Równe i powszechne wybory są naczelną zasadą ustrojową demokratycznego państwa prawa. Świadomość tego mają sami obywatele i obywatelki, którzy w ostatnich wyborach parlamentarnych tłumnie ruszyli do lokali wyborczych. W interesie państwa jest to, by wybory cieszyły się zaufaniem społecznym i by faktycznie opierały się na zasadach powszechności i równości. Wychodząc naprzeciw potrzebie zagwarantowania tych wartości oraz utrzymania zainteresowania i zaangażowania obywatelskiego organizacje społeczne widzą konieczność wprowadzenia systemowych zmian w zakresie regulacji procesu wyborczego.
Proponowane przez organizacje społeczne najpilniejsze i najważniejsze zmiany mają za cel budowę wiary w uczciwość wyborów, wzmocnienie instytucji odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie oraz usprawnienie procedur. Kompleksowa reforma systemu wyborczego wymaga czasu, jednak debatę o jej zasadach należy podjąć jak najszybciej.
Do udziału w konferencji w formule okrągłego stołu, zaprosiliśmy organizacje społeczne, członków Państwowej Komisji Wyborczej oraz pracowników Krajowego Biura Wyborczego, przedstawicieli administracji państwowej, ekspertów oraz polityków.
Otwarcie konferencji
Krzysztof Izdebski, Fundacja im. Stefana Batorego
Róża Rzeplińska, Prezeska Stowarzyszenia 61, MamPrawoWiedziec.pl
Wprowadzenie – Sylwester Oracz, Fundacja Odpowiedzialna Polityka
Łukasz Schreiber (tbc), poseł na Sejm RP (Prawo i Sprawiedliwość)
dr hab. Konrad Składowski, Zastępca Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej
Agnieszka Stańska-Jędrych, Komitet Obrony Demokracji
16:15 – 17:00 Podsumowanie
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski, Fundacja im. Stefana Batorego.
Udział w debacie wzięli także: Piotr Chmiel (Departament Konsularny, MSZ), dr hab. Aldona Domańska (Katedra Prawa konstytucyjnego, Uniwersytet Łódzki), Kamila Grudniewska (kampania #mamwybór, Fundacja Edukacji i Aktywizacji Społecznej), Anita Kucharska-Dziedzic, posłanka na Sejm RP (Nowa Lewica), dr hab. Bartłomiej Michalak (Wydział Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie UMK), Kacper Nowina-Konopka (Zespół Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego, Biuro RPO), prof. dr hab. Jacek Raciborski (Zakład Socjologii Polityki, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego).
Przyszłość systemu finansów samorządowych, kryzys energetyczny i jego wpływ na budżety i usługi publiczne, reforma systemu wyrównawczego, skutki inflacji – to tylko wybrane tematy, które zostaną poruszone podczas trzeciej edycji Local Trends – Samorządowego Kongresu Finansowego. Uczestnicy_czki spotkania wezmą udział w licznych dyskusjach i debatach, sesjach networkingowych oraz szkoleniach z zakresu finansów samorządów i inwestycji.
Fundacja im. Stefana Batorego jest Partnerem merytorycznym wydarzenia.
Program tegorocznej edycji zwrócił szczególną uwagę na tematykę:
Budżetów lokalnych wobec multikryzysów i regulacji oraz scenariuszy zmian podatkowych
Rozwoju i inwestycji w otoczeniu prawno-ekonomicznym
Polityce rozwojowej JST w kontekście funduszy europejskich
Finansów w obliczu wyzwań elektromobilności
Zielonych finansów i budżetów zrównoważonych środowiskowo.
W programie III Samorządowego Kongresu Finansowego znalazło się aż trzydzieści sesji, warsztaty oraz prezentacje w ramach Sceny Dobrych Praktyk.
Podczas spotkania po raz pierwszy publicznie zostanie zaprezentowaliśmy „Indeks Samorządności”opracowany przez ekspertów Fundacji Batorego. Rozmawialiśmy o tym, jaki obraz relacji rząd-samorząd wynika z zebranych danych. Czy dziś samorząd ma nadal możliwość swobodnego realizowania zadań, dla których został powołany? Czy„Indeks Samorządności” jest narzędziem, które oddaje sytuację samorządu lokalnego w Polsce? W panelu udział wzięli przedstawiciele władz samorządowych: Jakub Banaszak, prezydent Chełma, Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania, Joanna Wons-Kleta, wójtka Pawonkowa, Krzysztof Żuk, prezydent Lublina. Na pytania samorządowców i publiczności odpowiedzieli autorzy Indeksu: Marta Lackowska, Radomir Matczak, Paweł Swianiewicz, Dawid Sześciło, Katarzyna Wojnar. Sesję poprowadził: Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego.
