Rozmawiamy o tym, jakie książki były dla różnych środowisk intelektualnym wydarzeniem, skłaniały do namysłu, refleksji, a może nawet rewizji poglądów.
kultura
Wielu komentatorów i komentatorek oraz uczestników i uczestniczek polskiej sceny intelektualnej zwraca uwagę na stan debaty publicznej narzekając, że brakuje w niej nowych idei, które byłyby podstawą dla interpretacji rzeczywistości, wizji ładu politycznego i społecznego, krytyki kultury, scenariuszy przyszłości, odpowiedzi na zjawiska kryzysowe, jak katastrofa klimatyczna, przełom demograficzny czy wyzwania nowych technologii.
Czy rzeczywiście brakuje nowych, atrakcyjnych propozycji intelektualnych? A jeśli tak, to co jest źródłem kryzysu? Brak podaży? Czy coraz większa trudność z „przebiciem” się do debaty? Ograniczenie debaty do mniejszych „baniek”? Polaryzacja polityczna i rosnąca temperatura konfliktu? A może brak odpowiednich platform poważnej dyskusji i wymiany poglądów?
Niezależnie od odpowiedzi, wierzymy, że najważniejszym medium do wprowadzania w obieg nowych idei pozostaje książka. Dlatego zaprosiliśmy pisma i portale kształtujące polską debatę publiczną do tego, by wspólnie dokonać bilansu idei za 2024 rok. Porozmawiajmy o tym, jakie książki były w minionym roku dla różnych środowisk intelektualnym wydarzeniem, skłaniały do namysłu, refleksji, a może nawet do rewizji poglądów. Dlaczego miały takie znaczenie? Czy któreś spośród książek ważnych zostały przeoczone? Chcemy rozmawiać przede wszystkim o polskich autorach, ale też zapytać o ważne przekłady. Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku.
„Bilans idei 2024” to również nieformalny początek poszukiwań książki-laureatki tegorocznej, czwartej już edycji Nagrody im. Marcina Króla. Nagrodę Fundacja Batorego ustanowiła w 2022 roku, by wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości i do tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości.
Do dyskusji zaprosiliśmy 16 redakcji.
Swój udział w debacie „Książki znaczące. Bilans idei 2024” potwierdzili:
Magdalena M. Baran (Liberté!), Joanna B. Bednarek (Czas Kultury), Mateusz Burzyk (Znak), Przemysław Gębala (Nowa Konfederacja), Karol Grabias (Więź), Urszula Kifer (Pismo), Zofia Król (Dwutygodnik), Marta Mizuro (Odra), Konstanty Pilawa (Pressje), Wojciech Przybylski (Res Publica Nowa), Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin (Kultura Liberalna), Bogna Świątkowska (Notes Na 6 Tygodni/Bęc Zmiana), Hubert Walczyński (Magazyn Kontakt), Przemysław Wielgosz (Le Monde diplomatique – edycja polska), Agnieszka Wiśniewska (Krytyka Polityczna), Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego).
Każdą z zaproszonych redakcji poprosiliśmy o przedstawienie własnej listy trzech książek polskich autorów oraz trzech przekładów wydanych w minionym roku, które miały dla nich szczególne znaczenie.
Czas Kultury (Poznań)
Marcin Kościelniak, Aborcja i demokracja. Przeciw-historia Polski 1956-1993, Krytyka Polityczna, 2024
Agnieszka Dauksza, Ludzie nieznaczni. Taktyki przetrwania, Wydawnictwa Karakter i słowo/obraz terytoria, 2024
Wojciech Śmieja, Po męstwie, Wydawnictwo Czarne, 2024
Claire Dederer, Potwory. Dylematy fanki. Co zrobić z wielką sztuką strasznych ludzi?, tłum. Dorota Konowrocka-Sawa, Filtry, 2024
Achille Mbembe, Brutalizm, tłum. Oskar Hedemann, Wydawnictwo Karakter, 2024.
