demokracja Archives - Strona 2 z 31 - Fundacja im. Stefana Batorego

Kolejna debata z cyklu „Polska samorządów” organizowana przez Fundację im. Stefana Batorego oraz Fundację Lepsze Niepołomice.

Tym razem spotkaliśmy się w Niepołomicach, które były przez lata postrzegane nie tylko jako dobrze funkcjonujące miasto, ale także miejsce, w którym trwa dialog między władzami samorządowymi i mieszkańcami.

Obecnie sytuacja w mieście jest napięta. W grudniu do gminy wkroczyło Centralne Biuro Antykorupcyjne, a kilka dni później prokuratura zastosowała wobec burmistrza Romana Ptaka (związanego z Platformą Obywatelską) środek zapobiegawczy – nie może on pełnić swoich obowiązków. Sąd nie uwzględnił zażalenia na tę decyzję. W tej sytuacji premier Mateusz Morawiecki powołał komisarza – Krystiana Zielińskiego, co wywołało falę oburzenia w Niepołomicach.

W gronie samorządowców, aktywnych mieszkańców, obserwatorów i komentatorów życia lokalnego próbowaliśmy odpowiedzieć na pytania:

– Jakie są następstwa powołania komisarza i trybu, w jakim to się stało? W jaki sposób zmieniło to funkcjonowanie miasta, relacje zarządzających miastem i rady, samorządu i mieszkańców?
– Jak jest postrzegane wprowadzenie zarządu komisarycznego: jako efekt sporu politycznego, czy jako zamach na samorządność i prawo decydowania przez mieszkańców, kto nimi rządzi?
– Czy obecna sytuacja ma wpływ na codzienne życie miasta? Czy mieszkańcy w ogóle dostrzegają problem?
– Czy Niepołomice to sytuacja jednostkowa i przypadek, czy kierunek centralizacyjnej polityki PiS-u?

Dyskusję prowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego i publicysta tygodnika „Polityka”. Nagranie debaty dostępne jest na naszym profilu na Facebooku.

Decyzję Jarosława Kaczyńskiego o zaostrzeniu prawa antyaborcyjnego w sytuacji narastającego kryzysu epidemicznego można uznać za polityczną prowokację. Po wybuchu protestów poszedł dalej. W oświadczeniu wygłoszonym w roli prezesa Prawa i Sprawiedliwości wezwał do pozapaństwowej przemocy wobec manifestujących, choć sam sprawuje w rządzie funkcję wicepremiera odpowiedzialnego za bezpieczeństwo. Wedle podobnego schematu obóz władzy postępował wiosną, gdy parł do przeprowadzenia wyborów prezydenckich 10 maja br. Za inny wyraz tej samej strategii można uznać późniejszą kampanię nienawiści wobec osób nieheteronormatywnych.

Sądzimy, że można już mówić o pewnej formule polityki prowokacji – rządzenia w trybie nieformalnego stanu nadzwyczajnego, które jest wyrazem zinstytucjonalizowanego braku odpowiedzialności. Czy jego rezultatem będzie paraliż władzy, a przez to paraliż państwa? Na ile owa polityka prowokacji prowadzi do dezintegracji obozu rządzącego i jego niezdolności do działania? Czy skutkiem jawnie nieodpowiedzialnych decyzji będzie utrata legitymizacji władzy? Na ile realnym scenariuszem jest formalizacja tej polityki przez wprowadzenie stanu wyjątkowego i jakie byłby tego konsekwencje?

Do dyskusji zaprosiliśmy prawie dwadzieścioro polskich polityczek i polityków, intelektualistek i intelektualistów. Udział wzięli: Magdalena Biejat (posłanka na Sejm RP), Michał Boni (SWPS Uniwersytet), Mikołaj Cześnik (SWPS Uniwersytet, Zarząd Fundacji Batorego), Zuzanna Dąbrowska („Rzeczpospolita”), Ludwik Dorn (b. marszałek Sejmu RP), Agnieszka Graff (Uniwersytet Warszawski), Hanna Gill-Piątek (posłanka na Sejm RP), Elżbieta Korolczuk (Uniwersytet Södertörn w Sztokholmie), Karolina Lewicka (TOK FM), Katarzyna Lubnauer (posłanka na Sejm RP), Anna Rakowska-Trela (Uniwersytet Łódzki), Aleksander Smolar (doradca Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego), Adam Szłapka (poseł na Sejm RP), Michał Szułdrzyński („Rzeczpospolita”), Piotr Szumlewicz („Fakty”, Związkowa Alternatywa), Fryderyk Zoll (Uniwersytet Jagielloński).

