18.02.2019

Skrywane projekty ustaw – XII Komunikat Obywatelskiego Forum Legislacji

Obywatelskie Forum Legislacji przedstawiło dziś raport dotyczący jakości procesu legislacyjnego przygotowany na podstawie obserwacji prowadzonej od 16 maja do 15 listopada 2018 roku oraz podsumowujący aktywność legislacyjną rządu i parlamentu w trzecim roku ich działalności.

Podobnie jak w poprzednich komunikatach – największe zaniepokojenie ekspertów budzi nieprzywiązywanie wagi do rzetelnego konsultowania pomysłów legislacyjnych. W tym półroczu aż siedem projektów było skrywanych przed opinią publiczną. Jednym z nich był głośny projekt nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, innym tworzony szybko w trakcie kampanii samorządowej projekt ustawy o kołach gospodyń wiejskich.

Opublikowany raport „Skrywane projekty ustaw” to dwunasty komunikat na temat jakości prawa stanowionego w Polsce, opracowany przez Obywatelskie Forum Legislacji, działające przy Fundacji im. Stefana Batorego od 2009 roku.

„Skrywanymi nazwaliśmy ustawy, nad którymi teoretycznie toczą się jakieś prace w ministerstwach, ale o istnieniu których opinia publiczna dowiaduje się dopiero po przekazaniu ich do Sejmu. Wcześniej nie są bowiem publikowane żadne dokumenty ani w Wykazie prac legislacyjnych i programowych RM, ani na platformie Rządowego Procesu Legislacyjnego. Projekty te nie są formalnie procedowane w trybie odrębnym, a mimo to nie są przekazywane do konsultacji i opiniowania. Nie ma także śladu, aby były uzgadniane z innymi ministerstwami czy oceniane przez Centrum Analiz Strategicznych (CAS) oraz Rządowe Centrum Legislacji (RCL). Stanowi to jawny przejaw ignorowania zasad tworzenia aktów prawnych zapisanych w Regulaminie pracy Rady Ministrów. Jeśliby te „skrywane” projekty ustaw dodać do ustaw tworzonych w trybie odrębnym oraz projektów wnoszonych przez posłów to okazałoby się, że w ostatnim półroczu bez publicznej dyskusji stworzono ponad 30% ustaw. To zdecydowanie za dużo” – mówi Grażyna Kopińska z Fundacji im. Stefana Batorego, koordynująca prace Obywatelskiego Forum Legislacji.

Główne wnioski ekspertów Obywatelskiego Forum Legislacji:

•    Przez trzy lata działalności obecnego rządu i parlamentu wprowadzono do naszego systemu prawnego 701 ustaw. W analogicznym okresie Sejm poprzedniej kadencji uchwalił 465 ustaw, a Sejm VI kadencji – 676 ustaw. Oznacza to, że obecnie średnio co półtora dnia uchwalana jest nowa ustawa.

•    Niepokoją przypadki bardzo szybkiego procedowania projektów ważnych, często skomplikowanych i budzących duże zaniepokojenie społeczne. Zgodnie z dostępną dokumentacją całościowe prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary trwały najwyżej 2 dni.

•    Nadal utrzymują się opisywane w poprzednich komunikatach negatywne zjawiska, takie jak stosowanie trybów odrębnych, skracanie czasu przeznaczonego na konsultacje, nieodnoszenie się do zgłaszanych opinii i uwag, przygotowywanie schematycznych, nic niewnoszących raportów z konsultacji, czy rezygnacja z organizowania wysłuchań publicznych. Świadczą one o nieprzywiązywaniu należnej wagi do rzetelnego konsultowania pomysłów legislacyjnych z interesariuszami.

•    Projekty procedowane w trybie odrębnym powstają w nieprzejrzysty sposób i często z naruszeniem zasad poprawnej legislacji. Tryb ten powinien być stosowany wyjątkowo, w uzasadnionych sytuacjach. W monitorowanym okresie ministrowie 16 razy zastosowali tryb odrębny w pracach nad projektami ustaw, a w całym trzecim roku przy tworzeniu 34 projektów ustaw, co stanowi 19,3% wszystkich 176 rządowych projektów ustaw.

•    W ostatnim półroczu zauważyliśmy nowe niepokojące zjawisko przesyłania przez rząd do Sejmu projektów, które choć formalnie nie były tworzone w trybie odrębnym, to nie zostały umieszczone na platformie Rządowego Procesu Legislacyjnego, nie były znane obywatelom przed przesłaniem ich do Sejmu, a co za tym idzie nie zostały poddane procedurze konsultacji i opiniowania. W tym półroczu znaleźliśmy 7 takich pojawiających się znikąd, „skrywanych” do czasu przed opinią publiczną projektów.

•    W trzecim roku pracy rządu spośród wszystkich 176 procedowanych ustaw indywidualnie na przesłane opinie i uwagi odpowiedziano 5 razy, a w formie Zestawienia zbiorczego uwag 23 razy. Tak więc zdecydowana większość podmiotów, które brały udział w konsultacjach projektów ustaw procedowanych przez rząd w ostatnim półroczu informacji zwrotnej nie otrzymała.

•    W szóstym półroczu pracy Sejmu VIII kadencji nie zorganizowano żadnego wysłuchania publicznego. Od początku kadencji Sejmu odbyły się trzy wysłuchania. Wielokrotnie składane wnioski, głównie przez posłów opozycji, były odrzucane.

•    Nadzieję na poprawę sposobu, w jaki prowadzone są szacowania skutków proponowanych przez rząd interwencji legislacyjnych, rodzi wprowadzona w czerwcu 2018 roku praktyka opiniowania Oceny Skutków Regulacji (OSR) przez Centrum Analiz Strategicznych rządu. Postulujemy objęcie tego typu opiniowaniem wszystkich bez wyjątku rządowych projektów ustaw oraz rozpoczynanie go na wcześniejszym etapie prac legislacyjnych.

XII Komunikat Obywatelskiego Forum Legislacji
Więcej o Obywatelskim Forum Legislacji
Grafika [PNG]

Kontakt:
Grażyna Kopińska, [email protected]
tel. +48 22 536 02 58