Свій виступ, відкриваючи першу сесію XVI Форуму Польща-Україна (організованого у Львові 14-15 червня 2024 року Фкндацією імені Стефана Баторія та Міжнародним Фондом „Відродження”), сенатор Богдан Кліх присвятив початку переговорів про вступ України до ЄС. Чи міг Європейський Союз вчинити інакше? – запитував він. – Звичайно, консервативний підхід щодо, України був можливим, і міг би привести до появи на зовнішньому кордоні Європейського Союзу фактичних та символічних перепон. ЄС міг би брати участь у підтримці воюючої України, але відгородитися від війни кордоном, забезпечившись від проникнення війни на територію ЄС. Однак, такий консервативний сценарій не мав би довгострокової перспективи. Як довгострокову та сміливу перспективу, слід розглядати початок переговорів про вступ, які будуть матеріалізовані через визначення переговорної рамки та запуск міжурядової конференції, яка відбулася 25 червня цього року.
Ми не маємо іншого виходу, як забезпечити перемогу України. Такі заходи, як навчання українських солдатів на території країн-членів Європейського Союзу, незалежно від того, чи здійснюється це в багатосторонньому форматі, як Європейська військова місія підтримки, чи на рівні двосторонніх угод, є обгрунтоваими – підкреслив голова Сенатської комісії з європейських справ і колишній міністр оборони Польщі.
Swoje wystąpienie otwierające pierwszą sesję XVI Forum Polska-Ukraina (zorganizowanego we Lwowie w dniach 14-15 czerwca 2024 przez Fundację Batorego i Międzynarodową Fundację „Odrodzenie”) senator Bogdan Klich poświęcił przede wszystkim rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych Ukrainy do UE. Czy Unia Europejska mogła postąpić inaczej? – pytał. – Oczywiście, konserwatywne podejście w stosunku do Ukrainy było możliwe, co mogło polegać na tym, że oto na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej wyrosłyby faktyczne i symboliczne zasieki. Unia zaangażowałaby się we wspieranie walczącej Ukrainy, ale z drugiej strony – odgrodziłaby się od wojny kordonem, chcąc się zabezpieczyć, aby fronty tej wojny nie przedostały się na terytorium UE. Jednak ten konserwatywny scenariusz byłby krótkoterminowy, nie miałby dłuższej perspektywy. Jako perspektywę długoterminową i odważną należy odczytywać rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, które zostaną zmaterializowane poprzez określenie mandatu negocjacyjnego i uruchomienie konferencji międzyrządowej, co miało miejsce 25 czerwca br.
Nie mamy innego wyjścia, jak zapewnić Ukrainie zwycięstwo. Uzasadnione jest podjęcie wszelkich działań, takich jak szkolenie ukraińskich żołnierzy na terytorium krajów członkowskich Unii Europejskiej, bez względu na to, czy odbywa się w układzie wielostronnym, jak Europejska Misja Wsparcia Wojskowego, czy też jest realizowane na poziomie bilateralnych porozumień – podkreślał przewodniczący Senackiej Komisji Spraw Europejskich i były Minister Obrony Narodowej RP.
Тимчасовий захист є механізмом, який вперше було застосовано у Європейському Союзі на підставі Директиви Ради від 20 липня 2001 року про мінімальні стандарти надання тимчасового захисту у разі масового напливу переміщених осіб, та заходи, що сприяють балансуванню зусиль між державами-членами щодо прийняття таких осіб та їхніх наслідків. Ця директива була введена в дію виконавчим рішенням Ради від 4 березня 2022 року, яке констатувало наявність масового напливу переміщених осіб з України у розумінні статті 5 директиви, та спричинило впровадження тимчасового захисту. Пізніше було продовжено тимчасовий захист переміщених осіб з України до 4 березня 2025 року.
Спосіб впровадження директиви та адаптації національного правопорядку відрізнявся в окремих державах-членах Європейського Союзу. У Польщі в перші місяці війни вдалося встановити рамки відносно ефективної підтримки процесу релокації воєнних біженців. Синергія місцевих громад, діаспори, неурядових організацій, гуманітарних структур та державних установ створювала картину успіху польської „м’якої сили”, що було відображено у міжнародних рейтингах. Захист, хоч і тимчасовий, став основою для легального перебування та користування широким спектром прав найбільшої (за статусом перебування) групи іноземців у Польщі.
Переміщені особи з України, які є новою та надзвичайно різноманітною за потенціалом соціальною групою, з перших днів перебування фактично зрівнялися з польськими громадянами у сфері практичних прав. Їм було надано повний доступ до ринку праці, право на ведення одноосібної господарської діяльності та доступ до соціальної допомоги, включаючи виплати 800+, але без чіткої перспективи продовження перебування.
