- AktualnościAktualności
- Dotacje
- Akcje
- Idee
- Fundusze powierzoneFundusze powierzoneDowiedz się więcej o funduszach powierzonych
Wielu komentatorów_ek i uczestników_czek sceny intelektualnej zwraca uwagę na stan debaty publicznej narzekając, że brakuje w niej nowych idei, które byłyby podstawą dla dobrych interpretacji rzeczywistości, wizji ładu politycznego i społecznego, krytyki kultury, scenariuszy przyszłości, odpowiedzi na zjawiska kryzysowe, jak katastrofa klimatyczna, przełom demograficzny czy wyzwania nowych technologii.
Czy rzeczywiście brakuje nowych, atrakcyjnych propozycji intelektualnych? A jeśli tak, co jest źródłem kryzysu? Brak podaży? Czy coraz większa trudność z „przebiciem” się do debaty? Ograniczenie debaty do mniejszych „baniek”? Polaryzacja polityczna i rosnąca temperatura konfliktu? A może brak odpowiednich platform poważnej dyskusji i wymiany poglądów?
Niezależnie od odpowiedzi, wierzymy, że ciągle najważniejszym medium do wprowadzania w obieg nowych idei jest książka. Dlatego zaprosiliśmy pisma i portale kształtujące polską debatę publiczną do tego, by wspólnie dokonać bilansu idei za 2021 rok.
Rozmawiliśmy o tym, jakie książki były w minionym roku dla różnych środowisk intelektualnym wydarzeniem, skłaniały do namysłu, refleksji, a może nawet do rewizji poglądów. Dlaczego miały takie znaczenie? Czy któreś spośród książek ważnych zostały przeoczone? Rozmawialiśmy przede wszystkim o polskich autorach, ale pytaliśmy też o ważne przekłady.
Swój udział w dyskusji wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku, które miały dla nich szczególne znaczenie.
Czas Kultury (Poznań)
Łukasz Moll, Nomadyczna Europa. Poststrukturalistyczne granice europejskiego uniwersalizmu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika, Toruń 2021
Sprawiedliwość, praca zbiorowa pod przewodnictwem Michała Zadary, Wydawnictwo Żywosłowie, Kraków 2021
Oświecenie, czyli tu i teraz, red. Łukasz Ronduda, Tomasz Szerszeń, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Kacper Pobłocki, Chamstwo, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Błażej Warkocki, Alessandro Amenta, Tomasz Kaliściak, Dezorientacje. Antologia polskiej literatury queer, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021
Przemysław Wielgosz, Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, red. Jason W. Moore, przekład: Krzysztof Hoffmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, WBPiCAK, Poznań 2021
Jason Hickel, Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, tłum. Jerzy Paweł Listwan, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Mariana Mazzucato, Wartość wszystkiego. Wytwarzanie i zawłaszczanie w globalnej gospodarce”, tłum. Joanna Bednarek, Wydawnictwo Heterodox, Poznań 2021
Liberte (Łódź)
Rafał Hetman, Izbica, Izbica, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Jan Lityński, Ucieczka do wolności. Autobiografia, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021
Rafał Matyja, Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Danilo Kiš, Cyrk rodzinny, tłum. Danuta Cirlić-Straszyńska, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Alexander Lee, Machiavelli: His Life and Times, Picador, London 2020
Minouche Shafik, What We Owe Each Other: A New Social Contract, Bodley Head, London 2021
Magazyn Kontakt (Warszawa)
Kacper Pobłocki, Chamstwo, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Tomasz S. Markiewka, Zmienić świat raz jeszcze, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2021
David Graeber, Dawid Wengrow, The Dawn of Everything. A New History of Humanity, Allen lane, London 2020
Jason Hickel, Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, tłum. Jerzy Paweł Listwan, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Brian Porter-Szűcs, Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, tł. Jan i Anna Dzierzgowscy, Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2021
Kate Raworth, Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku, tłum. Aleksandra Paszkowska, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021
Kultura Liberalna (Warszawa)
Piotr Witwicki, Znikająca Polska, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2021
Artur Domosławski, Wygnaniec, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa 2021
Zbigniew Rokita, Kajś, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Krytyka Polityczna (Warszawa)
Agnieszka Szpila, Heksy, Wydawnictwo: W.A.B., Warszawa 2021
Alicja Urbanik-Kopeć, Chodzić i uśmiechać się wolno każdemu. Praca seksualna w XIX wieku na ziemiach polskich, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021
Katarzyna Wężyk, Aborcja jest, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2021
Ana Elena Correa, Wszystkie jesteśmy Belén, tłum. Maja Gańczarczyk, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Kate Raworth, Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku, tłum. Aleksandra Paszkowska, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021
Nowa Konfederacja (Warszawa)
Robert Kuraszkiewicz, Polska w nowym świecie, Wydawnictwo Nowej Konfederacji, Warszawa 2021
Eugeniusz Romer, Pisma geopolityczne, oprac. Marek Stefan, Wydawnictwo Nowej Konfederacji, Warszawa 2021
Sękowski Stefan, Pułról Tomasz, Upadła praworządność. Jak ją podnieść, Wydawnictwo Nowej Konfederacji, Warszawa 2021
Edward Hallett Carr, Kryzys dwudziestolecia 1919–1939. Wprowadzenie do badań nad stosunkami międzynarodowymi, tłum. Jan Sadkiewicz, Wydawnictwo Univeritas, Kraków 2021
Rudolf Kjellén, Państwo jako żywy organizm i inne teksty, tłum. Thomas i Krzysztof Zmyślińscy, Wydawnictwo Zona Zero, Warszawa 2021
