debaty Archives - Strona 4 z 13 - Fundacja im. Stefana Batorego

Organizatorzy: forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego (Warszawa) i Fundacja Odrodzenie (Kijów) we współpracy z Radą Polityki Zagranicznej „Ukraiński pryzmat” (Kijów)

W polsko-ukraińskim gronie osób, które w większości na co dzień nie śledzą sytuacji w kraju sąsiada, ale są wnikliwymi obserwatorami polityki w swoich krajach, omawialiśmy problemy zaangażowania politycznego, funkcjonowania partii i nowych inicjatywy politycznych jako odpowiedzi na kryzysy reprezentacji, przejrzystości i efektywności w dotychczasowym funkcjonowaniu polityki. Przyjrzeliśmy się bliżej zmianom wprowadzonym przez prezydenta Wołodymyra Zełenskiego i jego ruch oraz roli i przyczynom upadku Nowoczesnej i ruchu Kukiz 15 w Polsce, a także cechom i perspektywom ruchu Szymona Hołowni. Zastanowiliśmy się wspólnie na ile polityka antypolityczna ruchów społecznych stanowi alternatywę dla partii politycznych, czy też źródło ich odnowy w naszych krajach. Jako ważny element dyskusji poruszyliśmy także rolę samorządów i demokracji lokalnej w budowie nowej demokracji w Polsce i w Ukrainie.

Spotkanie poprowadzili: Edwin Bendyk (prezes Fundacji Batorego) oraz Oleksandr Suszko (dyrektor Fundacji Odrodzenie).

W spotkaniu udział wzięli: Ołena Babakowa (dziennikarka), Bogumiła Berdychowska (kwartalnik „Więź”), Michał Boni (SWPS Uniwersytet), Wołodymyr Fesenko (politolog, Centrum Politycznych Badań Stosowanych „Penta”), Maciej Gdula (poseł na Sejm RP, Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy), Hanna Gill-Piątek (posłanka na Sejm RP, Polska 2050 Szymona Hołowni), Oleksij Harań (politolog, Fundacja „Inicjatywy Demokratyczne” im. Ilka Kuczeriwa), Wadym Halajczuk (Komitet Rady Najwyższej Ukrainy ds. integracji z Unią Europejską, partia Sługa Ludu), Aleksandra Hnatiuk (Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego), Oksana Jurynec (była posłanka do Rady Najwyższej Ukrainy, partia UDAR), Rafał Kalukin (tygodnik „Polityka”), Jacek Kołtan (Europejskie Centrum Solidarności), Wojciech Konończuk (Ośrodka Studiów Wschodnich), Ostap Krywdyk (Centrum Analityczne Uniwersytetu Katolickiego Ukrainy), Switłana Matwijenko (przewodnicząca Rady Laboratorium Inicjatyw Ustawodawczych), Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji Batorego), Adam Ostolski („Krytyka Polityczna”), Witalij Portnikow (dziennikarz, Radio „Swoboda”), Jacek Raciborski (Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego), Mikołaj Rakusa-Suszczewski (Uniwersytet Warszawski), Mykoła Riabczuk (publicysta, prezes honorowy Ukraińskiego Centrum Międzynarodowego PEN), Adam Szłapka (poseł na Sejm RP, partia Nowoczesna), Dmytro Szulha (dyrektor Programu Europejskiego Międzynarodowej Fundacji „Odrodzenie”), Agnieszka Turska-Kawa (Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach).

ХІІ Форум Польща-Україна
«Криза демократії та нові політичні гравці»

форумІдеї Фонду ім. Стефана Баторія, Варшава та Фонд «Відродження», Київ у співпраці з Радою зовнішньої політики «Українська призма», Київ

У польсько-українському колі осіб, які здебільшого щодня не стежать за ситуацією в країні сусіда, але є уважними спостерігачами за політикою в своїй країні, ми обговорили проблеми політичної участі, функціонування партій та нових політичних ініціатив як відповідей на кризу представництва, прозорості та ефективності у функціонуванні політики на сьогодні. Ми подивилися ближче на зміни, впроваджені президентом Володимиром Зеленським та його рухом, на роль та причини падіння партії «Новочесна» та «руху Кукіз 15» у Польщі, а також на характерні риси та перспективи руху Шимона Головні. Разом порозміркували про те, наскільки антиполітична політика соціальних рухів є альтернативою політичним партіям або джерелом їх відновлення у наших країнах. Як важливий елемент дискусії ми побачили також роль місцевого самоврядування та місцевої демократії у створенні нової демократії у Польщі та в Україні. Маємо надію, що така зустріч дозволить – також ширшій аудиторії – краще зрозуміти ситуацію в обох країнах.

