prawo Archives - Fundacja im. Stefana Batorego

Konfrontacja wokół wymiaru sprawiedliwości weszła w nowy, niebezpieczny etap, który charakteryzuje się ostrym podziałem w organach sądownictwa i bezprecedensowym chaosem w porządku prawnym państwa. Ustawa zaostrzająca system dyscyplinowania sędziów znacznie obniża szanse na szerokie porozumienie i oddala perspektywę przywrócenia ładu w wymiarze sprawiedliwości. Jednocześnie narasta napięcie między Unią Europejską a polskimi władzami, które otwarcie odmawiają stosowania się do unijnego prawa.

Czy listopadowe orzeczenie TSUE i styczniowa uchwała Sądu Najwyższego tworzą pozytywny przełom, czy też czeka nas zaostrzenie konfliktu i dalsza erozja praworządności? Jakie zagrożenia rodzi obecna sytuacja? Czy ostateczny kształt konfliktu o wymiar sprawiedliwości rozstrzygnie się w polskich i europejskich sądach czy na innych forach? Jak społeczeństwo postrzega konflikt o sądownictwo i kształt ustrojowy Polski? Czy Unia Europejska ma chęć i instrumenty, by aktywniej występować w obronie praworządności w Polsce?

Wystąpienia: Sylwia Gregorczyk-Abram (Inicjatywa #WolneSądy), Jarosław Gwizdak (członek zarządu Instytutu Prawa i Społeczeństwa INPRIS), dr Jan Winczorek (Instytut Nauk o Państwie i Prawie UW)

Moderator: dr Piotr Kładoczny (Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Batorego)

Krytyce zmian wprowadzanych przez rząd rzadko towarzyszy wizja docelowego modelu wymiaru sprawiedliwości. Na jakich wartościach, zasadach i rozwiązaniach powinien opierać się przyszły system sądownictwa, tak by spełniał wymogi demokratycznego państwa prawa i by wychodził naprzeciw społecznym oczekiwaniom? Kto powinien uczestniczyć w jego opracowaniu i jak powinien przebiegać proces tworzenia nowego systemu?

Wystąpienia: Piotr Gąciarek (Sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA), Małgorzata Szuleka (Helsińska Fundacja Praw Człowieka), Tomasz Zalasiński (członek zarządu Stowarzyszenie im. prof. Zbigniewa Hołdy, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego)

Moderator: Łukasz Bojarski (prezes zarządu Instytutu Prawa i Społeczeństwa INPRiS, Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego)

Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego zaprasza na webinarium o roli Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w obronie praworządności w Polsce
27 lipca 2020, godz. 14.00-17.00.

Europejski Trybunał Praw Człowieka przez lata traktowany był jako „super sąd” – miejsce, do którego obywatel mógł poskarżyć się na wszystko: sąd, urząd czy zakład karny. Wyroki „Strasburga” wielokrotnie dawały impuls do systemowych zmian w polskim prawie i strukturach państwowych. Dzięki nim Polska stawała się sprawiedliwsza i bardziej przyjazna wobec obywateli. Jednak w ostatnich latach, w powszechnej świadomości oraz w kręgach prawniczych, Trybunał w Strasburgu tracił na znaczeniu jako instancja strzegąca praw człowieka i zasad państwa prawa w Polsce. Rolę tę przejmował natomiast Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Strasburg ustąpił pola Luksemburgowi.

Podczas spotkania przedyskutowaliśmy, w jaki sposób ETPCz może „wrócić do gry” i wesprzeć starania o obronę praworządności w Polsce.

Zależało nam w szczególności na omówieniu możliwych sposobów współdziałania społeczeństwa obywatelskiego i środowiska prawniczego w przedmiocie ochrony praw człowieka w Polsce za pomocą instrumentu obrony praw człowieka, jaką jest skarga do Trybunału w Strasburgu.

Mec. Magda Krzyżanowska-Mierzewska, radczyni prawna, emerytowana prawniczka w Kancelarii ETPCz

Dr Marcin Szwed, dr Katarzyna Wiśniewska, Helsińska Fundacja Praw Człowieka – Kierunek Strasburg – nowy przystanek w walce o praworządność? Raport o polskich sprawach przed ETPCz

