13.04.2021
Nowy rozdział. Transformacja Unii Europejskiej a Polska
ForumIdei Fundacji Batorego publikuje raport „Nowy rozdział. Transformacja Unii Europejskiej a Polska” autorstwa Szymona Ananicza, Piotra Burasa i Agnieszki Smoleńskiej, w którym przedstawia główne kierunki zmian Unii oraz rekomendacje dla skutecznego uczestnictwa Polski w nowym etapie integracji UE. Korzystanie z możliwości stwarzanych przez członkostwo w Unii staje się uzależnione od spełniania określonych warunków: osiągania celów klimatycznych, gotowości do reform strukturalnych oraz wierności wartościom europejskim takim jak demokracja i praworządność.
Unia Europejska weszła w fazę głębokiej transformacji. Zmianie ulegają jej mechanizmy polityczne i instytucjonalne, funkcjonowanie rynku wewnętrznego oraz strategia Unii na arenie globalnej. Na znaczeniu tracić będą dotychczasowe priorytety, które były kluczowe dla Polski: przezwyciężanie podziałów, wyrównywanie różnic ekonomicznych i liberalizacja wspólnego rynku.
Integracja służyć będzie w coraz większym stopniu trwałemu rozwojowi uwzględniającemu cele klimatyczne i środowiskowe, obronie suwerenności europejskiej w wymiarze gospodarczym oraz dostarczaniu dóbr publicznych, takich jak sprawiedliwe płace, czyste środowisko czy zdrowie publiczne. Priorytetem integracji staje się przebudowa w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, co znajduje odzwierciedlenie w Europejskim Zielonym Ładzie. Jest on najbardziej ambitnym i największym projektem integracji europejskiej w jej dziejach. Pod względem skali ambicji przyćmiewa nawet utworzenie jednolitego rynku czy wprowadzenie wspólnej waluty.
“W stosunku do 2004 roku waga członkostwa nie tylko się nie zmniejszyła, lecz wzrosła. Dotąd istota akcesji sprowadzała się do zakotwiczenia Polski w świecie Zachodu i nadrobienia dystansu rozwojowego wobec innych państw europejskich. Dzisiaj dochodzi do tego nowy cel: bezpieczeństwo wyboru cywilizacyjnego dokonanego przez Polskę w sytuacji, gdy podstawowe elementy tej cywilizacji – demokracja, prawa człowieka, wolność gospodarcza, równość wobec prawa – znajdują się pod rosnącą presją zewnętrzną i wewnętrzną” – mówi współautor raportu, Piotr Buras, dyrektor Warszawskiego Biura Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych (ECFR).
Nowy rozdział członkostwa Polski w Unii Europejskiej oznacza potrzebę redefinicji niektórych założeń polskiej polityki europejskiej, co stanowić będzie przedmiot zaostrzającego się sporu politycznego w Polsce, gdzie porozumienie w sprawach europejskich coraz mocniej się chwieje. Autorzy przedstawiają w raporcie szereg rekomendacji:
- Polska powinna jak najszybciej przyjąć cel neutralności klimatycznej w 2050 roku i opracować strategie sektorowe wspomagające jego osiągnięcie. Kompleksowa reforma modelu społeczno-gospodarczego Polski wymaga szerokich konsultacji społecznych i udziału samorządów. System oparty na energii odnawialnej i rozproszonej wymaga zdecentralizowanego i sieciowego sposobu zarządzania, w przeciwieństwie do dominujących dziś tendencji centralistycznych.
- Konieczne jest zapewnienie dodatkowego wsparcia rządu dla samorządów i instytucji naukowo-badawczych. To od zdolności tych podmiotów do absorpcji uwarunkowanych nowymi celami środków unijnych (w tym na badania i rozwój) oraz od rozbudowy infrastruktury cyfrowej w Polsce zależeć będzie tempo i skuteczność modernizacji Polski współgrającej z rozwojem Unii.Polska powinna w większym stopniu wykorzystywać potencjał integracji europejskiej w dziedzinach, które mają kluczowe znaczenie dla jej bezpieczeństwa i rozwoju technologicznego. Dotyczy to zwłaszcza rozbudowy wspólnego rynku energii, zaangażowania w międzynarodową współpracę przemysłu zbrojeniowego oraz pełnej implementacji zasad rządzących unijnym rynkiem cyfrowym.
- W związku ze znaczącym umocnieniem się waluty euro i postępującą marginalizacją polityczną państw członkowskich pozostających przy własnej walucie, konieczna będzie pełniejsza integracja z unią gospodarczą i walutową oraz przygotowanie do przyjęcia euro.
- Nowa agenda suwerenności europejskiej – w wymiarze polityki obronnej – może stać się istotnym uzupełnieniem systemu bezpieczeństwa Polski, w którym NATO, UE oraz współpraca między tymi obiema organizacjami odgrywać będą zasadniczą rolę. Jest też szansą na powrót Polski do roli aktywnego aktora unijnej polityki wschodniej. Polska powinna promować włączenie niektórych aspektów polityki bezpieczeństwa do oferty Partnerstwa Wschodniego jednocześnie aktywniej angażując się w politykę obronną UE oraz być liderem dialogu z krajami Partnerstwa o konsekwencjach, jakie niesie dla nich realizacja przez UE polityki Zielonego Ładu.
“Jako zajmujący się instytucjami, muszę powiedzieć, że bardzo dawno nie czytałem tak dobrej analizy socjologiczno-instytucjonalnej” – mówi o raporcie prof. dr hab. Andrzej Rychard, przewodniczący Rady Fundacji Batorego.
Raport „Nowy rozdział. Transformacja Unii Europejskiej a Polska”
Autorzy raportu:
Szymon Ananicz – ekspert ds. międzynarodowych w forumIdei Fundacji Batorego. Pracował w Ośrodku Studiów Wschodnich, Europejskim Funduszu na rzecz Demokracji i w Parlamencie Europejskim.
Piotr Buras – dyrektor Warszawskiego Biura Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych (ECFR) i non-resident fellow w Instytucie Nauk o Człowieku (IWM) w Wiedniu.
Agnieszka Smoleńska – starsza analityczka w Polityce Insight, obroniła doktorat z prawa w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim, zajmuje się polityką europejską, a w szczególności unijnym sektorem finansowym i strefą euro.
