aktywność obywatelska Archives - Fundacja im. Stefana Batorego

Podczas webinarium akcji Masz Głos opowiedzieliśmy, jak przeprowadzać diagnozę społeczności lokalnej, w czym jest pomocna i dlaczego warto ją robić.

Aby dobrze zrealizować jakikolwiek projekt lokalny, najpierw trzeba poznać oczekiwania i problemy miejscowej społeczności. Taka wiedza pozwoli dostosować działania adekwatnie do potrzeb, pozyskać zrozumienie i poparcie dla inicjatywy, może dostarczyć też inspiracji.

Webinarium poprowadził Grzegorz Wójkowski ze Stowarzyszenia Bona Fides, koordynator akcji Masz Głos.

Zaczynamy nowy cykl rozmów online – o kulisach pracy w samorządzie lokalnym. Oglądajcie relację Facebook Live na naszym profilu albo zarejestrujcie się na spotkanie na platformie Clickmeeting.

Gościem pierwszej rozmowy będzie Dawid Kopaczewski*, burmistrz Iławy. Szymon Osowski* zapyta go: jak dziś w Polsce wygląda rządzenie na poziomie lokalnym; jakie są wyzwania? Jak z aktywisty stać się samorządowcem? Z czym trzeba zmierzyć w pracy w urzędzie? Co burmistrz myśli o mieszkańcach? I czy warto było wchodzić w struktury samorządu lokalnego?

Dawid Kopaczewski, pracownik samorządowy, od 2018 r. burmistrz Iławy, uczestnik Akademii Samorządowej, wcześniej – przedsiębiorca, aktywista. Założył grupę nieformalną Wspólna Iława, która skupiała miejskich działaczy. Od lat stara się zaktywizować lokalną społeczność i poruszać ważne dla miasta sprawy.

Szymon Osowski, prawnik, prezes Zarządu Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, pomysłodawca portalu www.informacjapubliczna.org, koordynator i ekspert Akademii Samorządowej Fundacji Batorego i Stowarzyszenia POLITES. Na co dzień przygląda się tworzeniu prawa pod kątem jawności i praw obywatelskich, przygotowuje sprawy sądowe, jeździ po Polsce, by opowiadać o prawie do informacji i prawach mieszkańców.

Liczne badania pokazują, że najmłodsi obywatele i obywatelki są bardzo sceptyczni wobec instytucji demokracji przedstawicielskiej. Większość z nich nie ufa parlamentowi i partiom politycznym. Jednocześnie deklarują duże zainteresowanie polityką i wierzą w demokrację jako ustrój posiadający istotną przewagę nad niedemokratycznymi alternatywami.

Aktualne trendy demograficzne nie sprzyjają jednak reprezentacji głosu młodych przy urnach wyborczych – nawet znaczna wyborcza mobilizacja nie gwarantuje, że młodzi nie zostaną „przegłosowani” przez liczniejsze starsze pokolenia.

Jak zatem wzmocnić głos młodych? Jakie instytucje demokracji uczestniczącej i deliberacyjnej mogą w tym pomóc? Istnieją rady młodzieżowe różnych szczebli, młodzieżówki partyjne, ruchy społeczne i kolektywy aktywistyczne, panele obywatelskie – które z nich najlepiej nadają się do tego zadania, które funkcjonują skutecznie, a które nadają się do naprawy? Jakich instytucji deliberacyjnych w Polsce brakuje?

Do tej rozmowy zapraszamy młode osoby, na różne sposoby zaangażowane w życie społeczno-polityczne – aktywistki i aktywistów, przedstawicielki i przedstawicielki rad młodzieżowych oraz działaczki i działaczy młodzieżówek partyjnych. Zależy nam bowiem na dyskusji o tym, jak poprawić polityczny udział młodych w perspektywie różnych form zaangażowania i różnych doświadczeń.

W przetaczającej się przez Polskę fali protestów wyjątkowo donośnie wybrzmiewa głos młodych ludzi, którzy demonstrują nawet w niewielkich miasteczkach. Komentatorzy chętnie piszą o przebudzeniu politycznym młodego pokolenia. Jednak już wcześniej można było obserwować zaangażowanie młodych Polek i Polaków w sprawie katastrofy klimatycznej, w obronie praw mniejszości czy w związku z sytuacją w edukacji.

