Monitor

1. Obietnice i zobowiązania rządu oraz parlamentu

W umowie koalicyjnej zawarto obietnicę: „przeprowadzimy reformę procesu legislacyjnego, otwierając go na szerokie konsultacje społeczne”1. Wcześniej, w Krajowym Planie Odbudowy, Polska podjęła również zobowiązanie do przeprowadzenia zmian w procesie stanowienia prawa: „Celem reformy jest przyjęcie zmiany Regulaminu Sejmu, Senatu i Rady Ministrów, którą to zmianą wprowadza się obowiązkową ocenę skutków i konsultacje publiczne w odniesieniu do projektów ustaw proponowanych przez posłów i senatorów. Reforma obejmie również ograniczenie stosowania przyspieszonych procedur do ściśle określonych i wyjątkowych przypadków”2. Powyższe zobowiązania zostały w dużym stopniu zrealizowane. W Dzienniku Ustaw została opublikowana w dniu 19 sierpnia uchwała Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2024 r. zmieniająca 2 uchwałę – Regulamin pracy Rady Ministrów3, która przewiduje m.in. wzmocnienie pozycji konsultacji publicznych w rządowym procesie legislacyjnym. Z kolei Sejm zakończył prace nad zmianami Regulaminu Sejmu4. 31 października weszły w życie najważniejsze przepisy – uruchomiono platformę konsultacji społecznych na stronie Sejmu RP, a do końca roku 2024 przeprowadzono 23 procesy konsultacyjne.

2. Najważniejsze wydarzenia

• Zakończono już 8 procesów konsultacyjnych przeprowadzanych przez Kancelarię Sejmu. Przy każdym z konsultowanych projektów znajduje się link do wyników5. Opublikowano informacje statystyczne, odnoszące się do ilości złożonych uwag, ale także np. do wskazania płci i wieku osób, które konsultowały przepisy, lub danych odnoszących się do tego, czy opinia została przedstawiona przez osobę fizyczną czy prawną. Opublikowano również treści poszczególnych opinii – zarówno do całych projektów ustaw, jak i ich poszczególnych jednostek redakcyjnych. Wprowadzenie konsultacji spotyka się z dużym odzewem. Warto odnotować, że w przypadku projektu ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji przesłano aż 8298 opinii6. Dużo mniej popularny, ale również z wysokim wynikiem projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych doczekał się 96 opinii7.
• Z okazji rocznicy powołania Sejmu X kadencji opublikowano raport podsumowujący jego dotychczasowe prace8. Raport zawiera dane statystyczne oraz opisy najważniejszych zmian wprowadzonych w nowej kadencji, obejmujących m.in. działania wokół rezygnacji z tzw. zamrażarki sejmowej.

3. Statystyki i analizy

• W okresie od 1 do 30 listopada 2024 rząd przygotował i opublikował na portalu Rządowego Centrum Legislacji 15 projektów ustaw, z czego tylko 8 poddano konsultacjom publicznym.

Natomiast w okresie od 1 do 31 grudnia opublikowano 13 rządowych projektów ustaw, z czego tylko 2 nie zostały poddane konsultacjom publicznym.

W opisywanym okresie Sejm nie przeprowadził ani nie zwołał żadnego wysłuchania publicznego.

• Statystyki opisujące konsultacje publiczne rządowych projektów ustaw są w dalszym ciągu dalece odległe od przepisów uchwały Regulamin prac Rady Ministrów, które zostały zmienione w sierpniu 2024. W listopadzie prawie połowa projektów nie była w ogóle konsultowana, przy czym nie wskazano powodów rezygnacji z tego narzędzia, a powody takie są ściśle określone w powołanej wyżej uchwale. Powoływano się np. na to, że dana materia ustawowa nie ma dużego oddziaływania społecznego (projekt ustawy o zapewnieniu finansowania działań zmierzających do zwiększenia zdolności produkcji amunicji, UD 1619). W grudniu statystyki były już dużo lepsze, ale pominięto np. konsultowanie niezwykle istotnych zmian w prawie do azylu10, również bez podania powodu.

4. Dobre i złe praktyki

Dobra praktyka. To wydanie Monitora jest okazją do podsumowania mijającego roku, dlatego za dobrą praktykę należy uznać zmiany w Regulaminie Sejmu, które otwierały proces konsultacji społecznych oraz pozwoliły na stworzenie elektronicznej platformy konsultacji. Po dwóch miesiącach jej działania należy uznać te działania za sukces.

Zła praktyka. Niezależnie od generalnie złej praktyki niekonsultowania wielu rządowych projektów ustaw, w dalszym ciągu powiadomienia o ogłoszeniu konsultacji publicznych zawierają sformułowanie, że brak przekazania uwag oznacza zaakceptowanie projektu. W listopadzie miało te miejsce np. w projekcie ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki oraz niektórych innych ustaw (numer UC61)11 czy projekcie ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (numer UC72)12.

5. Działania Fundacji

19 grudnia przedstawiciele Fundacji wzięli udział w spotkaniu z Marszałkiem Sejmu Szymonem Hołownią oraz przedstawicielami Kancelarii Sejmu. Omawiano dotychczasowe doświadczenia z procesu konsultacji społecznych oraz przygotowywania przez Biuro Ekspertyz i Ocen Skutków Regulacji, a także ocen skutków regulacji projektów poselskich.

 

Krzysztof Izdebski – główny specjalista ds. rzecznictwa Fundacji im. Stefana Batorego Kontakt: [email protected]

Czytaj monitor w PDF

[1] Umowa koalicyjna, https://platforma.org/upload/document/203/attachments/433/UmowaKoalicyjna.pdf  (dostępy tu i dalej: 7 stycznia 2025).
[2] https://www.kpo.gov.pl.
[3] Uchwała nr 90 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2024 r. zmieniająca uchwałę – Regulamin pracy Rady Ministrów, „Monitor Polski”, Warszawa 19 sierpnia 2024, poz. 757, https://www.dziennikustaw.gov.pl/M2024000075701.pdf.
[4] Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lipca 2024 r. w sprawie zmiany Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej, „Monitor Polski” 2024, poz. 751, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20240000751.
[5] Por. https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/agent.xsp?symbol=KONSULTACJE_PROJEKTY&NrKadencji=10.
[6] Por. wyniki konsultacji społecznych: https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/agent.xsp?symbol=KONSULTACJE_WYNIKI&NrProjektu=SH-020-277/24.
[7] Por. wyniki konsulacji społecznych: https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/agent.xsp?symbol=KONSULTACJE_WYNIKI&NrProjektu=SH-020-292/24.
[8] Pierwsza rocznica działalności Sejmu X kadencji, https://sejmotwarty.sejm.gov.pl.
[9] Rządowe Centrum Legislacji, Projekt ustawy o zapewnieniu finansowania działań zmierzających do zwiększenia zdolności produkcji amunicji, 5 listopada 2024, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12391203/katalog/13092548#13092548%20https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12392253/13098987/13098989/dokument695306.pdf.
[10] Rządowe Centrum Legislacji, Projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, 11 grudnia 2024, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12392451.
[11] Projekt ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki oraz niektórych innych ustaw, UC61, https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-zapobieganiu-zanieczyszczaniu-morza-przez-statki-oraz-niektorych-innych-ustaw.
[12] Pismo Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dotyczące projektu ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów
rolno-spożywczych oraz niektórych innych ustaw, https://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/12391953/13096803/13096805/dokument693938.pdf.