Jak namówić mieszkańców do rozmowy na trudne tematy, których w czasach kryzysów przybywa? Fabryka Inicjatyw Obywatelskich „Łączy nas Iława” i władze samorządowe Iławy praktykują dialog w formule Śniadań Obywatelskich. Ich niezobowiązujący charakter i przestrzeń miejska, w której się odbywają, są trafnym wyborem – w spotkaniach uczestniczy wielu mieszkańców z różnych grup wiekowych i środowiskowych. W spotkaniu udział wzięli: Edyta Kocyła-Pawłowska, prezeska stowarzyszenia Fabryka Inicjatyw Obywatelskich, Dawid Kopaczewski, burmistrz Iławy oraz Alicja Zaczek-Żmijewska, specjalistka ds. Public Relations, Fundacja Batorego.
Rafał Matyja – autor książki „Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością”, za którą otrzymał Nagrodę im. Marcina Króla Fundacji Batorego – w rozmowie z Edwinem Bendykiem, prezesem Zarządu Fundacji Batorego. Spotkanie w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie.
Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, pisarz i publicysta związany z tygodnikiem „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością. Członek European Council on Foregin Relations. Autor m. in. książek „Bunt sieci” (2012) oraz „W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata” (2020).
Paweł Łysak – reżyser teatralny i filozof, dyrektor artystyczny warszawskiego Teatru Powszechnego. Ukończył Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wydział Reżyserii Dramatu warszawskiej PWST. Wyreżyserował ponad 30 spektakli oraz 70 słuchowisk radiowych. Laureat wielu nagród i wyróżnień, m.in. Złotego Krzyża Zasługi, nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Paszportu „Polityki”, nagrody za reżyserię na XVI Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
Marcin Napiórkowski – dr hab., semiotyk kultury, badacz współczesnych mitów, pamięci zbiorowej i kultury popularnej. Wykłada w Instytucie Kultury Polskiej UW. Publikuje w „Tygodniku Powszechnym”, „Tygodniku Powszechnym”, „Krytyce Politycznej”, „Więziach”, „Znaku” i „Gazecie Wyborczej”. Pomysłodawca i współscenarzysta rapowego musicalu „1989”. Prowadzi blog mitologiawspolczesna.pl. Autor książki-finalistki Nagrody im. Marcina Króla 2023 „Naprawić przyszłość” (2022), a także książek „Turbopatriotyzm” (2019), „Kod kapitalizmu” (2019), „Mitologia współczesna” (2013), „Powstanie Umarłych. Historia pamięci 1944-2014” (2016) oraz „Władza wyobraźni” (2014).
Magda Szcześniak – dr, kulturoznawczyni i historyczka kultury, adiunktka w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka książek „Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji” (2016) oraz „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce” (2023), która jest książką-finalistką Nagrody im. Marcina Króla 2024. Stypendystka Fundacji Fulbrighta, Narodowego Centrum Nauki, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Laureatka Nagrody Naukowej „Polityki” w dziedzinie nauk humanistycznych (2017).
Katarzyna Szyngiera – reżyserka i współautorka reportaży. Odpowiedzialna za inscenizację musicalu „1989”. Absolwentka Wydziału Reżyserii Dramatu Państwowej Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie oraz kursu Studio Prób w Szkole Wajdy. Współpracowała z teatrami w całej Polsce, m. in. z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatrem Powszechnym w Warszawie, Teatrem Polskim w Bydgoszczy, Teatrem im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, Teatrem Współczesnym w Szczecinie, Wrocławskim Teatrem Współczesnym. Laureatka wielu konkursów w tym Lauru Konrada XX Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” i Paszportu „Polityki” 2023 w kategorii TEATR. Współautorka reportaży Swarka, Wycieczka na dżihad, Matki dżihadystów (z Mirosławem Wlekłym).
Czy rok po wyborach samorządowych autonomia samorządu terytorialnego jest większa? Przed wyborami parlamentarnymi i samorządowymi wiele środowisk przedstawiło propozycje zmian m.in. zwiększających samodzielność finansową wspólnot lokalnych, wzmacniających głos środowisk samorządowych w procesie legislacyjnym, a także rolę mieszkańców w podejmowaniu lokalnych decyzji. W jakiej sytuacji jesteśmy obecnie? Które z propozycji zostały zrealizowane? Jakie zmiany są potrzebne od zaraz, a które wymagają debaty?