Z młodymi organizatorkami i organizatorami, uczestniczkami i uczestnikami protestów, a także obserwatorkami i obserwatorami tego zaangażowania rozmawialiśmy o ich wizji społeczeństwa obywatelskiego, o tym, jak postrzegają współczesną politykę i własne zaangażowanie w sprawy publiczne.

Pytaliśmy m.in. o to jakie formy uczestnictwa w życiu publicznym uważają za skuteczne i potrzebne? Skąd tak duży udział młodych ludzi w obecnych protestach? Jak oceniają zaangażowanie w życie polityczne? Czy czują się reprezentowani przez istniejące partie polityczne? Jakie musiałyby być partie, żeby przyciągnąć młodych? Czy widzą w przestrzeni publicznej inicjatywy, które są dla nich wiarygodne? I które rzeczywiście pozwalają dojść do głosu grupom do tej pory niesłyszanym?

Do dyskusji zaprosiliśmy ponad dwadzieścioro organizatorek i organizatorów, a także obserwatorek i obserwatorów trwających w Polsce protestów. Udział wzięli: Wiktoria Bartosiewicz (Gliwice), Antoni Bażurski (Akcja Nigdy Sami, Kraków), Michał Boni (Uniwersytet SWPS), Aleksandra Borzęcka (Lublin), Sonia Burdyna (Otwarty Uniwersytet im. Karola Modzelewskiego, Warszawa), Alina Czyżewska (Sieć Obywatelska Watchdog Polska, Gorzów Wielkopolski), Krzysztof Katkowski („Krytyka Polityczna”, Warszawa), Jadwiga Klata (Extinction Rebellion, Warszawa), Nela Krajewska (Cieszyn), Zofia Krajewska (Extinction Rebellion, Warszawa), Łukasz Korzeniowski (Stowarzyszenie Umarłych Statutów, Wadowice), Kacper Kowalski (Mielec), Dominika Lasota (Bydgoszcz), Mateusz Merta (Bielsko-Biała), Anna Olejarczyk (Warszawa), Lena Osuch-Cierniak (Extinction Rebellion, Poznań), Jan Radziwon (Warszawa), Jakub Retyk (Młoda Zaraza, Gdynia), Maria Rościszewska (Magazyn Kontakt), Wojciech Spandel (Cieszyn), Justyna Suchecka (TVN24), Aleksy Wójtowicz (Rok Antyfaszystowski, Warszawa).

Skala i zasięg manifestacji, które wybuchły jesienią 2020 roku, ich estetyka i język, głoszone hasła i formułowane postulaty pokazują, że cele ruchu wykraczają poza walkę o prawa reprodukcyjne, a on sam nie tworzy jednolitej całości. Dla części uczestniczek i uczestników oczywiste jest hasło pełnej liberalizacji prawa do aborcji, inni za cel walki stawiają zmianę władzy. Młodzież żądająca całościowej zmiany społecznej, nie pozwala z kolei zredukować wymowy protestów do samego tylko sprzeciwu wobec aktualnie rządzącej partii.

Przy wszystkich tych niejednoznacznościach od początku protestów rzeczą niepodważaną pozostaje ich kobiecy charakter. Czy zatem rewolucja jest kobietą, jak głosi jedno z haseł obecnych na protestach? Wydarzenia ostatnich miesięcy wymagają ujęcia w szerszej perspektywie walk o emancypację kobiet w Polsce i na świecie. Czy siła, z którą jesienią 2020 roku kobiety upomniały się o obecność i widoczność w przestrzeni publicznej oznacza przełom w tych zmaganiach? Czy po wyroku Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej sprawa emancypacji kobiet w Polsce stanie się katalizatorem szerszych przemian społecznych? Czy na przeszkodzie nie staną znów czynniki strukturalne, jak zły stan usług społecznych i sytuacja na rynku pracy? Czy też większego znaczenia dla rozwoju sytuacji należy upatrywać w czynnikach kulturowych i roli takich instytucji, jak Kościół katolicki?

Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego) i Anna Materska-Sosnowska (Instytut Nauk Politycznych UW, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego)

Edwin Bendyk – prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Dziennikarz, publicysta i pisarz, do niedawna kierował działem naukowym tygodnika „Polityka”. Wykłada w Graduate School for Social Research PAN i Collegium Civitas, gdzie współtworzył Ośrodek Badań nad Przyszłością.