Які зміни передбачає, підписана кілька днів тому Президентом, нова редакція закону від 1 липня 2024 року? Ксенія Наранович, соціолог і фахівець з питань соціальної та міграційної політики, детально описує і аналізує нові положення. Найбільшим їх недоліком вона вважає затяжну тимчасовість рішень при скороченні захисту, який вони надають.
Нова редакція закону робить непослідовні спроби знизити вартість захисту (непослідовні скасування забезпечувальних виплат, які мають факультативне значення з точки зору директиви 2001/55/ЄС, та їх залежність від більш широкої соціальної інтеграції переміщених осіб, зокрема, включення неповнолітніх зі статусом UKR до польської системи освіти), продовження періоду тимчасовості та невизначеності як для осіб зі статусом UKR, так і, зовсім безпідставно, для інших груп – підсумовує авторка.
— Далі українською —
Formuła spotkania przyczynia się do rozwoju dialogu przedstawicieli społeczeństw obywatelskich obu krajów, którzy są zainteresowani wzmocnieniem stosunków dwustronnych między społeczeństwami Polski i Ukrainy.
Poprzednie XV Forum odbyło się w grudniu 2023 roku i poświęcone było konsekwencjom zmiany władzy w Polsce oraz decyzji Unii o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą – konsekwencjom w szczególności dla dwustronnych stosunków ukraińsko-polskich.
Tegoroczne Forum odbyło się po wyborach do Parlamentu Europejskiego i zatwierdzeniu ram negocjacyjnych UE z Ukrainą. W związku z tym w programie spotkania znalazły się punkty dotyczące szans i wyzwań oraz głównych tematów i zagadnień, jakie mogą mieć wpływ na stosunki ukraińsko-polskie w kontekście negocjacji akcesyjnych Ukrainy do Unii Europejskiej.
W Forum wzięli udział eksperci z pozarządowych i rządowych think tanków, naukowcy, przedstawiciele organizacji pozarządowych i polskiego rządu, byli dyplomaci oraz posłowie do parlamentów Ukrainy i Polski.
Podczas dyskusji eksperckich uczestnicy mówili m.in. o swoich oczekiwaniach związanych z zapowiadanym na koniec czerwca rozpoczęciem negocjacji w sprawie przystąpienia Ukrainy do UE. Ich geopolityczne znaczenie dla Europy i jej bezpieczeństwa jest niezaprzeczalne. Wyzwań będzie tu jednak wiele, związanych z jednej strony z ogromną ilością zadań, mających na celu dostosowanie ukraińskiej polityki i ustawodawstwa do europejskich wymogów, a z drugiej strony – z uzgodnieniem warunków integracji ukraińskiej gospodarki ze wspólnym rynkiem unijnym. Polska może pomóc rządowi, parlamentowi i samorządom lokalnym Ukrainy swoim doświadczeniem i wiedzą w zakresie pracy z prawodawstwem europejskim i funduszami europejskimi.
Niektórzy polscy interesariusze postrzegają jednak integrację Ukrainy ze wspólnym rynkiem europejskim jako niebezpieczną konkurencję dla nich, zwłaszcza w sektorze rolnym, a także transportowym. Co więcej, funkcjonuje wiele mitów dotyczących obu sfer, narosłych w wyniku manipulacji i rozpowszechniania niesprawdzonych informacji, które nie były przed przedstawicieli polskich władz aktywnie dementowane. W związku z tym istnieje potrzeba weryfikacji faktów i lepszego dwustronnego dialogu eksperckiego, w szczególności w celu zrozumienia realiów rolnictwa i innych sektorów ukraińskiej gospodarki podczas wojny na pełną skalę.
Jednocześnie, niestety, oba kraje nie wykorzystują ogromnego potencjału dwustronnej współpracy gospodarczej – od wspólnej produkcji w kompleksie wojskowo-przemysłowym i rozwoju infrastruktury transportowej po energetykę, przetwórstwo produktów rolnych, produkcję materiałów budowlanych i wiele innych sektorów. Ogólnie rzecz biorąc, Polska aktywnie handluje z Ukrainą, ale inwestuje wyraźnie mniej niż przed pełnoskalową rosyjską inwazją. Należy też dostrzegać pozytywny wpływ firm zakładanych przez ukraińskich emigrantów w Polsce oraz ukraińskich inwestycji w polską gospodarkę.