Co jest największym zagrożeniem dla prawidłowego przebiegu procesu wyborczego? Możliwość sfałszowania wyników? Nierówne szanse komitetów? Chaos organizacyjny i prawny? Co i jak monitorować, czemu się przyglądać, aby rzetelnie ocenić sytuację? Jakie działania warto podjąć, aby zadbać o sprawność i uczciwość procesu wyborczego? Co można zrobić, aby ułatwić obywatelom udział w maratonie wyborczym? To niektóre z pytań, o których chcemy dyskutować.

Prowadzenie: Mikołaj Cześnik, Anna Materska-Sosnowska (członkowie zarządu Fundacji im. Stefana Batorego).

Mikołaj Cześnik – dr. hab., socjolog, politolog. Profesor Uniwersytetu SWPS, dyrektor Instytutu Nauk Społecznych SWPS. Członek zespołu badawczego Polskiego Generalnego Studium Wyborczego.

Jarosław Flis – dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej.

Anna Materska – Sosnowska – dr, politolożka. Wykładowczyni i adiunkt w Katedrze Systemów Politycznych, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka Podyplomowego Studium Zagadnień Legislacyjnych Wydziału Prawa i Administracji UW.

Róża Rzeplińska – założycielka MamPrawoWiedziec.pl oraz prezeska Stowarzyszenia 61.

Jerzy Stępień – prawnik, senator I i II kadencji, współtwórca reform administracyjnych w latach 1989 – 1999, Generalny Komisarz Wyborczy w latach 1990-93 (dla wyborów samorządowych), sędzia Trybunału Konstytucyjnego w latach 1999-2008 (prezes TK w latach 2006-2008), współzałożyciel Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, przewodniczący jej Rady Fundatorów, wykładowca Uczelni Łazarskiego, od 2008 r., w latach 2012-16 prorektor, dyrektor Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej w tej uczelni.

Sądy są gwarantem, że kampania wyborcza i sam akt wyborczy przebiegają zgodnie z prawem. Na bieżąco dbają o właściwy przebieg kampanii, starając się wpływać na ograniczenie nieprawdziwych narracji budowanych przez kandydatów na temat swoich konkurentów, czy wreszcie, rozpatrując protesty wyborcze, oceniają uczciwość całego procesu. W konsekwencji wyzwania dla praworządności są wyzwaniami dla efektywnej kontroli nad procesem wyborczym. W trakcie debaty zastanawialiśmy się jakie konkretnie zagrożenia występują w tym obszarze, czy istniejące mechanizmy dobrze zabezpieczają możliwość niezależnej kontroli oraz jaką rolę mogę mieć organizacje społeczne i obywatele by budować zaufanie do roli sądów w procesie wyborczym.

Wprowadzenie do dyskusji: Ewa Łętowska (sędzia NSA i Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku) oraz Agata Pyrzyńska (Uniwersytet Szczeciński).

Tegoroczne Igrzyskach Wolności odbyły się w Hali Maszyn EC1 w Łodzi pod hasłem „Zielona niepodległość”. Szczególnej uwadze polecamy dwa wydarzenia organizowane przez forumIdei Fundacji Batorego:

Panel dyskusyjny „Ukraina po wojnie. Państwo, społeczeństwo, kultura”

Bardzo szybko w Ukrainie zauważono, że rozmowy o przyszłym kształcie kraju muszą rozpocząć się już teraz, zanim zdoła się pokonać rosyjskiego agresora. To bowiem pomoże uczynić kraj silniejszym i bardziej odpornym na kolejne zagrożenia. W ostatnich miesiącach przedstawiono wiele ciekawych, często innowacyjnych koncepcji przyszłej obudowy kraju, wykraczających poza ogólne hasła nowego „planu Marshalla” i starań o integrację z Unią Europejską. Jednak pytanie o Ukrainę po wojnie jest znacznie szersze niż kwestie gospodarcze, ekonomiczne czy infrastrukturalne. Dotyczy przyszłego ustroju państwa, sposobu jego organizacji, w tym roli samorządu i wspólnot lokalnych, modelu relacji społecznych i roli społeczeństwa obywatelskiego, kultury i jej znaczenia, wreszcie definicji ukraińskości, bycia obywatelem Ukrainy. Jakim model państwa winna obrać Ukraina po wojnie? Jakie wartości kształtuje w społeczeństwie ukraińskim opór przed najeźdźcą – nacjonalistyczne czy także demokratyczne? Czy walka ze śmiertelnym wrogiem sprzyja rozwojowi kultury pluralistycznej czy raczej homogenicznej? Czy po wojnie możemy liczyć na rozkwit ukraińskiego społeczeństwa obywatelskiego czy też należy obawiać się zagrożenia autorytaryzmem?