Agnieszka Błońska – reżyserka teatralna, performerka, wykładowczyni Falmouth University. Współpracowała między innymi z Teatrem Powszechnym, Instytutem Teatralnym w Warszawie, National Theatre Studio, Soho Theatre, Theatre Bristol, Hall For Cornwall and Circomedia, Desperate Men, DotComedy.

Agnieszka Holland – reżyserka filmowa i teatralna, scenarzystka. Przewodnicząca Europejskiej Akademii Filmowej w Berlinie. W latach 1972–1981 członek Zespołu Realizatorów Filmowych „X” kierowanego przez Andrzeja Wajdę. Od 1981 roku pracuje za granicą. Członkini Europejskiej Akademii Filmowej. Od roku 2008 prezydent Polskiej Akademii Filmowej. Członkini Rady Fundacji im. Stefana Batorego.

Elżbieta Korolczuk – dr, socjolożka i kulturoznawczyni. Pracowniczka uniwersytetów w Göteborgu oraz Södertörn w Szwecji. Działa na rzecz praw kobiet, w swoich badaniach zajmuje się m.in. ruchami społecznymi, nowymi formami obywatelstwa i debatami na temat nowych technologii reprodukcyjnych (in vitro). Przewodnicząca rady fundacji Akcja Demokracja, honorowa członkini stowarzyszenia „Dla Naszych Dzieci”.

Dominika Kozłowska – dr, filozofka, redaktor naczelna miesięcznika „Znak”. Współpracowniczka Instytutu Myśli Józefa Tischnera. Była redaktor naczelna pisma „Thinking in Values”.

Maria Libura – kierownik Zakładu Dydaktyki i Symulacji Medycznej Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej, członkini Rady Ekspertów przy Rzeczniku Praw Pacjenta, ekspertka ds. zdrowia Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego.

Anna Materska-Sosnowska – dr, politolożka, adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zajmuje się m.in. tematyką systemów politycznych, systemów partyjnych oraz analizą polskiej sceny politycznej.

Raport Fundacji Batorego „Polki i Polacy o samorządności” pokazał, że mieszkańcy postrzegają samorząd jako najpoważniejszego lokalnego inwestora. Tymczasem pieniędzy na kolejne inwestycje nie będzie – lokalne władze zastanawiają się dziś, jak zapewnić mieszkańcom podstawowe usługi.

Podczas debaty zastanawialiśmy się, jaką rolę powinni odgrywać lokalni liderzy w czasie kryzysu. Gdzie poszukiwać nowych strategii rozwoju? Jak robić więcej za mniej? Czy wystarczy ciąć koszty tam, gdzie mieszkańców najmniej zaboli? Czy warto szukać rozwiązań, które umożliwią dbanie o usługi publiczne w bardziej efektywny sposób, tzn. za pomocą innych zasobów niż pieniądze? Czy energia społeczna i wiedza organizacji społecznych i mieszkańców to zasoby, które warto wykorzystać? Jakie są bariery utrudniające szukanie innowacyjnych rozwiązań? Jakie korzyści? Czy samorządowy lider może eksperymentować, a tym samym popełniać błędy? Czy w samorządzie można wykorzystać doświadczenia ze świata biznesu?

Spotkanie poprowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego

Stosunki polsko-ukraińskie nabrały nowej dynamiki po lutym 2022 roku, kiedy to byliśmy świadkami bezprecedensowej solidarności i poparcia polskiego społeczeństwa dla Ukraińców broniących swojej wolności przed agresją Moskwy. Jeszcze większe znaczenie ma to, że w reakcji na rosyjski atak społeczeństwo ukraińskie ostatecznie utwierdziło się w proeuropejskiej orientacji – akcesję Ukrainy do Unii Europejskiej popiera obecnie 91% Ukraińców i Ukrainek.

Wraz z jednoznacznym wparciem państw Unii dla Ukrainy oznacza to otwarcie nowej epoki w relacjach Ukraina – UE. Relacje między Polakami i Ukraińcami nie były wcześniej w historii tak dobre, a oba państwa połączyło strategiczne partnerstwo. To banał, który nie powinien zakryć zasadniczej cechy tych relacji – asymetrii we wzajemnym postrzeganiu zarówno historii, jak i aktualnej rzeczywistości oraz nieuniknionych taktycznych kryzysów, które w ramach tego partnerstwa już zaczęły się wydarzać, a będzie ich więcej.