Do tematyki spotkania wprowadzi prof. Adam Gendźwiłł z Zespołu Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego. Seminarium poprowadzi Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego.
W dyskusji udział wzięli eksperci i samorządowcy:
Jarosław Bieliński, Uniwersytet Warszawski
Jarosław Flis, Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego, Uniwersytet Jagielloński
Jowanka Jakubek-Lalik, Uniwersytet Warszawski
Tomasz Fijołek, Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza
Witold Gawda, Kongres Ruchów Miejskich
Adam Gendźwiłł, Zespół Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego, Uniwersytet Warszawski
Adam Jarosz, Szkoła Główna Handlowa
Agnieszka Kopańska, Uniwersytet Warszawski
Marta Lackowska, Uniwersytet Warszawski
Jan Olbrycht, deputowany do Parlamentu Europejskiego 2004-2024
Justyna Przedańska, Uniwersytet Gdański
Przemysław Radwan-Rohrenschef, Fundacja Banku Ochrony Środowiska.
Dawid Sześciło, Zespół Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego, Uniwersytet Warszawski
Katarzyna Sztop-Rutkowska, Fundacja SocLab
Joanna Wons-Kleta, wójt Pawonkowa
Marek Wójcik, Związek Miast Polskich
Grzegorz Wójkowski, Stowarzyszenie Bona Fides
Cezary Trutkowski, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
Dorota Zmarzlak, wójt gminy Izabelin w latach 2018-2024
Cezary Trutkowski, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
Dorota Zmarzlak, wójt gminy Izabelin w latach 2018-2024
Marta Lackowska, Uniwersytet Warszawski
Joanna Załuska, Fundacja im. Stefana Batorego
Adam Gendźwiłł, Zespół Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego, Uniwersytet Warszawski
Jarosław Flis, Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego, Uniwersytet Jagielloński
Witold Gawda, Kongres Ruchów Miejskich
Przemysław Radwan-Rohrenschef, Fundacja Banku Ochrony Środowiska
Jowanka Jakubek-Lalik, Uniwersytet Warszawski
Jarosław Bieliński, Uniwersytet Warszawski
Tomasz Fijołek, Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza
Joanna Wons-Kleta, wójt Pawonkowa
Adam Jarosz, Szkoła Główna Handlowa
Agnieszka Kopańska, Uniwersytet Warszawski
Paweł Swianiewicz, Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego
Zbiór materiałów konferencyjnych przygotowanych przez zespół POPREBEL na konferencję „Populizm i demokracja: romans czy dysonans”.
***
Fundacja Batorego, Collegium Civitas, Concilium Civitas i Uniwersytet Jagielloński zapraszają do udziału w publicznej konferencji, której celem jest przedyskutowanie wyników badań nad populizmem przeprowadzonych przez badaczy z siedmiu europejskich uniwersytetów pod kierunkiem prof. Jana Kubika w ramach projektu POPREBEL.
W każdym z czterech paneli dyskusyjnych w trakcie dwudniowej konferencji uczestniczyć będą badacze i badaczki realizujące projekt POPREBEL oraz około 25 działaczek i działaczy z różnych regionów Polski. Szczególnie zachęcamy do udziału w warsztatach o przyszłości populizmu moderowanych przez zespół profesora Vello Pettai z Uniwersytetu w Tartu.
9.00-9.20 – POWITANIE: prof. Jan Kubik (lider projektu POPREBEL, University College London i Rutgers University) oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej
Sesja 1. Genealogia – interpretacje źródeł prawicowego populizmu
9.20-11.20
prof. István Benczes (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
Michał Sutowski (Krytyka Polityczna)
dr Katarzyna Sztop-Rutkowska (Fundacja Laboratorium Badań i Działań Społecznych „SocLab”, Instytut Socjologii UwB)
dr András Tétényi (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
Paweł Wodziński (dawniej Biennale Warszawa)
dr Maja Vasiljević (Uniwersytet w Belgradzie)
Komentarze: dr Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji Batorego), dr Justyna Orchowska (EUROREG Uniwersytet Warszawski, Miasto Jest Nasze), Michał Syska (Ośrodek Myśli Społecznej im. F. Lassalle’a), Piotr Trudnowski (Klub Jagielloński)
Prowadzenie: dr Agnieszka Sadecka (Uniwersytet Jagielloński)
Sesja 2. Konsekwencje – prawicowy populizm u władzy
11.35-13.35
prof. István Benczes (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
Krzysztof Izdebski (forumIdei Fundacji Batorego, Open Spending EU Coalition)
prof. Isidora Jarić (Uniwersytet w Belgradzie)
dr István Kollai (Uniwersytet Korwina w Budapeszcie)
dr hab. Elżbieta Korolczuk (Uniwersytet Södertörn w Sztokholmie)
Dariusz Standerski (Fundacja Kaleckiego, Wydział Nauk Ekonomicznych UW)
Prowadzenie: dr Joanna Orzechowska-Wacławska (Uniwersytet Jagielloński)
Sesja 3. Jak przeciwdziałać populizmowi?
