— Далі українською —
Formuła spotkania przyczynia się do rozwoju dialogu przedstawicieli społeczeństw obywatelskich obu krajów, którzy są zainteresowani wzmocnieniem stosunków dwustronnych między społeczeństwami Polski i Ukrainy.
Poprzednie XV Forum odbyło się w grudniu 2023 roku i poświęcone było konsekwencjom zmiany władzy w Polsce oraz decyzji Unii o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą – konsekwencjom w szczególności dla dwustronnych stosunków ukraińsko-polskich.
Tegoroczne Forum odbyło się po wyborach do Parlamentu Europejskiego i zatwierdzeniu ram negocjacyjnych UE z Ukrainą. W związku z tym w programie spotkania znalazły się punkty dotyczące szans i wyzwań oraz głównych tematów i zagadnień, jakie mogą mieć wpływ na stosunki ukraińsko-polskie w kontekście negocjacji akcesyjnych Ukrainy do Unii Europejskiej.
W Forum wzięli udział eksperci z pozarządowych i rządowych think tanków, naukowcy, przedstawiciele organizacji pozarządowych i polskiego rządu, byli dyplomaci oraz posłowie do parlamentów Ukrainy i Polski.
Podczas dyskusji eksperckich uczestnicy mówili m.in. o swoich oczekiwaniach związanych z zapowiadanym na koniec czerwca rozpoczęciem negocjacji w sprawie przystąpienia Ukrainy do UE. Ich geopolityczne znaczenie dla Europy i jej bezpieczeństwa jest niezaprzeczalne. Wyzwań będzie tu jednak wiele, związanych z jednej strony z ogromną ilością zadań, mających na celu dostosowanie ukraińskiej polityki i ustawodawstwa do europejskich wymogów, a z drugiej strony – z uzgodnieniem warunków integracji ukraińskiej gospodarki ze wspólnym rynkiem unijnym. Polska może pomóc rządowi, parlamentowi i samorządom lokalnym Ukrainy swoim doświadczeniem i wiedzą w zakresie pracy z prawodawstwem europejskim i funduszami europejskimi.
Niektórzy polscy interesariusze postrzegają jednak integrację Ukrainy ze wspólnym rynkiem europejskim jako niebezpieczną konkurencję dla nich, zwłaszcza w sektorze rolnym, a także transportowym. Co więcej, funkcjonuje wiele mitów dotyczących obu sfer, narosłych w wyniku manipulacji i rozpowszechniania niesprawdzonych informacji, które nie były przed przedstawicieli polskich władz aktywnie dementowane. W związku z tym istnieje potrzeba weryfikacji faktów i lepszego dwustronnego dialogu eksperckiego, w szczególności w celu zrozumienia realiów rolnictwa i innych sektorów ukraińskiej gospodarki podczas wojny na pełną skalę.
Jednocześnie, niestety, oba kraje nie wykorzystują ogromnego potencjału dwustronnej współpracy gospodarczej – od wspólnej produkcji w kompleksie wojskowo-przemysłowym i rozwoju infrastruktury transportowej po energetykę, przetwórstwo produktów rolnych, produkcję materiałów budowlanych i wiele innych sektorów. Ogólnie rzecz biorąc, Polska aktywnie handluje z Ukrainą, ale inwestuje wyraźnie mniej niż przed pełnoskalową rosyjską inwazją. Należy też dostrzegać pozytywny wpływ firm zakładanych przez ukraińskich emigrantów w Polsce oraz ukraińskich inwestycji w polską gospodarkę.
Wybory europejskie w 2024 roku nie zmieniły znacząco podziału mandatów w Parlamencie Europejskim, ale miały istotny wpływ na krajowe procesy polityczne w wielu państwach członkowskich UE. Natomiast kluczowy wpływ na politykę europejską w najbliższych latach będą miały podejmowane w nadchodzących miesiącach decyzje dotyczące podziału stanowisk w instytucjach unijnych, a także wyniki wyborów we Francji. W tych warunkach rośnie rola Polski w ramach Trójkąta Weimarskiego (Francja–Niemcy–Polska). Poza tym podczas polskiej prezydencji w Radzie UE w pierwszej połowie przyszłego roku rozpoczną się dyskusje na temat rewizji podstawowych polityk, a także kształtu nowego budżetu UE na lata 2028–2034. Również podczas prezydencji Polski spodziewane jest faktyczne otwarcie pierwszego z 35 rozdziałów w negocjacjach między Ukrainą a UE.