Giovanni Arrighi, Długi wiek XX. Pieniądze, władza i geneza naszych czasów, tłum. Paweł Szadkowski, Glowbook, 2024
Dwutygodnik (Warszawa)
Andrzej Dybczak, Las duchów, Wydawnictwo Nisza, 2024
Eliza Kącka, Wczoraj byłaś zła na zielono, Wydawnictwo Karakter, 2024
Maciej Pisuk, Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy, Wydawnictwo Cyranka, 2024
Anna Burns, Mleczar, tłum. Aga Zano, Wydawnictwo ArtRage, 2024
Achille Mbembe, Brutalizm, tłum. Oskar Hedemann, Wydawnictwo Karakter, 2024
Walerian Pidmohylny, Miasto, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo KEW, 2024
Kontakt (Warszawa)
Michał Brzeziński, Paweł Bukowski, Jakub Sawulski, Nierówności po polsku. Dlaczego trzeba się nimi zająć, jeśli chcemy dobrej przyszłości nad Wisłą, Krytyka Polityczna, 2024
Ignacy Dudkiewicz, Jak przeszłość, strach i bezwład rządzą polskim Kościołem, Agora, 2024
Maciej Pisuk, Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy, Wydawnictwo Cyranka, 2024
Ignacy Dudkiewicz, Ernest Małkiewicz, Paulina Olivier, Szymon Rębowski (praca zbiorowa), Pamiętniki uchodźcze II, Magazyn Kontakt i Klub Inteligencji Katolickiej, 2024
Giovanni Arrighi, Długi wiek XX. Pieniądze, władza i geneza naszych czasów, tłum. Paweł Szadkowski, Wydawnictwo Glowbook, 2024
Didier Eribon, Życie, starość i śmierć kobiety z ludu, tłum. Jacek Giszczak, Wydawnictwo Karakter, 2024
Annie Ernaux, Ciała, tłum. Agata Kozak, Wydawnictwo Czarne, 2024
Robert Whitaker, Zmącony obraz. Leki psychotropowe i epidemia chorób psychicznych w Ameryce, tłum. Jan Dzierzgowski, Wydawnictwo Czarne, 2024
Krytyka Polityczna (Warszawa)
Sonia Klisza, Histeria sztuki: niemy krzyk obrazów, Wydawnictwo Znak Koncept, 2024
Marcin Kościelniak, Aborcja i demokracja. Przeciw-historia Polski 1956–1993, Krytyka Polityczna, 2024
Wojciech Śmieja, Po męstwie, Wydawnictwo Czarne, 2024
Bartłomiej Radziejewski, Nowy porządek globalny. Mocarstwa, średniacy i niewidzialne siły kierujące światem, Nowa Konfederacja, (08.12) 2024
Łukasz Sakowski, Jałowe łono Europy, Nowa Konfederacja, 2024
Dani Rodrik, Paradoks globalizacji. Demokracja i przyszłość światowej gospodarki, tłum. Jan Szkudliński, Zysk i S-ka, 2024
Vaclav Smil, Jak naprawdę działa świat. Przewodnik po naszej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, tłum. Dariusz Rossowski, Wydawnictwo Insignis, 2024
Peter Zeihan, Koniec świata to dopiero początek. Scenariusz upadku globalizacji, tum. Tomasz Bieroń, Zysk i S-ka, (20.11) 2023
Odra (Wrocław)
Katarzyna Bednarczykówna, Masz się łasić. Mobbing w Polsce, Wydawnictwo Czarne, 2024
Zbigniew Machej, Widokówki z niebytu, Sedno Wydawnictwo Akademickie, 2024
Laura Bates, O mężczyznach, którzy nienawidzą kobiet. Od inceli do artystów podrywu, tłum. Mariusz Gądek, Wydawnictwo Czarne, 2024
Claire Dederer, Dylemat fanki, tłum. Dorota Konowrocka-Sawa, Wydawnictwo Filtry, 2024
Pismo (Warszawa)
Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