Дискусію вели: Едвін Бендик (голова Фонду Баторія) та Олександр Сушко (директор Фонду «Відродження»).

У зустрічі брали участь: Олена Бабакова (журналіст), Богуміла Бердиховська (щоквартальник «Więź» («Зв’язок»), Міхал Боні (Університет SWPS), Вадим Галайчук (Комітет Верховної Ради України з питань інтеграції України з Європейським Союзом, партія «Слуга Народу»), Олексій Гарань (політолог, Фонд «емократичні ініціативи» імені Ілька Кучеріва), Олександра Гнатюк (Центр східноєвропейських студій Варшавського університету), Мацєй Ґдуля (депутат Сейму РП, Коаліційний парламентський клуб Лівих), Ганна Ґілл-Пьонтек (депутат Сейму РП, Шимон Головня 2050), Рафал Калукін (щотижневик «Політика»), Яцек Колтан (Європейський центр солідарності), Войцєх Кононьчук (Центр східних досліджень), Остап Кривдик (Аналітичний центр Українського католицького університету), Світлана Матвієнко (Голова Ради Лабораторії законодавчих ініціатив), Павел Марчевські (форумІдеї Фонду Баторія), Адам Остольські («Політична критика»), Віталій Портніков (журналіст, Радіо «Свобода»), Яцек Раціборські (Соціологічний факультет Варшавського університету), Миколай Ракуса-Сушевські (Варшавський університет), Микола Рябчук (публіцист, почесний президент Українського центру Міжнародного PEN), Аґнєшка Турска-Кава (Інститут політичних наук Сілезьського університету у м. Катовиці), Володимир Фесенко (політолог, Центр прикладних політичних досліджень «Пента»), Адам Шлапка (депутат сейму РП, партія «Новочесна»), Дмитро Шульга (директор Європейської програми Міжнародного фонду «Відродження»), Оксана Юринець (колишній народний депутат Верховної ради України, партія УДАР).

Samorząd i organizacje społeczne – współpraca w obliczu zagrożeń dla bezpieczeństwa i demokracji. Okrągły stół
19.10 (sobota), godz. 16:45 – 18:15

Pandemia COVID-19, pełnoskalowa wojna w Ukrainie i napływ uchodźców pokazały, że środowiskami, które niosą wsparcie w najbardziej efektywny sposób są instytucje samorządowe i organizacje społecznej. Nie mogą to być jedynie działania incydentalne. Potrzebny jest system, który przygotuje te podmioty na podejmowanie działań w sytuacjach kryzysowych, zinstytucjonalizuje ich współpracę, a jednocześnie będzie wzmacniał demokrację lokalną. Co musi się zmienić w relacjach organizacji społecznych – samorząd? Co to znaczy partnerstwo w nowych czasach, w których kryzysy mogą zdarzać się częściej, a nawet możemy liczyć się z tym, że konflikt zbrojny może zbliżyć się do naszych miejscowości i domów? Jak powinniśmy się na to przygotować? Jakie mamy rekomendacje dla innych samorządów i organizacji?

Istotnym źródłem odporności Ukrainy wydaje się być silne społeczeństwo obywatelskie, mające w dodatku doświadczenie życia w konflikcie zbrojnym już od 2014 roku. Wiele wskazuje natomiast na to, że ukraińskie władze i instytucje były początkowo gorzej przygotowane, do ostatniej chwili nie dowierzając, że Putin rozpocznie pełnoskalową wojnę. Obecna sytuacja w Europie wydaje się być odwrotna – społeczeństwa UE nadal nie wierzą, że wojna jest możliwa, podczas gdy rządy i instytucje UE uznają to zagrożenie za realne, a starając się do niego przygotować borykają się z oporem wyborców. Ukraiński opór i ewentualne zwycięstwo nie byłby też możliwe bez skutecznego budowania sojuszy. Tu również wydaje się leżeć ważna lekcja dla Europy, która ma przecież trudności zarówno we współpracy transatlantyckiej, jak i w budowaniu relacji z tzw. średnimi mocarstwami Globalnego Południa. Jak wykorzystać ukraińskie doświadczenia do tworzenia unijnego modelu odporności i zdolności do reagowania na sytuacje kryzysowe?

