Dyskusja z udziałem prof. Grzegorza Motyki, autora książki „Wołyń’43. Ludobójcza czystka – fakty, analogie, polityka historyczna”, Piotr Skwiecińskiego, z tygodnika „W sieci” oraz Michała Sutowskiego z „Krytyki Politycznej”.
W dyskusji wzięli również udział:
dr Łukasz Adamski, Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia
dr Włodzimierz Cimoszewicz, były Prezes Rady Ministrów
Jan Andrzej Dąbrowski, Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego
Zbigniew Gluza, Fundacja Ośrodka Karta
dr Łukasz Jasina, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
Wojciech Konończuk, Ośrodek Studiów Wschodnich
prof. dr hab. Grzegorz Mazur, Uniwersytet Jagielloński
Zbigniew Parafianowicz, Dziennik Gazeta Prawna
dr Krzysztof Persak, Instytut Studiów Politycznych PAN
dr hab. Jan Pisuliński, Uniwersytet Rzeszowski
Tomasz Potkaj, historyk, dziennikarz, współautor książki Kres
Michał Potocki, Dziennik Gazeta Prawna
prof dr hab. Waldemar Rezmer, Uniwersytet Mikołaja Kopernika
dr Andrzej Szeptycki, Uniwersytet Warszawski
Piotr Tyma, Związek Ukraińców w Polsce
dr hab. Przemysław Żurawski vel Grajewski, Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Profesor Grzegorz Motyka w swojej nowej książce „Wołyń’43. Ludobójcza czystka – fakty, analogie, polityka historyczna” przedstawił konkretną propozycję jak mogłoby wyglądać kompromisowe zdanie wypowiedziane przez przedstawicieli władz ukraińskich: „W latach 1943-1945 Ukraińska Powstańcza Armia dopuściła się masowych mordów na Polakach, których nie da się usprawiedliwić, potępiamy je”. Zdanie to było punktem wyjścia do dyskusji. Uczestnicy starali się znaleźć możliwie najskuteczniejszy scenariusz wyjścia z impasu w relacjach polsko-ukraińskich.
Zachęcamy do obejrzenia nagrań z dyskusji:
Wystąpienie Grzegorza Motyki:
Wystąpienie Piotra Skwiecińskiego:
Wystąpienie Michała Sutowskiego:
Dyskusja „Wołyń 1943 – granice kompromisu” – całość:
Sesja I. Formowanie ukraińskiego narodu politycznego
Pierwsza sesja była poświęcona formowaniu ukraińskiego narodu politycznego. Dyskusję panelową z udziałem Iryny Bekeszkiny, socjolożki z Fundacji Inicjatyw Demokratycznych im. Ilka Kuczeriwa, Wołodymyra Fesenki, politologa z Centrum Analityczne „Penta”, Pawło Kazarina, dziennikarza i Andrija Portnowa z Uniwersytetu Humboldta w Berlinie, moderowała Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, dyrektorka programu Otwarta Europa Fundacji Batorego. Uczestnicy dyskusji odpowiadali na pytania: Wokół jakich wartości budowana jest dziś wspólnota? Czy można mówić o jednym, czy o wielu modelach integracji? I czym one się różnią od przyjmowanych po 1991 roku? Jak zmieniała się tożsamość ukraińska i tożsamości regionalne w ostatnich latach? Jaki wpływ na ten proces miały rewolucja godności i agresja Rosji?
Sesja II. Ukraińska pamięć historyczna
Drugą sesję poświęciliśmy ukraińskiej pamięci historycznej. W dyskusji, moderowanej przez prezesa Fundacji Batorego, Aleksandra Smolara, wzięli udział: Ihor Iljuszyn, historyk, Wachtang Kipiani, dziennikarz, redaktor naczelny portalu „Prawda historyczna”, Ołeksandr Suszko, prezes Międzynarodowej Fundacji Odrodzenie i Borys Tarasiuk, deputowany do Rady Najwyższej Ukrainy. Poruszono problem stosunku Ukraińców do XX wieku. Zastanawiano się, jakie miejsce w ukraińskiej pamięci zajmują dziś druga wojna światowa i pamięć o sowieckich czasach? Jaki jest stosunek do ukraińskich ruchów narodowo-wyzwoleńczych w ubiegłym wieku? Wskazano na problem wewnętrznych podziałów w społeczeństwie i stosunku do przeszłości. Dyskutowano także o dekomunizacji, problemie Wołynia oraz sprawie ukraińskiej polityki historycznej i jej wpływu na stosunki z sąsiadami, w tym z Polską.
