Monitor

1. Obietnice i zobowiązania rządu oraz parlamentu

W umowie koalicyjnej zawarto obietnicę: „przeprowadzimy reformę procesu legislacyjnego, otwierając go na szerokie konsultacje społeczne”1. Wcześniej, w Krajowym Planie Odbudowy, Polska podjęła również zobowiązanie do przeprowadzenia zmian w procesie stanowienia prawa: „Celem reformy jest przyjęcie zmiany Regulaminu Sejmu, Senatu i Rady Ministrów, którą to zmianą wprowadza się obowiązkową ocenę skutków i konsultacje publiczne w odniesieniu do projektów ustaw proponowanych przez posłów i senatorów. Reforma obejmie również ograniczenie stosowania przyspieszonych procedur do ściśle określonych i wyjątkowych przypadków”2.

Powyższe zobowiązania zostały w dużym stopniu zrealizowane. W Dzienniku Ustaw została opublikowana w dniu 19 sierpnia uchwała Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2024 r. zmieniająca uchwałę – Regulamin pracy Rady Ministrów3, która przewiduje m.in. wzmocnienie pozycji konsultacji publicznych w rządowym procesie legislacyjnym. Z kolei Sejm zakończył prace nad zmianami Regulaminu Sejmu4. 31 października weszły w życie najważniejsze przepisy – uruchomiono platformę konsultacji społecznych na stronie Sejmu RP.

2. Najważniejsze wydarzenia

• 31 października została uruchomiona platforma konsultacji społecznych na stronie Sejmu RP. Pierwszymi projektami, które zostały przekazane do przesyłania opinii za jej pośrednictwem, są: Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy – Ordynacja podatkowa5 oraz Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego6. Ten ostatni dotyczy reformy instytucji tymczasowego aresztowania.
• Konsultacje będą odbywać się w formie ankiety7, w której można odnieść się do całości propozycji legislacyjnej lub do poszczególnych jednostek redakcyjnych. Uwagi można zgłaszać, wyłącznie korzystając z profilu zaufanego. Można występować w imieniu własnym lub podmiotu, który się reprezentuje. Jedna osoba może złożyć swoje uwagi tylko raz w danym procesie konsultacji. Twórcy narzędzia są również otwarci na sugestie odnośnie jego użyteczności, a przesłane uwagi zostaną uwzględnione w dalszych pracach nad jego udoskonaleniem.
• W Rządowym Centrum Legislacji trwają prace związane z przeglądem obowiązujących Zasad techniki prawodawczej8. W RCL powołano specjalny zespół, którego celem będzie analiza obecnie obowiązujących przepisów, regulujących sposób tworzenia aktów prawnych m.in. pod kątem sposobu przekładania norm na konkretne jednostki redakcyjne.

3. Statystyki i analizy

• W okresie od 1 października do 31 października rząd przygotował i opublikował na portalu Rządowego Centrum Legislacji 28 projektów ustaw, z czego 20 poddano konsultacjom publicznym.

 

W opisywanym okresie Sejm nie przeprowadził ani nie zwołał żadnego wysłuchania publicznego.

• Po raz kolejny należy odnotować, że mimo zmiany Regulaminu Pracy Rady Ministrów, nie poprawiła się znacząco jakość konsultacji. Mimo że obecnie odstąpienie od przeprowadzania konsultacji publicznych możliwe jest tylko wyjątkowo; w szczególności jeżeli rezygnacja z prowadzenia konsultacji publicznych jest związana z bezpieczeństwem, porządkiem publicznym, ochroną zdrowia lub ochroną środowiska, statystyki nie uległy zmianie w stosunku do praktyki sprzed zmiany prawa. Na stronie Rządowego Procesu Legislacyjnego w zakładkach dotyczących konkretnych projektów brakuje najczęściej informacji o powodach nieprzeprowadzania konsultacji, dlatego nie można się zorientować, czy decyzja o braku ich przeprowadzenia jest uzasadniona.

4. Dobre i złe praktyki

Dobra praktyka. Ministerstwo Cyfryzacji ogłosiło podczas publicznego spotkania konsultacje Strategii cyfryzacji Polski do 2035. Sama strategia jest napisana klarownym językiem, a dodatkowo dołączono również prezentację zawierającą najważniejsze kierunki reform. Na konsultacje wyznaczono aż 40 dni.

Zła praktyka. Niestety, w dalszym ciągu powiadomienia o ogłoszeniu konsultacji publicznych zawierają sformułowanie, że brak przekazania uwag oznacza zaakceptowanie projektu. W październiku miało te miejsce np. w projekcie ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw (UC59)9, projekcie ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (UD133)10 oraz projekcie ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (UD69)11, gdzie napisano, że „brak stanowiska w wyznaczonym terminie potraktowany zostanie jako przedstawienie opinii pozytywnej”.

5. Działania Fundacji

• Przedstawiciele Fundacji wzięli udziału w spotkaniu12, zorganizowanym przez Kancelarię Sejmu 29 października. Zaproszono organizacje społeczne, które zajmują się przejrzystością procesu
  legislacyjnego oraz partycypacją społeczną. Podczas spotkania, w którym uczestniczył m.in. Szef Kancelarii Sejmu, Jacek Cichocki, przedstawiono działanie platforma konsultacji społecznych.

 

Krzysztof Izdebski – główny specjalista ds. rzecznictwa Fundacji im. Stefana Batorego Kontakt: [email protected]

 

[1] Umowa koalicyjna, https://platforma.org/upload/document/203/attachments/433/UmowaKoalicyjna.pdf. Dostępy tu i dalej: 6 listopada 2024.
[2] https://www.gov.pl/web/planodbudowy/o-kpo.
[3] Uchwała nr 90 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2024 r. zmieniająca uchwałę – Regulamin pracy Rady Ministrów, „Monitor Polski”, Warszawa 19 sierpnia 2024, poz. 757, https://www.dziennikustaw.gov.pl/M2024000075701.pdf.
[4] Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lipca 2024 r. w sprawie zmiany Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, „Monitor Polski” 2024, poz. 751, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20240000751.
[5] Pismo Grupy Posłów na Sejm RP Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość do Marszałka Sejmu RP, 4 listopada 2024, https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/Projekty/10-020-271-2024/$file/10-020-271-2024.pdf
[6] Pismo Przewodniczącego Klubu Parlamentarnego Polska 2050 – Trzecia Droga Pawła Śliza do Marszałka Sejmu RP, 4 listopada 2024, https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/Projekty/10-020-270-2024/$file/10-020-270-2024.pdf.
[7] Konsultowane projekty ustaw: https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/agent.xsp?symbol=KONSULTACJE_PROJEKTY&NrKadencji=10.
[8] Rządowe Centrum Legislacji, Rządowe Centrum Legislacji rozpoczęło przegląd obowiązujących Zasad techniki prawodawczej, 24 października 2024, https://rcl.gov.pl/aktualnosci/20241024_1/.
[9] Pismo Ministra Infrastruktury, 2 października 2024, https://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/12390106/13085037/13085039/dokument685548.pdf.
[10] Pismo Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, bez daty, https://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/12390107/13085095/13085097/dokument685578.pdf.
[11] Pismo Ministra Sprawiedliwości, 7 października 2024, https://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/12390254/13086395/13086397/dokument686304.pdf.
[12] Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ruszają konsultacje społeczne. Spotkanie informacyjne z przedstawicielami organizacji pozarządowych, 29 października 2024, https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/komunikat.xsp?documentId=C734F8278E4AF31AC1258BC50051276F.

Monitor w wersji PDF