Integracja Ukrainy z UE a Polska. Panel dyskusyjny
20.10 (niedziela), godz. 15.30 – 16.30

Jaką rolę może odegrać Polska w procesie akcesji Ukrainy do UE – w jego całości, ale także w bliskiej perspektywie polskiej prezydencji w Radzie UE w I połowie 2025? Czy próba uczynienia z Polski głównego adwokata sprawy ukraińskiej w UE jest na pewno dobrym pomysłem w świetle nieuchronnych konfliktów interesów między naszymi krajami na tle integracji ukraińskiej gospodarki ze wspólnym rynkiem unijnym? Z drugiej strony, jaki inny kraj, jeśli nie Polska mógłby wziąć na siebie tę rolę? Które interesy gospodarcze Polski i Ukrainy są naprawdę rozbieżne, a które zostały tylko tak przedstawione w wyniku manipulacji i rozpowszechniania niesprawdzonych informacji? Na ile polityka wewnętrzna krajów UE ma i może mieć wpływ na proces integracji Ukrainy oraz na stosunki polsko-ukraińskie? Ukraińcy są słusznie przekonani, że odbudowa i integracja Ukrainy z UE będzie procesem wielostronnym, zmieniającym rzeczywistość, w którym chodzić będzie nie tyle o rekonstrukcję państwa, co o jego odnowę. Czy państwa Unii Europejskiej, które same szukają pomysłów na własną modernizację wobec wyzwań przyszłości są rzeczywiście gotowe, by zaangażować się w ten proces na partnerskich zasadach?

Ostatnie trzydzieści lat można dzielić na różne okresy. Niewątpliwie wydarzeniem zasadniczym była transformacja ustrojowa po przełomie 1989 roku. Przyjmujemy tutaj, iż kończy się ona wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. W takim ujęciu transformacja trwała pierwszych piętnaście lat. Następne piętnaście lat zdominowały rządy PO oraz PiS-u. Rządy tych dwóch formacji różnią się dominującymi wartościami, priorytetami, siłami społecznymi, na których obie partie się opierały politykę zagraniczną.

Mimo różnic obie partie stanęły wobec zasadniczych wyzwań. Po pierwsze – wobec potrzeby określenia swojego stosunku do czasu transformacji, który oznaczał nie tylko wielkie sukcesy, awans cywilizacyjny Polski i milionów Polaków, ale również wielorakie dramatyczne zmiany i istotne koszty mierzone traumą, degradacją statusową wielu ludzi. Po drugie – wobec potrzeby określenia na nowo stosunku do Zachodu, który polskie władze po 1989 roku świadomie imitowały, w przyjmowanych rozwiązaniach prawnych, ekonomicznych i politycznych. Po trzecie – wobec konieczności ustosunkowania się do radykalnie zmieniającego się świata dotkniętego kryzysem finansowym i gospodarczym, kryzysem migracyjnym i globalizacją, zmianami ekologicznymi, kulturowymi i społecznymi, zmianami w światowym układzie sił, kryzysem w Unii Europejskiej i zagrożeniami ze strony Rosji.

Obie drogi rozwoju – utożsamiane z PO i PiS – stawiają też pytanie o model dalszej modernizacji. Czy w przypadku PO można mówić o zasadniczej kontynuacji i naśladowaniu Zachodu, a gdy chodzi o PiS – o woli modernizacji bez okcydentalizacji? Jaka będzie odpowiedź lewicy?

Celem naszej konferencji było przyjrzenie się odpowiedziom PO i PiS – dominujących sił po transformacji ustrojowej – na podstawowe wyzwania, przed którymi stanęła Polska.

Konferencję zakończymy debatą na temat modelu naszego dalszego rozwoju. Zastanowiliśmy się czy stoimy wobec trwałej konfrontacji dwóch plemion z odmienną kulturą, aspiracjami i punktami odniesienia czy też należy liczyć się z osłabieniem konfliktu. Czy możliwy jest jakiś kompromis między nowoczesnością a tradycją, zwolennikami emancypacji a tymi, którzy najwyżej stawiają wartość zakorzenienia w świecie tradycyjnych wartości i instytucji?

Wstęp: krótko o periodyzacji rozwoju Polski po 1989 roku – Aleksander Smolar
sesja I
Odpowiedź Platformy Obywatelskiej na okres transformacji

Wprowadzenia: dr Michał Boni (b. europoseł), dr hab. Adam Leszczyński (Uniwersytet SWPS), dr Anna Materska-Sosnowska ( Instytut Nauk Politycznych UW, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)

Moderacja: dr hab. Mikołaj Cześnik (Uniwersytet SWPS, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)

sesja II
Odpowiedź Prawa i Sprawiedliwości na okres transformacji i rządy PO

Wprowadzenia: dr hab. Małgorzata Jacyno (Instytut Socjologii UW), Paweł Musiałek (Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego), dr Łukasz Pawłowski („Kultura Liberalna”)

Moderacja: dr Anna Materska-Sosnowska (Instytut Nauk Politycznych UW, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)