Sesja I
Prof. Ewa Łętowska – sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, Dialog głuchych: ETPCz-organy krajowe
Dr hab. Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich RP – Potencjalna rola ETPCz w ograniczeniu negatywnych skutków zmian w polskim wymiarze sprawiedliwości
Prof. Lech Garlicki, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, b. sędzia ETPCz, Profesor Uniwersytetu Warszawskiego – Prawa człowieka przed sądami międzynarodowymi: Trybunał Strasburski – lider czy obserwator?
Mec. dr Tomasz Snarski, adwokat, adiunkt, Katedra Prawa Karnego Materialnego i Kryminologii, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, filozof – Pułapki prawniczego myślenia. Kilka refleksji o przyczynach niewykorzystywania potencjału europejskiego systemu praw człowieka przez polskich prawników
Prowadzenie: Dr Hanna Machińska, Zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich RP
Sesja II
Dominika Bychawska Siniarska, Helsińska Fundacja Praw Człowieka – Procedura wyboru sędziego ETPC w świetle standardów praworządności
Dr hab. Dorota Pudzianowska, Uniwersytet Warszawski – Polskie sprawy LGBT przed ETPCz
Mec. Anna Mazurczak, adwokatka, członkini zarządu Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego – Życie rodzinne par tej samej płci w Polsce – przykłady codziennych naruszeń Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
Prowadzenie: Dr hab. Anna Śledzińska-Simon, Uniwersytet Wrocławski

Prowadzenie: mec. Magdalena Witkowska, Przewodnicząca Komisji Praw Człowieka przy Krajowej Izbie Radców Prawnych.

Nowa unijna dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych, którą wszystkie państwa członkowskie powinny były wdrożyć do września 2020 roku, nakłada na państwa członkowskie obowiązek zagwarantowania niezależności krajowych organów regulujących rynek medialny. Polska nie wdrożyła unijnych przepisów, a główny organ regulacyjny – Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) – pozostaje silnie upolityczniony. Wszyscy obecni członkowie Krajowej Rady są blisko związani z partią rządzącą bądź prezydentem wywodzącym się z tej partii. Rada nie reaguje na rządową propagandę w mediach publicznych czy rażącą dysproporcję w czasie antenowym dla przedstawicieli obozu władzy i opozycji. Przekroczyła też o pół roku ustawowy termin, w którym miała obowiązek odnowić koncesję stacji TVN24. Działanie to w kontekście zgłoszonego przez grupę posłów PiS projektu ograniczenia udziałów inwestorów spoza EOG w mediach elektronicznych, zwanego LexTVN, sprawia wrażenie, jakby KRRiTV koordynowała swoje działania z obozem władzy, który chce doprowadzić do eliminacji Grupy TVN z rynku medialnego bądź zmusić ją do zbycia dużej części udziałów i utraty kontroli.

Czy z powodu upolitycznienia KRRiT Polska może narazić się na kolejne postępowanie w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej, tym razem za brak gwarancji niezależności regulatora stojącego na straży pluralizmu mediów? Co powinny zrobić władze, by tego uniknąć? Co może zrobić społeczeństwo obywatelskie? Jak zagwarantować niezależność i pluralizm mediów? Czy wystarczy powrócić do przestrzegania obowiązującego prawa czy też potrzebne będą nowe rozwiązania i instytucje?

Prowadzenie: Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego)

Polecamy także analizę wpływu zmienionej dyrektywy unijnej o usługach audiowizualnych na niezależność regulatorów w UE opracowaną dla forumIdei Fundacji Batorego przez prof. Katarzynę Klafkowską-Waśniowską oraz komentarz Szymona Ananicza na temat niezgodności stanu prawnego KRRiT i jej funkcjonowania z przepisami prawa UE.

Rozmaliśmy o tym, jakie jest prawdopodobieństwo ukrycia lub przeoczenia nieprawidłowości przy odbiorach przez organy odpowiadające na nadzór.

Odbiory robót budowlanych to newralgiczny moment każdej inwestycji – ostatecznej ocenie podlega bowiem ich jakość i możliwość oddania do użytku. Dlatego też odbiory, zarówno te częściowe, jak i te końcowe to częste źródło napięć i konfliktów między zamawiającym a wykonawcą. Zdarza się, że rozwiązanie znajdują one dopiero w sądzie.

Przesunięcie terminu odbiorów końcowych niesie ze sobą konsekwencje dla każdego z uczestników prac. Wydłużenie harmonogramu realizacji inwestycji poprzez odwleczenie odbiorów końcowych to dla zamawiającego, czy inżyniera projektu potencjalne koszty. Jeżeli realizacja finansowana jest ze środków unijnych, może to również powodować problemy z rozliczeniem inwestycji. Dla wykonawcy zaś, wstrzymanie odbiorów może oznaczać konsekwencje w postaci kar umownych. W momencie odbioru pojawią się także wątpliwości natury prawnej. Nie zawsze strony w ten sam sposób interpretują prace zaległe czy wady nieistotne, które w świetle prawa decydują o zakończeniu prac.

Również lokalna społeczność, która jest bezpośrednim odbiorcą inwestycji, uaktywnia się często dopiero na końcowym etapie jej realizacji. Szczególnie wtedy, kiedy w oczy rzucają się ewidentne niedoróbki, a prace okazują bardziej uciążliwe niż zakładano.

