Wolne i uczciwe wybory są warunkiem demokratycznej legitymizacji władzy. Polki i Polacy potrzebują zaufania do procesu wyborczego, bo powszechne wybory to kluczowa instytucja pokojowego rozstrzygania rywalizacji o władzę. Powinna ona działać niezawodnie, nawet pomimo intensywnego sporu politycznego. Dlatego apelujemy o odpowiedzialną i opartą na faktach dyskusję o rzetelności wyborów Prezydenta RP.
Organizacja wyborów w Polsce jest zdecentralizowana: opiera się na pracy ponad 30 tysięcy obwodowych komisji wyborczych, w których znalazło się ok. ćwierć miliona członków, wskazanych głównie przez różne komitety wyborcze. Praca tych komisji może być – i była w tegorocznych wyborach – monitorowana przez obserwatorów, mężów zaufania i misje obserwacyjne organizacji międzynarodowych (m.in. OBWE i Rady Europy).
Analizy publicznie dostępnych wyników głosowania w obwodach udokumentowały pewne anomalie – można o nich przeczytać w raporcie autorstwa D. Batorskiego, J. Flisa i P. Szulca opublikowanym przez Fundację Batorego. W naszym przekonaniu istniejące dane uprawdopodabniają tezę, że wynik wyborów odbiega od wskazanego w uchwale Państwowej Komisji Wyborczej z dn. 2 czerwca br., ale nie uprawdopodabniają tezy o tym, że faktyczny zwycięzca wyborów jest inny.
Zastrzegamy, że rachunek prawdopodobieństwa, który leży u podstaw analiz statystycznych nie może służyć do ustalania wyniku i ważności wyborów – jest to zadanie uprawnionych organów państwa.
Niedoskonałość procedur i dotychczas potwierdzone błędy popełnione przy liczeniu głosów w drugiej turze głosowania – niezależnie od ich skali – są jednak rażące. Kwestionują zaufanie do całego procesu wyborczego i szerzej – do instytucji państwa. Trzeba pogłębić rozpoznanie anomalii, na które wskazują analizy statystyczne i za którymi kryć się mogą przestępstwa – w obronie wolnych wyborów, społecznego zaufania do nich i legitymizacji Prezydenta RP.
Dlatego podkreślamy, że obywatelki i obywatele mają prawo korzystać ze wszystkich legalnych sposobów weryfikowania rzetelności procesu wyborczego i wyników głosowania. Żadnych wątpliwości nie wolno bagatelizować – w ich rozstrzygnięciu stawką jest przede wszystkim zaufanie do wyborów.
Niezależnie od trwającego postępowania w sprawie stwierdzenia ważności wyborów, jako osoby zajmujące się naukowo badaniami systemów i zachowań wyborczych, zgłaszamy naszą gotowość do zaprojektowania i przeprowadzenia badania wykorzystanych kart do głosowania z losowo dobranej próby obwodów – analogicznego do badania, które nasz Zespół przeprowadził po wyborach samorządowych z 2014 r. Takie badanie musiałoby potrwać co najmniej kilka tygodni. Pomogłoby ustalić na oryginalnym materiale i z dość dużą precyzją skalę i możliwe źródła błędów w obwodowych komisjach wyborczych. To z kolei pozwoliłoby sformułować rekomendacje jak uniknąć ich w przyszłości.
Do pobrania w PDF – Stanowisko Członków Zespołu Ekspertów Wyborczych przy Fundacji im. Stefana Batorego ws. nieprawidłowości w drugiej turze wyborów na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