Moderacja: Edwin Bendyk – dziennikarz, publicysta, prezes zarządu Fundacji im. Stefana Batorego.

Dyskusję w formacie okrągłego stołu „W stronę zielonej Europy – społeczne i polityczne wyzwania zielonej transformacji” oglądać można było tylko na żywo w sali Centrum Komiksów w EC1 w Łodzi.

Pandemia, wojna w Ukrainie i rosnące koszty życia zepchnęły europejską Zieloną Transformację na dalszy plan debaty publicznej. Jednocześnie nadały jej nowe znaczenie i uczyniły być może ważniejszą niż kiedykolwiek wcześniej. Z tym paradoksem mierzymy się dziś wszyscy – potrzebujemy więc na nowo zdefiniować kierunki Zielonej Transformacji (poza tymi najbardziej ogólnymi i oczywistymi, jak redukcja emisji i adaptacja do zmieniającego się klimatu), a być może wręcz nadać jej nowe znaczenie, obudowując ją nowymi ramami i wypełniając nowymi znaczeniami. W jaki sposób uwarunkowania społeczno-ekonomiczne wpływają na Zieloną Transformację, na jej wdrażanie, ale też postrzeganie i postawy społeczne? Jakie są możliwe scenariusze w Europie, której ambicje klimatyczne cały czas przeciwstawiane są politycznemu i gospodarczemu „realizmowi”?

Rozmawiać będziemy o tym, jak Prawo i Sprawiedliwość po zakończeniu cyklu wyborczego i dysponując pełnią władzy będzie kontynuowało rewolucję w trzech jej głównych – opisanych przez rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara – nurtach: antyustrojowym, narodowo-populistycznym i socjalnym.

Czy czeka nas gwałtowne przyśpieszenie, czy powolne wprowadzanie zmian w trybie pełzającego stanu wyjątkowego? Co jest planowane i zapowiadane, jeżeli chodzi o samorząd, media, sądownictwo, organizacje społeczne, naukę, edukację i kulturę? Jaki w istocie jest model państwa PiS-u i na czym polega jego „domykanie”, o którym często się mówi?

Wprowadzenie wygłosi Aleksander Smolar (doradca Zarządu Fundacji Batorego), a komentarze:

Do dyskusji zaprosiliśmy ponad dwadzieścioro polskich intelektualistek i intelektualistów.
Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji Batorego).

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego, dziennikarz i publicysta tygodnika „Polityka”, kierownik Ośrodka Badań nad Przyszłością Collegium Civitas.Ludwik Dorn – polityk, socjolog i publicysta. Działacz Komitetu Obrony Robotników, a następnie „Solidarności”. Były wiceprezes Porozumienia Centrum, a później Prawa i Sprawiedliwości. W latach 1997–2015 poseł na Sejm, w 2007 roku jego marszałek, a między 2005 a 2007 wicepremier oraz minister spraw wewnętrznych i administracji.

Małgorzata Jacyno – dr hab., socjolożka kultury z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje w Zakładzie Wsi i Miasta. Jej zainteresowania naukowe to socjologia kultury, kultura nowoczesnego indywidualizmu oraz kultura terapeutyczna.

Elżbieta Korolczuk – dr, socjolożka i kulturoznawczyni. Pracowniczka uniwersytetów w Göteborgu oraz Södertörn w Szwecji. Zajmuje się m.in. ruchami społecznymi i nowymi formami obywatelstwa. Przewodnicząca rady fundacji Akcja Demokracja.

Aleksander Smolar – politolog, w latach 1999-2020 roku prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Emerytowany pracownik naukowy francuskiego Centre National de la Recherche Scientifique. Współtwórca i redaktor naczelny emigracyjnego pisma „Aneks”. Współzałożyciel i członek Europejskiej Rady Stosunków Międzynarodowych (ECFR).