Jaki jest obecny stan i dynamika relacji polsko-ukraińskich w kilkanaście miesięcy po pełnoskalowej agresji Rosji? Czy można wskazać, które interesy Polski i Ukrainy są wspólne, a które rozbieżne lub nawet konkurencyjne i stanowią zagrożenie dla wzajemnych relacji? Na ile polityka wewnętrzna ma i może mieć wpływ na stosunki polsko-ukraińskie? Jaką rolę może odegrać Polska w procesie integracji Ukrainy z Unią Europejską? Ukraińcy są słusznie przekonani, że odbudowa i integracja ich kraju z Unią Europejską będzie procesem wielostronnym, zmieniającym rzeczywistość, w którym chodzić będzie nie tyle o rekonstrukcję państwa, co o jego odnowę. Czy państwa Unii Europejskiej, same szukające pomysłów na własną modernizację wobec wyzwań przyszłości, są rzeczywiście gotowe, aby zaangażować się w ten proces na partnerskich zasadach?

22 października 2020 roku ogłoszenie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku zaostrzającego prawo antyaborcyjne wywołało największą w Polsce od 30 lat falę protestów – w kulminacyjnym momencie demonstrowano w ok. 600 miastach, miasteczkach i wsiach. Niemal dokładnie rok po tych wydarzeniach kolejne orzeczenie tego upolitycznionego organu znów wyprowadziło ludzi na ulice ponad 120 miejscowości. Temperatura tych ostatnich demonstracji jest oczywiście inna niż rok temu, ale ich skala może imponować i, jak się zdaje, zaskoczyła władze. W perspektywie tych dwóch wydarzeń chcemy zapytać o kształtującą się w naszym społeczeństwie w ostatnich latach pamięć protestu i struktury oporu.

Czy prócz zmian w języku debaty publicznej zeszłoroczne protesty kobiet pozostawiły po sobie jakieś nowe struktury organizacyjne? Czy to między innymi one są odpowiedzialne na skalę niedawnych demonstracji prounijnych? I ogólniej – czy mamy do czynienia z gęstnieniem i rozszerzaniem się infrastruktur oporu czy raczej z trwałym zaangażowaniem tych samych środowisk? Pytanie o pamięć protestu to jednak nie tylko pytanie o organizację, ale także o emocje i afekty. Czy można powiedzieć, że w polskim społeczeństwie wykształca się odruch wychodzenia na ulice? Czy może wręcz przeciwnie niepowodzenia kolejnych protestów skutkują zniechęceniem kolejnych grup? Jakiego typu stawki i tematy motywują do protestu, a jakie nie?

Do dyskusji zaprosiliśmy ponad dwadzieścioro organizatorek i organizatorów, a także obserwatorek i obserwatorów protestów z różnych części Polski: Klaudia Beker (Muzyczne Radio Jelenia Góra), Barbara Biskup (Regionalne Centrum Wolontariatu, Kielce), Anna Boenish (Katowice), Bogna Czałczyńska (Kongres Kobiet w Szczecinie), Edyta Czeczkova (Fundacja Spełnienie, Szprotawa), Monika Helak (Polityka Insight), Iwona Janicka (Fundacja Aktywności Lokalnej, Puszczykowo), Liliana Kalinowska (Przemyśl), Kamila Kasprzak-Bartkowiak (Lewica Razem, Gniezno), Julia Lipnicka (Młodzieżowy Strajk Klimatyczny, Opole), Magdalena Muszel (Fundacja Zatoka, Gdańsk), Lena Osuch-Cierniak (Extinction Rebellion Youth), Poznań), Jakub Retyk (Młoda Zaraza, Gdańsk), Alicja Sienkiewicz (Galeria Labirynt, Lublin), Claudia Snochowska-Gonzalez (Polska Akademia Nauk), Wojciech Spandel (Cieszyn), Franciszek Sterczewski (poseł na Sejm RP, Poznań), Jana Szostak (Warszawa), Katarzyna Sztop-Rutkowska (Uniwersytet w Białymstoku), Joanna Wowrzeczka (Uniwersytet Śląski w Katowicach).