Katarzyna Kazimierowska, Wielkie zmęczenie. Osobista historia cukrzycy, Krytyka Polityczna, 2024
Zofia Smełka-Leszczyńska, Cześć pracy. O kulturze zap***dolu, Krytyka Polityczna, 2024
Laura Bates, O mężczyznach, którzy nienawidzą kobiet. Od inceli do artystów podrywu, tłum. Mariusz Gądek, Wydawnictwo Czarne, 2024
Naomi Klein, Podróż do lustrzanego świata, tłum. Hanna Jankowska, Muza, 2024
Michaił Zygar, Wojna i kara. Putin, Zełenski i geneza rosyjskiej inwazji na Ukrainę, tłum. Jerzy Wołk-Łaniewski, Wydawnictwo W.A.B., 2024
Pressje (Kraków)
Jan Maciejewski, Już pora. Miesiące i godziny, Teologia Polityczna, 2024
Andrzej Nowak, Kto pisze naszą historię? Rozmowy polskie wiosną XXI wieku, Wydawnictwo Literackie, 2024
Tomasz Stawiszyński, Powrót fatum, Znak Literanova, 2024
Byung-Chul Han, Kryzys narracji i inne eseje, tłum. Rafał Pokrzywka, Krytyka Polityczna, 2024
G. A. Pocock, Moment Makiawela, tłum. Arkadiusz Górnisiewicz, Ośrodek Myśli Politycznej, 2024
Natalia Starczenko, Ukraińskie światy Rzeczypospolitej, tłum. Tomasz Hodana i Katarzyna Kotyńska, Międzynarodowe Centrum Kultury, 2024
Przegląd Polityczny (Gdańsk)
Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
Karolina Ćwiek-Rogalska, Ziemie. Historia odzyskania i utraty, Wydawnictwo RN, 2024
Piotr Kłodkowski, Azjatycka Wielka Gra Indie i Azja Południowa w sporze o regionalną i globalną dominację w XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024
Christopher Clark, Powstanie i upadek 1600-1947, tłum. Jan Szkudliński, Bellona, 2024
Francis Fukuyama, Zamieszanie z liberalizmem, tłum. Jan Pyka, Wydawnictwo Rebis, 2024
Friedrich Reck-Malleczewen, Dziennik lat trwogi. Świadectwo wewnętrznej emigracji, tłum. Urszula Poprawska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2024
Natalia Starczenko, Ukraińskie światy Rzeczypospolitej, tłum. Tomasz Hodana i Katarzyna Kotyńska, Międzynarodowe Centrum Kultury, 2024
Więź (Warszawa)
Michał Jędrzejek, Bóg umarł. Dlaczego odchodzimy od religii, Znak, 2024
Marek Kita, Zostać w Kościele. Zostać Kościołem, Więź, 2024
Tomasz Stawiszyński, Powrót fatum, Znak Liternanova, 2024
Tomáš Halík, Listy do papieża. Zachęta do szukania nowych dróg, tłum. Andrzej Babuchowski, Wydawnictwo WAM, 2024
Richard Kearney, Powrót do Boga po Bogu, tłum. Tomasz Sieczkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2024
Martin Scorsese, Antonio Spadaro SJ, Dialogi o wierze, tłum. Magdalena Macińska, Tomasz Kwiecień, Wydawnictwo WAM i Więź, 2024
Znak (Kraków)
Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
Kamil Fejfer, Łukasz Komuda, Ile trzeba zarabiać, żeby być szczęśliwym? Oraz 12 innych pytań o ekonomię i naszą przyszłość, Wydawnictwo Miesięcznika Znak, 2024
Michał Jędrzejek, Bóg umarł. Dlaczego odchodzimy od religii, Znak, 2024