John Mearsheimer, Wielkie złudzenie. Liberalne marzenia a rzeczywistość międzynarodowa, Wydawnictwo Nowej Konfederacji, Warszawa 2021
NN6T/Bęc Zmiana (Warszawa)
Kacper Pobłocki, Chamstwo, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Michał Szlaga, Stocznia, Instytut Fotografii Fort, Warszawa 2021
Paul B. Preciado, Pornotopia. Playboy, architektura i biopolityka w czasach zimnej wojny, tłum. Grzegorz Piątek, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2021
Przegląd Polityczny (Gdańsk)
Anne Applebaum, Donald Tusk, Wybór, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2021
Rafał Matyja, Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Jan Tokarski, Czy liberalizm umarł?, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021
Jan-Werner Müller, Strach i wolność. O inny liberalizm, tłum. Paweł Masłowski, Kultura Liberalna, Warszawa 2021
Steven Pinker, Racjonalność. Co to jest, dlaczego jej brakuje, dlaczego ma znaczenie, tłum. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2021
Res Publica Nowa (Warszawa)
Kacper Pobłocki, Chamstwo, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Aleksander Hall, Anatomia władzy i nowa prawica, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021
Tomasz Stawiszyński, Ucieczka od bezradności, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021
Adam Hochschild, Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce, tłum. Piotr Tarczyński, Świat Książki, Warszawa 2021
Benjamin Walter, Podróże wyobraźni, tłum. Bogdan Baran, Wydawnictwo Alatheia, Warszawa 2021
Mitchell Zuckoff, 11 września. Dzień, w którym zatrzymał się świat, tłum. Paulina Surniak, Paulina Surniak Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2021
Więź (Warszawa)
Piotr Augustyniak, Jezus Niechrystus, Wydawictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2021
Rafał Matyja, Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Tomasz Stawiszyński, Ucieczka od bezradności, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021
Tomáš Halik, Czas pustych kościołów, przeł. Tomasz Maćkowiak, Wydawnictwo WAM, Kraków 2021
Brian Porter-Szűcs, Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, tłum. Jan i Anna Dzierzgowscy, Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2021
Geneviève Zubrzycki, Spokojna rewolucja. Tożsamość narodowa, religia i sekularyzm w Quebecu, tłum. Paweł Dobrosielski, Wydawnictwo NOMOS, Kraków 2021
Znak (Kraków)
Artur Domosławski, Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana, Wielka Litera, Warszawa 2021
Marek Szymaniak, Zapaść. Reportaże z mniejszych miast, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021
Błażej Warkocki, Alessandro Amenta, Tomasz Kaliściak, Dezorientacje. Antologia polskiej literatury queer, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021
Dante Alighieri, Boska Komedia, tłum. Jarosław Mikołajewski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2021
Brian Porter-Szűcs, Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, tłum. Jan i Anna Dzierzgowscy, Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2021
Rebecca Solnit, Matka wszystkich pytań, tłum. Barbara Kopeć-Umiastowska, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Wielu komentatorów_ek i uczestników_czek polskiej sceny intelektualnej zwraca uwagę na stan debaty publicznej narzekając, że brakuje w niej nowych idei, które byłyby podstawą dla interpretacji rzeczywistości, wizji ładu politycznego i społecznego, krytyki kultury, scenariuszy przyszłości, odpowiedzi na zjawiska kryzysowe, jak katastrofa klimatyczna, przełom demograficzny czy wyzwania nowych technologii.
Czy rzeczywiście brakuje nowych, atrakcyjnych propozycji intelektualnych? A jeśli tak, to co jest źródłem kryzysu? Brak podaży? Czy coraz większa trudność z „przebiciem” się do debaty? Ograniczenie debaty do mniejszych „baniek”? Polaryzacja polityczna i rosnąca temperatura konfliktu? A może brak odpowiednich platform poważnej dyskusji i wymiany poglądów?
Niezależnie od odpowiedzi, wierzymy, że najważniejszym medium do wprowadzania w obieg nowych idei pozostaje książka. Dlatego zaprosiliśmy pisma i portale kształtujące polską debatę publiczną do tego, by wspólnie dokonać bilansu idei za 2023 rok. Porozmawiajmy o tym, jakie książki były w minionym roku dla różnych środowisk intelektualnym wydarzeniem, skłaniały do namysłu, refleksji, a może nawet do rewizji poglądów. Dlaczego miały takie znaczenie? Czy któreś spośród książek ważnych zostały przeoczone? Chcemy rozmawiać przede wszystkim o polskich autorach, ale też zapytać o ważne przekłady. Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku.
„Bilans idei 2023” to również nieformalny początek poszukiwań książki-laureatki tegorocznej, trzeciej już edycji Nagrody im. Marcina Króla. Nagrodę Fundacja Batorego ustanowiła, by wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości i do tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości.
Udział w debacie „Książki znaczące. Bilans idei 2023” wzięli:
Magdalena M. Baran (Liberté!), Joanna B. Bednarek (Czas Kultury), Ignacy Dudkiewicz (Magazyn Kontakt), Zofia Król (Dwutygodnik), Anna Kuczyńska (Res Publica Nowa), Roman Kurkiewicz (Le Monde diplomatique – edycja polska), Dominika Kozłowska (Znak), Magdalena Kicińska (Pismo), Zbigniew Nosowski (Więź), Konstanty Pilawa (Pressje), Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin (Kultura Liberalna), Bogna Świątkowska (Notes Na 6 Tygodni/Bęc Zmiana), Agnieszka Wiśniewska (Krytyka Polityczna), Krzysztof Zalewski (Nowa Konfederacja, Instytut Boyma).
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku, które miały dla nich szczególne znaczenie.
