Więcej informacji o inicjatywnie stworzenia Europejskiej Strategii dla Społeczeństwa Obywatelskiego.
Organizacje społeczeństwa obywatelskiego są niezbędne dla demokracji, spójności społecznej i odporności w Europie. Borykają się one jednak z kurczącą się przestrzenią dla aktywności społecznej, nieproporcjonalnymi ograniczeniami prawnymi, lukami w finansowaniu oraz zagrożeniami cyfrowymi. Silna Europejska Strategia dla Społeczeństwa Obywatelskiego powinna zabezpieczyć ich rolę poprzez cztery główne filary: Angażowanie (Engage), Ochronę (Protect), Wsparcie (Support), Umożliwianie działania (Enable).
ANGAŻOWANIE – Wzmacnianie dialogu i uczestnictwa
UE powinna stworzyć trwałe ramy dialogu obywatelskiego poprzez porozumienie międzyinstytucjonalne zgodnie z artykułem 11 Traktatu o UE. Dialog musi być przejrzysty, inkluzywny, reprezentatywny i oparty na wartościach będącymi fundamentami UE. Niezbędne są jasne kryteria uczestnictwa oraz systemy monitorowania udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w takim dialogu. Powinien zostać powołany jeden komisarz europejski, który będzie koordynować i nadzorować partnerskie relacje z organizacjami. Sposób wyłaniania reprezentacji organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Europejskim Komitecie Ekonomiczno-Społecznym powinien zostać ujednolicony, a nowa Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego w Komisji powinna obejmować również członków niezaangażowanych w inne struktury dialogu . Reprezentacje Komisji i Parlamentu w państwach członkowskich powinny systematycznie konsultować się z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i wspierać współtworzenie polityk na jak najniższym poziomie. Należy promować współpracę między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, rządami (również lokalnymi) i przedsiębiorstwami.
OCHRONA – Ochrona praw i wolności
Należy sprzeciwiać się restrykcyjnym ustawom o „zagranicznych agentach” i zapobiegać nadużyciom przepisów, które służą przejrzystości, ale są zbyt często wykorzystywane w złej wierze. UE powinna ustanowić mechanizmy monitorowania i szybkiego reagowania wobec działań prawnych, administracyjnych lub narracyjnych tłumiących działalność organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Wolność zgromadzeń i zrzeszania się musi być chroniona poprzez wiążące regulacje. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego i aktywiści potrzebują ochrony przed SLAPP-ami, nękaniem i przemocą, poprzez skuteczne wdrażanie europejskich przepisów anty-SLAPP oraz ustawodawstwa chroniącego sygnalistów. Konieczne są wspólne standardy UE w zakresie ochrony praw cyfrowych i cyberbezpieczeństwa, w tym nadzór nad oprogramowaniem szpiegującym oraz wsparcie organizacji w zakresie cyfrowych kompetencji.. Organizacje powinny być wspierane w walce z dezinformacją poprzez odpowiednie finansowanie oraz budowanie kompetencji w komunikacji opartej na faktach . Unijny mechanizm warunkowości praworządności musi również obejmować solidną ochronę organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Należy również utworzyć nowy Fundusz Odporności Demokracji.
WSPARCIE – Zapewnienie trwałego finansowania
Ograniczenia w dostępie organizacji społeczeństwa obywatelskiego do środków publicznych powinny być monitorowane i raportowane, np. w ramach cyklicznego Raportu o Praworządności. Należy śmielej stosować narzędzia, takie jak artykuł 7 TUE, w celu przeciwdziałania ograniczaniu finansowania. Wieloletnia ramowa perspektywa finansowa 2028–2034 musi zapewniać dostępne i elastyczne finansowanie, potwierdzając alokacje dla Programu Agora (8,582 mld euro) i komponentu CERV (3,596 mld euro). Dostęp do finansowania powinien zostać uproszczony poprzez zmianę procedur, możliwość przekazywania grantów mniejszym organizacjom oraz zmniejszone wymogi współfinansowania. Należy zapewnić wieloletnie wsparcie instytucjonalne, w tym zasoby na rzecz rozwoju dobrostanu pracowników. Konieczne jest zapewnienie funduszy pozwalających na szybką reakcję organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które ucierpią na skutek ataków czy w związku z niespodziewanymi sytuacjami kryzysowymi. Filantropia powinna być wspierana poprzez ulgi podatkowe i likwidację barier wewnątrz UE, a także tworzenie schematów funduszy współfinansowanych ze środków publicznych. W tym zakresie, współpraca z organizacjami filantropijnymi powinna być wzmacniana.
UMOŻLIWIANIE – Budowanie odporności i zdolności działania
Organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinny być uznawane za strategicznych partnerów w zakresie budowy i zachowania odporności społecznej i geopolitycznej. Specjalnie stworzone fundusze budowania odporności powinny wzmacniać zakorzenianie w lokalnych społecznościach, zdolności organizacyjne i reagowanie w kryzysach. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinny być brane pod uwagę w budowaniu systemu odporności całego społeczeństwa.Konieczne są inwestycje w edukację, przygotowanie i cyfrowe bezpieczeństwo. Sieci organizacji społeczeństwa obywatelskiego działające w całej UE powinny być wspierane w celu współpracy transgranicznej.