Wprowadzenia: prof. Przemysław Czapliński (Instytut Filologii Polskiej, UAM w Poznaniu), prof. Anna Giza-Poleszczuk (Instytut Socjologii UW), dr hab. Mirosława Grabowska (Instytut Socjologii UW), dr hab. Paweł Śpiewak (Instytut Socjologii UW)

W dyskusji udział wzięli: Ryszard Bugaj (Instytut Nauk Ekonomicznych PAN), Edwin Bendyk („Polityka”, członek zarządu Fundacji Batorego) Ludwik Dorn (b. marszałek Sejmu RP), Antoni Dudek (Instytut Nauk o Polityce i Administracji UKSW), Jakub Dymek („Przegląd”), Stanisław Gomułka (Business Centre Club), Tomasz Grzegorz Grosse (Katedra Polityki Unii Europejskiej UW), Janusz Jankowiak (Polska Rada Biznesu), Rafał Kalukin („Polityka”), Antoni Kamiński (Instytut Studiów Politycznych PAN), Piotr Kaszczyszyn (Klub Jagielloński), Piotr Koryś (Wydział Nauk Ekonomicznych UW), Ireneusz Krzemiński (Instytut Socjologii UW) Andrzej Leder (Instytut Filozofii i Socjologii PAN)), Kacper Leśniewicz (Dziennik Gazeta Prawna), Mikołaj Lewicki (Instytut Socjologii UW), Grzegorz Makowski (forumIdei Fundacji Batorego) Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji Batorego), Radosław Markowski (Uniwersytet SWPS), Joanna Mucha (posłanka na Sejm RP), Andrzej Nowak (Instytut Historii UJ), Adam Ostolski (Instytut Socjologii UW), Jacek Raciborski (Instytut Socjologii UW), Janusz Reykowski (Instytut Psychologii PAN), Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), Małgorzata Sikorska (Instytut Socjologii UW), Krystyna Skarżyńska (Instytut Psychologii Społecznej Uniwersytetu SWPS), Antoni Sułek (Instytut Socjologii UW), Michał Sutowski („Krytyka Polityczna”), Tadeusz Szawiel (Instytut Socjologii UW), Dawid Sześciło (Instytut Nauk Prawno-Administracyjnych UW), Michał Szułdrzyński („Rzeczpospolita”), Andrzej Waśkiewicz (Instytut Socjologii UW), ks. Alfred Marek Wierzbicki (Katedra Etyki KUL), Henryk Woźniakowski (prezes zarządu Społecznego Instytutu Wydawniczego „Znak”), Andrzej Zybała (Katedra Polityki Publicznej SGH), Katarzyna Żukrowska (Instytut Studiów Międzynarodowych SGH)

Od 2015 roku samorządy stopniowo pozbawia się kompetencji i zasobów koniecznych do realizacji samodzielnych polityk lokalnych, omija się ich organy w relacjach ze wspólnotami lokalnymi ignorując konstytucyjną zasadę pomocniczości, a wsparcie w realizacji lokalnych zamierzeń uzależnia się od politycznej lojalności względem partii rządzącej. Procesu tego nie sposób uznać za korektę ustrojową, gdyż jego mechanizm polega na recentralizacji i klientelizmie. Te zjawiska zaś nieuchronnie prowadzą do osłabienia szans rozwojowych i rozkwitu „wielkiej korupcji”, wbudowanej w system i skoncentrowanej w kręgach elit politycznych, urzędniczych czy biznesowych choć trudniej dostrzegalnej dla przeciętnego obywatela. Demontaż samorządności należy więc uznać za psucie państwa.

Do dyskusji zaprosiliśmy prawie dwadzieścioro przedstawicielek i przedstawicieli samorządu, społeczeństwa obywatelskiego i mediów regionalnych. Rozmawialiśmy o możliwościach reagowania i przeciwdziałania negatywnym procesom i zjawiskom dotykającym nasze lokalne wspólnoty, a mającym swoje źródło w działaniach władz centralnych.

Udział wzięli: Marta Bejnar-Bejnarowicz (Kongres Ruchów Miejskich), Karolina Dreszer-Smalec (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych), Tomasz Esden-Tempski (TV RzeczJasna, Ostróda), Jarosław Flis (Uniwersytet Jagielloński), Zygmunt Frankiewicz (senator, przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej), Patryk Gabriel (wicestarosta Powiatu Starogardzkiego), Hubert Izdebski (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny), Przemysław Jedlecki (Gazeta Wyborcza, Katowice), Jakub Karyś (SuperNowości 24, Rzeszów), Mateusz Kokoszkiewicz (Gazeta Wyborcza, Wrocław), Szymon Osowski (Sieć Obywatelska Watchdog Polska), Paweł Swianiewicz (Uniwersytet Warszawski), Dawid Sześciło (Uniwersytet Warszawski), Tadeusz Truskolaski (prezydent Białegostoku), Artur Wołek (Akademia Ignatianum w Krakowie), Dorota Zmarzlak (wójt gminy Izabelin).