Czas Kultury (Poznań)
Dwutygodnik (Warszawa)
Kontakt (Warszawa)
Krytyka Polityczna (Warszawa)
Kultura Liberalna (Warszawa)
Le Monde diplomatique – edycja polska (Warszawa)
Liberté! (Łódź)
NN6T (Warszawa)
Nowa Konfederacja (Warszawa)
Pismo (Warszawa)
Pressje (Kraków)
Res Publica Nowa (Warszawa)
Więź (Warszawa)
Znak (Kraków)
Zgłoszenia publiczności
KSIĄŻKI POLSKIE:
PRZEKŁADY:
Autorzy Nierówności po polsku opierając się na twardych danych pokazują, że w ciągu jednego pokolenia Polska przestała być jednym z najbardziej egalitarnych krajów w Europie, a stała się jednym z państw o największych nierównościach ekonomicznych: dochodowych, majątkowych i szans. Przy okazji rewidują popularną narrację o naszej najnowszej historii, bo – jak się okazuje – ten wielki wzrost nierówności nie jest wcale rezultatem samej transformacji ustrojowej, ale w większym stopniu dwóch dekad po 2000 roku, a dokładniej: wielu do dziś nienaprawionych wad polskiej polityki społeczno-ekonomicznej. Wśród ekonomistów podejście do problemu podziału bogactwa uległo w tym czasie zasadniczej zmianie. Po globalnym kryzysie finansowym 2008 roku pozostało niewielu naukowców, którzy nadal twierdzą, że „wzrost unosi wszystkie łodzie”, popularna natomiast stała się teza, że wysokie i szybko rosnące nierówności są zabójcze dla samego wzrostu. Czy podobna zmiana dokonała się jednak w poglądach i nastawieniach polskiego społeczeństwa?
Czy Polki i Polacy mają świadomość tego, że tworzą jedno z najmniej egalitarnych społeczeństw w Unii Europejskiej? Czy odczuwamy na przykład fakt, że między rokiem 1989 a 2015 dochód dla górnego 1% społeczeństwa wzrósł o 458%, podczas gdy dochody biedniejszej połowy tylko o 31%? Na ile i w jaki sposób doświadczamy na co dzień nie tyle samego stanu własnego portfela, ale właśnie dzielących nas różnic majątkowych? W jaki sposób o tych doświadczeniach opowiadamy sobie i innym? Na język, którym opisujemy nierówności ekonomiczne, a także na to, czy mamy ich świadomość, duży wpływ ma dyskurs polityczny. Pewną formą wyrazu społecznego postrzegania nierówności były gorące dyskusje o 500+, dostępności żłobków czy – całkiem niedawno – o składce zdrowotnej albo bezpłatnej wyższej edukacji. Jak takie polityczne debaty z ostatnich lat wpłynęły na nieakademickie myślenie o podziałach ekonomicznych w Polsce? To pytania ważne, bo w demokracji wprowadzenie nawet najrozsądniejszych polityk publicznych zwiększających równość szans, dochodów i majątku wymaga społecznego poparcia.
W dyskusji udział wezmą:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Celem ustanowionej w 2022 przez Fundację Batorego Nagrody im. Marcina Króla jest wspieranie rozwoju debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji oraz wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
Na początku marca Kapituła Nagrody wybrała pięć książek-finalistek trzeciej edycji konkursu. Zwycięski tytuł ogłoszony zostanie 29 maja. Przed ogłoszeniem książki-laureatki tegorocznej Nagrody Fundacja Batorego organizuje publiczne debaty z autorami książek nominowanych do Nagrody oraz innymi ważnymi uczestniczkami i uczestnikami polskiej debaty intelektualnej.
Więcej informacji o Nagrodzie oraz lista nominowanych w tegorocznej edycji książek znajduje się tutaj.
Transmisja na żywo tłumaczona na polski język migowy będzie dostępna na profilu Fundacji Batorego na Facebooku.
Zapraszamy do dyskusji!
_____________________________________________________
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz pisarz, publicysta tygodnika „Polityka”. Zajmuje się tematyką cywilizacyjną oraz relacjami między nauką i techniką a polityką, gospodarką, kulturą, życiem społecznym. Współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością w Collegium Civitas. Członek European Council on Foreign Relations. Wydał m.in. Miłość, wojna, rewolucja. Szkice na czas kryzysu (2009), Bunt sieci (2012), W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata (2020). Prowadzi blog „Antymatrix”.
Magdalena Nowicka-Franczak – dr, socjolożka, pracuje w Zakładzie Badań Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Łódzkim. Ukończyła także studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. Stypendystka Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Autorka monografii Niechciana debata. Spór o książki Jana Tomasza Grossa (2017). Stała współpracowniczka „Tygodnika Powszechnego”, publikuje także w magazynie „Pismo” oraz „Dwutygodniku”.
Jakub Sawulski – dr, adiunkt w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Specjalizuje się w finansach publicznych oraz polityce podatkowej i społecznej państwa. Posiada wieloletnie doświadczenie w tworzeniu oraz opisywaniu polityk publicznych – pracował między innymi na kierowniczych stanowiskach w administracji publicznej (Ministerstwo Finansów, Polski Instytut Ekonomiczny), a także w sektorze prywatnym (Deloitte Polska) oraz organizacjach pozarządowych (Fundacja Instrat, Instytut Badań Strukturalnych). Prócz wielu artykułów i książek naukowych opublikował Nierówności po polsku. Dlaczego trzeba się nimi zająć, jeśli chcemy dobrej przyszłości nad Wisłą (2024, współautorstwo z Michałem Brzezińskim i Pawłem Bukowskim) oraz Pokolenie ’89. Młodzi o polskiej transformacji (2019).
Wojciech Woźniak – dr hab., prodziekan Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego ds. rozwoju badań, socjolog z tytułem doktora i habilitacją uzyskanymi na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ. Zajmuje się badawczo fińskim modelem społeczno-gospodarczym, politykami publicznymi w Finlandii, relacjami między sportem a polityką, nierównościami społecznymi oraz dyskursem publicznym. Autor pięciu książek oraz ponad 70 recenzowanych prac naukowych. W 2022 wydał w Wydawnictwie UŁ: Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych. W 2024 r. w wydawnictwie Routledge ukazała się książka pod jego współredakcją Football, Fandom and Collective Memory. Global Perspectives. Jest członkiem Polskiego i Fińskiego Towarzystwa Socjologicznego: Westermarck Society. Prowadził wykłady na uczelniach w Niemczech, Finlandii, Estonii, Francji i Czechach.