Local Trends to projekt zainicjowany przez Jacka Jaśkowiaka, Prezydenta Miasta Poznania oraz Jacka Karnowskiego, Prezydenta Miasta Sopotu, którego nadrzędnym celem jest skuteczne i merytoryczne inicjowanie konstruktywnej dyskusji ponad podziałami o otoczeniu społeczno-gospodarczym rozwoju polskiego samorządu i kraju.

17 października, scena dobrych praktyk
Sesja „Zaprojektuj rozwiązanie. Inspiracje dla władz lokalnych”

Sesja organizowana przez Pracownię Samorządową Fundacji Batorego.
Udział wzięły:

18 października, godz. 13:30 – 14:30
Sala 2
Debata okrągłego stołu „Jak zaopiekować się nowymi mieszkańcami miast? Długofalowe wyzwania związane z napływem uchodźców i polityką migracyjną”

Na debatę zapraszamy wspólnie z Unią Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza.
Zaproszeni paneliści:

Debatę poprowadzi Edwin Bendyk, prezes zarządu Fundacji im. Stefana Batorego.

Konfrontacja wokół wymiaru sprawiedliwości weszła w nowy, niebezpieczny etap, który charakteryzuje się ostrym podziałem w organach sądownictwa i bezprecedensowym chaosem w porządku prawnym państwa. Ustawa zaostrzająca system dyscyplinowania sędziów znacznie obniża szanse na szerokie porozumienie i oddala perspektywę przywrócenia ładu w wymiarze sprawiedliwości. Jednocześnie narasta napięcie między Unią Europejską a polskimi władzami, które otwarcie odmawiają stosowania się do unijnego prawa.

Czy listopadowe orzeczenie TSUE i styczniowa uchwała Sądu Najwyższego tworzą pozytywny przełom, czy też czeka nas zaostrzenie konfliktu i dalsza erozja praworządności? Jakie zagrożenia rodzi obecna sytuacja? Czy ostateczny kształt konfliktu o wymiar sprawiedliwości rozstrzygnie się w polskich i europejskich sądach czy na innych forach? Jak społeczeństwo postrzega konflikt o sądownictwo i kształt ustrojowy Polski? Czy Unia Europejska ma chęć i instrumenty, by aktywniej występować w obronie praworządności w Polsce?

Wystąpienia: Sylwia Gregorczyk-Abram (Inicjatywa #WolneSądy), Jarosław Gwizdak (członek zarządu Instytutu Prawa i Społeczeństwa INPRIS), dr Jan Winczorek (Instytut Nauk o Państwie i Prawie UW)

Moderator: dr Piotr Kładoczny (Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Batorego)

Krytyce zmian wprowadzanych przez rząd rzadko towarzyszy wizja docelowego modelu wymiaru sprawiedliwości. Na jakich wartościach, zasadach i rozwiązaniach powinien opierać się przyszły system sądownictwa, tak by spełniał wymogi demokratycznego państwa prawa i by wychodził naprzeciw społecznym oczekiwaniom? Kto powinien uczestniczyć w jego opracowaniu i jak powinien przebiegać proces tworzenia nowego systemu?

Wystąpienia: Piotr Gąciarek (Sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA), Małgorzata Szuleka (Helsińska Fundacja Praw Człowieka), Tomasz Zalasiński (członek zarządu Stowarzyszenie im. prof. Zbigniewa Hołdy, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego)

Moderator: Łukasz Bojarski (prezes zarządu Instytutu Prawa i Społeczeństwa INPRiS, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego)

Wszystko wskazuje na to, że udało się uniknąć głosowania na Prezydenta w maju, co byłoby przedsięwzięciem naruszającym konstytucyjne warunki stawiane wyborom, a także zagrażającym zdrowiu i życiu obywateli. Znów aktualne staje się pytanie, jak w stanie epidemii zorganizować wybory korespondencyjne tak, aby były demokratyczne i bezpieczne? Jak wyjść z obecnego kryzysu w oparciu o obowiązujące przepisy Konstytucji? Jak osiągnąć porozumienie, które dałoby wszystkim obywatelom przekonanie, że uczestniczą w procedurze bezpiecznej i uczciwej?

Przedyskutowaliśmy propozycje wysunięte przez Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego oraz przez Klub Jagielloński, które zaprezentowali:

Zuzanna Dąbrowska – dziennikarka prasowa, radiowa i telewizyjna. Obecnie związana z „Rzeczpospolitą”. Wcześniej m.in. szefowa działu politycznego w „Dzienniku” i „Dzienniku Gazecie Prawnej”

Jarosław Flis – socjolog, dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykładowca na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komentator polityczny. Współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Członek Zespołu Ekspertów Wyborczych forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego.

