Oświadczenia

COVID-19: Skuteczne wdrożenie konwencji ONZ przeciwko korupcji jest teraz ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej.

UNCAC Coalition (UNCAC Coalition – Association for the Implementation of the UN Convention against Corruption – międzynarodowe stowarzyszenie na rzecz konwencji ONZ przeciwko korupcji, do którego należy także Fundacja Batorego) wzywa rządy do zapewnienia wysokich standardów przejrzystości działań publicznych wobec trwającego kryzysu zdrowotnego, gospodarczego i społecznego, spowodowanego pandemią COVID-19. To konieczne, aby zwiększyć skuteczność działań antykryzysowych i ograniczyć straty spowodowane korupcją, oszustwami i marnotrawstwem publicznych zasobów. Wiele państw uruchamia ogromne fundusze reagując na kryzys. Społeczeństwo obywatelskie i media muszą mieć możliwość monitorowania i oceny wykorzystania środków publicznych.

„W czasie kryzysu, gdy swobody obywatelskie są ograniczane, a systemy kontroli społecznej i równowagi władz są osłabiane, kluczową sprawą jest zapewnienie, aby zasady przejrzystości wyrażone w konwencji ONZ przeciwko korupcji były skutecznie wdrażane” – mówi Mathias Huter, dyrektor zarządzający UNCAC Coalition.

Zgodnie z konwencją, 186 państw sygnatariuszy zobowiązało się do ustanowienia systemów zamówień publicznych opierających się na zasadach przejrzystości, konkurencyjności i obiektywności przy podejmowaniu decyzji o zakupach. W odpowiedzi na pandemię COVID-19 rządy powinny na bieżąco publikować wszystkie informacje dotyczące zakupów publicznych i zapewniać nieskrępowany dostęp do wszelkiej dokumentacji, w tym kart oceny ofert, zawartych umów oraz informacji dotyczących ich realizacji i odbioru zamówień. Pełna transparentność powinna mieć zastosowanie do zamówień udzielanych w ramach awaryjnych procedur kryzysowych, które to powinny być wykorzystywane wyłącznie w ostateczności. Obywatele muszą mieć dostęp do informacji, danych wykonawców usług i dostawców, ich danych rejestracyjnych, a także do informacji o ich bezpośrednich i rzeczywistych właścicielach, po to, żeby móc monitorować, kto jest beneficjentem zamówień publicznych realizowanych w czasie kryzysu.

Ważne jest również, aby rządy zapewniły przejrzystość i rozliczalność w zarządzaniu funduszami publicznymi, tak jak zobowiązały się przystępując do konwencji. Rządy powinny zapewnić pełną przejrzystość i odpowiedni nadzór nad zasobami przeznaczonymi na reagowanie na pandemię. W szczególności należy podać do wiadomości publicznej nazwy i dane firm prywatnych i innych podmiotów otrzymujących pomoc lub finansowanie, czy to w formie dotacji, czy nisko oprocentowanych pożyczek, a także szczegółowe informacje na temat udzielonego wsparcia i wszelkich warunków związanych z tą pomocą.

Organizacje obywatelskie odgrywają ważną rolę monitorując wykorzystanie funduszy publicznych i oceniając decydentów za podejmowane działania. Rządy zobowiązały się do wspierania aktywnego udziału obywateli w zapobieganiu i zwalczaniu korupcji, na mocy art. 13 konwencji. Jest zatem niezbędne, aby rządy zapewniły odpowiednią przestrzeń dla organizacji obywatelskich, a także mediów, aby mogły pełnić swoją misję – nawet w czasach, gdy wolności obywatelskie są czasowo ograniczane w celu ochrony zdrowia publicznego.

W odpowiedzi na pandemię COVID-19 wiele rządów podjęło środki w celu ograniczenia przejrzystości i publicznego dostępu do informacji. Skuteczny dostęp do informacji ma zasadnicze znaczenie nie tylko dla zapobiegania korupcji i jej wykrywania oraz dla zapewnienia rozliczalności, ale także dla wzmacniania zaufania do instytucji publicznych i zwalczania dezinformacji.

„Podczas pandemii koronawirusa dostęp do informacji jest ważniejszy niż kiedykolwiek wcześniej, ponieważ społeczeństwo musi dokładnie wiedzieć, co robią rządzący, aby poradzić sobie z kryzysem i ponosić odpowiedzialność za swoje decyzje” – mówi David Banisar, przewodniczący Komitetu Koordynacyjnego UNCAC Coalition, reprezentujący także organizację Article19. „Rządy nie mogą wykorzystywać pandemii jako pretekstu do tuszowania niekompetencji, korupcji i innych naruszeń praw człowieka”.

Sygnaliści odgrywają kluczową rolę w wykrywaniu przypadków korupcji, nepotyzmu, oszustw, marnotrawstwa i innych zjawisk bulwersujących opinię publiczną. W czasie pandemii wielu sygnalistów na całym świecie ujawniło nadużycia procedur kryzysowych, częstokroć doprowadzając do ich poprawy. Jednocześnie wielu poniosło za to negatywne konsekwencje. Jest zatem niezwykle ważne, aby państwa przyjęły i wdrożyły rozwiązania prawne zapewniające pełną ochronę sygnalistów zgłaszających nadużycia, zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.

UNCAC Coalition wzywa także darczyńców, którzy wspierają państwa i społeczeństwa w czasie kryzysu zdrowotnego, gospodarczego i społecznego spowodowanego koronawirusem – organizacje międzynarodowe, rządy, prywatne fundacje, a także innych darczyńców – do zapewnienia najwyższych standardów przejrzystości procedur grantowych. Darczyńcy powinni ujawniać informacje dotyczące udzielanej pomocy finansowej i pozafinansowej, wszelkie warunki związane z tym wsparciem, nazwy i inne dane identyfikacyjne podmiotów, którym udzielono pomocy, a także ich rzeczywistych właścicieli. Transparentność jest niezbędna, aby umożliwić obywatelom monitorowanie pomocy we wszelkich możliwych formach. Darczyńcy powinni uruchomić procedury antykorupcyjne, aby zapewnić, że przekazywane przez nich wsparcie nie zostanie niewłaściwie wykorzystane, skradzione lub zmarnowane, i dotrze do najbardziej potrzebujących.

—

O UNCAC Coalition:

UNCAC Coalition to globalna sieć ponad 350 organizacji obywatelskich i osób indywidualnych w ponad 100 krajach, zaangażowanych w monitorowanie i wdrażanie konwencji ONZ przeciwko korupcji (UNCAC). Konwencja jest jedynym aktem prawa międzynarodowego dotyczącym walki z korupcją, który został podpisany lub ratyfikowany przez 186 krajów oraz Unię Europejską.

Więcej: https://uncaccoalition.org
Twitter: @uncaccoalition
Facebook: https://www.facebook.com/uncaccoalition

Kontakt:
Mathias Huter, dyrektor zarządzający
[email protected]; +43 1 890 38 65

Kontakt w Polsce:
Grzegorz Makowski, Fundacja im. Stefana Batorego
[email protected]