Oświadczenia

W apelu podkreślono, że odpowiedzialność za słowo jest jednym z kluczowych wyzwań dzisiejszego świata. Wolność słowa gwarantowana w art. 54 Konstytucji RP i w art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wiąże się z odpowiedzialnością. Nienawistne treści nie podlegają jednak ochronie. Przeciwdziałanie mowie nienawiści wymaga podejmowania działań prawnych, litygacyjnych ale przede wszystkim edukacyjnych. Słowa Papieża adresowane do młodych mogą spełnić taką rolę.

Autorami jak i odbiorcami nienawistnych tekstów w internecie i w rzeczywistym świecie w przeważającej części są młodzi ludzie. Jak wskazują badania przeprowadzone przez Kampanię Rady Europy „Bez nienawiści” w 2015 r., aż 83% młodych respondentów spotkało się z mową nienawiści w sieci. W Polsce prawie dwie trzecie młodzieży miało styczność z antysemicką mową nienawiści w internecie. Podobny procent zderzyło się z treściami rasistowskimi, anty-romskimi czy homofobicznymi. Jak wskazują badania przywołane w apelu, młodzi są znacząco narażeni na internetowe znęcanie.
Autorzy apelu podkreślili, że potępienie mowy nienawiści podczas Światowych Dni Młodzieży będzie miało poważne znaczenie edukacyjne i może z czasem przyczynić się do utworzenia z sieci bezpiecznego miejsca do wymiany idei i dostępu do informacji przez młodzież. Słowa Papieża mogą powstrzymać fizyczną agresję spowodowaną mową nienawiści – czytamy w apelu.

W dniach 25-31 lipca 2016 r. Papież Franciszek przyjeżdża do Polski w związku ze Światowymi Dniami Młodzieży. Będzie to okazja do tego, aby przekazać młodym z całego świata przesłanie pokoju, tolerancji i szacunku, a słowa wypowiedziane przez Papieża w tych dniach mają szczególne znaczenie dla młodych pielgrzymów.

List otwarty organizacji obywatelskich do Jego Świątobliwości Papieża Franciszka na temat mowy nienawiści    

Wasza Świątobliwość,   Pod koniec lipca będziemy mieli zaszczyt gościć Waszą Świątobliwość podczas Światowych Dni Młodzieży. Młodzi ludzie z całego świata będą mieli okazję wysłuchać przesłania od osoby stanowiącej dla nich niezaprzeczalny autorytet. Z tego powodu my, niżej podpisani – przedstawiciele organizacji pozarządowych dbających o prawa człowieka w Polsce – chcemy zaapelować o uwzględnienie w przesłaniu skierowanym do młodzieży problemu mowy nienawiści.   W naszym odczuciu mowa nienawiści jest jednym z największych problemów z zakresu praw człowieka w naszej rzeczywistości. Dotyczy to zarówno przestrzeni publicznej, jak i Internetu. Dotyka ona przede wszystkim młodych ludzi – są oni zarówno osobami stosującymi mowę nienawiści, jak i tymi, których ona bezpośrednio dotyka. Światowe

Dni Młodzieży to doskonała okazja, aby poruszyć ten problem.   Demokratyczne społeczeństwa opierają się na wolności słowa. Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślał wielokrotnie, że dotyczy ona nie tylko „informacji” oraz „idei”, które są powszechnie akceptowalne i postrzegane jako niekontrowersyjne, ale również takich, które mogą obrażać, szokować, niepokoić zarówno władze państwowe, jak i część opinii publicznej. Wolność słowa nie jest jednak wartością bezwzględną. Może być ona ograniczana w pewnych okolicznościach, przede wszystkim w przypadku mowy nienawiści oraz podżegania do przemocy. W ocenie Trybunału te dwie sytuacje są wyłączone z przepisów dotyczących ochrony wolności słowa. Nie obejmuje ich również art. 54 Konstytucji RP. Powodem ustanowienia tego wyjątku jest fakt, że osoby stosujące mowę nienawiści odrzucają podstawowe wartości demokratycznego społeczeństwa, takie jak tolerancja i szacunek dla ludzkiej godności. Mowa nienawiści jest sprzeczna z moralnymi i społecznymi normami każdego otwartego społeczeństwa, szczególnie tych, w których żywe są katolickie wartości.  