Zapis relacji „na żywo” z debaty na Twitterze
Wzajemne relacje Polski i Ukrainy przeżywają najtrudniejsze chwile od 25 lat. Po raz pierwszy od ćwierćwiecza w stosunkach między naszymi krajami pojawiło się poczucie „strategicznego marazmu”, na które dodatkowo nałożyły się liczne problemy dwustronne.
Warszawa i Kijów nie mogą sobie jednak pozwolić na wzajemną obojętność. Dzisiaj Polska i Ukraina są dla siebie równie ważne jak w minionych 25 latach. Kierując się tym przekonaniem 19 ekspertów z Polski i Ukrainy od lat zajmujących się kwestią wzajemnych relacji, utworzyło Grupę Polsko-Ukraińskiego Dialogu i podjęło próbę wyznaczenia na nowo wizji stosunków między oboma narodami.
W czasie debaty zaprezentowano tekst Priorytetowe Partnerstwo: wspólna wizja stosunków polsko-ukraińskich.
Wprowadzenie:
ze strony polskiej: Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Fundacja Batorego
ze strony ukraińskiej: Dmytro Szulha, Międzynarodowa Fundacja “Odrodzenie” (Міжнародний фонд „Відродження”)
Komentarze:
Przedstawiciel MSZ (do potwierdzenia)
Jan Malicki, Współprzewodniczący Polsko-Ukraińskiego Forum Partnerstwa
Michał Boni, Poseł do Parlamentu Europejskiego
Moderacja: Paweł Kowal, Polska Akademia Nauk / Uniwersytet Warszawski
Członkowie Grupy Polsko-Ukraińskiego Dialogu:
ze strony polskiej: Adam Balcer, Bogumiła Berdychowska, Andrzej Brzeziecki, Joanna Konieczna-Sałamatin, Paweł Kowal, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Krzysztof Stanowski, Tomasz Stryjek, Piotr Tyma.
ze strony ukraińskiej: Ołena Betlij, Aliona Hetmanczuk, Jewhen Hlibowyćkyj, Mychajło Honczar, Taras Kaczka, Nadija Kowal, Swiatosław Pawluk, Mykola Riabczuk, Ołeksandr Suszko, Dmytro Szulha
Więcej informacji o Grupie znajduje się na stronie Forum Polska-Ukraina.
Debata zorganizowana we współpracy z Klubem Jagiellońskim.
Nowelizacja ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej wzbudziła wiele kontrowersji, nie tylko ze względu na kontekst żydowski, ale również ukraiński. W efekcie doszło do pogłębienia trwającego od kilku miesięcy kryzysu pomiędzy Kijowem a Warszawą. Jaka dziś powinna być polska polityka wobec Ukrainy? Jakie są szanse na wyjście z kryzysu? Wreszcie, jakie mogą być krótko- i długoterminowe konsekwencje ustawy o IPN?
Na powyższe pytania odpowiadali: Paweł Kowal (Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, członek Grupy Polsko-Ukraińskiego Dialogu), Paweł Musiałek (Klub Jagielloński), oraz poseł Robert Tyszkiewicz (Platforma Obywatelska). Spotkanie prowadziła Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (Fundacja Batorego, członek Grupy Polsko-Ukraińskiego Dialogu). Słowo wstępne wygłosił Andrij Deszczycia, ambasador Ukrainy w Polsce.
Zapis debaty:
W ramach wspólnego projektu Fundacji Batorego oraz Niemieckiego Towarzystwa Badań nad Europą Wschodnią (DGO) zorganizowaliśmy w Warszawie seminarium eksperckie oraz debatę publiczną dotyczące polityki historycznej. Do udziału w tych wydarzeniach zaprosiliśmy ekspertów z Polski, Niemiec i Rosji.
Projekt został zrealizowany dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko Niemieckiej.
Seminarium eksperckie Polska-Niemcy-Rosja: jak rozmawiać z szacunkiem o wspólnej historii?– 21 września 2017
Podczas całodziennego seminarium eksperci rozmawiali o polityce historycznej Polski, Niemiec i Rosi, głównie tej związanej z II Wojną Światową i dekomunizacją.
Debata publiczna Dekomunizacja. Między historią a polityką. – 22 września 2017
Prawie 30 lat po upadku komunizmu, rozliczenie z nim pozostaje ciągle aktualnym problemem budzącym emocje w społeczeństwach naszego regionu. Oprócz wymiaru wewnętrznego, ma ono także wymiar międzynarodowy, prowadzi bowiem nierzadko do poważnych konfliktów, które odciskają piętno na bieżących relacjach politycznych.
Jak polska polityka dekomunizacyjna jest odbierana w Niemczech i Rosji? Czy powinna ona być przedmiotem międzynarodowej debaty, czy też należy ją traktować jako kwestię wyłącznie wewnętrzną? Wreszcie, czy możliwy jest dialog o komunistycznej przeszłości, który łączyłby, a nie dzielił nasze trzy narody uwikłane w ostatnich dekadach w niezwykle trudną historię? Powyższe pytania zadaliśmy ekspertom z Polski, Niemiec i Rosji.