Seminarium poświęcone społecznym projektom ustaw o Trybunale Konstytucyjnym przygotowanym przez Zespół Ekspertów Prawnych.

Jednym z najważniejszych celów Fundacji Batorego jest wspieranie rozwoju demokracji i dbałość o rządy prawa. Obserwując przez ostatnie 7 lat drastyczny spadek jakości funkcjonowania instytucji publicznych i zagrożenia, które niesie to dla ochrony praw obywatelskich, Fundacja Batorego wraz z Zespołem Ekspertów Prawnych postanowiła przedstawić konkretny pomysł na model przywracania praworządności. Opracowane przez Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego społeczne projekty ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy określającej przepisy wprowadzające są kompleksową odpowiedzią na wyzwania związane z przywracaniem państwa obywatelom i właściwym wyważeniem relacji między różnymi władzami.

Zależy nam na tym, by były to projekty prawdziwie społeczne, a więc podlegające ciągłej debacie publicznej i zyskujące rosnące poparcie. Chcielibyśmy też, by prace Zespołu były inspiracją dla innych obszarów, w których przywrócenie zasad państwa prawa jest szczególnie koniecznie.

Wystąpienia wprowadzające przedstawili prof. Sławomir Patyra oraz dr Tomasz Zalasiński, którzy przewodniczyli pracom nad projektami ustaw. Dyskusję z zaproszonymi ekspertami i ekspertkami poprowadziła prof. Monika Florczak-Wątor z Zespołu Ekspertów Prawnych.

Seminarium zorganizowane w związku z publikacją XIII Raportu Obywatelskiego Forum Legislacji.
W gronie parlamentarzystów i parlamentarzystek, ekspertów/-ek i działaczy oraz działaczek organizacji monitorujących proces legislacyjny oraz partnerów społecznych zastanawialiśmy się:

Główne tezy XIII raportu Obywatelskiego Forum Legislacji podsumowującego aktywność legislacyjną rządów Zjednoczonej Prawicy, Sejmu VIII kadencji i Senatu IX kadencji (2015–2019) przedstawiła Grażyna Kopińska, ekspertka forumIdei.

W dyskusji udział wzięli: Katarzyna Batko-Tołuć (Sieć Obywatelska Watchdog Polska), Marta Brzozowska-Katner (Departament Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii), Alina Czyżewska (Sieć Obywatelska Watchdog Polska), Krzysztof Izdebski (Fundacja E-Państwo), Jan Maria Jackowski (senator, Prawo i Sprawiedliwość), Krzysztof Jasiecki (Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego), Wojciech Klicki (Fundacja Panoptykon), Piotr Kładoczny (Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego), Urszula Kurczewska (Szkoła Główna Handlowa), Jacek Męcina (Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego), Witold Michałek (Business Centre Club), Małgorzata Molenda-Zdziech (Szkoła Główna Handlowa), Gabriela Morawska-Stanecka (Wicemarszałek Senatu RP, Lewica), Tomasz Pietryga („Rzeczpospolita”), Jacek Protasiewicz (poseł, Koalicja Obywatelska), Andrzej Rzepliński (Wydział Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego), Wiesław Staśkiewicz (Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego), Krzysztof Śmiszek (poseł, Lewica), Kazimierz Michał Ujazdowski (senator, Koalicja Obywatelska), Grzegorz Wiaderek (Instytutu Prawa i Społeczeństwa), Magdalena Wnuk (Stowarzyszenie 61), Piotr Wołejko (Pracodawcy RP), Kuba Wygnański (Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia), Mirosław Wyrzykowski (Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego)

Zapraszamy do obejrzenia transmisji:
https://www.facebook.com/FundacjaBatorego/videos/1213135972220846/

Seminarium odbyło się 6 czerwca 2022, w godz. 12.00-14.30 w sali 105G, w SGH przy al. Niepodległości 162 w Warszawie.

dr hab., Krzysztof Kozłowski, prof. SGH, Prorektor ds. dydaktyki i studentów SGH

dr hab. prof. SGH, Małgorzata Molęda-Zdziech, Katedra Studiów Politycznych, KES, SGH, Obywatelskie Forum Legislacji

dr hab. prof. SGH, Urszula Kurczewska, Zakład Socjologii, KES SGH, Obywatelskie Forum Legislacji

Krzysztof Izdebski, Fundacja im. Stefana Batorego, Obywatelskie Forum Legislacji

12.30 – 12.55: Obraz procesu legislacyjnego z perspektywy głównych problemów i ujęcia ilościowego

12.55 – 13.10: Prace nad Polskim Ładem jako przykład modelowego antyprocesu legislacyjnego