Ukraińscy migranci w Polsce są istotnym czynnikiem w relacjach dwustronnych. Polska tradycyjnie była społeczeństwem emigracyjnym, ale teraz jest to społeczeństwo imigracyjne. Nowelizacja ustawy o pomocy osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie, która wejdzie w życie 1 lipca 2024 roku, wyznacza ścieżki legalizacji pobytu po zakończeniu ochrony tymczasowej, ale wprowadza też m.in. obowiązek szkolny dla ukraińskich dzieci, nawet jeśli uczą się już online w ukraińskiej szkole; za niedopełnienie tego obowiązku grozi utrata świadczeń rodzinnych. Równie kontrowersyjne są niedawno wprowadzone zmiany w ukraińskim ustawodawstwie, dotyczącym rejestracji i mobilizacji obywateli Ukrainy mieszkających za granicą. Jednocześnie, według dostępnych danych, od początku wojny na pełną skalę na Ukrainę wróciło 200 tysięcy mężczyzn w wieku mobilizacyjnym. Decyzja o powrocie jest zawsze osobista i zależy od wielu czynników. Generalnie jest jednak oczywiste, że nie możemy oczekiwać masowych powrotów Ukraińców do domów w warunkach wojny i wobec braku podstawowych warunków bezpieczeństwa.
Forum miało również część publiczną – dyskusję „Wybory do Parlamentu Europejskiego i ich znaczenie dla Ukrainy”, podczas której omówiono konsekwencje tych wyborów dla obu państw oraz rolę Polski w integracji Ukrainy z UE. Nagranie dyskusji jest dostępne w języku ukraińskim i polskim.
Dyskusje prowadzone podczas forum będą miały przedłużenie w formie publikacji przygotowywanych wspólnie przez ukraińsko-polskie zespoły eksperckie, a formuła spotkań w interdyscyplinarnym gronie polityków, ekspertów i dyplomatów z obu krajów będzie kontynuowana. Taka platforma do swobodnej wymiany poglądów i przybliżenia perspektywy obu krajów ma szczególne znaczenie w czasie trwania procedury akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej.
Яка роль Польщі в інтеграції України до ЄС? Підсумки XVI Форуму «Україна-Польща»
14-15 червня у Львові пройшов XVI форум “Україна-Польща”, який традиційно організовується Міжнародним фондом “Відродження” та Фундацією Стефана Баторія (Польща).
Форум “Україна-Польща” – це сталий майданчик для дискусій і роздумів про україно-польські стосунки і те, що на них впливає. Формат Форуму сприяє розвитку діалогу між представниками громадянських суспільств двох країн, які зацікавлені у зміцненні двосторонніх відносин між суспільствами Польщі й України.
Попередній XV Форум проходив в грудні минулого року і був присвячений наслідкам змінам влади у Польщі та рішення ЄС про відкриття переговорів про вступ з Україною, зокрема, для двосторонніх українсько-польських відносин.
Нинішній Форум проходив після виборів до Європейського парламенту та схвалення переговорної рамки ЄС з Україною. Відповідно, програма цього Форуму була покликана обговорити можливості та виклики, головні теми та питання, що можуть впливати на україно-польські стосунки у контексті переговорів про вступ України до ЄС.
Учасниками Форуму стали експерти неурядових та урядових аналітичних центрів, науковці, представники громадських організацій, уряду Польщі, колишні дипломати, члени парламентів України та Польщі.
Під час експертних дискусій, учасники, зокрема, говорили про очікування від анонсованого на кінець червня фактичного початку переговорів про вступ України до ЄС. Беззаперечним є їхнє геополітичне значення для Європи та її безпеки. Втім, тут буде багато викликів, пов’язаних, з одного боку, з величезним обсягом завдань з приведення української політики та законодавства у відповідність до європейських, а з іншого боку – із узгодженням умов інтеграції економіки України у спільний ринок ЄС. Польща може тут допомогти уряду, парламенту та місцевому самоврядуванню України своїм досвідом та знанням щодо роботи з європейським законодавством та з європейськими фондами.