Skala i zasięg manifestacji, które wybuchły jesienią 2020 roku, ich estetyka i język, głoszone hasła i formułowane postulaty pokazują, że cele ruchu wykraczają poza walkę o prawa reprodukcyjne, a on sam nie tworzy jednolitej całości. Dla części uczestniczek i uczestników oczywiste jest hasło pełnej liberalizacji prawa do aborcji, inni za cel walki stawiają zmianę władzy. Młodzież żądająca całościowej zmiany społecznej, nie pozwala z kolei zredukować wymowy protestów do samego tylko sprzeciwu wobec aktualnie rządzącej partii.

Przy wszystkich tych niejednoznacznościach od początku protestów rzeczą niepodważaną pozostaje ich kobiecy charakter. Czy zatem rewolucja jest kobietą, jak głosi jedno z haseł obecnych na protestach? Wydarzenia ostatnich miesięcy wymagają ujęcia w szerszej perspektywie walk o emancypację kobiet w Polsce i na świecie. Czy siła, z którą jesienią 2020 roku kobiety upomniały się o obecność i widoczność w przestrzeni publicznej oznacza przełom w tych zmaganiach? Czy po wyroku Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej sprawa emancypacji kobiet w Polsce stanie się katalizatorem szerszych przemian społecznych? Czy na przeszkodzie nie staną znów czynniki strukturalne, jak zły stan usług społecznych i sytuacja na rynku pracy? Czy też większego znaczenia dla rozwoju sytuacji należy upatrywać w czynnikach kulturowych i roli takich instytucji, jak Kościół katolicki?

Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego) i Anna Materska-Sosnowska (Instytut Nauk Politycznych UW, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, publicysta i pisarz, do niedawna kierował działem naukowym tygodnika „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością.

Agnieszka Błońska – reżyserka teatralna, performerka, wykładowczyni Falmouth University. Współpracowała między innymi z Teatrem Powszechnym, Instytutem Teatralnym w Warszawie, National Theatre Studio, Soho Theatre, Theatre Bristol, Hall For Cornwall and Circomedia, Desperate Men, DotComedy.

Agnieszka Holland – reżyserka filmowa i teatralna, scenarzystka. Przewodnicząca Europejskiej Akademii Filmowej w Berlinie. W latach 1972–1981 członek Zespołu Realizatorów Filmowych „X” kierowanego przez Andrzeja Wajdę. Od 1981 roku pracuje za granicą. Członkini Europejskiej Akademii Filmowej. Od roku 2008 prezydent Polskiej Akademii Filmowej. Członkini Rady Fundacji im. Stefana Batorego.

Elżbieta Korolczuk – dr, socjolożka i kulturoznawczyni. Pracowniczka uniwersytetów w Göteborgu oraz Södertörn w Szwecji. Działa na rzecz praw kobiet, w swoich badaniach zajmuje się m.in. ruchami społecznymi, nowymi formami obywatelstwa i debatami na temat nowych technologii reprodukcyjnych (in vitro). Przewodnicząca rady fundacji Akcja Demokracja, honorowa członkini stowarzyszenia „Dla Naszych Dzieci”.

Dominika Kozłowska – dr, filozofka, redaktor naczelna miesięcznika „Znak”. Współpracowniczka Instytutu Myśli Józefa Tischnera. Była redaktor naczelna pisma „Thinking in Values”.

Maria Libura – kierownik Zakładu Dydaktyki i Symulacji Medycznej Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej, członkini Rady Ekspertów przy Rzeczniku Praw Pacjenta, ekspertka ds. zdrowia Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego.

Anna Materska-Sosnowska – dr, politolożka, adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zajmuje się m.in. tematyką systemów politycznych, systemów partyjnych oraz analizą polskiej sceny politycznej.

Odwołujemy debatę „Jaki samorząd na trudne czasy?”. Mamy nadzieję, że będziemy mogli urządzić debatę w innym terminie, kiedy zagrożenie zdrowotne minie. Prezydent Tadeusz Truskolaski podjął także decyzję o zamknięciu Centrum Aktywności Społecznej w Białymstoku.

Zapraszamy na debatę z udziałem Prezydenta Miasta Białegostoku – Tadeusza Truskolaskiego, mieszkańców i mieszkanek oraz ekspertów i ekspertek.
Godz. 17.00 – 19.00, Białystok, Centrum Aktywności Społecznej, ul. Św. Rocha 3

To pierwsza z cyklu debat „Polska samorządów”, które organizujemy w jubileuszowym roku 30-lecia samorządu. Punktem wyjścia do dyskusji jest raport „Polska samorządów. Silna demokracja, skuteczne państwo”. Zawiera on 21 pomysłów na zwiększenie samodzielności wspólnot lokalnych w tak ważnych sprawach jak ochrona zdrowia, edukacja, polityka mieszkaniowa, bezpieczeństwo, wpływ mieszkańców na władze samorządowe.