23 maja po raz trzeci wręczyliśmy Nagrodę im. Marcina Króla za najlepszą opublikowaną w 2023 roku polską książkę z dziedziny historii idei i badań nad przyszłością, filozofii i myśli społecznej i politycznej, refleksji nad cywilizacją i kulturą, wprowadzającą nowe idee, koncepcje czy sposoby myślenia. Nagroda dla autora wynosi 50 000 zł.
Laureatem został Jan Tokarski za książkę „W cieniu katastrofy. «Encounter», Kongres Wolności Kultury i pamięć XX wieku”, Znak
Do finału Nagrody nominowani byli także:
Wręczeniu Nagrody towarzyszyła debata „Czy Europa może umrzeć?”, w której udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
„Nasza Europa stała się dziś śmiertelna. Może umrzeć, a czy tak się stanie, zależy wyłącznie od drogi, jaką wybierzemy” – powiedział prezydent Francji Emmanuel Macron miesiąc temu na Sorbonie. Było to nawiązanie do eseju Paula Valéry’ego Kryzys ducha z 1919 roku, gdzie pada słynne zdanie „My, cywilizacje, wiemy już, że jesteśmy śmiertelne”. Czy idee także są śmiertelne? Czy umrzeć może idea Europy? Przede wszystkim zaś, co dla tej idei zdziałać mogą dziś myśliciele i myślicielki?
Historia Polski, której uczymy w szkołach bywa mitotwórczą interpretacją. Zdarza się przecież – szczególnie, gdy urodziliśmy się w Wałczu lub Cieszynie – że wybitnie scentralizowana historia, którą znajdujemy w podręcznikach dzieje się gdzieś daleko od miejsca, które odczuwamy jako swoją ojczyznę.
Fryderyk Nietzsche w słynnym eseju „O pożytkach i szkodliwości historii dla życia” przestrzegał: Istnieje stopień bezsenności, przeżuwania, zmysłu historycznego, na którym to, co żyje, ponosi szkodę i w końcu ginie, czy to człowiek, czy naród, czy kultura. Jednak zachwalana przez Nietzschego „moc zapominania” (czy jak nazywa to Stanisław Soyka „cud niepamięci”) w niewielkim stopniu dana jest człowiekowi, szczególnie w polskim „Traumalandzie”, gdzie wyparte tragedie przodków powracają w postaci narodowej nadwrażliwości, nieufności, narcyzmu.
Jak w kraju takim, jak Polska uwolnić się od opowiadania historii, która skutkuje bezradnością i nadwrażliwością? Czy możliwa jest taka opowieść, która buduje poczucie wspólnoty i sprawczości, nie pomijając przy tym trudnych i bolesnych momentów? Czy mitotwórcza funkcja historii musi iść w parze z manipulacją i zniekształceniem, czy też istnieje sposób na stworzenie inspirujących narracji bez zacierania prawdy o przeszłości? Jakie mechanizmy psychologiczne i społeczne sprawiają, że pewne narracje historyczne zyskują dominującą pozycję? Jaką rolę w kształtowaniu naszej tożsamości odgrywają lokalne i regionalne historie, często pomijane w podręcznikach?
W dyskusji udział wezmą:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Celem ustanowionej w 2022 przez Fundację Batorego Nagrody im. Marcina Króla jest wspieranie rozwoju debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji oraz wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
Na początku marca Kapituła Nagrody wybrała pięć książek-finalistek czwartej edycji konkursu. Zwycięski tytuł ogłoszony zostanie 29 maja. Przed ogłoszeniem książki-laureatki tegorocznej Nagrody Fundacja Batorego organizuje publiczne debaty z autorami książek nominowanych do Nagrody oraz innymi ważnymi uczestniczkami i uczestnikami polskiej debaty intelektualnej.
(Więcej informacji o Nagrodzie oraz lista nominowanych w tegorocznej edycji książek znajduje się tutaj: https://www.batory.org.pl/forumidei/nagroda-im-marcina-krola/ )
Transmisja na żywo tłumaczona na polski język migowy będzie dostępna na profilu Fundacji Batorego na Facebooku.
Zapraszamy do dyskusji!
_____________________________________________________
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, pisarz, publicysta tygodnika „Polityka”. Zajmuje się tematyką cywilizacyjną oraz relacjami między nauką i techniką a polityką, gospodarką, kulturą, życiem społecznym. Współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością w Collegium Civitas. Członek European Council on Foreign Relations. Wydał m.in. Miłość, wojna, rewolucja. Szkice na czas kryzysu (2009), Bunt sieci (2012), W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata (2020). Prowadzi blog „Antymatrix”.
Michał Bilewicz – dr hab., psycholog społeczny i polityczny, profesor na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie kieruje Centrum Badań na Uprzedzeniami. Zajmuje się psychologicznymi mechanizmami pojednania, pamięci zbiorowej, traumy i uprzedzeń. Laureat Nagrody im. Nevitta Sanforda przyznawanej przez Międzynarodowe Towarzystwo Psychologii Politycznej (ISPP).
Karolina Ćwiek-Rogalska – dr hab., kulturoznawczyni, antropolożka i bohemistka. Pracuje w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Laureatka Nagrody Naukowej „Polityki” oraz Narodowego Centrum Nauki. Stypendystka Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Programu Fulbrighta. Wraz z zespołem śledzi powstawanie nowych kultur na terenach postprzesiedleniowych w Polsce, Czechach i Słowacji. Ziemie to podsumowanie kilkunastu lat jej badań nad pamięcią Ziem Odzyskanych.