Wybory europejskie w 2024 roku nie zmieniły znacząco podziału mandatów w Parlamencie Europejskim, ale miały istotny wpływ na krajowe procesy polityczne w wielu państwach członkowskich UE. Natomiast kluczowy wpływ na politykę europejską w najbliższych latach będą miały podejmowane w nadchodzących miesiącach decyzje dotyczące podziału stanowisk w instytucjach unijnych, a także wyniki wyborów we Francji. W tych warunkach rośnie rola Polski w ramach Trójkąta Weimarskiego (Francja–Niemcy–Polska). Poza tym podczas polskiej prezydencji w Radzie UE w pierwszej połowie przyszłego roku rozpoczną się dyskusje na temat rewizji podstawowych polityk, a także kształtu nowego budżetu UE na lata 2028–2034. Również podczas prezydencji Polski spodziewane jest faktyczne otwarcie pierwszego z 35 rozdziałów w negocjacjach między Ukrainą a UE.
Ukraińscy migranci w Polsce są istotnym czynnikiem w relacjach dwustronnych. Polska tradycyjnie była społeczeństwem emigracyjnym, ale teraz jest to społeczeństwo imigracyjne. Nowelizacja ustawy o pomocy osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie, która wejdzie w życie 1 lipca 2024 roku, wyznacza ścieżki legalizacji pobytu po zakończeniu ochrony tymczasowej, ale wprowadza też m.in. obowiązek szkolny dla ukraińskich dzieci, nawet jeśli uczą się już online w ukraińskiej szkole; za niedopełnienie tego obowiązku grozi utrata świadczeń rodzinnych. Równie kontrowersyjne są niedawno wprowadzone zmiany w ukraińskim ustawodawstwie, dotyczącym rejestracji i mobilizacji obywateli Ukrainy mieszkających za granicą. Jednocześnie, według dostępnych danych, od początku wojny na pełną skalę na Ukrainę wróciło 200 tysięcy mężczyzn w wieku mobilizacyjnym. Decyzja o powrocie jest zawsze osobista i zależy od wielu czynników. Generalnie jest jednak oczywiste, że nie możemy oczekiwać masowych powrotów Ukraińców do domów w warunkach wojny i wobec braku podstawowych warunków bezpieczeństwa.
Forum miało również część publiczną – dyskusję „Wybory do Parlamentu Europejskiego i ich znaczenie dla Ukrainy”, podczas której omówiono konsekwencje tych wyborów dla obu państw oraz rolę Polski w integracji Ukrainy z UE. Nagranie dyskusji jest dostępne w języku ukraińskim i polskim.
Dyskusje prowadzone podczas forum będą miały przedłużenie w formie publikacji przygotowywanych wspólnie przez ukraińsko-polskie zespoły eksperckie, a formuła spotkań w interdyscyplinarnym gronie polityków, ekspertów i dyplomatów z obu krajów będzie kontynuowana. Taka platforma do swobodnej wymiany poglądów i przybliżenia perspektywy obu krajów ma szczególne znaczenie w czasie trwania procedury akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej.
Яка роль Польщі в інтеграції України до ЄС? Підсумки XVI Форуму «Україна-Польща»
14-15 червня у Львові пройшов XVI форум “Україна-Польща”, який традиційно організовується Міжнародним фондом “Відродження” та Фундацією Стефана Баторія (Польща).
Форум “Україна-Польща” – це сталий майданчик для дискусій і роздумів про україно-польські стосунки і те, що на них впливає. Формат Форуму сприяє розвитку діалогу між представниками громадянських суспільств двох країн, які зацікавлені у зміцненні двосторонніх відносин між суспільствами Польщі й України.
Попередній XV Форум проходив в грудні минулого року і був присвячений наслідкам змінам влади у Польщі та рішення ЄС про відкриття переговорів про вступ з Україною, зокрема, для двосторонніх українсько-польських відносин.
Нинішній Форум проходив після виборів до Європейського парламенту та схвалення переговорної рамки ЄС з Україною. Відповідно, програма цього Форуму була покликана обговорити можливості та виклики, головні теми та питання, що можуть впливати на україно-польські стосунки у контексті переговорів про вступ України до ЄС.
Учасниками Форуму стали експерти неурядових та урядових аналітичних центрів, науковці, представники громадських організацій, уряду Польщі, колишні дипломати, члени парламентів України та Польщі.
