The history of civic activity in Poland in 2015–2023 – when the United Right coalition, led by the national-conservative Law and Justice (PiS) party, was in government for two parliamentary terms – is a story of
perseverance in the face of adversity and increasingly difficult conditions. It is a story of building competence and resilience in times of great crises: the COVID-19 pandemic, large-scale migration triggered
by Russia’s full-scale invasion of Ukraine, and actions by the authorities that violated the fundamental rights of citizens and necessitated effective resistance. It is also a chronicle of civil society organisations
gaining increasing public trust and recognition, as well as the emergence of completely new networks of cross-sector cooperation and previously unknown forms of civic self-organisation.
The most important change, as emphasised by almost everyone who agreed to be interviewed for this publication,1 was the emergence of new areas of cooperation between grassroots organisers and those involved in more formal structures, such as third-sector associations and foundations.
The subsequent social mobilisation culminated in the United Right government losing power in the parliamentary elections on 15 October 2023, amid record voter turnout. That turnout was achieved mainly as a result of mobilising people who were undecided on voting until the last moment, or who had previously been less interested in politics or discouraged from participating in it.
How did this happen? At what points did citizens lose trust in the Polish state and decide that they had to start keeping a close eye on those in power? How were new forms of cooperation built between citizens and civil society organisations? And what were the actual achievements of civic power?
Wobec narastających sytuacji kryzysowych – od ekstremalnych zjawisk pogodowych po kryzysy społeczne i instytucjonalne – podstawowym wyzwaniem jest umiejętność społeczności lokalnych do reagowania, współpracy i skutecznej komunikacji. Powódź jesienią 2024 roku pokazała zarówno siłę społecznej samoorganizacji, jak i słabości systemu zarządzania kryzysowego. To doświadczenie przyniosło ważne lekcje, z których warto skorzystać.
Chcemy porozmawiać o tym, co zrobić, żeby przygotować lokalną wspólnotę na przyszłe wyzwania. Jakie działania mogą i powinny podjąć władze samorządowe, organizacje społeczne, służby ratownicze, media. Jak budować relacje oparte na wzajemnym zaufaniu, co ma kluczowe znaczenie dla budowania odporności i radzenia sobie z kryzysem. Jak zorganizować komunikację z mieszkańcami, aby spełniała swoje zadanie w sytuacjach kryzysowych i po kryzysie, jaką rolę mogą pełnić w tym zakresie media lokalne.
Punktem wyjścia do dyskusji będzie raport Fundacji im. Stefana Batorego Kiedy pękają tamy. O państwie, wspólnocie i zarządzaniu kryzysem – kompleksowa analiza reakcji rządu, samorządów, mieszkańców i mediów na wydarzenia z jesieni 2024 roku. Podczas spotkania zaprezentujemy najważniejsze wyniki badań, kluczowe wnioski i rekomendacje dotyczące budowania odporności instytucjonalnej i społecznej.
Spotkanie rozpocznie się od wypowiedzi panelistów:
• Grzegorz Sienkiewicz, dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego, Bezpieczeństwa Polityki Zdrowotnej Starostwa Powiatowego w Kłodzku
• dr hab. Dawid Sześciło, współautor raportu „Kiedy pękają tamy”
• Anna Wichlińska, grupa „Mój Lądek-Zdrój”
• dr Marek Waszczuk, pełnomocnik Wojewody Dolnośląskiego ds. Współpracy z Gminą Lądek Zdrój w zakresie Usuwania Skutków Powodzi
Następnie rozmowę z udziałem publiczności poprowadzi Edwin Bendyk, prezes Fundacji im. Stefana Batorego.
Organizatorzy: grupa „Mój Lądek-Zdrój”, Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides, Fundacja im. Stefana Batorego.
Obejrzyj nagranie debaty na Facebooku lub na kanale YouTube.
Kiedy pękają tamy. O państwie, wspólnocie i zarządzaniu kryzysem
„Atlas” pokazuje, jak mieszkańcy – często przy współpracy z władzami samorządowymi – rozwiązują lokalne problemy, budują więzi społeczne i wprowadzają trwałe zmiany w swoich społecznościach. To swoiste kompendium wiedzy o tym, jak w praktyce działa społeczeństwo obywatelskie w Polsce. Opisane inicjatywy dotyczą m.in. integracji społeczności wiejskich, aktywizacji młodzieży, ochrony środowiska, dostępności przestrzeni publicznej i wsparcia osób potrzebujących.
Każda z historii przedstawiona jest w formie lokalnego reportażu – o ludziach, relacjach, miejscach i wyzwaniach. Publikacja zawiera również komentarze ekspertów, materiały dodatkowe dla osób chcących działać w swoich społecznościach i indeks rzeczowy.
„Atlas” można czytać tematycznie – w rozdziałach „Relacje”, „Potrzeby”, „Miejsca wspólne”, „Zieleń i zwierzęta”, „Okolica” – lub geograficznie, odnajdując inicjatywy z własnego regionu.