Łukasz Galusek – architekt oraz doktor nauk humanistycznych w dziedzinie historii, dyrektor programowy Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie, w lipcu 2025 obejmie stanowisko dyrektora Muzeum Śląskiego. Jest także członkiem Kolegium Prezydenta RP ds. Polityki Międzynarodowej, członek Rady Programowej Forum Polsko-Czeskiego przy Ministrze Spraw Zagranicznych oraz Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Zajmuje się dyplomacją publiczną, a także kulturą, sztuką i architekturą Europy Środkowej, w szczególności relacjami między przestrzenią, pamięcią i tożsamością.
Po przerwie powróciliśmy z Nagrodą im. Beaty Pawlak!
Kapituła Funduszu im. Beaty Pawlak wręczyła Nagrody za rok 2019 i 2020 (2 edycje). Laureatem za 2019 rok został Mirosław Wlekły za Raban! O kościele nie z tej ziemi, Wydawnictwo Agora. Laureatką Nagrody za 2020 rok została Agnieszka Pajączkowska za Wędrowny Zakład Fotograficzny, Wydawnictwo Czarne.
Nagroda imienia Beaty Pawlak przyznawana jest od 2003 roku za tekst na temat innych kultur, religii i cywilizacji opublikowany w języku polskim w okresie od 1 lipca poprzedniego roku do 30 czerwca bieżącego roku. W ten sposób wypełniana jest ostatnia wola Beaty Pawlak, dziennikarki i pisarki, która 12 października 2002 zginęła w zamachu terrorystycznym na indonezyjskiej wyspie Bali. Ustanowiony Jej testamentem i noszący Jej imię Fundusz, powierzony został Fundacji im. Stefana Batorego.
Beata Pawlak była niespokojnym duchem. W latach 70. działała w krakowskim SKS-ie, w stanie wojennym wydawała podziemną gazetkę. W 1984 roku wyjechała do Paryża. We Francji zaprzyjaźniła się z irańskimi emigrantami i odnalazła pasję na całe życie – islam. Po 1989 roku wróciła do Polski. Przeszkadzał jej kontrast między antyislamskimi stereotypami a ludźmi, których poznała. Szukała odpowiedzi na pytanie, dlaczego wybuchają islamskie bomby? Jeździła do krajów muzułmańskich – poznawała cywilizację – poznając ludzi. Po islamie przyszła ciekawość innych kultur i kolejne podróże. Odwiedziła 25 krajów. Była dziennikarką, reporterką, autorką książek.
Kapituła Nagrody: Piotr Kosiewski (Fundacja im. Stefana Batorego), Maria Kruczkowska („Gazeta Wyborcza”), Antoni Rogala (przedstawiciel rodziny), Olga Stanisławska (reporterka), Adam Szostkiewicz („Polityka”) – przewodniczący, Joanna Załuska (Fundacja im. Stefana Batorego), Wojciech Załuska (Katolicka Agencja Informacyjna).
Nominacje do Nagrody im. Beaty Pawlak 2019
Joanna Gierak-Onoszko, 27 śmierci Toby’ego Obeda, Dowody na Istnienie, Warszawa 2019
Iza Klementowska, Skóra. Witamy uchodźców, Karakter, Kraków 2019
Grzegorz Stern, Borderline. Dwanaście podróży do Birmy, Czarne, Wołowiec 2019
Ilona Wiśniewska, Lud. Z grenlandzkiej wyspy, Czarne, Wołowiec 2018
Mirosław Wlekły, Raban! O kościele nie z tej ziemi, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2019
Nominacje do Nagrody im. Beaty Pawlak 2020
Katarzyna Boni, Auroville. Miasto z marzeń, Agora 2020
Katarzyna Kobylarczyk, Strup. Hiszpania rozdrapuje rany, Czarne 2019
Agnieszka Pajączkowska, Wędrowny Zakład Fotograficzny, Czarne 2019
Filip Skrońc, Nie róbcie mu krzywdy, Czarne 2020
Maja Wolny, Pociąg do Tybetu, Mando 2020
Dotychczasowymi laureatami nagrody są̨: Joanna Bator, Max Cegielski, Artur Domosławski, Anna Fostakowska, Wojciech Górecki, Mateusz Janiszewski, Bartosz Jastrzębski, Marek Kęskrawiec, Piotr Kłodkowski, Krzysztof Kopczyński, Adam Lach, Cezary Michalski, Jacek Milewski, Jarosław Mikołajewski, Jędrzej Morawiecki, Beata Pawlikowska, Konrad Piskała, Dariusz Rosiak, Anna Sajewicz, Paweł Smoleński, Andrzej Stasiuk, Witold Szabłowski, Mariusz Szczygieł i Ewa Wanat.
Więcej informacji o Funduszu im. Beaty Pawlak.
Wielu komentatorów_ek i uczestników_czek polskiej sceny intelektualnej zwraca uwagę na stan debaty publicznej narzekając, że brakuje w niej nowych idei, które byłyby podstawą dla interpretacji rzeczywistości, wizji ładu politycznego i społecznego, krytyki kultury, scenariuszy przyszłości, odpowiedzi na zjawiska kryzysowe, jak katastrofa klimatyczna, przełom demograficzny czy wyzwania nowych technologii.
Czy rzeczywiście brakuje nowych, atrakcyjnych propozycji intelektualnych? A jeśli tak, to co jest źródłem kryzysu? Brak podaży? Czy coraz większa trudność z „przebiciem” się do debaty? Ograniczenie debaty do mniejszych „baniek”? Polaryzacja polityczna i rosnąca temperatura konfliktu? A może brak odpowiednich platform poważnej dyskusji i wymiany poglądów?
Niezależnie od odpowiedzi, wierzymy, że najważniejszym medium do wprowadzania w obieg nowych idei pozostaje książka. Dlatego zaprosiliśmy pisma i portale kształtujące polską debatę publiczną do tego, by wspólnie dokonać bilansu idei za 2022 rok. Porozmawiajmy o tym, jakie książki były w minionym roku dla różnych środowisk intelektualnym wydarzeniem, skłaniały do namysłu, refleksji, a może nawet do rewizji poglądów. Dlaczego miały takie znaczenie? Czy któreś spośród książek ważnych zostały przeoczone? Chcemy rozmawiać przede wszystkim o polskich autorach, ale też zapytać o ważne przekłady. Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku.