Termin „mowy nienawiści” definiujemy, za Rekomendacją nr (97) 20 Komitetu Ministrów Rady Europy, jako wszelkie formy wypowiedzi, w których rozpowszechnia się, podburza, promuje lub usprawiedliwia nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm oraz inne formy nienawiści oparte na nietolerancji, w tym agresywny nacjonalizm i etnocentryzm, dyskryminację i wrogość wobec mniejszości, imigrantów i osób o imigranckim pochodzeniu. Niestety, ten rodzaj mowy nienawiści ulega w Polsce natężeniu. Widoczne jest to w Internecie, ale przestępstwa z nienawiści mają również miejsce na ulicach.   Badania wskazują jednoznacznie, że młodzi ludzie spotykają się z mową nienawiści przede wszystkim w Internecie. Internet odgrywa szczególną rolę w życiu młodych ludzi – korzystają z niego w pracy oraz w czasie wolnym. Według badania kampanii „Bez nienawiści” z 2015 r., 83% młodych ludzi natknęło się na mowę nienawiści w Internecie. Prawie 2/3 młodych ludzi spotkało się z mową nienawiści na tle antysemickim, rasistowskim, romofobicznym i homofobicznym. Młodzi ludzie są ponadto grupą szczególnie narażoną na bycie ofiarami mowy nienawiści. Ostatnimi czasy zaobserwowaliśmy niepokojący wzrost liczby incydentów na tle rasistowskim i homofobicznym. Dochodziło do werbalnych i fizycznych ataków na imigrantów i osoby homoseksualne, jak również organizacje zabiegające o prawa tych grup. Szczególnie niepokojące wydarzenia miały miejsce w Białymstoku. W kwietniu bieżącego roku przez miasto przeszedł marsz zorganizowany przez przedstawicieli skrajnie nacjonalistycznego ugrupowania, podczas którego wznoszone były ksenofobiczne hasła. Wydarzenie połączone było z mszą świętą, podczas której mówiono o „nowotworze złośliwym”, którym mają być przedstawiciele napiętnowanych grup. Jako lekarstwo na ten „nowotwór” przedstawiony został „narodowo-katolicki radykalizm”.  

Walka z mową nienawiści wymaga stosowania zróżnicowanych strategii. Instrumenty prawne to za mało. Najważniejsza jest prewencja. Bardzo ważne w tym kontekście jest docieranie do młodych ludzi, nakłanianie ich do tego, aby korzystali z wolności słowa w sposób odpowiedzialny, pamiętając o szacunku dla drugiego człowieka.   Uwzględniając zdecydowaną postawę Waszej Świątobliwości w zakresie sprzeciwu wobec nietolerancji, rasizmu, nietolerancji na tle religijnym czy homofobii, wierzymy, że zabranie głosu w tym temacie będzie stanowić kontynuację przyjętej przez Waszą Świątobliwość ścieżki. Światowe Dni Młodzieży tworzą idealną okazję do ponowienia przesłania o szacunku dla drugiego człowieka.  

Przesyłamy najlepsze życzenia.
Z wyrazami szacunku,  
Danuta Przywara Prezes Zarządu Helsińska Fundacja Praw Człowieka  

Inicjatywa została wsparta przez następujące organizacje pozarządowe:  

Autonomia

Centrum Edukacji Obywatelskiej

Centrum Praw Kobiet

Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek

Fundacja Artykuł 25

Fundacja Culture Shock

Fundacja Dialog-Pheniben

Fundacja eF kropka

Fundacja ePaństwo

Fundacja Idealna Gmina

Fundacja im. Stefana Batorego

Fundacja Klamra

Fundacja MY Pacjenci

Fundacja na Rzecz Różnorodności Polistrefa

Fundacja Obrony Praw Dziecka KAMAKA

Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego

Fundacja Strefa WolnoSłowa

Grupa ZMIANA

Kampania Przeciw Homofobii

Koalicja Przeciwko Przestępstwom Motywowanym Uprzedzeniami

Manufaktura Inicjatyw Różnorodnych

Obywatele dla edukacji

Polskie Forum Migracyjne

Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”

Przestrzeń dla edukacji

Sieć Obywatelska Watchdog Polska

Stowarzyszenie Interwencji Prawnej

Stowarzyszenie „Pracownia Różnorodności”

Stowarzyszenie im. Prof. Zbiegniewa Hołdy

Stowarzyszenie „Polis”, koordynujące Kampanię Rady Europy „Bez nienawiści” w   Polsce

Stowarzyszenie Inicjatyw Kobiecych

Stowarzyszenie KEN

Stowarzyszenie koniński kongres kobiet

Stowarzyszenie Lambda Warszawa

Stowarzyszenie na Rzecz Kobiet „Victoria”

Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ”

Stowarzyszenie Projekt: Polska

Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita”

Stowarzyszenie Willa Decjusza