Pierwsza debata z udziałem autorów książek nominowanych do finału Nagrody im. Marcina Króla za rok 2021 była jednocześnie pierwszą po pandemicznej przerwie dyskusją na żywo w siedzibie Fundacji Batorego. Rozmawialiśmy o tym, jak konserwatyzm, liberalizm i socjalizm traktują wojnę jako zjawisko polityczne i społeczne. Czy w ogóle klasyczne filozofie polityki Zachodu są w stanie zrozumieć wojnę – przede wszystkim tę trwającą za naszą wschodnią granicą, ale także wojnę w ogóle? Czy wojna w Ukrainie odsłania niedostatki starych opowieści politycznych i pokazuje potrzebę nowych idei?
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Łukasz Pawłowski (socjolog, publicysta).
Ustanowiona w tym roku przez Fundację Batorego Nagroda im. Marcina Króla ma wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji i wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
W połowie kwietnia Kapituła Nagrody wybrała pięć książek-finalistek. Zwycięski tytuł ogłoszony zostanie 26 maja. Przed ogłoszeniem książki-laureatki tegorocznej Nagrody Fundacja Batorego organizuje dwie publiczne debaty z autorami książek nominowanych do Nagrody oraz innymi ważnymi uczestniczkami i uczestnikami polskiej debaty intelektualnej.
(Więcej informacji o Nagrodzie oraz lista nominowanych w tegorocznej edycji książek znajduje się tutaj.
_____________________________________________________
Marek Cichocki – dr. hab., filozof, politolog, znawcą stosunków polsko-niemieckich. Redaktor naczelny pisma „Nowa Europa”, współtworzył i redaguje także „Teologię Polityczną”. Były doradca społeczny w kancelarii Prezydenta RP, wieloletni wykładowca akademicki, obecnie dyrektor programowy Centrum Europejskiego w Natolinie i profesor w Collegium Civitas. Specjalizuje się w historii idei i filozofii politycznej.
Julia Fiedroczuk – dr hab., pisarka, poetka, tłumaczka i wykładowczyni literatury amerykańskiej na Instytucie Anglistyki Uniwersytet Warszawskiego. Jest stałą współpracowniczką „Przekroju”, felietonistką „Polityki”. Jej zainteresowania naukowe obejmują dwudziestowieczną poezję amerykańską, teorię literatury, ekokrytykę i feminizm. Jest członkinią ASLE (Associacion for the Study of Literature and the Environment). Wraz z reporterem Filipem Springerem stworzyła działającą przy Instytucie Reportażu Szkołę Ekopoetyki.
Małgorzata Jacyno – dr. hab., socjolożka, profesorka na Katedrze Historii Myśli Społecznej Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Znawczyni myśli francuskiej. Naukowo zajmuje się kulturą terapeutyczną oraz kulturą nowego indywidualizmu. Autorka wielu artykułów oraz książek, m.in. Kultura indywidualizmu (2007), Granice współczesności (1997).
Łukasz Pawłowski – publicysta, doktor socjologii, doradca polityczny. Współpracuje z forumIdei Fundacji Batorego. Wspólnie z Piotrem Tarczyńskim prowadzi „Podkast amerykański”. Autor książki Druga fala prywatyzacji. Niezamierzone skutki rządów PiS (2020). Dawniej sekretarz redakcji tygodnika „Kultura Liberalna”.
Jak Tokarski –historyk idei, redaktor „Przeglądu Politycznego” oraz kwartalnika „Kronos”. Publikował m.in. w „Kulturze Liberalnej”, „Rzeczpospolitej” i „Tygodniku Powszechnym”. Mieszka w Warszawie.
— Далі українською —
W gronie polskich i ukraińskich ekspertów oraz polityków rozmawialiśmy o wynikach wyborów europejskich, składzie nowego Parlamentu Europejskiego i nowej Komisji Europejskiej oraz ich politycznych priorytetach na najbliższe 5 lat. Jakie miejsce zajmowała wojna rosyjsko-ukraińska w debacie przedwyborczej w różnych krajach Unii? Co stanowić będzie kluczowe dylematy podczas tworzenia nowych Ram Finansowych UE? Jakie będzie stanowisko i rola Polski w określaniu polityka europejskich? Jaki w związku z tym wpływ może mieć Polska na proces akcesyjny Ukrainy do UE?
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Oleksandr Suszko (dyrektor wykonawczy Międzynarodowej Fundacji „Odrodzenie”)
Субота, 15 червня, 14:30-16:00
Львів, онлайн-трансляція
Спільно з Міжнародним фондом «Відродження» запрошуємо на пряму трансляцію публічних дебатів які відбудуться в рамках 16-го польсько-українського форуму у Львові.
У товаристві польських та українських експертів і політиків обговоримо результати євровиборів, склад нового Європарламенту та Єврокомісії і їх політичні пріоритети на найближчі 5 років. Яке місце посідала тема російсько-української війни у передвиборчих дебатах у різних країнах ЄС? Які ключові дилеми будуть вирішуватись при створенні нової фінансової системи ЄС? Якою буде позиція та роль Польщі у визначенні європейської політики? Тобто, який вплив може мати Польща на процес вступу України до ЄС?
В обговоренні візьмуть участь:
Ведучий: Олександр Сушко (виконавчий директор Міжнародного фонду «Відродження»)
W dniach 22–23 września 2025 roku w Poznaniu odbędzie się Kongres Współpracy z Ukrainą COMMON FUTURE 2025, którego jesteśmy partnerem instytucjonalnym. Spotkanie organizowane na Międzynarodowych Targach Poznańskich będzie przestrzenią dialogu przedstawicieli administracji publicznej, biznesu, samorządów i organizacji społecznych z Polski, Ukrainy oraz innych krajów europejskich.
Kongres ma na celu pogłębianie współpracy w obliczu odbudowy Ukrainy, a także budowanie trwałych partnerstw i wspólne wypracowywanie rozwiązań służących rozwojowi po obu stronach granicy. Dyskusje będą koncentrować się wokół czterech głównych ścieżek tematycznych:
Tegoroczna edycja będzie miała szczególnie międzynarodowy wymiar – stanie się miejscem prezentacji rezultatów Ukraine Recovery Conference 2025 (Rzym, 10–11 lipca) oraz rozmów o przyszłych kierunkach współpracy.
Szczególnie gorąco zapraszamy na nasz panel „Ile konkurencji, ile synergii? Skutki akcesji Ukrainy do UE dla unijnego (w tym polskiego) rolnictwa”, który odbędzie się 22 września 2025, o godz. 13:45–14:45
Podczas panelu przedstawimy raport Fundacji Batorego Podzielone plony – analizę wyzwań i szans dla rolnictwa polskiego i ukraińskiego w kontekście przyszłego członkostwa Ukrainy w Unii Europejskiej. Dyskusja dotyczyć będzie zarówno możliwej konkurencji, jak i obszarów synergii w sektorze rolnym, z perspektywy politycznej, gospodarczej i praktycznej.
Paneliści:
Rozmowę będzie moderować dr Paulina Sobiesiak-Penszko – socjolożka i prezeska Instytutu Strategii Żywnościowych Grunt.
Panel będzie okazją do wymiany wiedzy, doświadczeń i argumentów dotyczących integracji Ukrainy z rynkiem unijnym oraz konsekwencji tego procesu dla rolnictwa.
Wszystkie szczegóły oraz pełna agenda Kongresu na stronie COMMON FUTURE 2025
Serdecznie zapraszamy!
Ukraina ogłosiła niepodległość 24 sierpnia 1991 roku. Polska jako pierwsza uznała tę deklarację, a dziś należy do państw konsekwentnie wspierających wschodniego sąsiada w walce z rosyjską agresją. Rosja bowiem w istocie nigdy suwerenności ukraińskiego państwa nie zaakceptowała. Gdy Rewolucja Godności zniweczyła kremlowskie kalkulacje na utrzymanie politycznego wpływu w Kijowie i powstrzymanie euroatlantyckich aspiracji ukraińskiego społeczeństwa, w marcu 2014 roku aneksja Krymu przez Rosję okazała się pierwszym aktem wojny, trwającej już jedenasty rok.
Ukraińskie społeczeństwo świętuje 34. rocznicę niepodległości, tocząc wojnę obronną przeciwko rosyjskiej agresji. I choć ofensywa dyplomatyczna Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej oraz państw wspierających Ukrainę przyniosła szansę na zatrzymanie walk zbrojnych, to jednak trwały pokój jest bardzo odległy.
Rosja nie zamierza zrezygnować z realizacji swoich celów strategicznych, przy czym najważniejszym z nich nie jest wcale podbój Ukrainy, tylko rewizja porządku światowego, a likwidacja ukraińskiej suwerenności stanowi kluczowy środek prowadzącym do tego celu. Ukraińcy nie chcą rezygnować z suwerenności, przekonani, że są w stanie niepodległość swego państwa obronić i realizować własną strategię – integrację ze strukturami euroatlantyckiej przestrzeni geostrategicznej.