14.30-16.30
prof. Haris Dajč (Uniwersytet w Belgradzie)
Robert Hojda (Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych)
dr Jiří Kocián (Uniwersytet Karola w Pradze)
Mirosława Makuchowska (Kampania Przeciw Homofobii)
prof. Richard Mole (University College London)
dr hab. Joanna Wowrzeczka (Świetlica Krytyki Politycznej w Cieszynie, Instytut Sztuk Plastycznych UŚ)
Komentarze: Liliana Kalinowska (Dom Ukraiński w Przemyślu), Zuzanna Karcz (aktywistka edukacyjna), Jakub Karyś (KOD), Bart Staszewski (Fundacja Basta)
Prowadzenie: dr Natasza Styczyńska (Uniwersytet Jagielloński)
16.30: poczęstunek
piątek, 9 grudnia 2022
Sesja 4: Warsztaty – scenariusze przyszłości
9.45-12.00
Moderacja: prof. Vello Pettai (Uniwersytet w Tartu) wraz z zespołem
Uczestnicy podzielą się na trzy grupy w celu przedyskutowania jednego z trzech scenariuszy. W ramach każdego scenariusza uczestnicy będą zachęcani do przemyślenia określonych ról politycznych lub perspektyw.
Sesja 5: Czego się nauczyliśmy? Co robić? Wnioski z konferencji
Jan Kubik (University College London, Rutgers University)
Jacek Żakowski (Collegium Civitas)
Prowadzenie: dr Krzysztof Kowalski (Uniwersytet Jagielloński)
KOMENTATORZY:
Helena Chmielewska-Szlajfer (Akademia Leona Koźmińskiego, London School of Economics and Political Science), Piotr Cykowski (Akcja Demokracja), Magdalena Jakubowska (Visegrad Insight, Res Publica), Jadwiga Klata (Ruch Solidarności Klimatycznej), Dominik Kuc (Wolna Szkoła, GrowSpace Poland), Maia Mazurkiewicz (Alliance for Europe, Front Europejski), Agata Szczęśniak (OKO.press), Jana Szostak (polsko-białoruska aktywistka)
Projekt POPREBEL ma pomóc zrozumieć mechanizmom stojący za zwycięskim pochodem populizmu w krajach liberalnej demokracji. Zespół projektu, podzielony na kilka grup, w składzie których są ekonomiści_tki, socjologowie_żki i badacze_ki kultury, przygląda się przyczynom populistycznego wybuchu i jego skutkom. Lepsze rozumienie sytuacji nie powadzi automatycznie do wymyślenia lepszych środków zaradczych, proponujemy zatem, by połączyć siły z praktykami_czkami i wspólnie przemyśleć, co należy zrobić. Zapraszamy do rozmowy grupę aktywistów_ek zakładając, że z połączenia mądrości praktyków_czek i refleksji badaczy_ek wyłonią się nowe, oryginalne pomysły na takie rozwiązania palących problemów społecznych, które pomogą odwrócić rozkład demokracji.
Cykl debat forumIdei „Polska w czasach zarazy”
Nasze życie zbiorowe i indywidualne znalazło się pod przemożnym wpływem wielorakich kryzysów. Poczynając od kryzysów finansowego i migracyjnego, które odbijały się na Polsce, na Polkach i Polakach niejako rykoszetem, bezpośrednio nas nie dotykając, ale tworząc atmosferę niepokoju, lęków, niepewności, poprzez liczne kryzysy i podziały destabilizujące Unię Europejską i politykę globalną, aż po – wracając na nasze podwórko – konflikty i podziały, ostro dzielące w ostatnich latach naszą politykę i społeczeństwo. Przeżywamy obecnie najnowszy rozdział tego procesu: wybory i nie-wybory prezydenckie, zakwestionowanie resztek niezależności sądów. Dokonuje się to na tle pandemii, traumatycznego doświadczenia w skali globalnej oraz innych głębokich i groźnych procesów, rozgrywających się na styku świata ludzkiego i natury.
