Monitor

1. Obietnice i zobowiązania rządu oraz parlamentu

W umowie koalicyjnej zawarto obietnicę: „przeprowadzimy reformę procesu legislacyjnego, otwierając go na szerokie konsultacje społeczne”[1]. Wcześniej, w Krajowym Planie Odbudowy, Polska podjęła również zobowiązanie do przeprowadzenia zmian w procesie stanowienia prawa: „Celem reformy jest przyjęcie zmiany Regulaminu Sejmu, Senatu i Rady Ministrów, którą to zmianą wprowadza się obowiązkową ocenę skutków i konsultacje publiczne w odniesieniu do projektów ustaw proponowanych przez posłów i senatorów. Reforma obejmie również ograniczenie stosowania przyspieszonych procedur do ściśle określonych i wyjątkowych przypadków”[2].

Przypomnijmy, że Prezydium Sejmu przygotowało w czerwcu projekt zmiany regulaminu, który ma wypełnić zobowiązanie przedstawione w Krajowym Planie Odbudowy. Więcej informacji o pracach nad projektem znajdą Państwo w tym wydaniu Monitora.

2. Najważniejsze wydarzenia

• Komisja Regulaminowa, Spraw Poselskich i Immunitetów rozpatrywała w dniach 24 i 25 lipca[3] przedstawiony przez Prezydium Sejmu projekt uchwały w sprawie zmiany Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 389[4]). Posłowie zaproponowali szereg poprawek, które nieco osłabiają prokonsultacyjny charakter pierwotnego projektu. Posłowie proponują m.in. wyłączenie spod obowiązku konsultacji projektów rządowych i bardziej elastyczne podejście do czasu wyznaczonego na konsultacje. Pierwotnie proponowano jako zasadę prowadzenie ich przez 30 dni.
• W czerwcu i w lipcu odbyły się dwa spotkania rządowego Zespołu e-Legislacja. Podczas spotkań omówiono systemy teleinformatyczne, które wspierają lub mają wspierać pracę urzędników w toku procesu legislacyjnego. Omówiono zarówno narzędzia, które używane są wewnętrznie i mają pomóc osobom odpowiedzialnym za śledzenie postępów procesu, jak i te, które są publicznie dostępne – np. platformy prowadzone przez Rządowe Centrum Legislacji oraz Kancelarię Sejmu. Wnioski z przeglądu narzędzi zostaną omówione na spotkaniu, które odbędzie się we wrześniu. Celem jest opracowanie kompleksowego elektronicznego systemu tworzenia prawa, które zwiększy przejrzystość procesu legislacyjnego.
• Przygotowania do nowej edycji aplikacji legislacyjnej. Rządowe Centrum Legislacji ogłosiło nabór na edycję 2024/2025 aplikacji legislacyjnej[5], która rozpocznie się w październiku 2024 roku. To ważny krok w kierunku kształcenia nowych kadr legislacyjnych, co może mieć długofalowy wpływ na jakość prawa stanowionego w Polsce.
• Grant Thorton przedstawił aktualizację raportu „Barometr Prawa”. Wynika z niej, że „od początku stycznia do końca czerwca 2024 r. ustanowiono w Polsce 493 akty prawne najwyższej rangi (ustawy, rozporządzenia i umowy międzynarodowe), składające się z 4208 stron maszynopisu. Przed rokiem było to 805 aktów prawnych i prawie 20 tys. stron. Silny spadek to przede wszystkim skutek mocnego wyhamowania produkcji rozporządzeń. W pierwszym półroczu 2024 roku uchwalono ich jedynie 459, na które złożyły się 3184 strony maszynopisu. Dla porównania, w pierwszym półroczu 2023 roku było to aż 17 333 stron”[6].

3. Statystyki i analizy

• W okresie od 26 czerwca do 1 lipca rząd przygotował i opublikował na portalu Rządowego Centrum Legislacji 24 projekty ustaw, z czego 19 poddano konsultacjom publicznym.

• W opisywanym okresie Sejm nie przeprowadził ani nie zwołał żadnego wysłuchania publicznego.

4. Dobre i złe praktyki

Dobra praktyka. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ogłosiło trwające miesiąc konsultacje projektu ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów (UD 58)[7]. Oprócz odpowiedniego terminu na zebranie opinii, Ministertwo opublikowało również krótkie pismo informujące prostym językiem o charakterze i kierunku zmian.

