Oświadczenia

W związku z projektem nowelizacji Kodeksu wyborczego (druk nr 3163) zwróciliśmy się do posłów z apelem o przywrócenie jednej komisji przeprowadzającej głosowanie i liczenie głosów we wszystkich typach wyborów – również w wyborach samorządowych.2

W trakcie ubiegłorocznych wyborów Fundacja Batorego przeprowadziła obserwację procesu wyborczego w skali ogólnopolskiej. Podczas badania odnotowano wiele przypadków nieprzestrzegania przez komisje przepisów, błędów organizacyjnych i innych nieprawidłowości.

Źródłem poważnych  problemów była zbyt mała liczba członków komisji  – 1/3 komisji w miastach działała w składzie minimalnym pięcio-, sześcioosobowym. Problemy rekrutacyjne były skutkiem wprowadzenia do każdego obwodu dwóch komisji obwodowych: „dziennej” przeprowadzającej głosowanie oraz „nocnej” liczącej głosy i ustalającej wyniki.

Najbardziej skomplikowane wybory, wymagające najintensywniejszej pracy komisji, w najliczniejszych obwodach zostały przeprowadzone przez komisje w minimalnym składzie, co często prowadziło do nieprawidłowości i braku właściwego nadzoru.

 Warto przytoczyć następujące dane:
• w większości lokali dochodziło do naruszeń tajności głosowania. Wynikały one z zachowania samych głosujących, a także z braku warunków do tajnego oddania głosu.  W ponad 3/4 obserwowanych lokali przynajmniej okresowo brakowało miejsc do głosowania.
• w 48% lokali żaden z członków komisji nie pełnił funkcji „strażnika urny” (zgodnie ze znowelizowanymi przepisami miał dbać m. in. o to, aby wyborcy wrzucali karty do urny w taki sposób, aby nie ujawniać na kogo głosowali)
• w 19% lokali obserwatorzy spotykali się z próbami wyniesienia przez wyborców kart z lokalu. W ok. połowie przypadków było to związane z tłokiem i brakiem miejsca (wyborcy chcieli oddać głos np. na schodach lub na korytarzu). Prawdopodobnie takich przypadków było w rzeczywistości więcej.

Jesteśmy przekonani, że przywrócenie jednej komisji obwodowej również w wyborach samorządowych jest niezwykle potrzebne. Aby zagwarantować komfort pracy jej członkom, warto rozważyć możliwość wprowadzenia rotacyjnej pracy posłów, tak aby z jednej strony umożliwić odpoczynek, zjedzenie posiłku, z drugiej – zapewnić pełną obsadę w kluczowych momentach takich jak liczenie głosów i ustalanie wyników głosowania.

Pełne wnioski z badania oraz rekomendacje dostępne są w: Wybory samorządowe 2018. Raport z obserwacji Jacek Haman 

Stanowisko zostało przekazane członkom sejmowej komisji nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach.