W Polsce Rosja jest postrzegana głównie przez pryzmat zagrożeń militarnych, ale także tych związanych z tzw. agresją hybrydową (wojnami informacyjnymi, cyberatakami itp). Niektórzy politycy i eksperci z Europy Zachodniej wskazują jednak, że obawy dotyczące polityki Kremla są przesadzone, zwłaszcza wobec mnogości innych wyzwań, z którymi musi się dzisiaj mierzyć Europa.
W czasie debaty zapytaliśmy: Na ile uzasadniony jest dzisiaj strach przed rosyjską agresją militarną? Czy Rosja może zdestabilizować politycznie Europę, czy też jej wpływ na sytuację w Unii jest tak na prawdę bardzo ograniczony? Czy Rosja zagraża Polsce bardziej niż innym zachodnim państwom? Jeżeli tak, to w jaki sposób: militarnie czy poprzez ingerencje w życie polityczne?
W debacie udział wzięli rosyjscy i polscy eksperci w dziedzinie stosunków międzynarodowych i bezpieczeństwa:
Spotkanie poprowadził red. Jacek Stawiski, szef redakcji „Świat” w TVN24 Biznes i Świat.
Debata organizowana przez forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego, Warszawskie Biuro ECFR oraz Instytut Nauk o Człowieku w Wiedniu.
Wartości zapisane w Artykule 2 Traktatu o Unii Europejskiej – „poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowanie praw człowieka” – są coraz częściej kwestionowane. W Unii Europejskiej na sile zyskują ruchy, które otwarcie się im sprzeciwiają, nie sposób też spodziewać się wsparcia dla nich ze strony Stanów Zjednoczonych pod przywództwem Donalda Trumpa.
W tej sytuacji potrzebne są nowe metody działania, koalicje, środki prawne i sposoby mobilizacji poparcia dla przestrzegania wartości europejskich. Trwające wciąż działania w obronie rządów prawa w Polsce pozwoliły zgromadzić doświadczenia, pokazując, jakie działanie są skuteczne, a jakie nie. Wyostrzyła ona też spór o to, co to znaczy być europejskim krajem. W maju br. Fundacja im. Stefana Batorego i European Stability Initiative opublikowały raport „Where the law ends. The collapse of the rule of law In Poland – and what to do” autorstwa Piotra Burasa i Geralda Knausa, który wraz z zainicjowaną przez Fundację oraz autorów kampanią przyczynił się do zgłoszenia przez Komisje Europejską skargi do unijnego Trybunału na ustawę o Sądzie Najwyższym.
Otwarte pozostaje też pytanie, jak w nowych realiach Unia Europejska może podkreślić swoje przywiązanie do deklarowanych wartości i skutecznie realizować je w swojej polityce zewnętrznej. Jak w UE można zbudować wspólny front wobec państw i osób, które łamią prawa człowieka i pokazać, że pewne działania są bezwzględnie niedopuszczalne?
W debacie udział wzięli:
Relacje polsko-ukraińskie, mimo wzajemnych deklaracji o strategicznym partnerstwie, znajdują się dziś w najtrudniejszym momencie od ich nawiązania w 1991 roku. Konflikt o wspólną historię negatywnie wpływa na stan dialogu między Warszawą a Kijowem, a otoczenie międzynarodowe obu krajów staje się coraz bardziej skomplikowane: polityka bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych pod kierownictwem Donalda Trumpa budzi zaniepokojenie sojuszników, w UE narastają podziały polityczne, a prorosyjski głos populistów staje się coraz głośniejszy.
Rosyjski atak na ukraińskie okręty wojskowe i wprowadzenie przez władze w Kijowie stanu wojennego pokazują, że konflikt rosyjsko-ukraiński jest daleki od zamrożenia. Sytuacja ta ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo Polski i całego regionu. W czasie debaty rozmawialiśmy o tym, jak na obecny kryzys powinny reagować polskie i ukraińskie władze, a także co sytuacja ta oznacza dla dalszych strategicznych relacji między naszymi krajami.
Zapytaliśmy panelistów także o to, jakie znaczenie mają, a jakie mogą mieć relacje polsko-ukraińskie w nowej sytuacji międzynarodowej. Jaki wpływ ma na nie sytuacja wewnętrzna w obu krajach, a jaki zmiany w otoczeniu zewnętrznym? Czego od relacji z Ukrainą oczekuje Polska? A co chciałby uzyskać Kijów ze stosunków ze swoim zachodnim sąsiadem?
W debacie udział wzięli:
Moderator: Maciej Zaniewicz (Eastbook.eu)
Informacje o panelistach:
Łukasz Adamski – historyk i analityk polityczny, specjalizujący się w historii krajów Europy Wschodniej, rosyjskiej polityce zagranicznej oraz stosunkach polsko-rosyjskich i polsko-ukraińskich. Od 2016 r. zastępca dyrektora Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. Członek Polsko-Ukraińskiego Forum Partnerstwa. W latach 2006–2011 pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych. W 2014 roku sprawozdawca Specjalnej Misji Obserwacyjnej OBWE na Ukrainie.
Taras Kachka – zastępca dyrektora Międzynarodowej Fundacji “Odrodzenie” w Kijowie. Ekspert w dziedzinie prawa międzynarodowego. Był Pełnomocnik ds. przesiębiorstwa przy Państwowej Służbie Fiskalnej Ukrainy. W 2014-2015 wiceprezesem ds. rozwoju strategicznego Amerykańskiej Izby Handlowej w Ukrainie. W roku 2011 pracował w Ministerstwie Polityki Rolnej Ukrainy (szef wydziału relacji zewnętrznych). W 2007-2012 był uczestnikiem delegacji ukraińskiej na negocjacjach z UE ws. przygotowania umowy stowarzyszeniowej.
Nadiia Koval – szefowa Centrum Studiów Międzynarodowych Akademii Dyplomatycznej przy MSZ Ukrainy. Członkini zarządu Rady Polityki Zewnętrznej “Ukraiński Pryzmat”. Zajmuje się problematyką rozwiązania konfliktów międzynarodowych, polityką pojednania, polityką wewnętrzną i zewnętrzną UE oraz poszczególnych krajów Europejskich (Francja, Grecja, Polska, Turcja i Wielka Brytania).
Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz – dyrektorka forumIdei, think tanku pro publico bono Fundacji im. Stefana Batorego. Była Ambasador RP w Moskwie, wcześniej m. in. podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz zastępca dyrektora Ośrodka Studiów Wschodnich.
Debata odbędzie się w języku polskim i ukraińskim. Zapewniamy tłumaczenie na język angielski.
Patronem medialnym wydarzenia jest portal Eastbook.
Wystąpienie wprowadzające: Jacek Czaputowicz, minister spraw zagranicznych RP.
Komentarze i pytania: Bogumiła Berdychowska (Zespół Laboratorium „Więzi”), Piotr Buras (dyrektor warszawskiego biura ECFR), Paweł Musiałek (Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego) oraz Michał Sutowski (publicysta „Krytyki Politycznej”).
Prowadzenie: Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (dyrektorka forumIdei Fundacji Batorego).
Tezy:
Unia Europejska i świat Zachodni mierzą się dzisiaj z bardzo poważnymi wyzwaniami, poczynając od narastających zagrożeń w swym najbliższym otoczeniu, kończąc na pogłębiających się podziałach w Unii i w relacjach transatlantyckich. Efektem tych problemów są kryzysy, które dotykają bardzo różnych wymiarów rzeczywistości: gospodarki, instytucji międzynarodowych, a także sfery wartości, na jakich jest oparta Wspólnota. Jak w tych trudnych czasach powinna wyglądać polska polityka zagraniczna? Jakie są jej priorytety? W jakim stopniu działania polskiego rządu odpowiadają na problemy nowej rzeczywistości międzynarodowej?
Wprowadzenia do debaty: Janusz Czapiński (Uniwersytet Warszawski), Joanna Konieczna-Sałamatin, (Uniwersytet Warszawski), Mirosława Marody (Uniwersytet Warszawski), Adam Traczyk (Global.Lab).
Prowadzenie: Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (dyrektorka forumIdei Fundacji Batorego).
Tezy:
Podczas dyskusji zastanawialiśmy się, co decyduje o stosunku Polaków do Unii: jakie znaczenie ma status społeczny, wiek i miejsce zamieszkania, poglądy polityczne, religijność, tolerancja wobec inności oraz przywiązanie do fundamentalnych cech liberalnej demokracji. Przedstawiliśmy najnowsze badania opisujące, jak na stosunek do Unii wpływają wyznawane wartości.
Punktem wyjścia do dyskusji była analiza Joanny Koniecznej-Sałamatin „Unia Europejskich wartości?” przedstawiająca postawy Polaków wobec Unii Europejskiej na podstawie aktualnych danych Europejskiego Sondażu Wartości (European Values Survey). Opracowanie pokazuje, że na przestrzeni ostatniej dekady zaszły w polskim społeczeństwie znaczące zmiany, także dotyczące stosunku do UE, a wyznawane wartości w znaczącym stopniu warunkują dziś to, co myślimy o Unii Europejskiej.
Tekst Łukasza Kulesy pt. „Polska polityka bezpieczeństwa: w stronę samotności strategicznej?” zaprezentowaliśmy podczas dwóch spotkań w dniu 9 kwietnia 2018.
Pierwsze spotkanie miało charakter eksperckiej dyskusji okrągłego stołu i odbyło się w formule Chatham House. Wzięło w nim udział 26 osób, praktycy, eksperci i naukowcy zajmujący się sprawami bezpieczeństwa i obronności. Komentarze do tez raportu Łukasza Kulesy wygłosili Marcin Terlikowski (PISM) i Michał Baranowski (GMF Polska). Spotkanie prowadziła Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (Forum Idei Fundacji Batorego).
Podczas spotkania poruszyliśmy następujące zagadnienia:
Drugie spotkanie odbyło się w formie publicznej dyskusji pt. Polska samotna w (nie)bezpieczeństwie? Prelegentami, oprócz autora tekstu, Łukasza Kulesy, byli: Beata Górka-Winter (niezależna ekspertka w sprawach bezpieczeństwa i obronności) oraz Jacek Najder (dyplomata, były ambasador RP przy NATO). Moderatorką debaty była Agnieszka Łada z Instytutu Spraw Publicznych.
Po dwóch i pół roku zadaliśmy naszym gościom pytanie, jaki jest bilans zapowiadanych przez PiS radykalnych zmian w polityce bezpieczeństwa? Czy Polska może się czuć bardziej bezpieczna? Przed jakimi wyzwaniami bezpieczeństwa stoi dzisiaj nasz kraj i czy są one właściwie oceniane przez polskie władze? Czy Polska dzisiaj może liczyć na Stany Zjednoczone, Europę i na gwarancje NATO, czy też powinna raczej polegać na własnych zdolnościach obronnych?
W pytaniach i komentarzach uczestnicy spotkania wyrażali zaniepokojeni rosnącym osamotnieniem Polski w kwestiach obronności a także pytali o rolę Ukrainy i konfliktu na Donbasie w polityce bezpieczeństwa obecnego rządu.
Wprowadzenie do debaty: Piotr Buras (dyrektor warszawskiego biura ECFR), Dominika Kozłowska (redaktor naczelna „Znaku”), Tomasz Rowiński („Christianitas”) i Michał Szułdrzyński (zastępca redaktora naczelnego „Rzeczpospolitej”).
Prowadzenie dyskusji: Aleksander Smolar (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Debata odbyła się w ramach cyklu spotkań Dziedziniec Dialogu
Tezy
Polityka Prawa i Sprawiedliwości wobec Unii Europejskiej, a nawet szerzej Europy, jest radykalnie odmienna od tego, co znaliśmy za rządów poprzednich, nawet w stosunku do całego 25-ciolecia. Chociaż PiS deklaruje, że w żadnym razie nie myśli o wyprowadzaniu Polski z Unii, sposób, w jaki opisuje akceptowalną dla siebie Unię daleko odbiega od rzeczywistości UE i od jej ewolucji (praktycznie od Traktatu Rzymskiego).
Jak się wydaje, nie jest to wyłącznie problem polityczny: koncepcji suwerenności narodowej. Za wyobrażeniami pożądanej przez PiS Unii Europejskiej kryje się głęboka niezgoda kulturowa – żeby nie powiedzieć cywilizacyjna – na współczesną Unię, czy w ogóle na współczesny kształt polityczny i kulturowy zachodu. Wydaje się, iż zrozumienie postawy obecnych władz wobec UE wymaga refleksji nad głębszymi tendencjami ideowymi (intelektualnymi), które występują w Kościele, oraz w środowiskach intelektualnych, które można utożsamiać z obozem obecnie rządzącym Polską.
Uczestnikom panelu postawiliśmy m.in. pytania: Jak Kościół oraz środowiska z nim związane postrzegają współczesną Europę i miejsce Polski w Europie? Jak definiują europejskość? Do jakich idei, wzorów postaw się odwołują? Jaki wpływ na postrzeganie Europy odgrywają środowiska prawicowe czy też konserwatywne związane z Kościołem?
Nagranie spotkania:
Wypowiedź Piotra Burasa
Wypowiedź Dominiki Kozłowskiej
Wypowiedź Tomasza Rowińskiego
Wypowiedź Michała Szułdrzyńskiego
Noty Biograficzne:
Piotr Buras (ur. 1974) – ekspert ds. europejskich, publicysta. Dyrektor warszawskiego biura ECFR. W latach 2008-2012 korespondent „Gazety Wyborczej” w Berlinie. Wcześniej pracował w Centrum Stosunków Międzynarodowych w Warszawie, Institute for German Studies na Uniwersytecie w Birmingham oraz na Uniwersytecie Wrocławskim. Ostatnio wydał Europe and its discontents: Poland’s collision course with the European Union (2017).
Dominika Kozłowska (ur. 1978) – filozofka, dr. Redaktor naczelna miesięcznika „Znak”. Współpracowniczka Instytutu Myśli Józefa Tischnera. Była redaktor naczelna pisma „Thinking in Values”.
Tomasz Rowiński (ur. 1981) – historyk idei, publicysta i redaktor. Od 2008 roku redaktor kwartalnika „Christianitas”. W latach 2005-2008 współpracował z „Res Publicą Nową”. Pracował w Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie i był sekretarzem redakcji kwartalnika „Fronda”. Ostatnio wydał Bękarty Dantego. Szkice o zanikaniu i odradzaniu się widzialnego chrześcijaństwa (2015).
Michał Szułdrzyński (ur. 1980) – filozof i publicysta, zastępca redaktora naczelnego „Rzeczpospolitej”, wcześniej kierownik działu krajowego. Wcześniej pracował w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera. W latach 2006–2008 redaktor naczelny kwartalnika „Nowe Państwo” oraz członek redakcji kwartalnika „Pressje”. Był prezesem stowarzyszenia Klub Jagielloński.