W Białymstoku będziemy rozmawiać o nowym modelu rządzenia lokalnego, który pozwoliłby samorządowi lepiej przygotować się do nowych wyzwań. Jak wyznaczać priorytety? Które wydatki ograniczyć w obliczu problemów finansowych, a których pilnować bez względu na coraz trudniejsze warunki? Jak wykorzystać lukę finansową do wprowadzania nowatorskich rozwiązań w naszych miastach? Jak zachęcać mieszkańców do współdecydowania, również w kontekście finansowania zadań samorządu?

Dyskusję poprowadzi Edwin Bendyk, członek Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego.
Organizatorami są Fundacja im. Stefana Batorego i Fundacja Laboratorium Badań i Działań Społecznych „SocLab”.

Rozmaliśmy o tym, jakie jest prawdopodobieństwo ukrycia lub przeoczenia nieprawidłowości przy odbiorach przez organy odpowiadające na nadzór.

Odbiory robót budowlanych to newralgiczny moment każdej inwestycji – ostatecznej ocenie podlega bowiem ich jakość i możliwość oddania do użytku. Dlatego też odbiory, zarówno te częściowe, jak i te końcowe to częste źródło napięć i konfliktów między zamawiającym a wykonawcą. Zdarza się, że rozwiązanie znajdują one dopiero w sądzie.

Przesunięcie terminu odbiorów końcowych niesie ze sobą konsekwencje dla każdego z uczestników prac. Wydłużenie harmonogramu realizacji inwestycji poprzez odwleczenie odbiorów końcowych to dla zamawiającego, czy inżyniera projektu potencjalne koszty. Jeżeli realizacja finansowana jest ze środków unijnych, może to również powodować problemy z rozliczeniem inwestycji. Dla wykonawcy zaś, wstrzymanie odbiorów może oznaczać konsekwencje w postaci kar umownych. W momencie odbioru pojawią się także wątpliwości natury prawnej. Nie zawsze strony w ten sam sposób interpretują prace zaległe czy wady nieistotne, które w świetle prawa decydują o zakończeniu prac.

Również lokalna społeczność, która jest bezpośrednim odbiorcą inwestycji, uaktywnia się często dopiero na końcowym etapie jej realizacji. Szczególnie wtedy, kiedy w oczy rzucają się ewidentne niedoróbki, a prace okazują bardziej uciążliwe niż zakładano.

Zorganizowaliśmy debatę tuż po rozstrzygnięciu wyborów prezydenckich ze świadomością, iż pełne wyniki mogą nie być jeszcze znane czy też podlegać kontestacji. Nie chcieliśmy jednak patrzeć na ostatnie tygodnie kampanii i na same wyniki wyborów, analizować poszczególnych grup wyborców, śledzić przepływów poparcia ani zajmować się analizą strategii kandydatów, zastanawiać się na przyczynami ich sukcesów oraz niepowodzeń. Chcieliśmy zapytać o to, w jakiej rzeczywistości znaleźliśmy po 12 lipca 2020, pytać o głębsze zmiany, które w tym czasie się ujawniły i poszukać przyczyn mniej oczywistych; spojrzeć z dystansu na zachodzące procesy polityczne. Wreszcie chcieliśmy ogarnąć proces wyborczy jako całość: od nieodbytego głosowania 10 maja do drugiej tury wyborów i zastanowić się nad następstwami politycznymi oraz społecznymi wydarzeń z ostatnich miesięcy.

– Anna Materska-Sosnowska (Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)

– Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego)

Prowadzący: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego, tygodnik „Polityka”)

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego, dziennikarz i publicysta tygodnika „Polityka”, kierownik Ośrodka Badań nad Przyszłością Collegium Civitas.

Andrzej W. Nowak – prof. dr hab., historyk, publicysta, sowietolog, kierownik Zakładu Historii Europy Wschodniej Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1991–2012 redaktor naczelny czasopisma „Arcana”, autor m.in. Dziejów Polski. Od 2016 roku członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej.

Andrzej Rychard – prof. dr hab., socjolog, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego. W latach 1995–2006 wykładowca w Central European University. Członek Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i Komitetu Socjologii PAN. Autor licznych publikacji związanych z socjologią, polityką i ekonomią.

