosunków Międzynarodowych), Agnieszka Smoleńska (Polityka Insight), Monika Sus (Instytut Studiów Politycznych PAN), Edit Zgut (Uniwersytet Warszawski, German Marshall Fund).
Prowadzenie: Piotr Buras (ECFR Warszawa), Mikołaj Cześnik, członek Zarządu Fundacji Batorego
Polskie władze zapowiadają przeprowadzenie referendum w sprawie rzekomego nakazu przyjmowania uchodźców ubiegających się o azyl w krajach Unii Europejskiej. Opozycja oskarża rząd o niezgodne z prawdą przedstawianie nowych przepisów i o próbę wykorzystania lęku przed migracją do mobilizacji elektoratu. W przedwyborczej gorączce zanika pytanie: czy proponowane regulacje pomogą w poradzeniu sobie z wyzwaniami migracyjnymi?
Wbrew temu, co próbują opinii publicznej wmówić politycy obozu rządzącego, Unia Europejska jest liderem wśród organizacji międzynarodowych, jeśli chodzi o tworzenie i wdrażanie rozwiązań antykorupcyjnych. I choć działania UE w tym obszarze mogłyby być lepiej skoordynowane i bardziej efektywne, to nie można mówić, że Unia ignoruje ten problem i nie podejmuje wysiłków, aby go ograniczyć – w przeciwieństwie do wielu państw członkowskich UE, w tym Polski czy Węgier, które akurat z korupcją mają ogromny, systemowy kłopot.
Z rocznicą rozpoczęcia przez Rosjan pełnoskalowej agresji na Ukrainę minął również rok od wydarzenia będącego reakcją niemieckiego establishmentu na tę inwazję – Zeitenwende speech, wygłoszonej przez Olafa Scholza przed Bundestagiem 27 lutego 2022. Oprócz stanowczego potępienia rosyjskich działań w Ukrainie, kanclerz zasygnalizował wówczas epokową zmianę w niemieckim myśleniu o polityce międzynarodowej oraz zapowiedział idące za tym działania.
Wojna w Ukrainie faktycznie okazuje się najważniejszym punktem w powojennej historii Niemiec od czasu zjednoczenia, a pod wieloma względami wydarzeniem w ogóle pozbawionym precedensu. Z perspektywy Berlina rosyjska agresja przeciwko Ukrainie jest nie tylko drastycznym pogwałceniem porządku bezpieczeństwa europejskiego czy symbolem fiaska specyficznej tradycji Ostpolitik, ale także symptomem przemian globalnych, które Niemcy odczuwają boleśniej niż większość innych państw europejskich.
Raport stanowi wszechstronną analizę konsekwencji agresji Rosji przeciwko Ukrainie dla polityki Niemiec w wymiarze polityki bezpieczeństwa, stosunków z Rosją i USA, zbrojeń, polityki energetycznej i relacji z Chinami oraz pokazuje, dlaczego wydarzenia ostatniego roku są najgłębszą cezurą w niemieckiej polityce ostatnich dekad. Autor sugeruje również, jakie konsekwencje niemiecka Zeitenwende może mieć dla polskiej polityki zagranicznej.
Pandemia wystawiła Unię Europejską na kolejną w ostatnich latach próbę i może zmienić ją nie mniej niż inne kryzysy minionej dekady. Kryzys euro zostawił społeczne i ekonomiczne rany, które do dziś się nie zagoiły, ale spowodował też reformy instytucjonalne popychając integrację do przodu. Kryzys uchodźczy z 2015 roku wzmocnił falę populizmu i napięcia między państwami UE. W ostatnim czasie problem migracji nieco stracił na znaczeniu, ale wobec braku trwałych rozwiązań może odżyć na nowo.
Jakie będzie dziedzictwo kryzysu koronowirusa? Propozycja budżetu Unii Europejskiej przedstawiona przez Komisje w maju br. i zawierająca dodatkowe 750 miliardów euro na walkę z konsekwencjami kryzysu jest cezurą skłaniającą do dokonania wstępnego bilansu. Na początku pandemii dominowały głosy, także środowiskach silnie proeuropejskich, że Unia zawodzi. Jednak w ostatnich tygodniach ton zmienił się diametralnie. Mowa wręcz o historycznym przełomie w integracji, porównywanym z decyzjami otwierającymi drogę do powstania Stanów Zjednoczonych. A 19 czerwca na wirtualnym szczycie Rady Europejskiej przywódcy państw UE zdecydują o kolejnych krokach, które podejmowane będą podczas prezydencji Niemiec w UE w drugiej połowie roku.
Jak jest rzeczywista waga podejmowanych dzisiaj kroków i ich perspektywy? Czy Unia stoi przed kolejnym ważnym krokiem w integracji? Jeżeli tak, to na jakiej zasadzie będzie się ona odbywała? W jaki sposób podjęte w ostatnim czasie decyzje wpływają na pozycję UE w świecie? Na czym polegać będą nowe mechanizmy solidarności w Unii Europejskiej? Co będą oznaczały dla Polski i jej polityki w Unii Europejskiej?
Paneliści:
Dyskusję poprowadził Aleksander Smolar, prezes Fundacji im. Stefana Batorego.