Giorgio Agamben, pięć tomów projektu Homo sacer: Królestwo i chwała, Stasis. Wojna domowa jako paradygmat polityczny, Najwyższe ubóstwo. Reguły monastyczne i forma życia, Opus Dei. Archeologia obowiązku, Horkos. Sakrament języka. Archeologia przysięgi, tłum. Piotr Laskowski, Sebastian Matuszewski, Piotr Michalik, Wydawnictwo IFiS PAN, 2023
Claire Dederer, Dylemat fanki, tłum. Dorota Konowrocka-Sawa, Wydawnictwo Filtry, 2024
Jonathan Haidt, Niespokojne pokolenie. Jak wielkie przeprogramowanie dzieciństwa spowodowało epidemię chorób psychicznych, Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2025 (zapowiedź wydawnicza)
Zgłoszenia publiczności
KSIĄŻKI POLSKIE:
Jakub Benedyczak, Oddział chorych na Rosję. Opowieść o Rosjanach czasów putinizmu, Znak Literanova, 2024
Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO, 2024
Sylwia Błach, Pokój krwi, Wydawnictwo Dlaczemu, 2024
Adam Boniecki, Testament, Wydawnictwo Poznańskie, 2024
Andrzej Brzezicki, Zmierzyć arszynem. Marek Karp i Ośrodek Studiów Wschodnich, Wydawnictwo Znak Horyzont, 2024
Michał Brzeziński, Paweł Bukowski, Jakub Sawulski, Nierówności po polsku. Dlaczego trzeba się nimi zająć, jeśli chcemy dobrej przyszłości nad Wisłą, Krytyka Polityczna, 2024
Agnieszka Dauksza, Ludzie nieznaczni. Taktyki przetrwania, Wydawnictwo Karakter i Słowo/obraz terytoria, 2024
Justyna Dąbrowska, Bogdan de Barbaro, Swoją drogą…, Wydawnictwo Agora, 2024
Anna Dobrowolska, Nie tylko Chałupy. Naturyzm w PRL, Krytyka Polityczna, 2024
Joanna Dobkowska-Kubacka, Przyszedł czas na ruch kobiet poważnych. Kampania o prawo do wykształcenia i pracy zawodowej, w tym artystycznej, kobiet wywodzących się z ziemiaństwa i inteligencji w latach 1864-1914 w Królestwie Polskim, Wydawnictwo Avalon, 2024
Artur Domosławski, Rewolucja nie ma końca. Podróże w krainie buntu i nadziei, Wydawnictwo Poznańskie, 2024
Ignacy Dudkiewicz, Jak przeszłość, strach i bezwład rządzą polskim Kościołem, Agora, 2024
Paweł Dybicz, Andrzej Romanowski, Życie pełne historii, Fundacja Oratio Recta, 2024
Barbara Elmanowska, Woliera, Wydawnictwo j, Jacek Bierut, 2024
Andrzej Friszke, Czekanie na rewolucję. Komuniści w II RP 1921-1926, Krytyka Polityczna, 2024
Magdalena Gajda, My, skrajnie otyli, Wydawnictwo RM, 2024
Urszula Glens, Historie z granicy polsko-białoruskiej, Wydawnictwo Czarne, 2024
Magdalena Grzebałkowska, Biografia Marii Konopnickiej, Znak, 2024
Jacek Hajduk, Józef Wittlin w Ameryce. Klasycznie obcy, Wydawnictwo Więź, 2024
Małgorzata Halber, Hałas, Wydawnictwo Cyranka, 2024
Michał Herer, Skąd ten faszyzm?, Krytyka Polityczna, 2024
Maciej Jakubowski, Opowieść o awansie, Czarne 2024
Maksymilian Jakubiak, Dziennik Sir Collina, czyli zapiski z podróży prawie rycerza, Wydawnictwo AWIR AKCES – Sukces Sport, 2024
Paulina Januszewska, Gównodziennikarstwo. Dlaczego w polskich mediach pracuje się tak źle?, Krytyka Polityczna, 2024
Bogdan Jankowski, Siedem dni, sześć nocy, Wydawnictwo Jacek Kusiński, 2024