We wtorek 22 lipca 2025 roku Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła ustawę o podporządkowaniu prokuraturze generalnej głównych instytucji walczących z korupcją: Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) i Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SAP). W czwartek 31 lipca – pod naciskiem masowych manifestacji w wielu miastach Ukrainy – ta sama Rada w jeszcze większym pośpiechu przyjęła kolejną ustawę, przywracającą obu organom wcześniejszą niezależność. Osiem dni dzielące oba wydarzenia zmieniły jednak nieodwracalnie ukraińską politykę. W mediach pojawiła się nawet nazwa – rewolucja na kartonie.
Forsowanie ustawy o podporządkowaniu NABU i SAP Prokuratorowi Generalnemu okazało się największym błędem Wołodymyra Zełenskiego od początku wojny, jeśli nie od początku prezydentury. Bezpośrednie skutki tego błędu udało się szybko naprawić. Jakie będą długofalowe konsekwencje? Mogą być pozytywne, o ile Wołodymyr Zełenski wykorzysta kryzys jako impuls do reformy centrum władzy i dalszych reform państwa. Protesty były sygnałem ostrzegawczym, ale i jednoznaczną zachętą. Społeczna mobilizacja w imię walki z korupcją i europejskiej integracji pokazała, że Ukraińcy stawiają opór rosyjskiej agresji nie po to, żeby w cieniu wojny w ich kraju powstał system polityczny podobny do rosyjskiego.
23 lipca 2025 roku Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski podpisał ustawę nr 4555-IX, która otwiera drogę do ręcznego ingerowania w postępowania antykorupcyjne, podważa niezależność Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) i Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SPA), a także umożliwia wywieranie nacisków politycznych w sprawach dotyczących najwyższych urzędników państwowych. Mimo trwającej wojny i zakazu zgromadzeń Ukraińcy wyszli na ulice swoich miast, żeby zaprotestować przeciwko nowym przepisom. Decyzja wywołała również reakcję Unii Europejskiej – przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zwróciła się do prezydenta Wołodymyra Zełenskiego o wyjaśnienia dotyczące kontrowersyjnej reformy.
Publikujemy analizę prawną podpisanej ustawy przygotowaną przez ekspertów Transparency International Ukraine wraz z apelem tej organizacji.
Wprowadzenie przez Radę Najwyższą poprawek do projektu ustawy nr 12414, osłabiających niezależność Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU) oraz Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SPA), to krok wstecz w walce z korupcją. Zmiany te powierzają Prokuratorowi Generalnemu uprawnienia, które dotychczas były domeną autonomicznych organów antykorupcyjnych: dają mu dostęp do wszystkich spraw prowadzonych przez NABU oraz możliwość ich przekazywania innym instytucjom.
Do tej pory przepisy gwarantowały instytucjom takim jak NABU i SPA znaczną samodzielność: ograniczony dostęp innych służb do materiałów z prowadzonych spraw, możliwość samodzielnego podejmowania decyzji przez szefa SPA, jak również wykluczenie uprawnień Prokuratora Generalnego do umarzania spraw wobec wysokich urzędników państwowych. Uzasadniając zmiany, prezydent Wołodymyr Zełenski wskazywał na istnienie podejrzeń, że obydwie instytucje są infiltrowane przez rosyjską agenturę, a niezależność instytucji jest de facto wykorzystywana do rozgrywek politycznych.
Niezależnie od powyższych motywów, nowe regulacje stanowią zagrożenie dla skuteczności polityki antykorupcyjnej, otwierając drogę do centralizacji uprawnień i ryzyka politycznych nacisków, a także zagrażają budowanemu przez lata systemowi instytucjonalnych gwarancji niezależności. A to może mieć daleko idące konsekwencje dla członkostwa Ukrainy w Unii Europejskiej.
Fundacja im. Stefana Batorego od lat monitoruje i wspiera działania na rzecz przejrzystości, dobrej administracji oraz walki z korupcją na Ukrainie. W publikacjach takich jak np. Dziesięć lat walki z korupcją: sukcesy i wyzwania stojące przed Ukrainą czy Ukraina w obliczu korupcji. Historia walki o wiarygodność przedstawiono zarówno trudności towarzyszące walce z korupcją, jak i sukcesy, uzyskane w dużej mierze dzięki zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego i zdecydowanie zmniejszające poziom przekupstwa. To przede wszystkim same organizacje ukraińskie wielokrotnie podkreślały kluczową rolę, jaką autonomiczne instytucje antykorupcyjne odgrywają w osiąganiu sukcesu demokratycznych reform.