„Bilans idei 2022” to również nieformalny początek poszukiwań książki-laureatki tegorocznej edycji Nagrody im. Marcina Króla. Nagrodę Fundacja Batorego ustanowiła w zeszłym roku, by wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości i do tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości.
W tym roku zaprosiliśmy również publiczność do zgłaszania ważnych polskich książek opublikowanych w 2022 roku. Listę publikujemy poniżej. Tytuły spełniające kryteria przekazaliśmy osobom nominującym do Nagrody jako inspirację.
Udział w debacie „Książki znaczące. Bilans idei 2022” wzięli: Magdalena M. Baran (Liberté!), Joanna B. Bednarek (Czas Kultury), Sebastian Duda (Więź), Ignacy Dudkiewicz (Magazyn Kontakt), Michał Jędrzejek (miesięcznik Znak), Tomasz Kasprowicz (Res Publica Nowa), Zofia Król (Dwutygodnik), Roman Kurkiewicz (Le Monde diplomatique – edycja polska), Konstanty Pilawa (Pressje), Katarzyna Przyborska (Krytyka Polityczna), Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin (Kultura Liberalna), Bogna Świątkowska (Notes Na 6 Tygodni/Bęc Zmiana), Jan Tokarski (Przegląd Polityczny).
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku, które miały dla nich szczególne znaczenie.
Dwutygodnik (Warszawa)
Czas Kultury (Poznań)
Kontakt (Warszawa)
Krytyka Polityczna (Warszawa)
Kultura Liberalna (Warszawa)
Le monde diplomatique (Warszawa)
Liberté (Łódź)
NN6T (Warszawa)
Pressje (Kraków)
Przegląd Polityczny (Gdańsk)
Res Publica Nowa (Warszawa)
Więź (Warszawa)
Znak (Kraków)
Zgłoszenia publiczności
KSIĄŻKI POLSKIE
PRZEKŁADY
Pytania o tożsamość – zarówno jednostkową, jak i zbiorową – pojawiają się najczęściej w kontekście przełomowych zmian. Paradoksalnie kwestia tożsamości powstaje zatem w sytuacjach „nietożsamości”, gdy przechodzimy od jednej autoidentyfikacji do drugiej lub gdy dopiero walczymy o uznanie jakiegoś nowego samookreślenia. Czy w dzisiejszej, tak szybko się zmieniającej, Polsce mamy do czynienia z tego typu poruszeniem?
Niewątpliwie ostatnie dekady były czasem coraz silniejszej politycznej artykulacji tożsamości płciowych, seksualnych i kulturowych. Dane ekonomiczne pokazują jednak, że jest to także okres rosnących nierówności. Czy trwający już od niemal dekady ludowy zwrot w humanistyce (zwłaszcza w historiografii) jest próbą przepracowania tych ostatnich zmian przez przywrócenie języka klasowego do polskich autointerpretacji czy też jego stawką są raczej kwestie kulturowe związane z opowieściami o własnym pochodzeniu? Jest to pytanie istotne w kontekście pojawiających się – zwłaszcza na lewicy – głosów, że różnice tożsamościowe i kulturowe tylko wtedy mogą odgrywać pozytywną rolę w uniwersalistycznej i równościowej polityce, gdy ich podstawą pozostaje klasa. Czy tak jest rzeczywiście? Czy w ogóle teza o deficycie języka klasowego w polskich autodiagnozach, politykach i dyskusjach jest prawdziwa? A może w debacie publicznej brak innych składowych i określeń naszych zbiorowych tożsamości, które pozwoliłby właściwie rozpoznać i uświadomić sobie zachodzące w Polsce zmiany?
Zapraszamy na pierwszą z cyklu debat z autorami książek nominowanych do finału Nagrody im. Marcina Króla 2024. Punktem odniesienia do dyskusji będą książki Renaty Lis „Moja ukochana i ja” (Wydawnictwo Literackie) oraz Magdy Szcześniak „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce” (Krytyka Polityczna).
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Celem ustanowionej i przyznanej po raz pierwszy w 2022 roku przez Fundację Batorego Nagrody im. Marcina Króla jest wspieranie rozwoju debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji oraz wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
Na początku marca Kapituła Nagrody wybrała pięć książek-finalistek trzeciej edycji konkursu. Zwycięski tytuł ogłoszony zostanie 23 maja. Przed ogłoszeniem książki-laureatki tegorocznej Nagrody Fundacja Batorego organizuje publiczne debaty z autorami książek nominowanych do Nagrody oraz innymi ważnymi uczestniczkami i uczestnikami polskiej debaty intelektualnej.
(Więcej informacji o Nagrodzie oraz lista nominowanych w tegorocznej edycji książek znajduje się tutaj: https://www.batory.org.pl/forumidei/nagroda-im-marcina-krola/#tabs_tab-0)
Transmisja na żywo tłumaczona na polski język migowy będzie dostępna na profilu Fundacji Batorego na Facebooku.
Zapraszamy do dyskusji!
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, pisarz i publicysta związany z tygodnikiem „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością. Członek European Council on Foregin Relations. Autor m. in. książek „Bunt sieci” (2012) oraz „W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata” (2020).
Piotr Kaszczyszyn – redaktor naczelny portalu opinii Klubu Jagiellońskiego. Współtwórca podcastu „Kultura poświęcona”. Były redaktor naczelny czasopisma idei „Pressje”.
Renata Lis – autorka nagradzanych książek: „Ręka Flauberta”; „W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu”; „Lesbos”; „Moja ukochana i ja”. Współpracuje z „Książkami. Magazynem do czytania” i „Dwutygodnikiem”. Felietonistka tygodnika „Polityka”.