Під час експертних дискусій, учасники, зокрема, говорили про очікування від анонсованого на кінець червня фактичного початку переговорів про вступ України до ЄС. Беззаперечним є їхнє геополітичне значення для Європи та її безпеки. Втім, тут буде багато викликів, пов’язаних, з одного боку, з величезним обсягом завдань з приведення української політики та законодавства у відповідність до європейських, а з іншого боку – із узгодженням умов інтеграції економіки України у спільний ринок ЄС. Польща може тут допомогти уряду, парламенту та місцевому самоврядуванню України своїм досвідом та знанням щодо роботи з європейським законодавством та з європейськими фондами.
Проте, деякі польські стейкхолдери сприймають інтеграцію України до спільного європейського ринку як небезпечну для них конкуренцію – особливо в аграрній сфері, а також у транспортних перевезеннях. Тут уже виникли усталені міфи, як наслідок маніпуляцій та поширення неперевіреної інформації, яку представники польської влади активно не заперечували. Тому є потреба у фактчекінгу та кращому двосторонньому експертному діалозі, зокрема, для розуміння реалій аграрної та інших галузей економіки України під час повномасштабної війни.
Разом з тим, на жаль, дві країни не використовують наявні величезні потенційні можливості для розвитку двосторонньої економічної співпраці – від спільного виробництва у галузі ВПК і розвитку транспортної інфраструктури до енергетики, переробки аграрної продукції, виробництва будматеріалів та багатьох інших секторів. Загалом Польща активно торгує з Україною, але інвестує значно менше, ніж до повномасштабного російського вторгнення. Слід також визнати позитивний вплив компаній, заснованих українськими емігрантами в Польщі, та українських інвестицій на польську економіку.
Європейські вибори 2024 року несильно змінили розстановку місць у Європарламенті, але значно вплинули на національні політичні процеси у низці країн-членів ЄС. Європейська політика на наступні роки буде визначена у найближчі місяці розподілом посад в інституціях ЄС, а також виборами у Франції. У цих умовах, роль Польщі як частини Веймарського трикутника (Франція-Німеччина-Польща) зростає. Також саме під час головування Польщі у Раді ЄС у першій половині наступного 2025 року почнуться дискусії про перегляд основних політик та формування нового бюджету ЄС на 2028-34 роки. Також, саме під час головування Польщі очікується фактичне відкриття перших із загалом 35 розділів на переговорах України і ЄС.
Українські мігранти у Польщі є значним чинником двосторонніх відносин. Польща традиційно була суспільством еміграції, а зараз навпаки це – суспільство імміграції. Зміни до Закону про допомогу особам, які тікають від війни в Україні, які набудуть чинності 1 липня 2024 року, визначають шлях легалізації перебування після закінчення тимчасового захисту, а також запроваджують, серед іншого, обов’язкове навчання українських дітей, навіть якщо вони вже навчаються онлайн в українській школі; невиконання цього обов’язку може призвести до втрати сімейних пільг.
Так само контраверсійними є нещодавно запроваджені зміни українського законодавства щодо обліку та мобілізації стосовно громадян України, що проживають закордоном. Разом з тим, за наявними даними, з початку повномасштабної війни, до України повернулося 200 тисяч чоловіків мобілізаційного віку. Рішення про повернення є завжди персональним під впливом багатьох чинників; але загалом, очевидно, що не можна очікувати на масове повернення українців додому в умовах війни і відсутності базових умов безпеки.
Форум також мав публічну частину – дискусію “Вибори до Європарламенту та їх значення для України”, щоб обговорити наслідки цих виборів для двох країн, та роль Польщі у інтеграції України у ЄС. Запис дискусії доступний українською та польською мовами.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
10 czerwca 2024 Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw. Jakie zmiany w tzw. ochronie tymczasowej zapowiada nowelizacja od 1 lipca 2024 roku? Czy to dobre regulacje?
Ochrona tymczasowa jest mechanizmem zastosowanym w Unii Europejskiej po raz pierwszy na mocy dyrektywy Rady 20 lipca 2001 roku w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami. Dyrektywa ta została wprowadzona decyzją wykonawczą Rady z 4 marca 2022 roku, stwierdzającą istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy i skutkującą wprowadzeniem tymczasowej ochrony. Następnie przedłużono tymczasową ochronę wysiedleńców z Ukrainy do 4 marca 2025 roku.