Zła praktyka. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie przeprowadziło konsultacji projektu ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (UD 93)[8]. W Ocenie Skutków Regulacji, w części dotyczącej konsultacji publicznych, poinformowano, że projekt został opublikowany na platformie Rządowego Centrum Legislacji. Nie uczyniono tego jednak w zakładce konsultacje publiczne, a sam projekt, który został opublikowany 11 lipca, został przyjęty przez Radę Ministrów 15 lipca i 19 lipca przekazany do Sejmu.

5. Działania Fundacji Batorego

• 3 lipca działające przy Fundacji Obywatelskie Forum Legislacji przedstawiło stanowisko w sprawie praktyki przeprowadzania konsultacji publicznych[9]. Zdaniem członków OFL: „rząd coraz rzadziej korzysta z już istniejących instrumentów i zbyt często nie przeprowadza konsultacji publicznych lub przeprowadza je w sposób w praktyce uniemożliwiający zabieranie głosu przez interesariuszy. Tylko w okresie od 1 maja do 17 czerwca br. na platformie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano 27 projektów ustaw, z czego tylko 15 zostało przekazanych do konsultacji publicznych”.
• Fundacja przedstawiła również na prośbę Marszałka Rzeczypospolitej Polskiej rekomendacje w zakresie procesu wyłaniania kandydatów na sędziów Trybunału Konstytucyjnego[10]. Swoje opinie przedstawiły również inne organizacje[11], a na ich podstawie Marszałek zaproponował Prezydium Sejmu tryb wyboru kandydatów na sędziów TK z udziałem przedstawicieli środowisk eksperckich i społeczeństwa obywatelskiego.
• Zarząd Fundacji przygotował sprostowanie w związku z nieprawdziwymi, niemającymi oparcia w faktach zarzutami nielegalnego lobbingu sformułowanymi pod adresem Fundacji im. Stefana Batorego przez posłów PiS Zbigniewa Boguckiego, Pawła Jabłońskiego i Michała Wójcika na konferencji prasowej w Sejmie 10 lipca[12]. Stało się to dzień po posiedzeniu Komisji sprawiedliwości i praw człowieka pracującej nad poselskimi projektami ustaw o Trybunale Konstytucyjnym. W sprostowaniu podniesiono m.in. „proces tworzenia rekomendacji, założeń czy projektów ustaw przez organizacje społeczne i eksperckie jest powszechną i uznaną praktyką w demokratycznym państwie prawa”. W konkluzji czytamy: „Najważniejszą zasadą, która powinna przyświecać [procesowi legislacyjnemu] jest jego jawność i inkluzyjność. Wniesione przez posłów koalicji rządzącej społeczne projekty ustaw o Trybunale Konstytucyjnym spełniają obydwie zasady”.

 

Krzysztof Izdebski – główny specjalista ds. rzecznictwa Fundacji im. Stefana Batorego Kontakt: [email protected]

 

[1] Umowa koalicyjna, https://platforma.org/upload/document/203/attachments/433/UmowaKoalicyjna.pdf. Dostępy tu i dalej: 29 lipca 2024.

[2] https://www.gov.pl/web/planodbudowy/o-kpo.

[3] https://www.sejm.gov.pl/SQL2.nsf/poskomprocla?OpenAgent&10&389&RSP.

[4] https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/4D1C7B7B093AC8CFC1258B1E0032773B/%24File/389.pdf.

[5] https://rcl.gov.pl/aktualnosci/20240702.

[6] Produkcja prawa najniższa od 24 lat, 24 lipca 2024, https://grantthornton.pl/publikacja/produkcja-prawa-najnizsza-od-24-lat.

[7] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12386703/katalog/13067183#13067183.

[8] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12387151/katalog/13069982#13069982.

[9] Stanowisko Obywatelskiego Forum Legislacji w sprawie praktyki przeprowadzania konsultacji publicznych, 3 lipca 2024, https://www.batory.org.pl/oswiadczenie/stanowisko-obywatelskiego-forum-legislacji-w-sprawie-praktyki-przeprowadzania-konsultacji-publicznych.

[10] https://www.sejm.gov.pl/media10.nsf/files/TNON-D7FJCN/%24File/4%20Pismo%20Fundacji%20im.%20Stefana%20Batorego%20z%2019%20czerwca%202024%20r.pdf.

[11] Komunikat Kancelarii Sejmu ws. stanowisk organizacji społecznych i zawodowych dotyczących wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego, 23 lipca 2024, https://sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/komunikat.xsp?documentId=FD955223AB7CA2A8C1258B63004BA465.

[12] Sprostowanie, 12 lipca 2024, https://www.batory.org.pl/oswiadczenie/sprostowanie-zarzadu-fundacji-im-stefana-batorego.