Nie mamy ambicji ani też kompetencji, aby podejmować w ramach Fundacji Batorego refleksję na temat współzależności tych wielorakich procesów i zmian. Proponujemy Państwu coś znacznie skromniejszego: cykl debat na temat kondycji polskiego państwa i społeczeństwa. Cykl rozpoczął się 3 czerwca, będziemy go kontynuowali także po przerwie wakacyjnej.
3 czerwca – Rządy PiS. Demokracja, autorytaryzm, chaos
Podczas debaty nad tytułowym problemem próbowaliśmy znaleźć odpowiedź na trzy pytania:
• Czy w tle rządów autorytarnych tkwi anachroniczna wizja ładu i porządku (prawa i sprawiedliwości), która nie ma nic wspólnego ze złożoną strukturą nowoczesnego państwa, współczesnej gospodarki i rozwiniętego społeczeństwa?
• Czy anarchizacja państwa i społeczeństwa przez „silną władzę” nie jest wynikiem niezdolności do zapanowania nad całością złożonego mechanizmu państwa, wielością obecnych w społeczeństwie wartości i interesów?
• Jakie związki istnieją między chaosem i systemową korupcją a osłabieniem wszystkich mechanizmów kontroli, funkcjonujących w liberalnej demokracji?
W debacie udział wzięli:
– Agata Bielik-Robson (Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Uniwersytet w Nottingham)
– Rafał Matyja (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)
– Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii PAN, członek Rady Fundacji Batorego)
Prowadzący: Aleksander Smolar, prezes Fundacji Batorego.
10 czerwca – Hierarchia czy sieć? Państwo po pandemii
Podczas debaty rozmawialiśmy na temat tego:
• czy w takiej sytuacji rzeczywiście obserwujemy renesans państwa narodowego, rozumianego jako hierarchiczna struktura zarządzania, z silnym centrum władzy czy też raczej ostatni akt tragedii państwa, opisywanej przez Helmuta Willkego, współtwórcę koncepcji współrządzenia i policentrycznego modelu władzy?
• czy model policentryczny okaże się bardziej demokratyczny od hierarchicznego?
• czy doświadczenie kryzysu będzie sprzyjało odnowieniu ustrojów demokratycznych i wzmocnieniu zasady decentralizacji, czy raczej wzrośnie przyzwolenie dla rządów autorytarnych?
• czy kryzys wzmocnił czy osłabił podmiotowość społeczeństwa obywatelskiego?
• czy zmieniło się znaczenie aktorów nie-państwowych i nie-publicznych, jak globalne korporacje technologiczne, w funkcjonowaniu społeczeństw i jaki wpływ mają te zmiany na funkcjonowanie władzy publicznej i społeczeństwa?
•jakie czynniki będą miały najważniejszy wpływ na ewolucję państwa i systemów władzy: narastające poczucie zagrożenia i potrzeba bezpieczeństwa? Kryzys gospodarczy? Reżim nadzoru i ograniczanie praw oraz wolności obywatelskich, uzasadniane sytuacją nadzwyczajną?
W debacie udział wzięli:
– Jerzy Hausner (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)
– Mirosława Marody (Uniwersytet Warszawaski)
– Jan Zielonka (Uniwersytet Oksfordzki)
Prowadzący: Edwin Bendyk, członek zarządu Fundacji Batorego, tygodnik „Polityka”.
17 czerwca – Stare i nowe nierówności. Solidarność w czasie koronakryzysu
Uwidocznione przez pandemię pęknięcia przyniosły szereg dramatycznych gestów i apeli, jak na przykład wypowiedź hiszpańskiej lekarki, która ze złością stwierdziła, że skoro żyliśmy w społeczeństwie, które gotowe było płacić wielomilionowe gaże piłkarzom i godzić się jednocześnie na niedofinansowanie służby zdrowia, to teraz niech leczą nas piłkarze. Posypały się oklaski dla pracownic i pracowników służby zdrowia, podziękowania dla kurierów. Podczas debaty z zaproszonymi gośćmi rozmawialiśmy:
• czy ta chwilowa refleksja okaże się jednak impulsem do długotrwałych i głębokich zmian modelu społecznego?