Wprowadzenie wygłosili:
ze strony polskiej – Adam Daniel Rotfeld, były Minister Spraw Zagranicznych RP
ze strony rosyjskiej – Aleksiej Lewinson, Centrum Lewady oraz Tatiana Worożejkina, politolożka
ze strony niemieckiej – Joachim von Puttkamer, Kolegium im. Imre Kertésza, Uniwersytet im. Fryderyka Schillera w Jenie
Dyskutujący stwierdzili między innymi, iż państwo nie jest w stanie się rozwijać bez rozliczenia się z przeszłością. W Polsce i Niemczech dekomunizacja nie zawsze była jednak równoznaczna z uczciwym rozliczaniem się z przeszłością. Takie rozliczenie powinno opierać się na prawdzie, uznaniu jednostkowej i zbiorowej odpowiedzialności za to co się stało, co w efekcie prowadzi do głębokiej zmiany świadomości.
W Rosji dekomunizacja to nadal przyszłość. Rosja nie odcięła się w dalszym ciągu od ZSRR. Ludzie i władza przyznają wprawdzie istnienie ofiar, ale sprzeciwiają się wskazywaniu winnych. Społeczeństwo rosyjskie żyje więc w świecie, w którym są przestępstwa i ofiary, nie ma jednak sprawców, i nie ma tym samym żadnej odpowiedzialności za poczynione krzywdy.
Relacje polsko-ukraińskie, mimo wzajemnych deklaracji o strategicznym partnerstwie, znajdują się dziś w najtrudniejszym momencie od ich nawiązania w 1991 roku. Konflikt o wspólną historię negatywnie wpływa na stan dialogu między Warszawą a Kijowem, a otoczenie międzynarodowe obu krajów staje się coraz bardziej skomplikowane. Rosyjski atak na ukraińskie okręty wojskowe i wprowadzenie przez władze w Kijowie stanu wojennego pokazują, że konflikt rosyjsko-ukraiński jest daleki od zamrożenia. Sytuacja ta ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo Polski i całego regionu.
Poniżej zamieszczamy relację Edwina Bendyka z Tygodnika Polityka, członka Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego i uczestnika Forum Polska-Ukraina.
„Polskę i Ukrainę dzieli wspólna historia i łączy zagrożenie ze strony wspólnego wroga. Tak najkrócej można podsumować IX Forum Polska-Ukraina jakie odbyło się w Warszawie.
Organizatorzy Forum: forumIdei Fundacji Batorego i ukraińska International Renaissance Foundation nie mogli przewidzieć, że spotkanie wypadnie kilka dni po rosyjskiej agresji w Cieśninie Kerczeńskiej. Siłą rzeczy wojenna eskalacja konfliktu rosyjsko-ukraińskiego stała się kontekstem dla dyskusji polskich i ukraińskich ekspertów, choć szczęśliwie spotkania nie zdominowała.
Temat dyskusji – Znaczenie relacji polsko-ukraińskich w zmieniającej się rzeczywistości międzynarodowej okazał się tak pojemny, że umożliwił przegląd wszystkich niemal problemów wzajemnych relacji, począwszy od pytania podstawowego: w jakim stanie są te relacje obecnie? Okazuje się, że wcale niełatwo jednoznacznie ocenić. Owszem, na najwyższym poziomie polityczno-dyplomatycznym panuje chłód, cały czas jednak trwa, a nawet rozwija się konkretna i realna współpraca na linii wojskowej i gospodarczej, a także ciągle Polska zabiega o interesy Ukrainy na forach europejskich.
Słowem, problem szklanki, która nie wiadomo, czy jest napełniona do połowy, czy do połowy pusta. W takiej sytuacji dyskusja poszła dalej, w stronę analizy rzeczywistego statusu międzynarodowego Ukrainy i Polski oraz ich interesów. Tu okazało się, że najbardziej dziś łączy Polskę z Ukrainą zagrożenie ze strony wspólnego sąsiada, czyli Rosji. Tyle tylko, że mimo świadomości tego zagrożenia dajemy się Rosji rozgrywać, która bez problemu wykorzystuje narzędzia dezinformacji, prowokacji i medialnego wpływu na podsycanie wzajemnej podejrzliwości i niechęci.”
Więcej na temat przebiegu Forum Polska-Ukraina w relacji Edwina Bendyka na blogu „Antymatrix„.
Publikacja ukazuje się w cyklu „Świętujemy 30 lat niepodległej Ukrainy”.