Paulina Małochleb – dr, krytyczka, badaczka literatury i wykładowczyni. Laureatka Nagrody Prezesa Rady Ministrów, stypendystka NCK „Młoda Polska”. Autorka książki „Przepisywanie historii” oraz bloga ksiazkinaostro.pl. W Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie kieruje Ośrodkiem Komunikacji. Publikuje w „Przekroju”, „Polityce” i Krytyce Politycznej. Wykłada na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Magda Szcześniak – dr, kulturoznawczyni i historyczka kultury, adiunktka w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka książek „Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji” (2016) oraz „Poruszeni” (2023). Stypendystka Fundacji Fulbrighta, Narodowego Centrum Nauki, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Laureatka Nagrody Naukowej „Polityki” w dziedzinie nauk humanistycznych (2017).
Na drugiej debacie z udziałem autorów książek nominowanych finału do Nagrody im. Marcina Króla za rok 2021 spotkaliśmy się w Krakowie w Międzynarodowym Centrum Kultury. Rozmawialiśmy o wzorcach polskich modernizacji. Przez większość ostatnich 250 lat, podczas których kolejne fale nowoczesności i oświecenia sięgały terenów Polski, była ona pozbawiona własnej państwowości. W rezultacie w historiografii i debacie publicznej utrwaliło się rozumienie modernizacji jako obcego prądu imitacyjnie przyswajanego w kraju przedstawianym jako zacofany i niesamodzielny. Narracja ta nie odpowiada jednak złożoności naszej historii. Żadne elementy modernizacji – ani te związane z emancypacją, ani te gospodarcze czy technologicznie – nie przyjęłyby się, gdyby wśród Polek i Polaków nie było licznych pionierów nowoczesności. Ponadto czas zaborów dawno już minęły – mamy XXI wiek i liczne doświadczenia z modernizacją przeprowadzaną pod egidą własnego państwa.
Kto przeprowadzał polskie modernizacje? Przede wszystkim zaś do kogo należeć będzie sprawstwo w nadchodzącej zielonej modernizacji Polski? Czy zmianę tą będziemy wdrażać na zasadzie imitacji czy też nasz kraj ma szanse odegrać w niej rolę twórczą? Kim byli historycznie i kim będą w przyszłości głowni aktorzy polskich transformacji? Czy są to klasy? Kapitał? Państwo?
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Ustanowiona w tym roku przez Fundację Batorego Nagroda im. Marcina Króla ma wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji oraz wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
W połowie kwietnia Kapituła Nagrody wybrała pięć książek-finalistek. Zwycięski tytuł ogłoszony zostanie 26 maja. Przed ogłoszeniem książki-laureatki tegorocznej Nagrody Fundacja Batorego organizuje dwie publiczne debaty z autorami książek nominowanych do Nagrody oraz innymi ważnymi uczestniczkami i uczestnikami polskiej debaty intelektualnej.
(Więcej informacji o Nagrodzie oraz lista nominowanych w tegorocznej edycji książek znajduje się tutaj)
_____________________________________________________
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, publicysta i pisarz, publicysta tygodnika „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością. Członek European Council on Foregin Relations. Autor m. in. książek „W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata” (2020) i „Bunt sieci” (2012).
Paulina Małochleb – dr, współpracowniczka Katedry Krytyki Współczesnej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka monografii „Przepisywanie historii. Powstanie styczniowe w powieści polskiej w perspektywie pamięci kulturowej” (2014). Laureatka Nagrody Prezesa Rady Ministrów i Fundacji Nauki Polskiej. Publikuje w Krytyce Politycznej”, „Przekroju”, dwutygodnik.com
Rafał Matyja – dr hab., historyk, politolog i publicysta, wykładowca Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Redaktor naczelny kwartalnika „Praktyka Polityczna”. W 1993 sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zajmuje się polskim systemem partyjnym, elitami politycznymi i samorządem terytorialnym. Publicysta, stały współpracownik „Tygodnika Powszechnego” i „Nowej Konfederacji”. Autor wielu książek. Ostatnio wydał „Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością” (2021), „Wyjście awaryjne. O zmianie wyobraźni politycznej” (2018) oraz „Wybory 2014-2015 a przemiany elit politycznych Trzeciej Rzeczpospolitej” (2016).
Kacper Pobłocki – dr hab. antropolog społeczny i historyczny, pracownik naukowym Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW, wcześniej studiował i pracował m.in. w Central European University w Budapeszcie oraz w City University of New York. Autor książek „Kapitalizm. Historia krótkiego trwania” (2017) oraz „Chamstwo” (2021). „Współautor Anty-bezradnika przestrzennego” (2013, z Lechem Merglerem i Maciejem Wudarskim) oraz „Architektury niezrównoważonej” (2016, z Bogną Świątkowską). Napisał wiele artykułów i opracowań z zakresu antropologii i socjologii miasta. W latach 2009–2014 wspomagał powstawanie i rozwój ruchów miejskich w Polsce, m.in. jako koordynator merytoryczny pierwszego Kongresu Ruchów Miejskich.