13.10 – 13.25: Dlaczego w Polsce nie udaje się skutecznie uregulować lobbingu w procesie stanowienia prawa?

dr hab. Agnieszka Vetulani-Cęgiel, Uniwersytet Adama Mickiewicza, Obywatelskie Forum Legislacji

13.25 – 13.40: Udział organizacji społecznych i ich przedstawicieli w procesie stanowienia prawa

Piotr Frączak, Fundacja im. Roberta Schumana (program #prosteNGO), Obywatelskie Forum Legislacji

13.40 – 14.30 Panel komentatorów oraz dyskusja z udziałem publiczności

prof. SGH, Małgorzata Molęda-Zdziech, KSP KES SGH, Obywatelskie Forum Legislacji

MODERACJA: Krzysztof Izdebski, Fundacja im. Stefana Batorego, Obywatelskie Forum Legislacji

Co jest największym zagrożeniem dla prawidłowego przebiegu procesu wyborczego? Możliwość sfałszowania wyników? Nierówne szanse komitetów? Chaos organizacyjny i prawny? Co i jak monitorować, czemu się przyglądać, aby rzetelnie ocenić sytuację? Jakie działania warto podjąć, aby zadbać o sprawność i uczciwość procesu wyborczego? Co można zrobić, aby ułatwić obywatelom udział w maratonie wyborczym? To niektóre z pytań, o których chcemy dyskutować.

Prowadzenie: Mikołaj Cześnik, Anna Materska-Sosnowska (członkowie zarządu Fundacji im. Stefana Batorego).

Mikołaj Cześnik – dr. hab., socjolog, politolog. Profesor Uniwersytetu SWPS, dyrektor Instytutu Nauk Społecznych SWPS. Członek zespołu badawczego Polskiego Generalnego Studium Wyborczego.

Jarosław Flis – dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej.

Anna Materska – Sosnowska – dr, politolożka. Wykładowczyni i adiunkt w Katedrze Systemów Politycznych, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka Podyplomowego Studium Zagadnień Legislacyjnych Wydziału Prawa i Administracji UW.

Róża Rzeplińska – założycielka MamPrawoWiedziec.pl oraz prezeska Stowarzyszenia 61.

Jerzy Stępień – prawnik, senator I i II kadencji, współtwórca reform administracyjnych w latach 1989 – 1999, Generalny Komisarz Wyborczy w latach 1990-93 (dla wyborów samorządowych), sędzia Trybunału Konstytucyjnego w latach 1999-2008 (prezes TK w latach 2006-2008), współzałożyciel Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, przewodniczący jej Rady Fundatorów, wykładowca Uczelni Łazarskiego, od 2008 r., w latach 2012-16 prorektor, dyrektor Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej w tej uczelni.

Wszystko wskazuje na to, że udało się uniknąć głosowania na Prezydenta w maju, co byłoby przedsięwzięciem naruszającym konstytucyjne warunki stawiane wyborom, a także zagrażającym zdrowiu i życiu obywateli. Znów aktualne staje się pytanie, jak w stanie epidemii zorganizować wybory korespondencyjne tak, aby były demokratyczne i bezpieczne? Jak wyjść z obecnego kryzysu w oparciu o obowiązujące przepisy Konstytucji? Jak osiągnąć porozumienie, które dałoby wszystkim obywatelom przekonanie, że uczestniczą w procedurze bezpiecznej i uczciwej?

Przedyskutowaliśmy propozycje wysunięte przez Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacji Batorego oraz przez Klub Jagielloński, które zaprezentowali:

Zuzanna Dąbrowska – dziennikarka prasowa, radiowa i telewizyjna. Obecnie związana z „Rzeczpospolitą”. Wcześniej m.in. szefowa działu politycznego w „Dzienniku” i „Dzienniku Gazecie Prawnej”

Jarosław Flis – socjolog, dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykładowca na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komentator polityczny. Współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Członek Zespołu Ekspertów Wyborczych forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego.

Aleksander Smolar – politolog, od 1999 roku prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Emerytowany pracownik naukowy francuskiego Centre National de la Recherche Scientifique. Współtwórca i redaktor naczelny emigracyjnego pisma „Aneks”. Współzałożyciel i członek Europejskiej Rady Stosunków Międzynarodowych (ECFR).

Piotr Trudnowski – prezes Klubu Jagiellońskiego, redaktor portalu klubjagiellonski.pl. Ekspert ds. społeczeństwa obywatelskiego. Pracował dla organizacji obywatelskich, instytucji publicznych, biznesu i polityków.

Łukasz Warzecha – dziennikarz, publicysta i komentator polityczny związany z tygodnikiem „Do rzeczy”, publikuje również w „Rzeczpospolitej”, „Fakcie” oraz na portalu Onet.pl