• czy skłoni do zweryfikowania prestiżu zawodów i wynagrodzeń oferowanych za pracę, która w kryzysie zdrowotnym okazała się wyjątkowo potrzebna, a wcześniej była traktowana jak podrzędna?
• czy odpowiedzi państw na wywołany pandemią kryzys gospodarczy sprawią, że wzrośnie akceptacja dla większej roli państwa w regulowaniu rynku i większej redystrybucji?
W debacie udział wzięli:
– Paweł Bukowski (London School of Economics)
– Elżbieta Korolczuk (Uniwersytet Södertörn w Sztokhomie)
– Joanna Tyrowicz (Uniwersytet Warszawski)
Prowadzący: Paweł Marczewski, forumIdei Fundacji Batorego.
24 czerwca –Integracja i dezintegracja społeczeństwa. Jak w warunkach kryzysu strukturyzuje się wspólnota?
Stan zagrożenia zbiegł się z ostrymi sporami politycznymi, przede wszystkich wokół wyborów prezydenckich. Bardziej niż aktualne jest zatem pytanie, jaki kształt przyjmie wspólnota Polek i Polaków po wygaśnięciu pandemii.
Podczas dyskusji chcemy zapytać naszych gości:
Jaki wpływ miała izolacja i poczucie zagrożenia na procesy integracyjne i dezintegracyjne?
Czy pandemia wzmocniła postawy indywidualistyczne, czy przeciwnie – kolektywne, np. różne formy aktywności lokalnej, samopomocowe?
Jaką funkcję w tym czasie pełniła rodzina: integrującą czy dezintegrującą? Czy suwerenność rodziny została wzmocniona czy osłabiona przez pandemię?
Jakie podziały i zjawiska społeczne i kulturowe uległy wzmocnieniu, a jakie osłabieniu? Czy możemy mówić o nasilaniu się postaw konserwatywnych i tradycjonalistycznych? A może ten okres – przeciwnie – pogłębi procesy indywidualizacyjne i przyczyni się do laicyzacji społeczeństwa?
W debacie udział wzięli:
– Mirosława Grabowska (Instytut Socjologii UW) – Agnieszka Graff (Instytut Ameryk i Europy Uniwersytetu Warszawskiego)
– Andrzej Leder (Instytut Filozofii i Socjologii PAN)
Prowadzący: Mikołaj Cześnik (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, członek zarządu Fundacji Batorego)
Od 2015 roku, po serii zmian ustawowych Trybunał Konstytucyjny utracił atrybut niezależności i wykorzystywany jest przez rządzących do legitymizowaniem działań większości parlamentarnej a nie prowadzenia niezależnej i rzetelnej kontroli zgodności ustaw z Konstytucją. Przejęcie i sparaliżowanie Trybunału Konstytucyjnego pozwoliło rządzącej większości na podporządkowanie sobie Krajowej Rady Sądownictwa, a następnie na próbę podporządkowania władzy sądowniczej, w tym Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Wydawane przez Trybunał po 2015 roku rozstrzygnięcia interpretujące przepisy prawa europejskiego i Konwencji Praw Człowieka wykluczają Polskę ze wspólnoty państw demokratycznych opartych na rządach prawa i europejskiej solidarności.
W odpowiedzi na kryzys praworządności Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego przygotowałspołeczny projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i ustawy wprowadzającej, które nie tylko przywracają system kontroli konstytucyjności prawa, ale odpowiadają na problemy i deficyty, które istniały już przed 2015 rokiem.
Ewa Kulik-Bielińska (dyrektorka Fundacji Batorego): O genezie projektów ustaw o Trybunale Konstytucyjnym. Dlaczego projekt społeczny?
dr Tomasz Zalasiński (członek Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego): Jaki Trybunał? Główne tezy społecznych projektów ustaw o Trybunale Konstytucyjnym.
10.45-12.00 | Panel 2. Jak przywrócić niezależność Trybunału? I dlaczego nie powinni tego robić wyłącznie politycy?