Проте, деякі польські стейкхолдери сприймають інтеграцію України до спільного європейського ринку як небезпечну для них конкуренцію – особливо в аграрній сфері, а також у транспортних перевезеннях. Тут уже виникли усталені міфи, як наслідок маніпуляцій та поширення неперевіреної інформації, яку представники польської влади активно не заперечували. Тому є потреба у фактчекінгу та кращому двосторонньому експертному діалозі, зокрема, для розуміння реалій аграрної та інших галузей економіки України під час повномасштабної війни.
Разом з тим, на жаль, дві країни не використовують наявні величезні потенційні можливості для розвитку двосторонньої економічної співпраці – від спільного виробництва у галузі ВПК і розвитку транспортної інфраструктури до енергетики, переробки аграрної продукції, виробництва будматеріалів та багатьох інших секторів. Загалом Польща активно торгує з Україною, але інвестує значно менше, ніж до повномасштабного російського вторгнення. Слід також визнати позитивний вплив компаній, заснованих українськими емігрантами в Польщі, та українських інвестицій на польську економіку.
Європейські вибори 2024 року несильно змінили розстановку місць у Європарламенті, але значно вплинули на національні політичні процеси у низці країн-членів ЄС. Європейська політика на наступні роки буде визначена у найближчі місяці розподілом посад в інституціях ЄС, а також виборами у Франції. У цих умовах, роль Польщі як частини Веймарського трикутника (Франція-Німеччина-Польща) зростає. Також саме під час головування Польщі у Раді ЄС у першій половині наступного 2025 року почнуться дискусії про перегляд основних політик та формування нового бюджету ЄС на 2028-34 роки. Також, саме під час головування Польщі очікується фактичне відкриття перших із загалом 35 розділів на переговорах України і ЄС.
Українські мігранти у Польщі є значним чинником двосторонніх відносин. Польща традиційно була суспільством еміграції, а зараз навпаки це – суспільство імміграції. Зміни до Закону про допомогу особам, які тікають від війни в Україні, які набудуть чинності 1 липня 2024 року, визначають шлях легалізації перебування після закінчення тимчасового захисту, а також запроваджують, серед іншого, обов’язкове навчання українських дітей, навіть якщо вони вже навчаються онлайн в українській школі; невиконання цього обов’язку може призвести до втрати сімейних пільг.
Так само контраверсійними є нещодавно запроваджені зміни українського законодавства щодо обліку та мобілізації стосовно громадян України, що проживають закордоном. Разом з тим, за наявними даними, з початку повномасштабної війни, до України повернулося 200 тисяч чоловіків мобілізаційного віку. Рішення про повернення є завжди персональним під впливом багатьох чинників; але загалом, очевидно, що не можна очікувати на масове повернення українців додому в умовах війни і відсутності базових умов безпеки.
Форум також мав публічну частину – дискусію “Вибори до Європарламенту та їх значення для України”, щоб обговорити наслідки цих виборів для двох країн, та роль Польщі у інтеграції України у ЄС. Запис дискусії доступний українською та польською мовами.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Tytułowa katastrofa to pierwsza wojna światowa, kryzys ekonomiczny, narodziny faszyzmu i nazizmu, wojna domowa w Hiszpanii, wreszcie druga wojna światowa. W tej katastrofie – która ma trzy podstawowe oblicza: wojny, ideologii i totalitaryzmu – źródła ma nasza pluralistyczna kultura polityczna, z jej przekonaniem o nienaruszalności pewnych przysługujących każdemu człowiekowi praw. Książka Jana Tokarskiego uświadamia, że w tym sensie ani wojna w Ukrainie i dokonywane przez Rosjan zbrodnie wojenne, ani groźba konfliktu nuklearnego, ani budowane w Moskwie czy Pekinie nowoczesne dyktatury nie są niczym nowym. W obliczu tych zagrożeń jest to przypomnienie ważne, bo w miarę jak przygasa pamięć o mrocznych źródłach, z których zrodził się nasz względnie wolny świat, słabnie również nasza zdolność do jego obrony.