Aleksander Smolar – politolog, od 1999 roku prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Emerytowany pracownik naukowy francuskiego Centre National de la Recherche Scientifique. Współtwórca i redaktor naczelny emigracyjnego pisma „Aneks”. Współzałożyciel i członek Europejskiej Rady Stosunków Międzynarodowych (ECFR).

Piotr Trudnowski – prezes Klubu Jagiellońskiego, redaktor portalu klubjagiellonski.pl. Ekspert ds. społeczeństwa obywatelskiego. Pracował dla organizacji obywatelskich, instytucji publicznych, biznesu i polityków.

Łukasz Warzecha – dziennikarz, publicysta i komentator polityczny związany z tygodnikiem „Do rzeczy”, publikuje również w „Rzeczpospolitej”, „Fakcie” oraz na portalu Onet.pl

Coraz częściej tym, co łączy różne grupy Polaków, jest nie to, czego wspólnie pragną, ale raczej to, do kogo wspólnie czują niechęć czy wręcz nienawiść. Na tym nie da się budować. Z tego nie da się wykrzesać żadnej nadziei innej niż nadzieja na rewanż, a może nawet zemstę. Nie takiej nadziei dziś w Polsce potrzeba. Demokracja ani nie jest samoistnie oczywista, ani nie jest bezalternatywna. Demokracja zawodzi zwłaszcza tam, gdzie brakuje demokratów. Istnieje nawet szereg przykładów na to, że demokracje – całkowicie demokratycznie – potrafią popełnić samobójstwo. Jak tego uniknąć? Demokracje „bezwysiłkowe”, opierające się na czysto arytmetycznym zliczaniu głosów dla ustalenia większości, są nieodporne na różnego rodzaju wirusy. Konieczna jest nieco bardziej ambitna i bardziej kosztowna forma demokracji – wysiłkowa, ale bynajmniej nie heroiczna.

To słowa otwierające opracowanie „Inny pomysł na demokrację” autorstwa Jakuba Wygnańskiego, prezesa Fundacji Stocznia, opublikowanego 1 czerwca przez Laboratorium „Więzi”. Autor stawia fundamentalne pytania o stan polskiej wspólnoty i republiki i wychodząc od ogólnych, głębokich rozpoznań formułuje bardzo konkretne propozycje naprawy Rzeczypospolitej.

Czy diagnoza stanu polskich spraw przedstawiona w „Innym pomyśle na demokrację” dobrze opisuje rzeczywistość? Czy propozycje naprawy polskiej demokracji dobrze odpowiadają na wyzwania czasu? Jak wprowadzać je w życie? Jaka jest alternatywa?

To tylko kilka kwestii, o których Edwin Bendyk, prezes zarządu Fundacji Batorego rozmawiał z autorem „Innego pomysłu na demokrację”, Jakubem Wygnańskim oraz:

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, publicysta i pisarz, do niedawna kierował działem naukowym tygodnika „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością.

Agnieszka Graff – dr hab., amerykanistka, pisarka i publicystka, wykładowczyni Ośrodka Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Współtwórczyni Kongresu Kobiet i członkini jego rady programowej, angażowała się też m.in. w prace „Krytyki Politycznej”.

Michał Królikowski – dr hab., profesor na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, prawnik, adwokat, w latach 2006-2011 dyrektor Biura Analiz Sejmowych, w latach 2011-2014 podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Andrzej Rychard ‒ prof. dr hab., socjolog, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego.

Karolina Wigura – dr hab., socjolożka, publicystka. Członkini Zarządu fundacji Kultura Liberalna. Wykładowczyni na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Rady European Council on Foreign Relations. Opublikowała książki: Wina narodów. Przebaczenie jako strategia prowadzenia polityki (2011), Wynalazek nowoczesnego serca: Filozoficzne źródła współczesnego myślenia o emocjach (2019) oraz The End of the Liberal Mind. Poland’s New Politics (2020).

Jakub Wygnański – socjolog, działacz organizacji społecznych. W latach 80. działacz „Solidarności” i Komitetów Obywatelskich. Współtwórca m.in. Stowarzyszenia na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych oraz Banku Danych o Organizacjach Pozarządowych Klon/Jawor. Prezes zarządu Fundacji Stocznia.