Przedstawiamy analizę nowych przepisów opracowaną przez Transparency International Ukraine, jedną z wiodących organizacji zajmujących się problemem korupcji, oraz stanowisko tej organizacji w sprawie wprowadzonych zmian. Wprawdzie pod wpływem zmasowanej krytyki społeczeństwa i środowisk międzynarodowych prezydent Zełenski zapowiedział wycofanie się ze zmian, jednak należy uważnie monitorować te plany, tak by spełniały one rekomendacje zawarte w prezentowanej publikacji.
Публікація виходить у переломний момент — Україна, обороняючись від російської агресії, водночас бореться за довіру власних громадян і міжнародних партнерів. Одним із ключових чинників цієї боротьби є прозорість роботи держави, публічних інституцій і системи міжнародної допомоги.
Ольга Айвазовська, Євген Глібовицький, Кшиштоф Іздебський, Яна Охріменко та Олеся Островська-Люта підготували збірку текстів, присвячених темі корупції — яка стає відправною точкою для ширшого аналізу сучасної української демократії та складних взаємин суспільства й держави. Автори наголошують, зокрема, на таких рекомендаціях:
Боротьба з корупцією є однією з ключових передумов інтеграції України до Європейського Союзу. Попри значні досягнення, корупція все ще залишається серйозною перешкодою — не лише формальною, а й економічною, яка гальмує розвиток, підтримує існування тіньового сектору та ускладнює побудову тісних відносин із країнами ЄС.
Тексти, що увійшли до цієї збірки, порушують і більш універсальні теми, які виходять за межі України чи Європи. Автори пропонують осмислення взаємин людини й влади, звертаючи увагу на рідко аналізовані психологічні, історичні та системні чинники. Це спроба зрозуміти глибинні причини, природу й наслідки кризи довіри громадян до державних інституцій.
The publication is being published at a turning point – as Ukraine, defending itself against Russian aggression, is simultaneously fighting for the trust of its citizens and international partners. One of the pillars of this effort is the transparency of the functioning of the state, public institutions and the international aid system.
Olha Ajwazowska, Jewhen Hlibowycki, Krzysztof Izdebski, Jana Ochrimenko i Ołesia Ostrowska-Luta have prepared a collection of texts devoted to the phenomenon of corruption, which serves as a starting point for a broader analysis of contemporary democracy in Ukraine and the complex relationship between society and the state. The authors recommendations inlude:
The authors remind us that overcoming corruption is one of the key conditions for Ukraine’s accession to the European Union. Despite many achievements in this area, corruption in Ukraine remains not only a formal obstacle on the path to EU membership, but more importantly, it hinders economic growth, sustains a large informal sector, and prevents the establishment of close cooperation with member states in various fields.
These texts also touch upon more universal issues, reaching far beyond the borders of Ukraine and Europe, as well as concisely address the phenomenon of corruption and citizens’ relationship with the state, moving beyond regulatory matters. They describe psychological, historical
and systemic factors which are too rarely discussed in the context of attempts to grasp the crisis of citizen trust in the state, with the debate too often narrowed to the regulatory sphere.
Publikacja ukazuje się w przełomowym momencie – Ukraina, broniąc się przed rosyjską agresją, jednocześnie toczy walkę o zaufanie obywateli i partnerów międzynarodowych. Jednym z filarów tej walki jest przejrzystość funkcjonowania państwa, instytucji publicznych oraz systemu pomocy międzynarodowej.
Olha Ajwazowska, Jewhen Hlibowycki, Krzysztof Izdebski, Jana Ochrimenko i Ołesia Ostrowska-Luta przygotowali zbiór tekstów poświęconych zjawisku korupcji, które staje się punktem wyjścia do szerszej analizy współczesnej demokracji w Ukrainie oraz skomplikowanych relacji społeczeństwa z państwem. Autorzy rekomendują m.in.:
Zwalczanie korupcji jest jednym z warunków integracji Ukrainy z Unią Europejską. Pomimo licznych sukcesów, korupcja wciąż stanowi poważną barierę – nie tylko formalną, ale również ekonomiczną, wpływającą negatywnie na rozwój gospodarczy, istnienie nieformalnego sektora oraz możliwość budowania ścisłych relacji z krajami członkowskimi UE.
Zawarte w publikacji teksty poruszają również tematy o charakterze uniwersalnym, wykraczające poza granice Ukrainy i Europy. Autorzy podejmują refleksję nad relacjami człowieka z władzą, uwzględniając przy tym rzadko analizowane czynniki psychologiczne, historyczne i ustrojowe. To próba zrozumienia głębokich źródeł, natury i skutków kryzysu zaufania obywateli do instytucji państwowych.