Michał Sutowski – politolog, tłumacz i publicysta. Sekretarz redakcji pisma „Krytyka Polityczna”. Koordynator Instytutu Studiów Zaawansowanych. Jest autorem wywiadów-rzek z Agatą Bielik-Robson, Ludwiką Wujec i Agnieszką Graff.

Działalność publicznych instytucji kultury nierzadko wywołuje emocje. Muzea, galerie, teatry pełnią istotną rolę w przestrzeni symbolicznej. Wyrażają kulturową ciągłość i różnorodność społeczeństwa. Dokumentują i uczestniczą w poszukiwaniu tego co wspólne oraz tego co dzieli w procesie tworzenia i odtwarzania wspólnot spajanych różnorodnymi więziami: przynależności narodowej, tożsamości lokalnej i regionalnej, solidarności ogólnoludzkiej. Jednocześnie aktywnie angażują się w poszerzanie pola sztuki i kultury zapewniając artystkom i artystom przestrzeń do wolnej twórczej ekspresji.

Wartości określające misję publicznej instytucji kultury nie są neutralne, odwoływanie się do nich w codziennej praktyce często wiedzie do napięć i konfliktów, do konfrontacji ekspresji estetycznej z ocenami etycznymi, odwołującymi się do takich kategorii, jak moralność publiczna, patriotyzm czy uczucia religijne. Nierzadko spór wywołany konkretnym dziełem: spektaklem, wystawą, pracą wykracza poza instytucję i staje się paliwem dla politycznej eskalacji konfliktu. Tak było podczas sporu o „Golgota Picnic”, o „Klątwę”, o rzeźbę Maurizio Cattelana przedstawiającą papieża Jana Pawła II.

Instytucja kultury wyłania się z tych sporów jako przestrzeń twórczych poszukiwań i nieustannych renegocjacji, a tym samym odnawiania i ożywania wartości i symboli ważnych w życiu jednostek i wspólnot. Nie wszyscy jednak zgadzają się z taką rolą publicznych instytucji kultury, zwłaszcza tych o statusie instytucji narodowych i zwracają uwagę, że ich misja wynika bezpośrednio ze zobowiązania wobec narodu, a zobowiązanie to konkretyzuje polityka kulturalna państwa.

W świetle ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej ramy działania instytucji określa jej statut, a o programie decyduje dyrektor powoływany na czas określony, dysponujący zapewnioną ustawowo niezależnością. Nic więc dziwnego, że powołania dyrektorów instytucji kultury często budzą emocje i są ważnym instrumentem polityki kulturalnej, bo mają bezpośredni wpływ na działalność programową i artystyczną instytucji. Muzeum II wojny światowej, Muzeum Narodowe w Warszawie, Stary Teatr w Krakowie, Centrum Sztuki Współczesnej – Zamek Ujazdowski czy – ostatnio – niepewna przyszłość Galerii Zachęta – to tylko kilka przykładów instytucji, w których dyrektorskie nominacje wywołały żywą debatę. Dyskusje i spory nie dotyczyły w istocie wyborów personalnych, lecz związanych z nimi wizji programowych, ideologicznych i politycznych.

Jakie są granice politycznej autonomii ministra w kształtowaniu programu podległych mu instytucji poprzez decyzje personalne? Jakie są granice autonomii programowej dyrektorów instytucji? Jaki wpływ na kształtowanie programu instytucji mają i powinni mieć politycy? Jaki wpływ na kształtowanie programu instytucji mają i powinni mieć ich odbiorcy? Czy debatę o kulturze, sztuce i instytucjach kultury można oderwać od logiki politycznej polaryzacji?

Po dyskusji odbył się pokaz pierwszego odcinka serii filmowej MSN pt. „CO DALEJ?”, poświęconego Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki.

Seria MSN jest raportem o stanie wybranych instytucji muzealnych w kraju i próbą zbadania, czy możliwe jest przełamanie podziałów stworzonych przez wojny kulturowe. Impulsem do cyklu dokumentalnego są postępujące prace nad nową siedzibą Muzeum Sztuki Nowoczesnej na placu Defilad. Zdając sobie sprawę z tego, że instytucja nie działa w próżni, MSN zagląda do gabinetów i galerii zaprzyjaźnionych, ale też konkurencyjnych podmiotów. Odnosząc się do historii i tożsamości tak ważnych dla kultury miejsc jak Zachęta, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi, czy lubelska Galeria Labirynt, chcemy z jednej strony zmapować stan aktualny, by z drugiej otworzyć dyskusję o tym, co dalej.

Jerzy Fedorowicz – aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, menadżer kultury i polityk. W latach 1989–2012 dyrektor Teatru Ludowego w Krakowie. Jest laureatem licznych nagród za osiągnięcia artystyczne i kulturalne. Poseł na Sejm (2005-2015), senator (od 2015). Należy do Platformy Obywatelskiej.