PODSUMOWANIE
Europejska Strategia dla Społeczeństwa Obywatelskiego musi zapewniać wiążącą ochronę, trwałe finansowanie oraz ustrukturyzowane mechanizmy uczestnictwa. W konsekwencji, poprzez angażowanie, ochronę, wspieranie i umożliwianie działania organizacji społeczeństwa obywatelskiego, UE wzmocni demokrację, odporność społeczną i zaufanie publiczne w całej Europie.
Przeczytaj propozycje zmian Strategii UE dla Społeczeństwa Obywatelskiego
Około 2 tysiące organizacji społecznych w Polsce działa na rzecz praw człowieka – walczą o równe traktowanie, wspierają osoby w kryzysie, monitorują władzę i reagują tam, gdzie instytucje zawodzą. To zazwyczaj one jako pierwsze stają w obronie demokracji i godności każdego człowieka. Ale jak naprawdę radzą sobie w codziennych działaniach?
Z odpowiedzią przychodzi najnowszy raport Stowarzyszenia Klon/Jawor: „Kondycja organizacji praw człowieka w Polsce 2025”. To kolejna odsłona badania organizacji skupiających się m.in. na ochronie praw człowieka i równym traktowaniu, wzmacnianiu grup narażonych na wykluczenie, działaniach strażniczych i rzeczniczych.
Jak podkreśla Ingeborga Janikowska i Agnieszka Zowczak z Programu dotacyjnego Fundacji Batorego:
„Niniejszy raport dotyczy właśnie tej – niezwykle ważnej z naszego punktu widzenia – grupy organizacji. Chcemy, by nie tylko została ona dostrzeżona i doceniona, lecz także lepiej zmapowana i zrozumiana. Dzięki badaniom Stowarzyszenia Klon/Jawor możemy efektywniej planować swoje działania na rzecz wsparcia organizacji zajmujących się prawami człowieka, przybliżyć Państwu ich działania, motywacje, a także problemy, z jakimi się mierzą. Mamy nadzieję, że dzięki temu zarówno Fundacja Batorego i inni darczyńcy instytucjonalni, jak i Państwo zdecydują się je na różne sposoby wspierać.”
Zachęcamy do lektury raportu – to nie tylko zbiór danych i analiz, lecz także głos tych, którzy na co dzień dbają o to, by prawa człowieka były w Polsce realnie chronione.
Poszukujemy zewnętrznego realizatora dwudniowego forum o odporności społecznej w ramach Programu Równych Praw.
Szukamy polskiej organizacji społecznej, która posiada:
Program forum powinien obejmować następujące tematy:
Założenia forum o odporności społecznej:
W wycenie wydarzenia powinny być ujęte wszystkie koszty związane z organizacją wydarzenia, w tym: zwroty kosztów podróży osób uczestniczących, koszty noclegu (maksymalnie 2 noce) i wyżywienia osób uczestniczących, a także koszty związane z zapewnieniem dostępności wydarzenia oraz relacji foto/video;
Z wybranym realizatorem zostanie zawarta umowa o świadczenie usług.
Kryterium wyboru oferty będzie stanowił najlepszy stosunek jakości do ceny.
W ofercie prosimy o przedstawienie:
Prosimy o przesłanie oferty do 28 sierpnia 2025 r. na adres mailowy: [email protected]
Informacja o wynikach naboru zostanie przekazana mailowo wszystkim organizacjom, które przesłały ofertę do 8 września 2025 r.
Andrzej Rychard był przewodniczącym Rady Fundacji od roku 2020, a w latach 2004-2010 był także członkiem Zarządu Fundacji. Marcin Matczak był członkiem Rady Fundacji od 2019 roku. Dziękujemy kończącym kadencję członkom Rady za budowanie przestrzeni dialogu, odpowiedzialności i mądrej refleksji nad wyzwaniami stojącymi przed Fundacją.
Mikołaj Cześnik w latach 2016-2024 pełnił funkcję członka Zarządu Fundacji. W roku 2024 został powołany w skład Rady Fundacji.
Wolne i uczciwe wybory są warunkiem demokratycznej legitymizacji władzy. Polki i Polacy potrzebują zaufania do procesu wyborczego, bo powszechne wybory to kluczowa instytucja pokojowego rozstrzygania rywalizacji o władzę. Powinna ona działać niezawodnie, nawet pomimo intensywnego sporu politycznego.
35. rocznica pierwszych demokratycznych wyborów samorządowych z 27 maja 1990 roku, jest dobrą okazją do podsumowania stanu samorządności w Polsce, w związku z czym zwracamy się do parlamentu, rządu i prezydenta o podjęcie kompleksowej debaty nad odnową samorządności terytorialnej w Polsce.
Dyskusji o przyszłości samorządu terytorialnego w Polsce nie można ograniczać do kwestii zniesienia limitu kadencji organów wykonawczych, czy potrzeby zapewnienia jednostkom samorządowym większych zasobów finansowych.
Reforma samorządowa stanowiła jeden z fundamentów transformacji ustrojowej po 1989 roku i jest powszechnie uznawana za jeden z jej największych sukcesów. Dziś jednak, jak wskazują liczne badania i raporty, oraz doświadczenia organizacji społecznych działających w środowiskach lokalnych, ten filar polskiej demokracji wymaga wzmocnienia i dostosowania do współczesnych wyzwań.