Sposób wprowadzania dyrektywy i dostosowania krajowego porządku prawnego był odmienny w poszczególnych państwach Unii Europejskiej. W Polsce w pierwszych miesiącach trwania wojny udało się ustalić ramy stosunkowo skutecznego wspomagania procesu relokacji uchodźców wojennych. Synergia oddziaływania społeczności lokalnej, diaspory, organizacji pozarządowych, podmiotów humanitarnych oraz instytucji publicznych – to wszystko tworzyło obraz sukcesu polskiej soft power, co znalazło odzwierciedlenie w rankingach międzynarodowych. Ochrona, mimo że tymczasowa, stała się zarazem podstawą legalnego pobytu oraz korzystania z szerokiego spektrum uprawnień największej (pod względem statusu pobytowego) grupy cudzoziemców w Polsce.
Wysiedleńcy z Ukrainy, stanowiący nową i ogromnie zróżnicowaną ze względu na potencjał grupę społeczną, od pierwszych dni pobytu zostali właściwie zrównani z obywatelami polskimi w zakresie praktycznych uprawnień. Umożliwiono im pełny dostęp do rynku pracy, prawo do prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej i dostęp do pomocy społecznej, świadczeń 800+, jednak bez jasnej perspektywy kontynuacji pobytu.
Jakie zmiany zatem zapowiada podpisana klika dni temu przez Pana Prezydenta nowelizacja ustawy po 1 lipca 2024 roku? Ksenia Naranovich – socjolożka i specjalistka ds. polityki społecznej oraz migracyjnej – szczegółowo opisuje i analizuje nowe regulację. Za największą ich wadę uważa przedłużającą się tymczasowość rozwiązań przy kurczącej się ochronie, jaką one dają.
Nowelizacja w sposób niekonsekwentny łączy próby obniżenia kosztów ochrony (skasowanie świadczeń o charakterze zaopatrzeniowym, mających fakultatywne znaczenie z punktu widzenia dyrektywy 2001/55/WE, oraz ich uzależnienie od szerszej integracji społecznej wysiedleńców, m.in. włączenia się małoletnich ze statusem UKR do polskiego systemu oświaty), rozciągnięcia okresu tymczasowości i niepewności zarówno osób ze statusem UKR, jak i, zupełnie bezzasadnie, innych grup – ocenia w podsumowaniu autorka.
Pięcioletnia kadencja Wołodymyra Zełenskiego kończy się 20 maja bieżącego roku. Tak wynika z artykułu 103 ukraińskiej Konstytucji. Z kolei artykuł 108 głosi, że urzędujący prezydent pełni funkcję do wyboru i zaprzysiężenia następcy. Niestety ukraińska ustawa zasadnicza nie wypowiada się na temat wyborów prezydenta w czasie stanu wojennego – stwierdza jedynie, że w takich okolicznościach nie można organizować wyborów do Rady Najwyższej, czyli ukraińskiego parlamentu. Zakaz organizowania wyborów, w tym prezydenckich, jest zapisany w akcie niższego rzędu – w ustawie o stanie wojennym.
Możliwość niejednoznacznej lektury Konstytucji stała się pożywką dla rosyjskich propagandystów szerzących informację, że 21 maja Wołodymyr Zełenski powinien złożyć urząd. Skoro nie było wyborów, jego miejsce powinien – zgodnie z Konstytucją – zająć przewodniczący Rady Najwyższej Rusłan Stefanczuk. Ukraina ćwiczyła już podobny wariant w lutym 2014 roku, po ucieczce z kraju Wiktora Janukowycza. Obowiązki prezydenta do czasu wyborów i zaprzysiężenia Petra Poroszenki przejął wówczas przewodniczący Rady Ołeksandr Turczynow.
Doniesienia medialne są pełne alarmistycznych nagłówków. „Ukraina przegrywa wojnę” stało się jednym z haseł mających w skrócie opisać zwrot sytuacji po zajęciu przez Rosjan Awdijiwki w Donbasie 17 lutego 2024 roku. Czy rzeczywiście? Dopiero analiza wymiaru politycznego, gospodarczego i społecznego obok militarnego pozwalają właściwie ocenić sytuację.
Ukraińcy, grając na integrację z UE i NATO, mają świadomość, że to pożądany, ale ciągle odległy, jeśli nawet realny scenariusz. Dlatego wykonując z pilnością prymusa kolejne zadania narzucane przez Komisję Europejską, walczą w istocie o wielkość i stałość sojuszniczej pomocy, bo od niej zależy, czy Rosjanie zdążą wykorzystać swoje okno możliwości i dokonać przełomu strategicznego. Dla Ukrainy przełomem strategicznym będzie już brak przełomu ze strony Rosjan. W dłuższej perspektywie, przy spełnieniu pewnych warunków, wojna na wyczerpanie może okazać się korzystniejsza dla Ukrainy niż Rosji – pisze Edwin Bendyk.