Magdalena Kalabarczyk, Adam Ochwat, Szymon Radomski, Krystian Szadkowski, Jakub Straszewski, Aleksandra Taran, Gabriela Wilczyńska, Jowita zostaje: historia 10 dni ruchu studenckiego, Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox, 2024
Katarzyna Kazimierowska, Wielkie zmęczenie. Osobista historia cukrzycy, Krytyka Polityczna, 2024
Eliza Kącka, Wczoraj byłaś zła na zielono, Wydawnictwo Karakter, 2024
Marcin Kościelniak, Aborcja i demokracja. Przeciw-historia Polski 1956 – 1993, Krytyka Polityczna, 2024
Andrzej Kohut, Bitwa o Amerykę. Czy to koniec Stanów Zjednoczonych jakie znamy?, Wydawnictwo Szczeliny 2024
Weronika Kostyrko, Róża Luksemburg. Domem moim jest cały świat, Wydawnictwo Marginesy, 2024
Kora Tea Kowalska, Patrz pod nogi. O zbieraniu rzeczy, Wydawnictwo Karakter, 2024
Łukasz Kucharczyk, Wszystkie drogi prowadzą, Wydawnictwo IX, 2024
Michał Kuź, Globalizm, lokalizm i nowe średniowiecze, Ośrodek Myśli Politycznej, 2024
Mateusz Łakomy, Demografia jest przyszłością. Czy Polska ma szansę odwrócić negatywne trendy, Wydawnictwo Prześwity, 2024
Paweł Łukasiak, Małgorzata Mazur-Łukasiak, Wszyscy jesteśmy po tej samej stronie. Rozmowy o filantropii, Fundacja Dobra Sieć, 2024
Piotr M. Majewski, Brzydkie słowo na „k”. Rzecz o kolaboracji, Krytyka Polityczna 2024
Dorota Masłowska, Magiczna rana, Wydawnictwo Karakter, 2024
Adam Molenda, Ten zielony strach, Wydawnictwo Akronim, 2024
Andrzej Nehrebecki, Prawdą jest to, co prowadzi do miłości: od Berta Hellingera od psychoterapii pełni, Wydawnictwo Pełnia, 2024
Andrzej Nowak, Kto pisze naszą historię? Rozmowy polskie wiosną XXI wieku, Wydawnictwo Literackie, 2024
Marta Ostrowska, Jak Florek został piratem, Fundacje Podróże Bez Granic, 2024
Mateusz Pakuła, Skóra po dziadku, Wydawnictwo Agora, 2024
Monika Pastuszko, Matka Polka sika w krzakach. Przygody z dzieckiem w mieście wysokich krawężników, nieczynnych toalet i zepsutych wind, Wydawnictwo Agora, 2024
Jacek Paśnik, Tak szybko się nie umiera, Wydawnictwo W.A.B., 2024
Maciej Pieczyński, Nie ma innej Rosji, Wydawnictwo Zona Zero, 2024
Dorota Płoszczyńska, Spis słów do użytku wewnętrznego, Fundacja Duży Format, 2024
Andrzej Porębski, Igrzyska bez końca. Serwis YouTube w życiu młodych odbiorców, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2024
Paweł Reszka, Stolik z widokiem na Kreml, Wydawnictwo Wielka Litera, 2024
Aleksandra Sikorska-Krystek, Nauka i empatia. Społeczne konteksty twórczości Marii Konopnickiej, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2024
Tomasz Stawiszyński, Powrót fatum, Znak Liternanova, 2024
Zofia Smełka-Leszczyńska, Cześć pracy. O kulturze zap***dolu, Krytyka Polityczna 2024
Filip Springer, Szara godzina. Czas na nową architekturę, Wydawnictwo Karakter, 2024
Justyna Suchecka, Cała nadzieja w szkole: polska edukacja może być wspaniała, Wydawnictwo W.A.B, 2024
Michał Sutowski, Aleksander Kwaśniewski. Biografia polityczna. Tom I 1954-1995, Krytyka Polityczna, 2024
Tomasz Szerszeń, Być gościem w katastrofie, Wydawnictwo Czarne, 2024