Joanna Orlik – dyrektorka Małopolskiego Instytutu Kultury; z instytucją związana od 2002 r. Z wykształcenia polonistka, w 2007 roku obroniła pracę doktorską na Wydziale Polonistyki UJ poświęconą znaczeniu polskiej kultury w Rosji radzieckiej w latach odwilży. Założycielka i pierwsza redaktorka naczelna kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”. Pracowała m.in. dla Stowarzyszenia Willa Decjusza w Krakowie, Związku Miast Polskich oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Debata Fundacji Batorego i Wrocławskiego Instytutu Kultury
Można zaryzykować tezę, że przynajmniej od początków XXI wieku podstawą kultury i siłą napędzającą spory polityczne naszych społeczeństw stał się mniej lub bardziej skutecznie wypierany strach. Świadczy o tym zarówno bogactwo postapokaliptycznych wizji we współczesnych filmach, serialach i powieściach, jak i sukcesy konserwatywnych populistów, którzy w kolejnych krajach obiecują uchronić lud przed upadkiem, przywracając tradycyjne wartości i tożsamość. Lęk od początku towarzyszył nowoczesności, która właśnie po to, by uwolnić człowieka od strachu, napędza wciąż przyśpieszającą zmianę świata i rozbija naturalne wspólnoty oparte na więzach krwi, religii czy tradycji. Wydaje się jednak, że ta dawno już rozpoznana „dialektyka oświecenia” osiąga właśnie punkt kulminacyjny w postaci katastrofy klimatyczną. Zajmuje ona w zbiorowej świadomości miejsce centralne, ale też paraliżujące. Ślady kryzysu ekologicznego dostrzegalne są w większości zjawisk koncentrujących naszą uwagę – od martwej Odry przez kryzysy migracyjne po rosnące ceny oraz toczącą się za naszą wschodnią granicą wojnę, która jest przecież także imperialną walką o zasoby. Jednocześnie wszystko wskazuje na to, że kwestie klimatyczne będą wielkim nieobecnym rozpoczynającej się kampanii wyborczej. Trudno się temu dziwić, jeśli często nie umiemy o nich rozmawiać nawet z bliskimi.
Czy strach faktycznie charakteryzuje dzisiejszą kulturę i organizuje sferę polityczną? Jak sprawić, by zagrożenie jednoczyło i mobilizowało do działania, a nie dzieliło i paraliżowało? Jak strachy globalne przekładają się na te lokalne? Jeśli kryzys klimatyczny wymaga, byśmy nauczyli się myśleć i opowiadać o przyszłości ludzkości, to jakie miejsce w tych opowieściach znaleźć dla wspólnot narodowych?
W dyskusji udział wzięli:
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Ustanowiona i przyznana po raz pierwszy w ubiegłym roku przez Fundację Batorego Nagroda im. Marcina Króla ma wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji oraz wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
Na początku marca Kapituła Nagrody wybrała pięć książek-finalistek drugiej edycji konkursu. Zwycięski tytuł ogłoszony zostanie 25 maja. Przed ogłoszeniem książki-laureatki tegorocznej Nagrody Fundacja Batorego organizuje w różnych miastach publiczne debaty z autorami książek nominowanych do Nagrody oraz innymi ważnymi uczestniczkami i uczestnikami polskiej debaty intelektualnej.
(Więcej informacji o Nagrodzie oraz lista nominowanych w tegorocznej edycji książek znajduje się tutaj)
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, pisarz i publicysta związany z tygodnikiem „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością. Członek European Council on Foregin Relations. Autor m. in. książek W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata (2020) oraz Bunt sieci (2012).
Leszek Koczanowicz – prof. dr hab., politolog, filozof, psycholog. Zajmuje się filozofią polityki, koncepcjami demokracji i etyką polityki. Interesuje się filozofią kultury, kulturą współczesną oraz sztuką współczesną. Prowadził badania i wykłady na wielu uczelniach zagranicznych, w tym na Uniwersytecie Columbia, Uniwersytecie w Berkeley, Uniwersytecie w Buffalo oraz Uniwersytecie w Oxfordzie. Autor wielu książek, m.in. Wspólnota i emancypacje. Spór o społeczeństwo postkonwencjonalne (2005), Politics of Time. Dynamics of Identity in Post-Communist Poland (2008), Lęk nowoczesny. Eseje o demokracji i jej adwersarzach (2011), Polityka dialogu. Demokracja niekonsensualna i wspólnota krytyczna (2015), Lęk i olśnienie: eseje o kulturze niepokoju (2020) i najnowszej Niedokończone polityki. Demokracja, populizm, autokracja (2022). Laureat konkursu MISTRZ Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej.
Marcin Napiórkowski – dr hab., semiotyk kultury, badacz współczesnych mitów, pamięci zbiorowej i kultury popularnej. Wykłada w Instytucie Kultury Polskiej UW. Publikuje w „Tygodniku Powszechnym”, „Tygodniku Powszechnym”, „Krytyce Politycznej”, „Więziach”, „Znaku” i „Gazecie Wyborczej”. Pomysłodawca i współscenarzysta rapowego musicalu „1989”. Prowadzi blog mitologiawspolczesna.pl. Autor książek Naprawić przyszłość (2022), Turbopatriotyzm (2019), Kod kapitalizmu (2019), Mitologia współczesna (2013), Powstanie Umarłych. Historia pamięci 1944-2014 (2016) oraz Władza wyobraźni (2014).
Agnieszka Wolny-Hamkało – poetka, autorka powieści, sztuk teatralnych i książek dla dzieci. Ostatnio wydała książkę z wierszami Raster Lichtensteina. Autorka antologii opowiadań, kuratorka Międzynarodowego Festiwalu Opowiadania. Nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia za Spamy miłosne, laureatka nagrody PS IBBY za Lato Adeli (Książka Roku 2019). Nominowana do nagrody Literacka Podróż Hestii za powieść Po śladach. Tłumaczka ukraińskiej poetki Hanny Osadko ( wyd. Pogranicze). Redaktorka i współzałożycielka społeczno-poetyckiego pisma „Zakład”. Jej sztuki były wystawiane m.in. w Teatrze Polskim, Teatrze Dramatycznym im. Szaniawskiego, Teatrze Muzycznym Capitol, Teatrze Grotowskiego (w ramach MFO). „Dzień dobry, wszyscy umrzemy” zekranizowano w cyklu Teatroteka. Doktorantka IBL PAN. Członkini zespołu badawczego Archiwum Kobiet IBL PAN. Od trzech lat prowadzi interdyscyplinarne seminaria humanistyczne we Wrocławiu. Naukowo zajmuje się kampem w nowej poezji polskiej.