Katarzyna Batko-Tołuć (wiceprezeska i dyrektorka programowa Watchdog Polska)
Prowadzenie: dr hab. Maciej Taborowski (Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego, PAN)
13.15-14.00 Lunch
14.00-15.15 | Panel 4. Sędziowie TK w stanie spoczynku o Trybunale
dr hab. Ewa Łętowska (Polska Akademia Nauk)
dr hab. Andrzej Mączyński (Uniwersytet Jagielloński)
dr hab. Piotr Tuleja (Uniwersytet Jagielloński)
Prowadzenie: dr hab. Anna Śledzińska-Simon (Uniwersytet Wrocławski, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego)
15.15-15.30 | przerwa kawowa
15.30-16.45 | Panel 5. Równość przed Trybunałem. Organizacje i samorządy w postępowaniu przed TK
dr Piotr Ostrowski (przewodniczący Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych)
Aneta Gęsiarz-Krasucka (Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego)
dr Maciej Berek (główny legislator Pracodawców RP)
Małgorzata Szuleka (Helsińska Fundacja Praw Człowieka)
Prowadzenie: dr Tomasz Zalasiński (Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego)
16.45-17.00 |Zamknięcie konferencji oraz ogłoszenie akcji zbierania podpisów pod społecznym projektem ustaw o TK
Projekt zielonej transformacji w wersji Europejskiego Zielonego Ładu przedstawiany jest jako technokratyczny plan przebudowy infrastruktury i gospodarki, którego oczywistą konsekwencją będą też przemiany społeczne. Ponieważ zmiany są konieczne – mówią zarówno technokraci, jak i aktywiści klimatyczni – należy je po prostu odpowiednio zakomunikować, a transformacja potoczy się bez szwanku. Tak jednak nie będzie. Wyzwaniem będzie pogodzenie tak głębokich przemian z zasadami demokracji liberalnej. Jak więc stworzyć ramy dla wybrzmienia nieuniknionych konfliktów, jakich źródłem będzie zielona transformacja? Czy taką odpowiedzią może być republikańska korekta demokracji liberalnej i budowa Eko-Rzeczpospolitej?
Paweł Musiałek (dyrektor Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego)
Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (dyrektorka Instytutu Strategie 2050)
Michał Syska (Ośrodek Myśli Społecznej im. Lassalle’a, Stowarzyszenie Biznes-Nauka-Samorząd Pro Silesia)
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (Uniwersytet Warszawski, członkini Zarządu Fundacji Batorego).
Spotykamy się w Warszawie w momencie bardzo ważnym, zarówno dla Europy planującej swoje działania na kolejne lata, jak i dla społeczeństwa obywatelskiego, mierzącego się w wielu krajach Unii Europejskiej z poważnymi wyzwaniami dla swojej działalności. W takich okolicznościach na wydarzeniu odbywającym się pod szyldem Obywatelskiej Prezydencji w UE przedstawiciele i przedstawicielki społeczeństwa obywatelskiego z Polski i Europy będą dyskutować z decydentami szczebla krajowego i europejskiego. Wspólnie wskażą, jakie działania podejmują organizacje społeczne w Unii Europejskiej, by chronić nasze demokracje i zastanowią się nad tym, jak zapewnić tym organizacjom warunki, by mogły to robić jeszcze lepiej.
Konferencja będzie tłumaczona symultanicznie na język angielski i polski. Transmisja będzie dostępna na profilu Fundacji Batorego na Facebooku oraz na naszym kanale YouTube.
PROGRAM
09:00 – 09:30 | Otwarcie
Ewa Kulik-Bielińska, Fundacja im. Stefana Batorego
Karolina Dreszer-Smalec, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych
Raffaella Bolini, European Civic Forum
Veronika Mora, Okotars, Węgierska Obywatelska Prezydencja w UE
09:30 – 09:45 | Wystąpienie wprowadzające
Adriana Porowska, Ministra do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego, przewodnicząca Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
09:45 – 11:00 | Priorytety społeczeństwa obywatelskiego w zakresie wzmacniania demokracji, przestrzeni aktywności obywatelskiej i praworządności w Europie
Dyskusja panelowa na temat kluczowych priorytetów oraz roli UE w obronie demokracji, przestrzeni aktywności obywatelskiej i praworządności. Unijni decydenci wezmą udział w rozmowach z osobami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie.
Ignacy Niemczycki, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
Alexandrina Najmowicz, Sekretarz generalna, European Civic Forum
Ingrid Bellander Todino, Kierownik Działu Praw Podstawowych, Komisja Europejska, DG JUST
Karolina Dreszer-Smalec, prezeska Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych OFOP, wiceprzewodnicząca European Civic Forum
Moderacja: Filip Pazderski, Kierownik programu Społeczeństwo Obywatelskie, Fundacja im. Stefana Batorego
11:30 – 13:00 | Rola wieloletnich ram finansowych oraz prywatnych i publicznych darczyńców we wspieraniu społeczeństwa obywatelskiego w umacnianiu demokracji i praworządności
Dyskusja panelowa na temat oczekiwań społeczeństwa obywatelskiego wobec WRF oraz tego, w jaki sposób finansowanie publiczne i prywatne może lepiej współgrać w celu wzmocnienia demokracji, przestrzeni obywatelskiej i praworządności.