Dariusz Gawin (Instytut Filozofii i Socjologii PAN, członek kapituły Nagrody im. Marcina Króla) w laudacji powiedział: „Jan Tokarski znakomicie pokazuje historię tego wybitnego grona intelektualistów i ich zasługi. Daje imponującą panoramę intelektualnych sporów dotyczących najważniejszych problemów dyskutowanych w trakcie dwóch kluczowych dziesięcioleci zimnej wojny. Jednak zimna wojna to zamknięty rozdział historii. Dlaczego zatem autor postanowił wydać ją dzisiaj? (…) Kluczem do zrozumienia tej decyzji jest gwałtowny powrót historii, którego doświadczamy w ostatnim dziesięcioleciu. Kolejne fale kryzysu w narastającym tempie uderzają w zachodnie demokracje niszcząc poczucie bezpieczeństwa zrodzone w 1989 roku. Jak pisze sam autor „owe turbulentne wydarzenia sprawiły, że ta zimnowojenna historia wydała mi się uderzająco aktualna”. Przełomowym momentem stała się oczywiście brutalna napaść putinowskiej Rosji na Ukrainę. Bucza, Irpień, Izium to rodzaj makabrycznej kalki. Skądś znamy tę erupcję nihilistycznej przemocy. Ten diabeł jest stary”.
„Jestem bardzo zaszczycony i poruszony tą Nagrodą – powiedział Jan Tokarski. – Chciałbym podziękować Fundacji Batorego za stworzenie tej nagrody, ale przede wszystkim, bo to jest moim zdaniem najważniejsze, całego procesu debat i rozmowy wokół książek. Uważam, że to jest bardzo potrzebna instytucja polskiego życia publicznego. Chciałbym podziękować autorom i autorkom pozostałych książek-finalistek. Pani Magdzie Szcześniak za pokazanie, że inna opowieść o Polsce Ludowej jest możliwa. Pani Renacie Lis za jej osobistą i odważną opowieść o doświadczeniu osób nienormatywnych w wolnej Polsce. Pani Annie Wojciuk i Panu Maciejowi Kisilowskiemu, którzy z wyjątkową wytrwałością badali przestrzeń możliwej umowy społecznej w naszym coraz bardziej rozwarstwionym społeczeństwie. Panu Jackowi Sokołowskiemu za pytanie o formę polskiej wspólnoty. (…) Mam wrażenie, chociaż są to bardzo różne książki, że uczestniczymy w pewnym wspólnym przedsięwzięciu. Tkamy tę najważniejszą – ale i najbardziej kruchą ze wszystkich – nić Logosu, która sprawia, że ludzie stają się społeczeństwem.”
Wręczeniu Nagrody towarzyszyła debata „Czy Europa może umrzeć?” z udziałem Krzysztofa Pomiana – filozofa, historyka z Polskiej Akademii Umiejętności, Patrycji Sasnal – politolożki, filozofki, kierowniczki Biura Badań i Analiz Polskiego Instytut Studiów Międzynarodowych oraz Jana Tokarskiego. Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Nagroda im. Marcina Króla ma wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji i wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami.
W tegorocznym finale Nagrody im. Marcina Króla znalazły się także książki:
Książki-finalistki wybrała Kapituła Nagrody im. Marcina Króla w składzie: dr hab. Agata Bielik-Robson (University of Nottingham), prof. dr hab. Przemysław Czapliński (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. dr hab. Dariusz Gawin (Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie), prof. dr hab. Iwona Jakubowska-Branicka (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego), Zofia Król („Dwutygodnik”), prof. Elżbieta Matynia (New School for Social Research w Nowym Jorku), Zbigniew Nosowski („Więź”), prof. dr hab. Andrzej Rychard (przewodniczący Kapituły, Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie, przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego), Henryk Woźniakowski (Fundacja Kultury Chrześcijańskiej Znak, Kraków).
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
fot. Krzysztof Pacholak