Alicja Knast – menedżerka kultury, dyrektorka Galerii Narodowej w Pradze. W latach 2014–2020 była dyrektorka Muzeum Śląskiego w Katowicach. Stypendystka m.in. Metropolitan Museum of Art, wykładała na London Metropolitan University (2005-2006).

Michał Łuczewski – dr hab., socjolog. Profesor na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2013-2019 wicedyrektor Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie. Członek redakcji „44/Czterdzieści i Cztery”. Publikował m.in. w „Arcanach”, „Polsce The Times”, „Res Publice Nowej”, „Wprost”. Ostatnio opublikował Kapitał moralny. Polityki historyczne w późnej nowoczesności (2018).

Bogna Świątkowska – dziennikarka, promotorka kultury, założycielka i prezeska Fundacji Nowej Kultury Bęc Zmiana. W latach 1999-2002 redaktorka naczelna miesięcznika „Machina”, obecnie jest redaktorką naczelną czasopisma „Notes na 6 tygodni”.

Kazimierz Michał Ujazdowski – dr hab., polityk, prawnik, senator Rzeczypospolitej Polskiej. Wykładowca na Uniwersytecie Łódzkim. W latach 2000-2001 i 2005-2007 minister kultury i dziedzictwa narodowego. Wicemarszałek Sejmu w latach 2004-2005, w latach 1991-1993 oraz 1997-2014 poseł na Sejm RP, w latach 2014-2019 poseł Parlamentu Europejskiego.

Czy procesy rozkładowe, poczucie niewiary i pewnej apatii, które dostrzegalne są po stronie opozycji stanowią chwilową reakcję na wyborczą porażkę czy trwałą tendencję?

Dyskusja na te tematy miała cel nie polityczno-interwencyjny, lecz poznawczy, choć jednocześnie kierowało nią przekonanie, że Polska znalazła się w wyjątkowej sytuacji politycznej, która wymaga reakcji ludzi ze środowisk intelektualnych.

Udział wzięli: Jerzy Baczyński („Polityka”), dr Michał Boni (b. minister administracji i cyfryzacji), Bogusław Chrabota („Rzeczpospolita”), prof. dr hab. Janusz Czapiński (Wydział Psychologii Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie), Ludwik Dorn (b. marszałek Sejmu), dr Agnieszka Dziemianowicz-Bąk (Ośrodek Myśli Społecznej im. Ferdynanda Lassalle’a), Ewa Kulik-Bielińska (Fundacja im. Stefana Batorego) Anna Gromada (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), dr hab. Jacek Haman (Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego), Janusz Jankowiak (Polska Rada Biznesu), dr Elżbieta Korolczuk (Uniwersytet Södertörn w Sztokhomie), prof. dr hab. Marcin Król (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego), dr hab. Andrzej Leder (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), Tomasz Lis („Newsweek”), Paweł Lisiewicz (Forum Obywatelskiego Rozwoju), dr Paweł Marczewski (forumIdei Fundacji Batorego), prof. dr hab. Mirosława Marody (Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego), dr hab. Marek Migalski (Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego), dr Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz (forumIdei Fundacji Batorego), prof. dr hab. Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), Sławomir Sierakowski (Krytyka Polityczna), prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska (Pracownią Psychologii Politycznej Instytutu Psychologii PAN), dr Anna Materska-Sosnowska (Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego), Michał Sutowski (Krytyka polityczna), dr hab. Magdalena Środa (Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego), dr hab. Andrzej Waśkiewicz (Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego), prof. dr hab. Wiesław Władyka („Polityka”), Kuba Wygnański (Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia) Jacek Żakowski („Polityka”, Collegium Civitas).

fot. Zuza Balcerzak	fot. Zuza Balcerzak	fot. Zuza Balcerzak
fot. Zuza Balcerzak	fot. Zuza Balcerzak	fot. Zuza Balcerzak
fot. Zuza Balcerzak	fot. Zuza Balcerzak	fot. Zuza Balcerzak

fot. Mikołaj Zacharow	fot. Mikołaj Zacharow	fot. Mikołaj Zacharow
fot. Mikołaj Zacharow	fot. Mikołaj Zacharow	fot. Mikołaj Zacharow
fot. Mikołaj Zacharow	fot. Mikołaj Zacharow	fot. Mikołaj Zacharow

fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut
fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut
fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut
fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut	fot. Zuza Balcerzak
fot. Daniel Kiermut	fot. Daniel Kiermut	fot. Zuza Balcerzak
fot. Zuza Balcerzak	fot. Zuza Balcerzak	fot. Mikołaj Zacharow