Monika Sikora, Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej
Ingrid Schulerud, Specjalna przedstawicielka ds. demokracji i praworządności, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Norwegia
Hanna Surmatz, Dyrektor działu politycznego, Philea – Philanthropy Europe Association
Ewa Kulik-Bielińska, Członkini zarządu, Fundacja im. Stefana Batorego
Waltraud Heller, Główna specjalistka w zakresie przestrzeni obywatelskiej i obrońców praw człowieka, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej
Moderacja: Giada Negri, Koordynatorka ds. polityk i rzecznictwa, European Civic Forum
13:00 – 13:30 | Uwagi końcowe i dalsze działania
Uwagi końcowe ECF, OFOP i Fundacja im. Stefana Batorego
Przesłanie skierowane do reprezentacji duńskiego, cypryjskiego i irlandzkiego społeczeństwa obywatelskiego na nadchodzące Prezydencje
European Civic Forum, Batory Foundation & National Federation of Polish NGOs conference
Strengthening democracy and the rule of law in Europe in face of polycrises
Polish “Civil EU Presidency”
We invite you to an online broadcast of the conference devoted to the activities of European social organizations for democracy and the rule of law.
This conference, building on the conclusions of the Civil Society Forum held in Warsaw on 26 June 2024 and the Civil EU Presidency organised by civil society shadowing the official Hungarian EU Presidency in the fall 2024, will bring together civil society representatives from Poland and from across Europe, including the Western Balkans, EU and Polish policymakers, as well as donors. It will provide an opportunity to inspire EU policy agenda for the next five years in areas such as the defence of democracy, the rule of law, an EU civil society strategy and how these are supported through the Multiannual Financial Framework (MFF). The outcomes of this debate will particularly be handed over to the Danish, Cypriot, and Irish civil society in order to inform the priorities of the respective upcoming EU Presidencies.
The conference will be simultaneously translated into English and Polish. The broadcast will be available on the Batory Foundation Facebook profile and on our YouTube channel.
PROGRAMME
09:00 – 09:30 | Opening remarks – setting the scene
Ewa Kulik-Bielińska, Stefan Batory Foundation Board
Karolina Dreszer-Smalec, President, OFOP – National Federation of Polish NGOs
Raffaella Bolini, Co-president, European Civic Forum
Veronika Mora, Okotars – Environmental Partnership Foundation, Hungarian Civil EU Presidency
09:30 – 09:45 | Keynote:
Adriana Porowska, Polish Minister for Civil Society, Chair of the Public Benefit Committee
09:45 – 11:15 | Civil society’s priorities for strengthening democracy, civic space and rule of law in Europe
Panel discussion on the key priorities for the EU’s role in defending democracy, civic space and the rule of law. EU policymakers engage in conversation with civil society.
With:
Ignacy Niemczycki, Secretary of State in the Chancellery of the Prime Minister
Alexandrina Najmowicz, Secretary general, European Civic Forum
Ingrid Bellander Todino, Head of Unit Fundamental rights, European Commission, DG JUST
Karolina Dreszer, OFOP, Vice-President of the European Civic Forum
Moderation: Filip Pazderski, Manager of the Civil Society Programme, Stefan Batory Foundation
11:30 – 13:00 | The role of the MFF, private and public donors to support civil society in strengthening democracy and the rule of law
Panel discussion on the civil society’s expectations for MFF and how public & private funding can better match to strengthen democracy, civic space and rule of law.
With:
Monika Sikora, Undersecretary of State, Ministry of Funds and Regional Policy
Ingrid Shulerud, Special Representative for Democracy and the Rule of Law, MFA Norway
Hanna Surmatz, Head of Policy, Philea – Philanthropy Europe Association
Ewa Kulik-Bielińska, Board Member, Stefan Batory Foundation
Waltraud Heller, Lead on civic space and human rights defenders, European Union Agency for Fundamental Rights
Moderation: Giada Negri, Policy and Advocacy Coordinator, European Civic Forum
13:00 – 13:30 | Closing remarks & next steps
Closing remarks by ECF, OFOP and Stefan Batory Foundation
Passing on the torch to Danish, Cypriot and Irish civil society for upcoming Presidencies