Publikacja ukazuje się corocznie od 2017. Edycja 2024 to także przegląd laureatów i finalistów nagród Super Samorząd i Super Głos, wyróżniających najbardziej udane przykłady współpracy między w społecznościach lokalnych.
Publikacja jest dostępna bezpłatnie w formie elektronicznej także na stronie www.maszglos.pl
Powódź, która jesienią 2024 roku dotknęła południowo-zachodnią Polskę, stała się testem przygotowania państwa i lokalnych wspólnot na sytuacje kryzysowe. Raport „Kiedy pękają tamy. O państwie, wspólnocie i zarządzaniu kryzysem” zawiera wnioski i rekomendacje ważne dla budowania odporności państwa na przyszłe kryzysy. Opracowanie powstało na podstawie analizy wydarzeń z 2024 roku z perspektywy działań rządu, samorządów, służb ratowniczych, organizacji społecznych, mieszkańców oraz mediów – ogólnopolskich i lokalnych.
Analiza pokazuje skalę problemów związanych z zarządzaniem kryzysowym w Polsce, ale też wskazuje konkretne i możliwe do wdrożenia rekomendacje, które mogą poprawić koordynację oraz współpracę między instytucjami publicznymi, samorządami i społeczeństwem obywatelskim. Autorzy raportu – Marcin Kotras, Konrad Kuballa i Dawid Sześciło – pokazują, jak budować odporność państwa i wspólnot w oparciu o współdziałanie, zaufanie i wspólną odpowiedzialność.
Raport podkreśla potrzebę nowego modelu zarządzania kryzysowego opartego na partnerstwie i współpracy między instytucjami państwa, służbami ratowniczymi i organizacjami społecznymi, w tym formalnego włączenia tych ostatnich do systemu reagowania na kryzysy. Zwraca też uwagę na kluczową rolę komunikacji i lokalnych mediów w przekazywaniu informacji o zagrożeniach oraz postuluje wzmocnienie systemu ostrzegania i przepływu informacji w sytuacjach nadzwyczajnych.
Pobierz w PDF:
Raport: Raport_Kiedy pękają tamy. O państwie, wspólnocie i zarządzaniu kryzysem
Wersja skrócona: Kiedy pękają tamy. Wnioski i rekomendacje
Podczas tegorocznych Igrzysk Wolności, w Łodzi zaprosiliśmy na trzy debaty:
25 października (sobota), godz. 10:00–11:00 | Scena plenarna II
Jak budować społeczną i instytucjonalną odporność w obliczu współczesnych kryzysów – wojny, pandemii, migracji czy katastrof naturalnych? Czy Polska wyciągnęła wnioski z doświadczeń Ukrainy po 2014 i 2022 roku, pokazujących, że kluczowe znaczenie ma nie tylko armia, lecz także solidarność społeczna, zaufanie i sprawne instytucje? Rozmawialiśmy o tym, jak wzmacniać zdolność państwa, samorządów i społeczeństwa obywatelskiego do wspólnego działania, przeciwdziałania dezinformacji i reagowania na zagrożenia.
Uczestnicy:
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja Batorego)
26 października (niedziela), godz. 13:15–14:45 | Scena plenarna III
Rozmowa wokół książki–laureatki Nagrody im. Marcina Króla 2025, „Nierówności po polsku. Dlaczego trzeba się nimi zająć, jeśli chcemy dobrej przyszłości nad Wisłą” autorstwa Michała Brzezińskiego, Pawła Bukowskiego i Jakuba Sawulskiego.
Autorzy analizują skalę i przyczyny nierówności w Polsce oraz ich wpływ na gospodarkę, demokrację i więzi społeczne. Debata dotyczyć będzie również międzynarodowych doświadczeń – kiedy nierówności mogą pobudzać innowacje i wzrost, a kiedy prowadzą do społecznego podziału i erozji zaufania. Zastanowimy się, jak budować poparcie dla polityk publicznych sprzyjających większej równości szans i stabilności społecznej.
Uczestnicy:
Prowadzenie: Anna Materska-Sosnowska (członkini zarządu Fundacji im. Stefana Batorego, Uniwersytet Warszawski)
26 października (niedziela), godz. 15:30–16:30 | Scena główna II
Wojna stawia przed społeczeństwami fundamentalne pytania o granice wolności i bezpieczeństwa. Czy w warunkach zagrożenia można zachować prawa obywatelskie, wolność słowa i niezależność myślenia? A może przetrwanie wymaga czasowego podporządkowania się wspólnemu celowi?
Porozmawiamy o tym, jak społeczeństwa – i jednostki – mogą bronić swojej autonomii oraz demokratycznych wartości, gdy wolność staje się luksusem, a wybory moralne nabierają egzystencjalnego wymiaru.
Uczestnicy:
Prowadzenie: Krzysztof Izdebski (Fundacja im. Stefana Batorego)
